Tọa đàm “Tiêm chủng vắc xin an toàn và nâng cao nhận thức cộng đồng”

Sáng ngày 10/07/2023, tại khách sạn Sheraton Hà Nội, Báo Tuổi Trẻ với sự đồng hành của Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC tổ chức tọa đàm “Tiêm chủng vắc xin an toàn và nâng cao nhận thức cộng đồng”, các chuyên gia đã bàn luận về tầm quan trọng của tiêm chủng an toàn, quy trình tiêm chủng an toàn, tiêu chuẩn bảo quản, vận chuyển vắc xin, kiểm soát chất lượng vắc xin đúng cách,…

Theo đó, các chuyên gia nhấn mạnh vắc xin chỉ đảm bảo an toàn và phát huy tối đa hiệu quả phòng bệnh khi được thông qua kiểm định, bảo quản trong kho lạnh và hệ thống dây chuyền lạnh đạt chuẩn GSP, đặc biệt là thực hành đúng quy trình an toàn tiêm chủng.

Mở đầu cho cuộc tọa đàm, ông Võ Hùng Thuật – Giám đốc Trung tâm Dịch vụ truyền thông, Báo Tuổi Trẻ nhấn mạnh, việc tiêm chủng vắc xin phòng bệnh truyền nhiễm đầy đủ sẽ mang lại sức khỏe và nhiều lợi ích khác, giúp trẻ em và người lớn phát triển toàn diện, nâng cao chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, vai trò quan trọng của tiêm chủng không đồng nghĩa với việc không cần quan tâm đến yếu tố an toàn. Ngược lại, cần tăng cường sự quan tâm, chú ý đối với an toàn tiêm chủng vắc xin, bao gồm việc bảo quản và đảm bảo chất lượng của quá trình tiêm chủng.

Tầm quan trọng của tiêm chủng vắc xin an toàn

Ở bất kỳ giai đoạn nào của nền kinh tế, việc tiêm chủng vắc xin cũng là một phần quan trọng không thể thiếu trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Tầm quan trọng của việc tiêm chủng được thể hiện qua việc nhiều loại bệnh truyền nhiễm nguy hiểm đã được thanh toán và kiểm soát tốt bằng vắc xin. Tuy nhiên, chỉ việc tiêm chủng không đủ để đảm bảo một hệ thống y tế bền vững, khỏe mạnh và phát triển. Để đạt được hiệu quả cao nhất từ việc tiêm chủng, cần đảm bảo rằng các loại vắc xin được sử dụng là an toàn, chất lượng và có hiệu quả cao. 

Điều này đặt ra thách thức cho các đơn vị công tác trong lĩnh vực y tế dự phòng cần phải đảm bảo rằng các vắc xin trước khi được đưa đến phòng tiêm để tiêm cho Khách hàng phải trải qua những cuộc thử nghiệm cẩn thận để đảm bảo tính an toàn và hiệu quả. Các quy trình kiểm tra nghiêm ngặt như đánh giá tiêu chuẩn kích thích miễn dịch, phân tích dữ liệu và nghiên cứu lâm sàng được thực hiện bởi các cơ quan y tế có thẩm quyền để đảm bảo sự tin tưởng và sự an tâm của Khách hàng khi tiêm chủng.

Ngoài ra, sự đáng tin cậy của quy trình sản xuất và lưu trữ vắc xin cũng là yếu tố quan trọng khác. Để đảm bảo trọn vẹn tính chất và hiệu quả bảo vệ của vắc xin, các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về vận chuyển, lưu trữ và quản lý cần được tuân thủ tuyệt đối. Chỉ khi đảm bảo các quy trình này được thực hiện và vận hành đúng tiêu chuẩn, quy định, người dân mới có thể tin tưởng vào tính an toàn và hiệu quả của vắc xin và chủ động trong việc chủng ngừa bệnh tật.

Vậy, phải hiểu như thế nào về an toàn tiêm chủng? Theo bà Đặng Thanh Huyền – Phó trưởng Văn phòng Tiêm chủng mở rộng quốc gia, an toàn tiêm chủng là một chuỗi những quy định nghiêm ngặt, khoa học từ khâu sản xuất, lưu trữ, vận chuyển và tiêm tại điểm cho người tiêm cuối cùng. Những quy định này bao gồm quy định về nhân lực, tất cả những nhân viên y tế trực tiếp tham gia vào điểm tiêm chủng phải được đào tạo sâu về chuyên môn nghiệp vụ, kỹ năng về công tác tiêm chủng từ khâu thực hiện khám, sàng lọc, tư vấn, theo dõi và xử trí sau tiêm. Thứ hai là quy định về cơ sở vật chất, dây chuyền bảo quản vắc xin từ nơi sản xuất đến phòng tiêm, từ phòng tiêm đến nơi lưu trữ. Thứ ba là quy định về quy trình tiêm chủng an toàn, sự phối hợp chặt chẽ của các đối tượng tham gia vào công tác tiêm chủng như cơ sở y tế, nhân viên y tế, người được tiêm, người giám hộ và các cơ quan y tế có thẩm quyền tại địa phương và quốc gia.

Chia sẻ về quy trình đảm bảo chất lượng vắc xin tại VNVC, bà Ngô Thị Tuyết Sương – Giám đốc Chất lượng Hệ thống tiêm chủng VNVC cho hay, sau khi trải qua quá trình kiểm định, toàn bộ của vắc xin của VNVC sẽ được bảo quản trong hệ thống 4 tổng kho lạnh đạt chuẩn quốc tế Good Storage Practices (GSP) cùng hệ thống dây chuyền lạnh khép kín với hàng trăm kho lạnh đặt ở mỗi trung tâm. Mỗi trung tâm tiêm chủng đều có tủ lạnh bảo quản vắc xin chuyên dụng, cuối ngày vắc xin sẽ được chuyển về kho lạnh đạt chuẩn GSP tại trung tâm để giám sát cao hơn. 

Theo bà Sương, vắc xin bảo quản tại kho lạnh và tủ lạnh đều được giám sát nhiệt độ tự động 24/24 giờ. Nhân sự quản lý chuyên môn có thể kiểm tra nhiệt độ ở bất kỳ vị trí nào trong kho qua các giám sát đầu dò được lắp đặt. Nếu nhiệt độ ở ngưỡng nguy hiểm, hệ thống sẽ kịp thời có cảnh báo tại chỗ và trực tuyến bằng tín hiệu đèn còi và gửi tin nhắn, email đến bộ phận chuyên trách như thủ kho, quản lý trung tâm, giám đốc kho, giám đốc vận hành toàn quốc. 

Quy trình tiêm chủng an toàn

Với định nghĩa về an toàn tiêm chủng trên, ông Phạm Quang Thái – Phó trưởng Khoa Kiểm soát bệnh truyền nhiễm, Viện Vệ sinh dịch tễ trung ương tiếp tục củng cố thêm luận điểm của bà Đặng Thanh Huyền bằng cách đưa ra quy trình 4 bước của Bộ Y tế khuyến cáo để đảm bảo an toàn tiêm chủng bao gồm: xác định đối tượng tiêm, loại vắc xin, các vấn đề về đánh giá, khám sàng lọc tiêm chủng và tư vấn sau tiêm để đảm bảo rằng khi quay trở về nhà, tự theo dõi dựa trên hướng dẫn của Bộ Y tế.

Tiếp lời ông Phạm Quang Thái, BS.CKI Bạch Thị Chính – Giám đốc Y khoa, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC chia sẻ rằng, VNVC thực hiện theo đúng quy trình 4 bước Bộ Y tế hướng dẫn, tuy nhiên VNVC nỗ lực trở thành cơ sở tiên phong đi đầu để phấn đấu có được một quy trình hiện đại nhất, an toàn nhất và hoàn thiện nhất nên VNVC phát triển chi tiết hóa, khoa học hóa và logic hóa quy trình tiêm chủng an toàn khép kín gồm có 7 bước.

Thông tin thêm, BS Bạch Thị Chính – Giám đốc Y khoa Hệ thống tiêm chủng VNVC cho hay ngay từ khi thành lập, VNVC đã chủ trương thực hiện công khai, minh bạch các thao tác chuyên môn, đồng thời mời khách hàng cùng giám sát quá trình an toàn tiêm chủng gồm kiểm tra đối chiếu các thông tin cơ bản trên hộp/lọ vắc xin cũng như tính toàn vẹn của vắc xin (gồm vỏ hộp và lọ/xilanh chứa vắc xin, dung môi). 

Quy trình này phải có sự chứng kiến của ít nhất ba bên gồm: điều dưỡng thực hiện tiêm chủng, điều dưỡng hỗ trợ tiêm chủng và khách hàng hoặc người giám hộ của trẻ.

Bảo quản vắc xin an toàn và an toàn trong tổ chức công tác tiêm chủng

Nhằm nhấn mạnh hơn nữa về quyết tâm tiên phong, dẫn đầu trong nỗ lực cung ứng đầy đủ vắc xin an toàn, chất lượng, hiệu quả cao, bà Ngô Thị Tuyết Sương chia sẻ rằng, VNVC đã xây dựng hệ thống quy trình thao tác chuẩn hay nói cách khác là quy chế SOP (Standard Operating Procedure: Quy trình hướng dẫn và duy trì chất lượng công việc). Ngoài những quy trình bắt buộc theo hướng dẫn của Bộ Y tế, VNVC cũng xây dựng những quy trình riêng biệt để quản trị nhằm đảm bảo quy trình vận hành trơn tru, theo đúng với những bố trí đặc trưng tại VNVC và những quy trình này được áp dụng trên gần 120 trung tâm tiêm chủng của VNVC trên cả nước nhằm đảm bảo an toàn trong công tác tiêm chủng. 

Về vấn đề an toàn tiêm chủng, VNVC đề ra 2 điều mục cốt lõi là bảo quản vắc xin an toàn và an toàn trong tổ chức công tác tiêm chủng. Đối với đề mục bảo quản vắc xin an toàn, tất cả các loại vắc xin sử dụng tại VNVC đều có nguồn gốc rõ ràng, được nhập khẩu chính hãng từ các hãng vắc xin và công ty dược phẩm hàng đầu trên thế giới, được cấp phép của Bộ Y tế với đầy đủ các chứng từ và hóa đơn. Trong mọi khâu từ khâu vận chuyển, lưu trữ đến khâu sử dụng, vắc xin được bảo quản đúng với yêu cầu của nhà sản xuất và bám sát hướng dẫn của Bộ Y tế. 

Ở tại các phòng tiêm, VNVC đầu tư lớn cho các tủ lạnh chuyên dụng để bảo quản vắc xin tại phòng tiêm, đảm bảo chất lượng vắc xin an toàn tuyệt đối trước khi được tiêm cho Khách hàng. Vào cuối ngày, vắc xin được chuyển từ các tủ lạnh về kho lạnh tương ứng tại trung tâm để tiếp tục lưu trữ trong điều kiện nhiệt độ tiêu chuẩn.

Theo bà Ngô Thị Tuyết Sương, vắc xin là chế phẩm sinh học vô cùng nhạy cảm, đòi hỏi điều kiện bảo quản rất nghiêm ngặt, từ 2 – 8 độ C. Chính vì thế, công tác dự phòng ở kho lạnh được VNVC thực hiện rất chặt chẽ. Đầu tiên là việc giám sát, ngoài việc giám sát tại chỗ bằng rất nhiều đầu dò hiện đại trong kho lạnh thông qua các màn hình tại chỗ, VNVC có trang bị hệ thống giám sát từ xa, giúp những người làm công tác quản lý chất lượng vắc xin ở bất cứ vị trí nào cũng có thể dùng hệ thống theo dõi để kiểm tra mọi ngóc ngách, mọi vị trí trong kho. Đây là một hệ thống giám sát vô cùng tiên tiến, thậm chí có thể giúp chuyên viên quản lý kho kiểm tra lùi lại ở những thời điểm trước đó vài ngày, vài tháng, nhằm đảm bảo quá trình kiểm soát chất lượng vắc xin được diễn ra chặt chẽ, khép kín và hạn chế tối đa rủi ro ngoài ý muốn.

Bên cạnh đó, kho lạnh tại VNVC còn sở hữu hệ thống cảnh báo với rất nhiều lớp cảnh báo tại chỗ kèm tín hiệu đèn và còi báo hiệu khẩn cấp tương tự như cấp cứu. Đầu tiên là thông báo đến cho lớp cảnh báo thứ nhất, là các chuyên viên bảo trì, kiểm soát chất lượng và thủ kho. Nhằm giảm thiểu tình trạng bất lợi phát sinh trong quá trình bảo quản vắc xin trong kho lạnh, những cảnh báo này được lập trình để báo động từ xa thông qua hệ thống SMS đến các cái số điện thoại của những người có chức năng cảnh báo lớp thứ hai là giám đốc trung tâm, quản lý trung tâm, quản lý vùng chất lượng và quản lý vùng kho. Và lớp thứ ba là lớp cảnh báo toàn quốc, thông báo sẽ được gửi ngay đến email của giám đốc chất lượng, giám đốc kho và giám đốc vận hành toàn quốc để kịp thời đưa ra các chỉ đạo xử lý sự cố phát sinh, bảo đảm vắc xin nguyên vẹn về chất lượng và hiệu quả sinh học khi tiêm.

Bên cạnh việc bảo quản vắc xin an toàn, mang lại hiệu quả tối ưu trong quá trình sử dụng, điều mục cốt lõi thứ hai mà VNVC luôn hướng đến đó là mục tiêu an toàn trong hoạt động tổ chức công tác tiêm chủng. Vì thể, quy trình khám sàng lọc trước tiêm chủng bám sát theo đúng hướng dẫn đề ra từ Quyết định số 1575/QĐ-BYT ngày 27/3/2023 của Bộ Y tế ban hành.

Tại phòng tiêm, các nhân viên y tế tại VNVC chủ động hướng dẫn Khách hàng đối chiếu, giám sát, kiểm tra vắc xin vắc xin dưới sự chứng kiến của ít nhất 3 bên, bao gồm điều dưỡng thực hiện tiêm chủng, điều dưỡng hỗ trợ tiêm chủng, và Khách hàng cùng người nhà của Khách hàng (nếu có). 

Trong quy trình này, VNVC giới thiệu các thông tin về vắc xin theo quy định, bao gồm tên vắc xin, tác dụng phòng bệnh, nhà sản xuất, nước sản xuất, ngày sản xuất, hạn sử dụng, tính toàn vẹn của vắc xin (bao gồm vỏ hộp và lọ/xilanh chứa vắc xin và dung môi), cũng như liều dùng và đường dùng của vắc xin. Đồng thời, VNVC cũng hướng dẫn Khách hàng kiểm tra và đối chiếu thông tin về vắc xin với chỉ định của Bác sĩ. Quy trình này giúp đảm bảo Khách hàng được tiêm đúng loại vắc xin, tiêm an toàn và yên tâm về chất lượng vắc xin cũng như chất lượng tiêm chủng.

Tại khu vực chờ theo dõi sau tiêm, điều dưỡng viên tại VNVC thực hiện hướng dẫn và kiểm tra sức khỏe cho khách hàng trong vòng ít nhất 30 phút, đồng thời tiếp tục hướng dẫn khách hàng theo dõi và xử trí các trường hợp tại nhà trước khi ra về. Bởi vì những phản ứng nặng sau tiêm có thể xảy ra sớm trong 30 phút tại cơ sở y tế nhưng cũng có thể tiếp tục diễn biến tại nhà, nên phải hướng dẫn và giúp cho các bà mẹ hiểu và theo dõi sức khỏe cho con tối thiểu 24 giờ tại nhà.

VNVC là đơn vị duy nhất tại Việt Nam có đường dây nóng hỗ trợ cho khách hàng và bất kỳ người dân nào có nhu cầu về phản ứng sau tiêm. Nếu em bé hoặc người tiêm có phát sinh vấn đề ngoài ý muốn sau tiêm, Khách hàng có thể liên lạc đến hệ thống Tổng đài và chuyển thông tin đến bác sĩ trực chiến tại các trung tâm để tiếp nhận sự hỗ trợ về thông tin và tư vấn về phương pháp xử trí tại gia. 

Đây là hoạt động mà VNVC đã xây dựng thông qua việc quy trình hóa các thao tác chuẩn theo hướng dẫn, quy định của Bộ Y tế để thực hiện đào tạo, áp dụng và giám sát trên gần 120 trung tâm trên cả nước để đảm bảo hoạt động tiêm chủng diễn ra an toàn, hiệu quả.

Việc đảm bảo an toàn chất lượng vắc xin là điều VNVC đặc biệt quan tâm

Sau những chia sẻ của bà Ngô Thị Tuyết Sương, các vị chuyên gia và khách mời có mặt tại tọa đàm đặt ra những thắc mắc xoay quanh việc VNVC là một hệ thống trung tâm tiêm chủng VNVC có đến gần 120 trung tâm, việc cung ứng vắc xin đến từng trung tâm trên toàn quốc như thế nào để có thể đảm bảo vắc xin an toàn di chuyển ngoài hệ thống kho lạnh?

Theo bà Vũ Thị Thu Hà – Giám đốc cung ứng Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC, hệ thống trung tâm tiêm chủng hiện tại của VNVC đã phủ sóng ở hơn 46 tỉnh/thành và gần 120 trung tâm trên toàn quốc. Vì thế, việc vận chuyển vắc xin tới điểm tiêm chủng kịp thời, đầy đủ và chất lượng là một bài toán quan trọng đối với VNVC.

VNVC đã thành lập và đi vào hoạt động gần 7 năm, không ngừng tích lũy nhiều kinh nghiệm, đồng thời tuân thủ các quy định và hướng dẫn của Bộ Y tế để hoàn thiện các hoạt động kiểm soát chất lượng vắc xin và tiêm chủng vắc xin an toàn. VNVC sở hữu hệ thống xe lạnh chuyên dụng để vận chuyển vắc xin đã được thông qua các kiểm định y tế để đảm bảo đáp ứng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt trong bảo quản vắc xin. 

Ngoài ra, quá trình vận chuyển từ điểm lưu kho đến điểm tiêm chủng cũng là một thách thức, do đó VNVC đã thử nghiệm quy trình vận chuyển vắc xin ở các điều kiện môi trường khắc nghiệt nhất để có thể chủ động đề ra các kế hoạch dự phòng, kịp thời ứng phó một cách linh hoạt trước các tình huống phát sinh.

VNVC cũng đã xây dựng các quy trình thao tác chuẩn cho nhân viên, thường xuyên đào tạo, củng cố và duy trì tay nghề nghiệp vụ tiêm chủng an toàn. VNVC liên tục cập nhật thông tin và tuân thủ các quy định và hướng dẫn từ Bộ Y tế, cũng như lắng nghe và áp dụng các phản hồi từ thực tế phát sinh trong quá trình hiện hoạt động tiêm chủng. Ngoài 3 kho tổng tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng, VNVC cũng sở hữu các kho trung chuyển, để đảm bảo quá trình vận chuyển vắc xin luôn ở mức tối đa về các kho lạnh tại các trung tâm, nhất là có trung tâm tuyến huyện. 

VNVC đồng hành cùng Nhà nước trong việc nâng cao tỷ lệ bao phủ tiêm chủng vắc xin trong cộng đồng

Hiện nay, nguồn cung vắc xin hạn chế, tình trạng khan hiếm các loại vắc xin trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng lẫn dịch vụ như vắc xin 5 trong 1, vắc xin dại, vắc xin lao, vắc xin sởi – rubella,… kéo dài, khiến nhiều  trẻ em và người lớn phải trì hoãn lịch tiêm chủng, tiêm chủng không đầy đủ, đe dọa sức khỏe, tính mạng của bản thân và cộng đồng, đặc biệt là vào thời điểm các dịch bệnh truyền nhiễm bùng phát mạnh mẽ.

Trước tình hình này, bà Đặng Thanh Huyền, phó trưởng Văn phòng Tiêm chủng mở rộng quốc gia đã thông báo về việc bố trí ngân sách từ chính phủ để hỗ trợ Chương trình Tiêm chủng mở rộng. Việc mở rộng chương trình này tạo ra cơ hội lớn để chúng ta có thể đưa vắc xin phòng bệnh uốn ván, rota, HPV, cúm cũng như vắc xin phòng bệnh truyền nhiễm nguy hiểm khác vào lộ trình tiêm chủng mở rộng cho trẻ em. Điều này sẽ đem lại lợi ích rất lớn cho sức khỏe và sự phát triển của trẻ em trong khoảng thời gian từ nay đến năm 2030.

Theo BS.CKI Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC cho rằng, đây là một tin vui dành cho trẻ em trên cả nước, nhất là đối với nhóm trẻ yếu thế, gia đình không đủ điều kiện tài chính để tiêm chủng đầy đủ các loại vắc xin phòng bệnh. Tuy nhiên, lộ trình từ thời điểm hiện tại đến năm 2030 là một hành trình khá dài, trong khi đó bệnh truyền nhiễm không bao giờ chờ đợi ai cả, bất kể đối tượng nào ở bất kỳ thời điểm nào cũng đều đối mặt với nguy cơ lây nhiễm bệnh tật. 

Chương trình tiêm chủng của VNVC hiện nay đã xây dựng được những danh mục với đầy đủ các loại vắc xin mà Chương trình Tiêm chủng mở rộng chưa có đủ điều kiện sở hữu như vắc xin uốn ván, tiêu chảy do rota, vắc xin phế cầu, HPV,…. VNVC luôn có đầy đủ các loại vắc xin với số lượng lớn, đảm bảo an toàn, chất lượng cao,  sẵn sàng cung ứng đến cho người dân ở mọi thời điểm. 

Với cương vị là một đơn vị tiêm chủng hướng đến lợi ích bảo vệ sức khỏe cộng đồng, VNVC luôn đồng hành cùng với Nhà nước bằng cách áp dụng các chương trình ưu đãi giá cho tất cả các loại vắc xin, kể cả các loại vắc xin đang khan hiếm. VNVC tiếp cận các trạm y tế để có hướng dẫn cho bà con đến cơ sở của VNVC tiêm chủng kịp thời, không bỏ lỡ vắc xin và lịch tiêm.

Tọa đàm “Tiêm chủng vắc xin an toàn và nâng cao nhận thức cộng đồng” không chỉ là một buổi trao đổi và chia sẻ thông tin quan trọng về việc nâng cao nhận thức người dân về tiêm chủng vắc xin an toàn mà còn là một cơ hội để VNVC và Báo Tuổi Trẻ tăng cường tiếp cận với cộng đồng thông qua cuộc thi viết “Tiêm ngừa – chuyện chưa kể”, góp phần lan tỏa những câu chuyện tích cực về tiêm chủng, nâng cao ý thức cộng đồng về việc dự phòng bệnh tật, bảo vệ sức khỏe trọn đời bằng vắc xin.