Tổng kết Lớp tư vấn sức khỏe Thai, Sản số thứ 11

Đăng bởiLê Hoàng Anh
11:05 03/10/2023

Sáng ngày 29/09/2023, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC phối hợp cùng Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh tổ chức Lớp tư vấn sức khỏe Thai, Sản số thứ 11 tại VNVC Bình Thạnh với sự đồng hành của Tập đoàn dược phẩm hàng đầu thế giới – Sanofi (Pháp).

Lớp tư vấn với sự tham gia của hai chuyên gia trong lĩnh vực y tế dự phòng, sản phụ khoa là BS Bùi Thanh Phong – Quản lý Y khoa vùng TP.HCM, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC và Nữ hộ sinh Đào Thị Thùy Loan – Trung tâm Sản phụ khoa, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh đã có những bài tư vấn, chia sẻ và hướng dẫn thực hành vô cùng bổ ích và khoa học về Các bệnh lý truyền nhiễm 3 tháng cuối thai kỳ và Hướng dẫn tắm bé và chăm sóc rốn tại nhà.

BS Bùi Thanh Phong – Quản lý Y khoa vùng TP.HCM, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC: “Ở Việt Nam, mỗi 13 phút lại có một trẻ em sinh ra với dị tật bẩm sinh. Những trẻ em này phải sống cả đời với hậu quả của dị tật, đánh đổi tương lai và chất lượng cuộc sống mà phần lớn là do người mẹ không chủng ngừa đầy đủ trước khi mang thai. Chính vì vậy, phụ nữ trước khi mang thai và cả trong thai kỳ cần được tiêm đầy đủ và đúng lịch các loại vắc xin cần thiết để ngăn chặn tối đa các nguy cơ dị tật bẩm sinh cho bé trong suốt quá trình mang thai và sau khi chào đời”.

Bài tư vấn: Các bệnh lý truyền nhiễm 3 tháng cuối thai kỳ

Tầm quan trọng của bảo vệ sức khỏe phụ nữ trong thai kỳ

Phụ nữ mang thai là đối tượng nhạy cảm, dễ bị tổn thương do hệ miễn dịch và sinh lý của bà mẹ thay đổi, yếu hơn nhiều so với bình thường nên dễ mắc các bệnh lý truyền nhiễm, ảnh hưởng đến chính sức khỏe bà mẹ còn có thể dẫn đến các nguy cơ nghiêm trọng cho thai nhi và trẻ sơ sinh sau này như: dị tật bẩm sinh, thai lưu, sinh non hoặc sinh ra em bé đã có các bệnh lý nguy hiểm có thể dẫn đến dị tật vĩnh viễn hoặc tử vong.

Tiêm ngừa đầy đủ và đúng lịch trước thai kỳ không chỉ phòng ngừa hiệu quả các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cho bà mẹ, giảm nguy cơ mắc bệnh của mẹ và bé trong thai kỳ mà còn giúp em bé có kháng thể phòng bệnh từ mẹ trong những tháng đầu đời.

lớp học tiền sản số 11 — BS Bùi Thanh Phong – Quản lý Y khoa vùng TP.HCM, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC tại buổi tư vấn của Lớp tư vấn sức khỏe Thai – Sản do VNVC tổ chức: “Đừng trì hoãn vì trong thời kỳ mang thai sẽ không có nhiều loại vắc xin được tiêm và nhiễm bệnh trong thai kỳ sẽ gây nhiều ảnh hưởng nặng nề cho cả mẹ và bé”

Các loại bệnh truyền nhiễm có thể mắc trong thai kỳ

STT	Bệnh lý	Gây dị tật bẩm sinh	Sảy thai/ Sinh non/ Thai lưu	Gây bệnh lý bẩm sinh ở trẻ sơ sinh	Ghi chú
1	Rubella	X	X	X	Hội chứng Rubella bẩm sinh
2	Quai bị	X	X
3	Thủy đậu	X	X	X	Thủy đậu bẩm sinh và thủy đậu sơ sinh
4	Cúm	X	X		Hở hàm ếch, tật tim bẩm sinh
5	Viêm phổi		X		Tốt nhất 3 tháng trước mang thai
6	Bạch hầu, ho gà, uốn ván		X	X	Uốn ván sơ sinh
7	HPV			X	U nhú thanh quản sơ sinh

Gánh nặng bệnh truyền nhiễm trong từng giai đoạn thai kỳ

STT	Bệnh lý	3 tháng đầu thai kỳ	3 tháng giữa thai kỳ	3 tháng cuối thai kỳ	Ghi chú
1	Thủy đậu	Thủy đậu bẩm sinh có đến 0.4 – 2% dẫn đến tình trạng chậm phát triển trí tuệ, teo chi, tật đầu nhỏ, não úng thủy, đục thủy tinh thể, teo thần kinh thị giác.		Thủy đậu sơ sinh gây tử vong cao đến 30% và 15 % zona trong 4 năm đầu đời	Thủy đậu sơ sinh có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như: – Nhiễm trùng thứ phát tại nốt thủy đậu: nhiễm trùng da, tạo mủ, gây lở loét và có thể tạo sẹo cho bé. – Viêm não màng não – Hội chứng Reye – Zona thần kinh – Biến chứng khác: Viêm cơ tim, viêm hạch lympho, viêm dây thần kinh, một số trường hợp nhiễm nặng có thể dẫn đến nhiễm khuẩn huyết…
2	Các bệnh lý sinh dục và ung thư do HPV	Chưa ghi nhận bệnh lý nguy hiểm hay dị tật thai nhi		U nhú thanh quản ở trẻ em	U nhú thanh quản với biểu hiện lâm sàng như khàn tiếng, khó thở thanh quản ngày càng tăng, nếu không được điều trị sẽ gây tắc đường thở, có thể tử vong. Nhiều trẻ bị u nhú thanh quản phải phẫu thuật cắt u từ khi nhỏ đến 15 tuổi vài chục lần, cứ 2 – 3 tháng lại cắt một lần, đây là một nỗi kinh hoàng của cha mẹ và các bé. Ở một số trường hợp có thể lan rộng ra khỏi thanh quản đến lỗ mở khí quản, phế quản, phổi (rất khó phẫu thuật) Tuy nhiên, hiện nay chưa có phương pháp điều trị nào là đáng tin cậy. Cắt bỏ u nhú là phương pháp điều trị chính giúp kiểm soát sự lan rộng của u. U rất dễ tái phát cho dù trước đó việc cắt u nhú được gọi là triệt để.
3	Rubella	– Hội chứng Rubella bẩm sinh: Điếc, đục thủy tinh thể, tim bẩm sinh, thiểu năng trí tuệ, tổn thương gan lách – Sinh non, sảy thai		Sinh non, sảy thai
4	Quai bị	Dị tật	Sinh non, sảy thai
5	Cúm	Hở hàm ếch, dị tật bẩm sinh tim.	Sảy thai, thai lưu, sinh non
6	Viêm phổi	Gây nhiễm trùng phổi, suy hô hấp, nhiễm trùng huyết gây sảy thai, thai lưu và có thể tử vong cho mẹ.			– Nếu viêm phổi nặng hoặc không được điều trị, có thể gây ra nhiều biến chứng nặng nề. Một trong những biến chứng phổ biến là bệnh phù thũng, trong đó chất lỏng tích tụ xung quanh phổi. Nhiễm trùng cũng có thể lan từ phổi sang các bộ phận khác trong cơ thể. – Đối với trẻ sơ sinh, viêm phổi cũng có thể gây ra các biến chứng như sinh non, cân nặng khi sinh thấp, sảy thai, và suy hô hấp. – Nếu không được điều trị, viêm phổi ở thai phụ có thể gây ra tử vong.
7	Bạch hầu, ho gà	Đây là hai bệnh lý dễ dàng lây qua đường hô hấp có triệu chứng không điển hình, thường gây nhầm lẫn trong quá trình chẩn đoán, dễ bị bỏ qua. Tuy nhiên, bệnh có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như viêm phổi, suy hô hấp, tử vong. Đối với thai phụ, bệnh có thể gây sảy thai, sinh non với 50% sản phụ tử vong do bệnh bạch hầu và 1/3 trường hợp sống sót có thể bị sảy thai hoặc sinh non.Trẻ em mắc ho gà trong những tháng đầu đời có nguy cơ tử vong do bệnh lý nặng

Vắc xin phòng ngừa

Vắc xin ngừa thủy đậu

Là biện pháp phòng ngừa hiệu quả mắc bệnh thủy đậu lên đến hơn 90%. Hiện Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC có đầy đủ cả 3 loại vắc xin phòng thủy đậu, bao gồm: Varivax (MSD), Varilrix (GSK), Varicella (GREEN CROSS).

Phụ nữ nên hoàn thành lịch tiêm trước khi mang thai ít nhất từ 1- 3 tháng với lịch tiêm 2 liều cách nhau ít nhất 1 tháng. Chống chỉ định tiêm trong thai kỳ và người suy giảm miễn dịch.

Vắc xin ngừa ung thư và các bệnh lý sinh dục do HPV

Đây là biện pháp hiệu quả, đơn giản và tiết kiệm hàng đầu giúp mẹ bầu phòng bệnh ung thư cổ tử cung, âm hộ, âm đạo, các tổn thương tiền ung thư và loạn sản, mụn cóc sinh dục và bệnh lý do nhiễm virus HPV; đặc biệt giúp ngăn ngừa tối đa nguy cơ lây truyền HPV từ mẹ sang con trong quá trình sinh sản, khiến trẻ xuất hiện tình trạng u nhú ở thanh quản, tắc đường thở và tử vong.

Hiện VNVC đang có đầy đủ cả 2 loại vắc xin phòng ung thư và các bệnh lý sinh dục do HPV gây ra với hiệu quả cao lên đến 94%, bao gồm: Gardasil và Gardasil 9 (Mỹ). Hai loại vắc xin này được chứng minh là hoàn toàn an toàn và được khuyến cáo tiêm phòng cho trẻ em, người lớn và phụ nữ mang thai từ 9 – 26 tuổi.

Phụ nữ mang thai nên hoàn thành phác đồ tiêm vắc xin trước khi mang thai tốt nhất 1 tháng với lịch tiêm như sau:

Tên vắc xin

Vắc xin Gardasil (Mỹ)

Vắc xin Gardasil 9 (Mỹ)

Lịch tiêm cho phụ nữ tiền mang thai

– Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên.

– Mũi 2: 2 tháng sau mũi 1.

– Mũi 3: 6 tháng sau mũi 1.

Phác đồ 3 mũi (0 – 2 – 6):

– Mũi 1: lần tiêm đầu tiên trong độ tuổi

– Mũi 2: cách mũi 1 ít nhất 2 tháng

– Mũi 3: cách mũi 2 ít nhất 4 tháng.

Phác đồ tiêm nhanh:

– Mũi 1: lần tiêm đầu tiên trong độ tuổi.

– Mũi 2: cách mũi 1 ít nhất 1 tháng

– Mũi 3: cách mũi 2 ít nhất 3 tháng.

Vắc xin ngừa sởi, quai bị và rubella

Vắc xin cộng hợp 3 trong 1 với khả năng ngừa cả 3 loại bệnh truyền nhiễm Sởi – Quai bị – Rubella. Hiện VNVC đang có đầy đủ 2 loại vắc xin 3 trong 1 phòng sởi, quai bị, rubella cho phụ nữ mang thai và người lớn, bao gồm: MMR II (MSD), Priorix (GSK)

Phụ nữ nên hoàn thành lịch tiêm trước khi mang thai ít nhất từ 1- 3 tháng với lịch tiêm 2 liều cách nhau ít nhất 1 tháng. Chống chỉ định tiêm trong thai kỳ.

Vắc xin ngừa cúm

Tiêm vắc xin phòng cúm hàng năm có thể mang lại nhiều hiệu quả tích cực, giảm 50% nguy cơ nhiễm trùng đường hô hấp cấp, 40% nguy cơ nhập viện ở phụ nữ mang thai. Phụ nữ mang thai tiêm ngừa cúm giúp bảo vệ trẻ sơ sinh trong những tháng đầu đời khi trẻ chưa được tiêm ngừa.

Tại VNVC đang có 2 loại vắc xin cúm tứ giá thế hệ mới nhất với số lượng lớn tại hàng trăm trung tâm tiêm chủng trên toàn quốc, đảm bảo đáp ứng mọi nhu cầu tiêm chủng vắc xin phòng cúm hàng năm của người dân, bao gồm: Vaxigrip tetra (Pháp), Influvac tetra (Hà Lan).

Vắc xin ngừa cúm là hoàn toàn an toàn cho thai phụ và phụ nữ cho con bú, đã được các tổ chức uy tín như CDC, ACIP khuyến cáo tiêm cho phụ nữ mang thai. Thai phụ tiêm tốt nhất trong 3 tháng giữa và cuối thai kỳ.

Vắc xin ngừa viêm phổi do phế cầu

Hiện VNVC có cung ứng vắc xin phòng bệnh viêm phổi do phế cầu cho trẻ em và người lớn với khả năng phòng ngừa sự xâm nhập và tấn công của 13 type huyết thanh của phế cầu khuẩn gây các bệnh viêm phổi, viêm màng não, nhiễm trùng máu… là Prevenar 13. Đây là vắc vô cùng an toàn, có hiệu quả kéo dài đến hàng chục năm và được tin tưởng sử dụng rộng rãi tại nhiều quốc gia trên thế giới.

Phụ nữ có ý định mang thai nên tiêm 1 mũi vắc xin Prevenar-13 duy nhất trước thời điểm mang thai tốt nhất là 1 tháng.

Vắc xin ngừa bạch hầu, ho gà và uốn ván

VNVC hiện có đầy đủ 2 loại vắc xin cộng hợp phòng 3 loại bệnh: bạch hầu, ho gà, uốn ván trong 1 mũi vắc xin duy nhất có thể tiêm cho phụ nữ mang thai và người lớn, bao gồm: vắc xin Adacel (Sanofi) và Boostrix (GSK).

Đây là những loại vắc xin an toàn, được chứng minh là có hiệu quả bảo vệ cao, được CDC Hoa Kỳ đưa vào khuyến cáo tiêm ngừa cho phụ nữ mang thai trong thời gian 3 tháng giữa hoặc 3 tháng cuối thai kỳ nhằm mục đích vừa phòng bệnh cho bà mẹ, vừa phòng bệnh ho gà sơ sinh cho em bé. Lịch tiêm vắc xin phòng bạch hầu, ho gà và uốn ván cho phụ nữ mang thai là tiêm 1 mũi trong mỗi lần mang thai.

Tổng hợp các loại vắc xin cần tiêm cho phụ nữ mang thai

STT	Tên vắc xin	Phòng bệnh	Thời điểm tiêm
1	MMRII/Priorix	Sởi – quai bị – rubella	Tốt nhất 3 tháng trước mang thai
2	Varivax/Varilrix/Varicella	Thủy đậu	Tốt nhất 3 tháng trước mang thai
3	Boostrix/Adacel	Bạch hầu – ho gà – uốn ván	Có thể tiêm trước hoặc trong quá trình mang thai
4	Influvac tetra/Vaxigrip tetra	Cúm	Có thể tiêm trước hoặc trong quá trình mang thai
5	Gen HBvax/ Heberbiovac/Twinrix	Viêm gan A, B	Hoàn thành phác đồ trước mang thai tốt nhất 1 tháng
6	Gardasil/ GARDASIL 9	Bệnh lý và ung thư sinh dục do HPV
7	Prevenar 13	Viêm phổi do phế cầu
8	Menactra	Viêm màng não mô cầu

Bài tư vấn: Hướng dẫn tắm bé – chăm sóc rốn tại nhà

Việc tắm cho trẻ sơ sinh đúng cách mang lại rất nhiều lợi ích cho bé, không chỉ giúp bé loại bỏ được những bụi bẩn trên cơ thể mà còn kích thích sự lưu thông máu, giúp cho các cơ quan trong hệ hô hấp, hệ tiêu hóa và hệ thống tuần hoàn hoạt động và phát triển tốt hơn.

Nên tắm cho trẻ vào ban ngày, lúc bé thật sự sẵn sàng. Không nên tắm ngay khi bé vừa bú no hoặc khi bé quá đói. Lưu ý tắm cho bé thật nhanh, lau khô bằng khăn mềm nhanh chóng, người tắm cần kiểm soát nhiệt độ và nhiệt độ phòng phù hợp, ổn định, tránh khiến trẻ bị sốc nhiệt. Trước khi tắm bé, nên mát xa toàn thân cho bé với dầu dưỡng ẩm để khi tắm giúp bé đỡ lạnh.

Theo Nữ hộ sinh Đào Thị Thùy Loan – Trung tâm Sản phụ khoa, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, có 7 bước cơ bản để tắm bé một cách khoa học và hiệu quả, bao gồm:

Bước 1: Chuẩn bị dụng cụ tắm. Các dụng cụ tắm cần thiết gồm có:

Dung dịch rửa tay nhanh hoặc xà phòng
Chậu tắm, nước sạch ấm
Quần áo, tả
Khăn lau lớn, khăn nhỏ (khăn sữa)
Gói vệ sinh rốn (tăm bông, gạc vô khuẩn)
Nước muối sinh lý (Natri clorid 0,9%)
Gạc rơ lưỡi
Dầu tắm – gội

Bước 2: Lau sạch mắt, mũi, tai và mặt. Dùng gạc mềm thấm nước ấm lau mắt, mũi, miệng, vành tai. Sau đó dùng nước muối sinh lý nhỏ mắt, mỗi bên 1-2 giọt và kết hợp với việc dùng tăm bông nhỏ vệ sinh lỗ tai cho trẻ.

Bước 3: Gội đầu. Người tắm bé cần bế bé trên tay với tư thế bàn tay đỡ đầu bé còn cánh tay đỡ toàn thân, 2 ngón tay bịt 2 tai bé. Sau đó làm ướt tóc bé và thoa dầu gội. Tiếp đến, cần xả sạch dầu gội bằng nước ấm và lau khô ngay, càng nhanh càng tốt.

Bước 4: Tắm toàn thân. Tiến hành cởi bỏ quần áo, tã cho trẻ, cho sữa tắm vào lòng bàn tay hoặc khăn mềm và thoa lên người bé, hoặc có thể pha sữa tắm vào nước. Sau đó dùng tay hoặc khăn tắm mềm để vệ sinh cơ thể trẻ theo thứ tự: cổ – ngực – bụng – tay – chân – lưng – mông và tắm lại với nước sạch và lau khô bé ngay.

Bước 5: Vệ sinh rốn. Người tắm bé cần rửa lại tay thật sạch, dùng que gòn thấm dung dịch nước muối sinh lý lau rốn từ chân rốn lên trên và sau đó lau khô lại.

Bước 6: Vệ sinh vùng sinh dục.

Đối với bé gái: Dùng các gạc mềm lau nhẹ nhàng vùng sinh dục từ trước ra sau
Đối với bé trai: Rửa dương vật nhưng không tuột bao quy đầu

Bước 7: Mặc tã lót và quần áo cho bé. Lưu ý không mặc tã phủ qua rốn, cần mặc áo, quần, bao tay chân và quấn khăn ủ ấm vừa phải sao cho trẻ thoải mái nhất.

Hành trình mang thai và sinh con là nhiệm vụ vô cùng thiêng liêng nhưng cũng nhiều thách thức của Bố Mẹ. Không phải tất cả vấn đề không mong muốn trong thai kỳ đều có thể kiểm soát nhưng có những điều người mẹ có thể làm nhằm giúp con chào đời khỏe mạnh, kiểm soát kịp thời các nguy cơ như: Khám thai định kỳ theo chỉ định của các chuyên gia; không uống rượu bia, sử dụng chất kích thích, hút thuốc lá; không tự ý dùng thuốc khi chưa tham khảo ý kiến bác sĩ; bổ sung acid folic hằng ngày bắt đầu 1 tháng trước mang thai và đặc biệt cần phải tiêm phòng đầy đủ các loại vắc xin cần thiết trước và trong mang thai.