Viêm phổi & bệnh hô hấp ở người lớn: phòng ngừa và điều trị như thế nào?
Viêm phổi là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu thế giới, đặc biệt ở nhóm người lớn tuổi, người có bệnh nền và những người không được tiêm phòng đầy đủ. Theo thống kê, phế cầu khuẩn, cúm mùa và Covid-19 là những tác nhân chính gây tổn hại nghiêm trọng đến hệ hô hấp, gây viêm phổi, làm tăng nguy cơ biến chứng như suy hô hấp, thậm chí viêm màng não, nhiễm trùng máu và dẫn đến tử vong.
Đặc biệt, các chuyên gia ngành y tế cảnh báo sự đồng nhiễm giữa Covid-19 và phế cầu làm gia tăng tỷ lệ tử vong lên đến 16%, cao gấp 4 lần so với khi chỉ nhiễm phế cầu. Tại Anh, người lớn đồng nhiễm cúm và Covid-19 có nguy cơ phải thở máy tăng 4 lần, tử vong tăng gấp 2,4 lần so với khi chỉ nhiễm một loại virus.
Theo báo cáo của Sở Y tế TP.HCM, từ ngày 12-18/5/2025, thành phố ghi nhận gần 18.000 ca viêm hô hấp cấp tính và Covid-19, tăng 7% so với trung bình 4 tuần trước, nâng tổng số ca từ đầu năm lên 375.628 ca (tăng 10% so với cùng kỳ năm 2024). Trong đó, Covid-19 có 29 ca mới, với biến chủng NB.1.8.1 chiếm 83%..
Các chuyên gia cảnh báo tình trạng tái bùng phát dịch có liên quan đến thời tiết thất thường, ô nhiễm môi trường và suy giảm miễn dịch ở người cao tuổi, người mắc bệnh mạn tính. Những bệnh hô hấp phổ biến như viêm phổi, cúm mùa, ho gà, bạch hầu và viêm phế quản đặc biệt nguy hiểm với nhóm đối tượng dễ tổn thương, làm tăng nguy cơ nhập viện, biến chứng nặng và tử vong khi không chẩn đoán, điều trị kịp thời.
Nhằm kịp thời mang đến thông tin mới nhất về tình hình dịch bệnh hô hấp hiện nay, các giải pháp phát hiện, điều trị và phòng ngừa bệnh hiệu quả cho người lớn, đặc biệt là người cao tuổi, người có bệnh nền, Hệ thống tiêm chủng VNVC phối hợp phối hợp cùng các đơn vị y tế và báo chí uy tín hàng đầu Việt Nam, tổ chức chương trình tư vấn trực tuyến: Viêm phổi & bệnh hô hấp ở người lớn: phòng ngừa và điều trị như thế nào? với sự tham gia của các chuyên gia hàng đầu:
- BS Phan Nguyễn Trường Giang, Quản lý Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC
- TS.BS Chu Thị Hà, Chuyên khoa Hô hấp, PKĐK Tâm Anh Quận 7, BVĐK Tâm Anh TP.HCM
Chương trình được phát sóng trực tuyến trên:
- Ứng dụng THVLi của Đài Truyền hình Vĩnh Long
- Fanpage THVL - Đài Phát thanh Truyền hình Vĩnh Long
- Fanpage Trung tâm tin tức VTV24
- Fanpage VTV8 - Đài Truyền hình Việt Nam
- Fanpage Báo Thanh Niên
- Fanpage VNVC - Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em và Người lớn
- Fanpage Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh
- Fanpage Nutrihome - Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng
- Kênh Youtube Truyền hình Vĩnh Long
- Kênh Youtube VNVC - Trung tâm tiêm chủng trẻ em và người lớn
- Kênh Youtube Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh
Ngay bây giờ, Quý vị có thể gửi câu hỏi đến các chuyên gia NGAY TẠI ĐÂY để được giải đáp trong chương trình tư vấn.
THÔNG TIN TƯ VẤN QUAN TRỌNG TỪ CÁC CHUYÊN GIA, BÁC SĨ
1. Nguy cơ bùng phát bệnh hô hấp khi thời tiết giao mùa
Khi thời tiết chuyển mùa, đặc biệt vào mùa mưa như hiện nay, tình trạng gia tăng các bệnh lý đường hô hấp trở nên phổ biến. Theo TS.BS Chu Thị Hà – Bác sĩ Chuyên khoa Hô hấp, Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM, sự thay đổi đột ngột của độ ẩm và nhiệt độ tạo điều kiện cho vi khuẩn, virus và vi nấm phát triển, khiến hệ hô hấp gặp khó khăn trong việc thích nghi, khả năng miễn dịch suy giảm. Khi các tác nhân gây bệnh phát tán qua đường không khí hoặc tiếp xúc gần, nguy cơ lây lan trong môi trường sống và làm việc chung tăng cao, đặc biệt đối với người lớn tuổi, trẻ em và những người có bệnh lý nền.
Song, môi trường sống hiện đại cũng đang tạo điều kiện cho bệnh lý hô hấp gia tăng. Việc sinh hoạt thường xuyên trong phòng kín, sử dụng máy lạnh liên tục làm hạn chế lưu thông không khí, khiến các tác nhân gây bệnh như vi khuẩn, virus, nấm dễ dàng tồn tại và lây truyền.
2. Nhận biết sớm triệu chứng nguy hiểm
Bệnh đường hô hấp có nhiều dạng biểu hiện, có thể khởi phát cấp tính hoặc tiến triển mạn tính theo thời gian, với các tổn thương ở nhiều vị trí như mũi, họng, thanh quản, phế quản hay sâu hơn là nhu mô phổi. Nguyên nhân có thể xuất phát từ các tác nhân lây nhiễm như vi khuẩn, virus, đồng thời cũng chịu ảnh hưởng đáng kể từ ô nhiễm không khí, khói bụi, khí thải và khói thuốc.
Những bệnh lý như viêm phổi hay COPD thường bắt đầu với các triệu chứng phổ biến như ho, khạc ra đờm, đờm dính máu, đau tức ngực và khó thở khi hít sâu. TS.BS Chu Thị Hà nhấn mạnh, việc phát hiện sớm và phân biệt giữa tác nhân nhiễm khuẩn hoặc cơn cấp là rất quan trọng, bởi nếu không điều trị kịp thời, bệnh có thể kéo theo những biến chứng nghiêm trọng như nhiễm trùng máu hay suy đa cơ quan.
Trẻ em và người lớn đều có nguy cơ cao mắc bệnh. Trẻ em dễ bị bệnh hơn do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, trong khi người lớn tuổi bị ảnh hưởng bởi suy giảm miễn dịch, đặc biệt nếu có các bệnh lý nền. Những tình trạng nghiêm trọng như nhiễm phế cầu khuẩn hoặc cúm có thể đe dọa tính mạng nếu không kịp thời điều trị.
3. Cách phân biệt cúm và viêm phổi ở người lớn
TS.BS Chu Thị Hà lưu ý rằng cúm và viêm phổi có thể gây nhầm lẫn do các triệu chứng ban đầu tương tự nhau, như sốt và ho. Tuy nhiên, cúm do virus thường gây sốt từ từ hoặc sốt cao đột ngột, kèm theo ho khan, mệt mỏi toàn thân. Trong khi đó, viêm phổi, đặc biệt do vi khuẩn như phế cầu có thể khởi phát với sốt cao kéo dài, tăng tiết đờm nhiều và có thể kèm khó thở hoặc đau tức ngực.
Nếu gặp các triệu chứng nghi ngờ, người bệnh cần nhanh chóng đến bệnh viện để được chẩn đoán. Tại BVĐK Tâm Anh, các xét nghiệm như test cúm nhanh giúp xác định nguyên nhân chính xác, từ đó bác sĩ sẽ chỉ định điều trị bằng thuốc kháng virus nếu cần thiết. Đây là lý do việc đi khám sớm là rất quan trọng, bởi sử dụng thuốc kháng virus đúng “thời điểm vàng” (thường trong vòng 48 giờ đầu sau triệu chứng) sẽ mang lại hiệu quả tối ưu. Các chuyên gia cũng nhấn mạnh, việc tự ý mua và dùng thuốc, đặc biệt là kháng sinh, là không nên vì chúng chỉ hiệu quả với vi khuẩn, không có tác dụng với virus như cúm.
4. Nguy cơ đề kháng kháng sinh và cách sử dụng hiệu quả
Một vấn đề đáng báo động là vi khuẩn phế cầu đã ngày càng đề kháng với kháng sinh. TS.BS Chu Thị Hà giải thích rằng việc lạm dụng kháng sinh hoặc dùng không đúng cách đã tạo điều kiện cho vi khuẩn thay đổi cấu trúc tế bào và trao đổi gen kháng thuốc. Để hạn chế tình trạng này, người bệnh cần tuân thủ triệt để chỉ định dùng kháng sinh, không tự ý ngưng thuốc khi triệu chứng thuyên giảm và tránh mua thuốc mà không qua kê đơn.
Trong thực tế, không ít trường hợp bệnh nhân bỏ ngang quá trình điều trị dẫn đến việc tái phát bệnh với mức độ nặng hơn, phải dùng kháng sinh thế hệ mới với chi phí tốn kém hơn. Ở cấp độ vi sinh vật, sự lan rộng của các dòng kháng thuốc còn kéo theo khủng hoảng y tế toàn cầu.
5. Vai trò của vắc xin trong phòng bệnh hô hấp
BS Phan Nguyễn Trường Giang - Quản lý Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC, khẳng định việc tiêm phòng đầy đủ không chỉ bảo vệ cá nhân mà còn giúp hạn chế sự lây lan bệnh tật trong cộng đồng, đặc biệt giúp kiểm soát đáng kể tình trạng đề kháng kháng sinh của một số tác nhân vi khuẩn như phế cầu. Hiệu quả của miễn dịch cộng đồng như ví dụ với bệnh sởi cần đạt 95% tỷ lệ miễn dịch, giúp bảo vệ cả những đối tượng yếu thế như trẻ sơ sinh chưa đến tuổi tiêm chủng hoặc người cao tuổi mắc bệnh nền.
Hiện nay, VNVC tiếp nhận nhiều đối tượng tiêm phòng vắc xin hô hấp như phế cầu, cúm, ho gà, bạch hầu... Tuy nhiên, tỷ lệ người lớn chủ động tiêm phòng còn khá khiêm tốn do sự chủ quan và thiếu hiểu biết. Với những đối tượng có bệnh nền, việc tiêm vắc xin cần có chỉ định từ bác sĩ sau khi thăm khám để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
6. Các loại vắc xin phế cầu và lưu ý khi tiêm
Hiện nay, trên thị trường có nhiều loại vắc xin phế cầu như PCV10, PCV13, PCV15, PCV20 và PPV23, mỗi loại đều có tác dụng phòng chống các chủng phế cầu khác nhau. Bác sĩ Trường Giang giải thích rằng các loại vắc xin này đã phát triển qua từng giai đoạn nhằm bao phủ thêm các chủng phế cầu mới xuất hiện. Ví dụ, PCV13 bảo vệ 13 chủng, trong khi PCV20 mở rộng hiệu quả đến 20 chủng.
Nếu người bệnh đã tiêm vắc xin phế cầu trước đó, vẫn có thể bổ sung các loại vắc xin mới để tăng cường khả năng miễn dịch, đặc biệt ở những người có nguy cơ cao như người cao tuổi, người bị suy giảm miễn dịch hoặc mắc bệnh nền mạn tính. Tuy nhiên, lịch tiêm cần được tư vấn bởi bác sĩ chuyên khoa để đạt hiệu quả phòng bệnh tối ưu.
7. Nên tiêm vắc xin cúm trước hay trong khi mang thai? Đang cho con bú có tiêm được không?
Theo Bác sĩ Trường Giang, phụ nữ chuẩn bị mang thai nên tiêm ngừa cúm vì không thể dự đoán chính xác khi nào sẽ bị nhiễm bệnh. Tuy nhiên, ngay cả khi đã mang thai, thai phụ vẫn có thể tiêm vắc xin cúm để đảm bảo sự bảo vệ trong suốt thai kỳ, đặc biệt quan trọng ở những trường hợp có bệnh nền như hen phế quản. Khi tiêm trước thai kỳ hoặc trong giai đoạn mang thai, kháng thể mà người mẹ tạo ra sẽ truyền cho con qua nhau thai, giúp bảo vệ trẻ trong những tháng đầu đời khi hệ miễn dịch của trẻ còn non yếu.
Đồng thời, Bác sĩ Giang khẳng định, việc tiêm ngừa cúm hoàn toàn an toàn đối với phụ nữ đang cho con bú. Không những vậy, sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng quan trọng cho trẻ sơ sinh, cũng chứa kháng thể từ người mẹ, bao gồm kháng thể phòng bệnh cúm, giúp giảm nguy cơ mắc bệnh cho trẻ. Vì thế, việc tiêm ngừa cúm không chỉ bảo vệ bà mẹ mà còn gián tiếp nâng cao miễn dịch cho cả trẻ.
