Tiêm vắc xin có hiến máu được không? Sau bao lâu? [Giải đáp chi tiết]

Hiến máu là một hành động thiêng liêng, nhân đạo, đóng góp vào việc cứu sống hàng triệu người mỗi năm, và việc hiểu rõ những quy định, điều kiện liên quan đến hiến máu sau khi tiêm vắc xin là cần thiết để đảm bảo an toàn cho cả người hiến và người nhận máu. Vậy tiêm vắc xin có hiến máu được không? ThS. Nguyễn Diệu Thúy - Chuyên viên Y khoa, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC sẽ giải đáp mối liên hệ giữa tiêm vắc xin và hiến máu, cũng như các hướng dẫn từ các tổ chức y tế uy tín để giúp mọi người có thông tin chính xác và đầy đủ.

Tiêm vắc xin có hiến máu được không?

ĐƯỢC! Chuyên gia của Hệ thống trung tâm tiêm chủng VNVC cho biết việc tiêm vắc xin có hiến máu được không phụ thuộc vào từng loại vắc xin được tiêm và tình trạng sức khỏe của người tiêm. Cụ thể mỗi loại vắc xin sẽ có một khoảng thời gian quy định cần đảm bảo để có thể tiến hành quy trình hiến máu. Đồng thời, tùy vào từng trường hợp cụ thể, bác sĩ sẽ xem xét tình trạng sức khỏe của người hiến để quyết định có đủ điều kiện để được hiến máu hay không.

Trong trường hợp sau tiêm chủng, sức khỏe của người tiêm hoàn toàn ổn định thì có thể tiến hành hiến máu theo quy định. Ngược lại trong một số trường hợp, người tiêm vắc xin không đảm bảo sức khỏe hoặc gặp các phản ứng sau tiêm như sốt, mệt mỏi… thì cần hoãn việc hiến máu đến khi sức khỏe ổn định. Điều này sẽ giúp đảm bảo máu của người hiến không bị ảnh hưởng bởi các phản ứng tạm thời sau khi tiêm vắc xin và đảm bảo an toàn cho cả người được nhận máu.

Theo Thông tư 26/2013/TT-BYT về Hướng dẫn hoạt động truyền máu, để được hiến máu một người cần đảm bảo các tiêu chuẩn về tuổi, sức khỏe và các điều kiện các như sau:

Tuổi:

Nam và nữ từ đủ 18 tuổi đến 60 tuổi.

Sức khỏe:

• Phụ nữ có cân nặng ít nhất 42kg và đối với nam giới là 45kg thì được phép hiến máu toàn phần; đối với người có cân nặng từ 42kg đến dưới 45kg thì chỉ được phép hiến không quá 250ml máu toàn phần mỗi lần; người có cân nặng 45 kg trở lên được phép hiến máu toàn phần nhưng không được quá 09 ml/kg cân nặng và không quá 500 ml mỗi lần hiến.
• Đối với người có cân nặng ít nhất là 50kg được phép hiến các thành phần máu bằng gạn tách nhưng tổng thể tích các thành phần máu hiến không quá 500 ml. Gạn tách (còn gọi là apheresis) thành phần máu là kỹ thuật được áp dụng trên người hiến máu để lấy một hoặc nhiều thành phần máu trong mỗi lần hiến. Người có cân nặng ít nhất là 60kg được phép hiến tổng thể tích các thành phần máu hiến mỗi lần không quá 650 ml.
• Người hiến máu sẽ được thực hiện đầy đủ các xét nghiệm máu cần thiết để đảm bảo không mắc bất kỳ bệnh lý nghiêm trọng như các bệnh mạn tính hoặc cấp tính về thần kinh, tâm thần, tuần hoàn, hô hấp, tiêu hoá, gan mật, nội tiết, tiết niệu, máu và tổ chức tạo máu, bệnh hệ thống, bệnh tự miễn, tình trạng dị ứng nặng; không mang thai vào thời điểm đăng ký hiến máu (đối với phụ nữ); không có tiền sử lấy, hiến, ghép bộ phận cơ thể người; không nghiện ma tuý, nghiện rượu; không có khuyết tật nặng và khuyết tật đặc biệt nặng theo quy định tại Luật Người khuyết tật; không sử dụng một số thuốc được quy định như Etretinate (ví dụ: Tegison), Acitretin (ví dụ: Neotigason, Soriatane), hóc môn tăng trưởng chiết xuất từ tuyến yên, Insuline chiết xuất từ bò,... Đồng thời cũng không được mắc các bệnh lây truyền qua đường máu, các bệnh lây truyền qua đường tình dục tại thời điểm đăng ký hiến máu;

Lâm sàng:

• Người hiến máu cần ở trạng thái sức khỏe tỉnh táo, có ý thức và tiếp xúc tốt với những người xung quanh;
• Huyết áp tâm thu đo được nằm trong khoảng từ 100 mmHg đến dưới 160 mmHg và tâm trương trong khoảng từ 60 mmHg đến dưới 100 mmHg;
• Đo nhịp tim đều, tần số dao động trong khoảng từ 60 lần đến 90 lần/phút;
• Cuối cùng, người hiến máu cần đảm bảo không xuất hiện các triệu chứng bất thường như gầy, sút cân nhanh (trên 10% cân nặng cơ thể trong thời gian 6 tháng); da xanh, niêm mạc nhợt; hoa mắt, chóng mặt; vã mồ hôi trộm; hạch to xuất hiện nhiều nơi; sốt; phù; ho, khó thở; tiêu chảy; xuất huyết các loại; có các tổn thương, dấu hiệu bất thường trên da.

Xét nghiệm:

• Đối với người hiến máu toàn phần và hiến các thành phần máu bằng gạn tách: nồng độ hemoglobin phải đạt ít nhất bằng 120 g/l; nếu hiến máu toàn phần thể tích trên 350ml phải đạt ít nhất 125g/l.
• Đối với người hiến huyết tương bằng gạn tách: nồng độ protein huyết thanh toàn phần phải đạt ít nhất bằng 60g/l và được xét nghiệm trong thời gian không quá 01 tháng;
• Đối với người hiến tiểu cầu, bạch cầu hạt, tế bào gốc bằng gạn tách: số lượng tiểu cầu phải lớn hơn hoặc bằng 150´109/l.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho biết ngoài các tiêu chuẩn bắt buộc trên thì việc có được hiến máu hay không là quyết định của bác sĩ khám sàng lọc tuyển chọn, từ đó xem xét và cân nhắc có được hiến máu hay không.

Sau tiêm vắc xin bao lâu thì có thể hiến máu?

Nhằm đảm bảo sức khỏe cho người hiến máu cũng như an toàn cho người hiến máu và chất lượng đơn vị máu và tùy cơ chế tác động phòng bệnh của vắc xin, mà mỗi loại vắc xin sẽ có thời gian trì hoãn hiến máu khác nhau. Việc trì hoãn này cũng giúp phát huy tốt nhất tác dụng của vắc xin sau tiêm. Vậy tiêm vắc xin bao lâu được hiến máu? Cụ thể:

• Người tiêm có thể tiến hành hiến máu sau 12 tháng kết thúc đợt tiêm vắc xin phòng bệnh dại.
• Người tiêm có thể hiến máu sau 4 tuần kể từ khi kết thúc đợt chủng ngừa vắc xin phòng sởi - quai bị - rubella, thương hàn, tả, thủy đậu, lao (BCG).
• Người tiêm có thể hiến máu bình thường sau 7 ngày kể từ thời điểm tiêm các loại vắc xin khác.

Vắc xin có ảnh hưởng như thế nào đến việc hiến máu?

CÓ! Lý giải vấn đề này, chuyên gia cho biết, sau khi tiêm vắc xin, cơ thể sẽ cần một khoảng thời gian khoảng 2-4 tuần để kích thích hệ miễn dịch sản sinh kháng thể đặc hiệu nhằm bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Vì vậy, nếu ngay sau khi tiêm vắc xin mà đi hiến máu lập tức thì lúc này cơ thể chưa có kháng thể để bảo vệ khỏi các virus, vi khuẩn nguy hiểm gây bệnh.

Khi người hiến máu đã được tiêm vắc xin phòng các bệnh, người nhận máu cũng sẽ nhận được lượng kháng thể đó, từ đó nguy cơ mắc bệnh sẽ giảm đi đáng kể. Do đó, để đảm bảo sức khỏe an toàn cho người hiến máu, an toàn cho người hiến máu cũng như chất lượng đơn vị máu và tùy cơ chế phòng bệnh của vắc xin, mà mỗi loại vắc xin sẽ có thời gian trì hoãn hiến máu khác nhau.

Hiến máu có ảnh hưởng đến hiệu quả của vắc xin không?

KHÔNG! Hiến máu không ảnh hưởng đến hiệu quả của vắc xin. Bởi sau khi tiêm vắc xin, cơ thể sẽ phản ứng lại bằng cách kích thích hệ miễn dịch sản sinh kháng thể đặc hiệu để bảo vệ cơ thể khỏi virus, vi khuẩn mà vắc xin nhắm tới. Đồng thời, việc hiến máu cũng được chứng minh là không lấy đi những kháng thể hay làm giảm khả năng miễn dịch mà vắc xin đã tạo ra cho cơ thể.

Tiêm vắc xin có những lợi ích gì cho hiến máu?

1. Góp phần gia tăng nguồn máu an toàn cho người bệnh

An toàn truyền máu là một quy trình khép kín gồm nhiều bước như tuyển chọn tình nguyện viên hiến máu khỏe mạnh, khám và tư vấn sức khỏe, xét nghiệm máu, hiến máu, thu thập và bảo quản trong ngân hàng máu… cho đến khi người bệnh có chỉ định truyền máu và được truyền máu. Thế nhưng điều tiên quyết để quyết định một sản phẩm máu có đạt chất lượng và an toàn hay không cần bắt đầu từ tình nguyện viên hiến máu, và yếu tố giúp góp phần gia tăng nguồn máu an toàn cho người bệnh là tình nguyện viên được tiêm đầy đủ các loại vắc xin phòng các bệnh truyền nhiễm.

Tiêm vắc xin được chứng minh là mang lại nhiều lợi ích không chỉ bảo vệ sức khỏe người tiêm khỏi nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như HPV, cúm, viêm gan B, sốt xuất huyết, sởi - quai bị - rubella, bạch hầu - ho gà - uốn ván,... mà còn giúp người bệnh nhận được nguồn máu khỏe mạnh, chất lượng, an toàn. Bởi có một số bệnh truyền nhiễm có thể lây truyền qua máu như viêm gan B, HPV.

Khi tình nguyện viên hiến máu đã được tiêm vắc xin phòng các bệnh này, nguy cơ lây nhiễm cho người nhận máu sẽ giảm đi đáng kể, qua đó giúp cứu sống cứu sống hàng nghìn sinh mạng đang nguy kịch và nhiều người mắc các bệnh khác nhau.

⇒ Tìm hiểu thêm: Tiêm HPV có hiến máu được không? Sau bao lâu? [Giải đáp chi tiết]

2. Tăng cường sản sinh tế bào máu mới, lợi ích cho người hiến máu

Nghiên cứu cho thấy việc hiến máu còn giúp tăng cường sản sinh tế bào máu mới cho cơ thể. Sau khi hiến máu, trong vòng 48 giờ, cơ thể sẽ bắt đầu quá trình sản sinh các tế bào máu mới để thay thế cho các tế bào máu đã hao hụt trong cơ thể. Nhờ vậy, hầu hết tình nguyện viên hiến máu có sức khỏe ổn định, ít khi mắc bệnh, thậm chí còn giúp kéo dài tuổi thọ.

Ngoài ra, việc hiến máu thường xuyên còn giúp duy trì hàm lượng sắt trong cơ thể, giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh huyết sắc tố (Hemochromatosis), các bệnh lý liên quan đến tim mạch, hỗ trợ trong việc giảm cân, duy trì sức khỏe lá gan, thậm chí giảm thiểu nguy cơ mắc các bệnh ung thư nguy hiểm đến sức khỏe.

⇒ Tìm hiểu thêm: 6 tác dụng của vắc xin đối với sức khỏe cá nhân và cộng đồng.

Các trường hợp không được hiến máu sau tiêm vắc xin

Tóm lại, mặc dù nguồn máu là rất quý hiếm, tuy nhiên việc truyền máu cần tuân thủ một số nguyên tắc nhất định. Chính các nguyên tắc này vừa giúp nâng cao chất lượng máu hiến, góp phần cứu chữa cho người bệnh; đồng thời, cũng giữ sự an toàn về mặt sức khỏe và tính pháp lý cho người truyền máu.

Những đối tượng không thỏa một trong các tiêu chuẩn nêu trên sẽ không được chấp thuận tham gia hiến máu. Ngoài ra, theo hướng dẫn của Bộ Y tế trong thông tư số 26/2013/TT-BYT về Hướng dẫn hoạt động truyền máu, các đối tượng sau cần phải trì hoãn hiến máu gồm:

Những người phải trì hoãn hiến máu trong 12 tháng kể từ thời điểm: 

• Phục hồi hoàn toàn sau các can thiệp ngoại khoa;
• Khỏi bệnh sau khi mắc một trong các bệnh sốt rét, giang mai, lao, uốn ván, viêm não, viêm màng não;
• Kết thúc đợt tiêm vắc xin phòng bệnh dại sau khi bị động vật cắn hoặc tiêm, truyền máu, chế phẩm máu và các chế phẩm sinh học nguồn gốc từ máu;
• Sinh con hoặc chấm dứt thai nghén.

Những người phải trì hoãn hiến máu trong 06 tháng kể từ thời điểm:

• Xăm trổ trên da;
• Bấm dái tai, bấm mũi, bấm rốn hoặc các vị trí khác của cơ thể;
• Phơi nhiễm với máu và dịch cơ thể từ người có nguy cơ hoặc đã nhiễm các bệnh lây truyền qua đường máu;
• Khỏi bệnh sau khi mắc một trong các bệnh thương hàn, nhiễm trùng huyết, bị rắn cắn, viêm tắc động mạch, viêm tắc tĩnh mạch, viêm tủy xương, viêm tụy.

Những người phải trì hoãn hiến máu trong 04 tuần kể từ thời điểm:

• Khỏi bệnh sau khi mắc một trong các bệnh viêm dạ dày ruột, viêm đường tiết niệu, viêm da nhiễm trùng, viêm phế quản, viêm phổi, sởi, ho gà, quai bị, sốt xuất huyết, kiết lỵ, rubella, tả, quai bị;
• Kết thúc đợt tiêm vắc xin phòng rubella, sởi, thương hàn, tả, quai bị, thủy đậu, lao (BCG).

Những người phải trì hoãn hiến máu trong 07 ngày kể từ thời điểm:

• Khỏi bệnh sau khi mắc một trong các bệnh cúm, cảm lạnh, dị ứng mũi họng, viêm họng, đau nửa đầu Migraine;
• Tiêm các loại vắc xin khác, trừ các loại đã được quy định như vắc xin phòng bệnh dại, rubella, sởi, thương hàn, tả, quai bị, thủy đậu, BCG, truyền máu, chế phẩm máu và các chế phẩm sinh học nguồn gốc từ máu và các loại vắc xin.

Một số quy định liên quan đến nghề nghiệp và hoạt động đặc thù của người hiến máu: 

Những người làm một số công việc và thực hiện các hoạt động đặc thù sau đây chỉ hiến máu trong ngày nghỉ hoặc chỉ được thực hiện các công việc, hoạt động này sau khi hiến máu tối thiểu 12 giờ:

• Người làm việc trên cao hoặc dưới độ sâu: phi công, lái cần cẩu, công nhân làm việc trên cao, người leo núi, thợ mỏ, thủy thủ, thợ lặn;
• Người vận hành các phương tiện giao thông công cộng: lái xe buýt, lái tàu hoả, lái tàu thuỷ;
• Các trường hợp khác: vận động viên chuyên nghiệp, người vận động nặng, tập luyện nặng.
• Đối với các đối tượng không thuộc các trường hợp liệt kê trên đây thì quyết định đủ điều kiện hiến máu hay hoãn hiến máu là do bác sĩ khám sàng lọc tuyển chọn người hiến máu xem xét và quyết định.

Tóm lại, thắc mắc tiêm vắc xin có hiến máu được không đã được chuyên gia của VNVC giải đáp. Sau tiêm vắc xin, tình nguyện viên có thể tiến hành hiến máu nhưng cần tuân thủ các quy định trong việc hướng dẫn hoạt động truyền máu nhằm đảm bảo an toàn sức khỏe cho cả người hiến máu và người nhận máu. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào, hãy trao đổi trực tiếp với các bác sĩ khám sàng lọc hoặc các tổ chức y tế uy tín để được tư vấn kỹ lưỡng.