Ngăn ngừa các bệnh nguy hiểm do phế cầu khuẩn ở người cao tuổi

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính, mỗi năm thế giới có khoảng 1,6 triệu người tử vong bởi viêm phổi, viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết… gây ra do phế cầu khuẩn, trong đó có đến 600.000 đến 800.000 người lớn tuổi. Các chuyên gia cho biết, tỉ lệ mắc bệnh và tử vong do phế cầu gia tăng đáng kể theo độ tuổi và tình trạng miễn dịch của bệnh nhân. Do đó, người cao tuổi và đặc biệt là người cao tuổi có bệnh lý nền là nhóm đối tượng cần chủ động phòng ngừa bệnh do phế cầu khuẩn.

Người cao tuổi dễ mắc và tử vong do bệnh phế cầu khuẩn

Theo Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Mỹ (CDC), phế cầu trú tại vùng mũi, họng của hầu hết người khỏe mạnh do có khả năng bám dính đặc trưng vào các tế bào biểu mô. Thông thường, vi khuẩn phế cầu không gây bệnh. Khi cơ thể suy giảm miễn dịch hoặc gặp một vấn đề sức khỏe nào đó, vi khuẩn phế cầu sẽ dễ dàng tấn công vào các bộ phận như não, phổi, máu… và bắt đầu gây bệnh. Vi khuẩn phế cầu gây ra 2 dạng bệnh lý gồm bệnh lý phế cầu xâm lấn (viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết, viêm phổi du khuẩn huyết) và bệnh lý phế cầu không xâm lấn (viêm xoang, viêm tai giữa, viêm phổi,...).

Theo các chuyên gia, tỉ lệ mắc bệnh và tử vong gia tăng đáng kể theo độ tuổi và tình trạng miễn dịch của người bệnh. Nguyên nhân của việc này là do, người cao tuổi có sức đề kháng và chức năng cơ thể suy giảm khiến mầm bệnh lợi dụng “kẽ hở” để tấn công. Đặc biệt khi thời tiết thay đổi khiến các cơ quan của hệ hô hấp trên như khoang mũi, hầu họng, thanh quản... vốn suy yếu nay lại không đủ sức tự bảo vệ, dễ bị kích ứng gây viêm, nhiễm trùng.

Theo Quỹ Quốc gia về Bệnh truyền nhiễm (NFID), viêm phổi do phế cầu khuẩn khiến 150.000 người ở Hoa Kỳ nhập viện mỗi năm, tỉ lệ tử vong rơi vào khoảng 5 - 7% (hay 7.500 đến 10.500 người). Tỉ lệ tử vong cao hơn ở người cao tuổi trên 65 tuổi và những người có sẵn bệnh lý nền.

Bên cạnh đó, người cao tuổi còn có tỉ lệ mắc các bệnh lý nền mạn tính cao. Theo báo cáo tại Hội nghị lão khoa Quốc gia diễn ra vào cuối năm 2022 cho biết trung bình mỗi người cao tuổi ở Việt Nam mắc khoảng 3 bệnh mạn tính đồng thời, phổ biến như tiểu đường, tim mạch, suy thận, phổi tắc nghẽn mạn tính, hen suyễn… Tuổi tác cộng thêm bệnh lý nền mạn tính là nguyên nhân khiến người cao tuổi dễ mắc các bệnh do phế cầu khuẩn, khi mắc bệnh dễ tiến triển nặng, nguy cơ gặp biến chứng cao thậm chí là tử vong nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Thống kê cho thấy, bệnh nhân bệnh tim mạch mạn tính có nguy cơ mắc các bệnh phế cầu khuẩn xâm lấn (IPD) cao gấp 3 - 7 lần so với người khỏe mạnh. Bệnh nhân đái tháo đường sẽ có nguy cơ mắc IPD cao gấp 2 - 5 lần. Người ung thư có nguy cơ mắc IPD cao gấp 23 - 38 lần…

Phế cầu khuẩn còn có khả năng kháng kháng sinh rất cao và tình trạng này ngày càng trở nên nguy hiểm. Tại Việt Nam, phế cầu khuẩn có thể kháng kháng sinh khoảng 70 - 97%, gây khó khăn trong quá trình điều trị, người bệnh có nguy cơ phải nằm viện kéo dài, cần phối hợp điều trị bằng các nhóm thuốc kháng sinh liều cao.

Tại Việt Nam, chi phí trung bình điều trị ca bệnh do phế cầu lên đến hàng chục thậm chí hàng trăm triệu đồng, chưa kể chi phí chăm sóc người bệnh lâu dài sau điều trị. Đơn cử như chi phí điều trị trung bình cho mỗi bệnh nhân viêm phổi cộng đồng tại Việt Nam là 629 USD (tương đương 16 triệu đồng), thời gian nằm viện trung bình 10 ngày.

Bảo vệ người cao tuổi trước nguy cơ mắc bệnh, diễn tiến nặng, tử vong do phế cầu

Để phòng ngừa nguy cơ mắc bệnh do phế cầu, người cao tuổi cần củng cố hệ miễn dịch bằng cách bổ sung đầy đủ dinh dưỡng, tập thể dục, giữ ấm, đặc biệt là tiêm các loại vắc xin phòng bệnh do phế cầu sẵn có. Phế cầu khuẩn có thể được phòng ngừa hiệu quả bằng vắc xin, giúp giảm tỷ lệ mắc và tử vong, giảm thời gian nằm viện và chi phí y tế. Nghiên cứu cho thấy, những người lớn tuổi đã tiêm vắc xin phòng bệnh do phế cầu có thời gian nằm viện giảm 1,5 lần, chi phí y tế giảm 1,3 lần và tỷ lệ tử vong giảm 2,3 lần so với người chưa tiêm vắc xin.

Theo khuyến cáo của Cơ quan Kiểm soát và Phòng ngừa bệnh tật (CDC) Mỹ, tất cả người lớn đều cần tiêm vắc xin phòng phế cầu khuẩn, đặc biệt là người mắc một số bệnh mạn tính hoặc các yếu tố nguy cơ khác như: nghiện rượu, suy thận, hút thuốc lá, suy giảm miễn dịch bẩm sinh, đái tháo đường, hoặc các bệnh mạn tính liên quan đến gan, phổi, tim…

Chi phí cho việc tiêm vắc xin luôn thấp hơn điều trị. Theo một nghiên cứu xuất bản năm 2022, thực hiện tại Canada trong 19 năm, chi phí điều trị cho 6,3 triệu ca bệnh nhập viện liên quan phế cầu là 7,9 tỷ USD. Vắc xin được đưa vào sử dụng đã giúp nước này giảm gánh nặng kinh tế do các bệnh phế cầu xâm lấn và cả không xâm lấn.

Một thử nghiệm lâm sàng quy mô lớn tại Mỹ đã nhìn thấy một mũi vắc xin phế cầu có khả năng giảm đến 97% tỷ lệ nhiễm các chủng phế cầu có trong vắc xin. Còn tại Vương quốc Anh, sau khi vắc xin phế cầu được đưa vào sử dụng đã giảm đáng kể tỉ lệ mắc các nhóm huyết thanh có trong vắc xin. Điển hình như, trong giai đoạn 2008-2010, tỉ lệ mắc các tuýp huyết thanh có trong vắc xin Phế cầu 13 ở người cao tuổi trên 65 là 10,33/100.000, đã giảm xuống còn 3,72/100.000 vào năm 2013 - 2014.

Có thể thấy, tiêm chủng được ví như cách chủ động "đầu tư" cho sức khỏe, tránh lây nhiễm và tránh các biến chứng không thể phục hồi khi mắc bệnh.

Hiện, Việt Nam đã có các loại vắc xin phòng bệnh do phế cầu gồm:

• Vắc xin Prevenar 13 (Bỉ): ngừa 13 chủng phế cầu, hay còn gọi vắc xin Phế cầu 13, dành cho trẻ từ 6 tuần tuổi đến người lớn. Mỗi độ tuổi sẽ có phác đồ với số mũi tương ứng. Đặc biệt, người từ 24 tháng đến người lớn chỉ cần tiêm 1 mũi cho hiệu quả bảo vệ lâu dài.
• Vắc xin Synflorix (Bỉ): ngừa 10 chủng, hay còn gọi vắc xin Phế cầu 10, tiêm cho trẻ từ 6 tuần tuổi đến 5 tuổi;
• Vắc xin Pneumovax 23 (Mỹ): ngừa 23 chủng, hay còn gọi là vắc xin Phế cầu 23, tiêm cho trẻ từ 2 tuổi trở lên, thanh thiếu niên và người lớn.

Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC với hàng trăm trung tâm tiêm chủng trên toàn quốc hiện có đầy đủ các loại vắc xin phòng phế cầu khuẩn đang được sử dụng tại Việt Nam như: Phế cầu 10 - Synflorix (Bỉ), Phế cầu 13 - Prevenar 13 (Bỉ) và Phế cầu 23 - Pneumovax 23 (Mỹ).

Các loại vắc xin tại VNVC đều được đảm bảo chất lượng, an toàn và hiệu quả cho người dùng nhờ được bảo quản trong Hệ thống dây chuyền bảo quản lạnh (Cold Chain) và hệ thống kho lạnh chuẩn quốc tế. Quy trình tiêm chủng an toàn được thực hiện bởi đội ngũ bác sĩ, điều dưỡng viên giàu kinh nghiệm, giỏi chuyên môn, có đầy đủ chứng chỉ an toàn tiêm chủng, thường xuyên được đào tạo bài bản các kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ.

Để nhiều người dân được tiếp cận với vắc xin, nâng cao khả năng phòng bệnh, Hệ thống tiêm chủng VNVC còn thường xuyên có nhiều chương trình ưu đãi giá vắc xin như ưu đãi 100.000 đồng khi tiêm lẻ vắc xin Phế cầu 13, ưu đãi đến 200.000 đồng cho vắc xin phế cầu 23 đến hết tháng 9/2024. Ưu đãi giá khi mua Gói vắc xin. Chương trình “Tiêm vắc xin trước – Trả chi phí sau” không lãi suất với toàn bộ lãi suất được VNVC chi trả thay cho khách hàng, đồng thời hỗ trợ chia nhỏ chi phí mua Gói vắc xin thành nhiều lần thanh toán, giúp khách hàng có thể tiêm phòng ngay và tận hưởng dịch vụ tiêm chủng chất lượng chỉ có tại VNVC mà không cần thanh toán hết chi phí trong một lần.

Việt Nam đang chịu tác động nặng nề của già hóa dân số, vì vậy, tiêm chủng cho người lớn, đặc biệt là người già, cũng cần được ưu tiên. Nguy cơ nhiễm phế cầu xảy ra quanh năm nên việc chủ động chuẩn bị "khiên chắn" cho hệ miễn dịch bằng vắc xin là rất cần thiết. Tiêm vắc xin phế cầu cho người cao tuổi không chỉ bảo vệ sức khỏe cho chính họ, mà còn bảo vệ những thành viên trong gia đình - những người dễ tổn thương do phế cầu khuẩn như trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai… và còn tiến đến mục tiêu chung “Cộng đồng khỏe mạnh nhờ vắc xin”.