Bé thở khò khè có tiêm phòng được không? [Bác sĩ tiêm chủng trả lời]

Thở khò khè là một trong những bệnh lý đường hô hấp mạn tính phổ biến ở trẻ em do nhiều nguyên nhân gây ra như các yếu tố khí tượng và môi trường, tuổi tác, tình trạng béo phì, các tình trạng bệnh lý cấp tính, mạn tính đường hô hấp, thần kinh… Điều này khiến nhiều bố mẹ lo lắng và thắc mắc rằng, nếu chẳng may bé thở khò khè có tiêm phòng được không? Nếu được tiêm, phụ huynh cần lưu ý chăm sóc sức khỏe của trẻ thở khò khè sau tiêm như thế nào?

Dấu hiệu nhận biết bé thở khò khè

Thở khò khè ở trẻ em là tiếng thở lạ, bất thường, âm sắc trầm nghe rõ nhất khi thở ra, nhịp thở không đều, gần giống với tiếng ngáy nhẹ khi ngủ. Nếu đường thở bị thu hẹp nghiêm trọng, cũng có thể nghe thấy tiếng thở khò khè the thé khi trẻ hít vào. Bố mẹ sẽ nhận ra ngay khi áp sát tai vào gần miệng của trẻ, khi trẻ ngủ tiếng thở khò khè sẽ rõ hơn. Khi tình trạng thở khò khè của trẻ trở nặng, tiếng thở khò khè của trẻ sẽ càng dễ nhận biết hơn thông qua sự khó khăn trong quá trình hô hấp, trẻ thở ra kéo dài, gắng sức, thở nhanh, sử dụng nhiều cơ ngực để thở, lỗ mũi phập phồng và da xanh hoặc xám, da tím tái... Thở khò khè thường đi kèm với ho khan, ho có đờm, sốt, sổ mũi và khó ăn (do suy tim hoặc khó nuốt) tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra tình trạng thở khò khè.

Đối với trẻ em trong giai đoạn đầu đời, thở khò khè là một rối loạn đường thở phổ biến, khoảng 50% trẻ em bị thở khò khè trong năm đầu đời (1). Khoảng 25 - 30% trẻ sơ sinh sẽ có ít nhất một đợt thở khò khè trong giai đoạn sơ sinh; khi được 3 tuổi, có khoảng 40% trẻ em sẽ bị thở khò khè ít nhất một lần; khi được 6 tuổi, gần 50% số trẻ sẽ có ít nhất một đợt thở khò khè (2) và tỷ lệ tái phát tình trạng thở khò khè ở trẻ dưới 1 tuổi là hơn 10% (3).

Các nguyên nhân khiến bé bị thở khò khè

Các nguyên nhân phổ biến nhất gây thở khò khè ở trẻ em bao gồm dị ứng, hen suyễn hoặc bệnh đường hô hấp, bệnh trào ngược dạ dày thực quản, khó thở khi ngủ, mềm sụn thanh quản, nhiễm trùng đường hô hấp như viêm tiểu phế quản, viêm phế quản, viêm phổi, suy hô hấp cấp… Trong đó:

• Dị ứng là tình trạng rối loạn quá mẫn của hệ miễn dịch, khi tiếp xúc với các tác nhân được hệ miễn dịch cho là có khả năng gây dị ứng cho cơ thể, hệ thống miễn dịch sẽ kích thích cơ thể tiết ra nhiều đờm và dịch nhầy hơn. Ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ khả năng tự làm sạch cổ họng chưa được hoàn thiện khiến đờm dãi và dịch nhầy không được loại bỏ mà tích tụ lại gây tắc nghẽn đường thở, gây ra tình trạng trẻ thở khò khè.
• Hen phế quản là một bệnh viêm đường thở mạn tính thường gặp ở trẻ em. Bệnh lý này thường gây thở khò khè tái diễn, thường khởi phát bởi triệu chứng trẻ gắng sức, biến đổi cảm xúc đột ngột như khóc hoặc cười to, tiếp xúc dị nguyên và có thể bị kích phát do viêm nhiễm đường hô hấp. Bệnh hen phế quản ít liên quan nhiễm khuẩn, đôi khi có thể bộc phát sau nhiễm cúm, nhiễm vi khuẩn như mycoplasma hoặc tình trạng hen phế quản liên quan dị ứng ở những trẻ có cơ địa dị ứng viêm da cơ địa, viêm mũi dị ứng, viêm đa xoang cũng có thể gây ra tình trạng thở khò khè.
• Mềm sụn thanh quản là tình trạng bất thường bẩm sinh ở thượng thanh môn mềm, khiến cấu trúc cơ quan này bị thay đổi, có thể làm cho thanh quản bị xẹp vào trong, khiến trẻ thở khò khè.
• Bệnh trào ngược dạ dày thực quản là tình trạng một lượng dịch dạ dày trào ngược lên thực quản khiến cho lượng chất lỏng này tràn vào phổi. Môi trường axit trong dạ dày có thể gây kích ứng, sưng phù đường hô hấp, khiến trẻ thở khò khè.
• Khó thở khi ngủ là tình trạng đường thở bị tắc nghẽn , khiến cho sự chuyển động của không khí qua các đường dẫn khí nhỏ bị thu hẹp hoặc bị nén, khi trẻ thở có thể phát ra tiếng khò khè.
• Viêm phế quản là tình trạng nhiễm trùng đường hô hấp dưới, chủ yếu do virus, vi khuẩn gây ra như virus hợp bào hô hấp (RSV), Rhinovirus hoặc virus cúm, vi khuẩn phế cầu... Theo thống kê, có khoảng 80% trẻ thở khò khè cấp tính bị nhiễm virus đường hô hấp, thường xảy ra khi thời tiết thay đổi đột ngột, diễn biến phức tạp, nhất là vào thời điểm giao mùa hoặc khi trời chuyển lạnh, khiến cổ họng tiết nhiều đờm và dịch nhầy, có thể gây tắc nghẽn đường hô hấp, khiến trẻ thường xuyên ho khan dữ dội, thở khò khè…
• Viêm tiểu phế quản là bệnh rất thường gặp ở trẻ dưới 2 tuổi, đặc biệt ở trẻ 1 tuổi. Những trẻ có viêm tiểu phế quản sẽ có tình trạng viêm vùng tiểu phế quản, đường thở có đường kính dưới 2 mm. Bệnh thường do virus, nhất là virus hợp bào hô hấp RSV khiến cho trẻ ho và sốt, có thể sốt cao tới 39 độ C. Ở giai đoạn toàn phát trẻ có triệu chứng khò khè, nặng hơn có thể thở nhanh, kích thích quấy khóc, gắng sức của các cơ hô hấp.
• Viêm phổi là bệnh dễ gặp ở những trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt dễ mắc ở trẻ dưới 2 tuổi do sức đề kháng cơ địa trẻ yếu hơn. Khi mắc viêm phổi, trẻ khởi phát với triệu chứng ho, sốt, giai đoạn toàn phát trẻ có biểu hiện tăng tần số thở, có hiện tượng thở gắng sức, thở rút lõm lồng ngực, co kéo đường hô hấp trong quá trình thở, gây thở khò khè.

Những nguyên nhân kém phổ biến hơn có thể kể đến là loạn sản phế quản phổi, hóc dị vật, viêm phế quản tắc nghẽn, bất thường mạch máu bẩm sinh, suy tim xung huyết, xơ nang, bệnh suy giảm miễn dịch, khối chèn ép trung thất, rối loạn vận động đường mật nguyên phát, dị thường khí phế quản, trẻ có khối u hoặc bệnh ác tính, rối loạn chức năng dây thanh…

Lưu ý, dù là tình trạng thở khò khè do nguyên nhân nào gây ra, khi trẻ có tần số thở nhanh hơn so với bình thường, trẻ thở gắng sức, rút lõm lồng ngực. Đặc biệt tình trạng toàn thân sốt rất cao, ăn kém, ý thức kích thích, li bì, nôn trớ, tiêu chảy cần đưa trẻ đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được khám và điều trị kịp thời.

Bé thở khò khè có tiêm phòng được không?

Bé thở khò khè có thể tiêm phòng vắc xin nếu nguyên nhân thở khò khè được xác định là do các tình trạng sinh lý thông thường như trào ngược dạ dày thực quản, dị ứng nhẹ, hen suyễn, khó thở khi ngủ, mềm sụn thanh quản gây khụt khịt… và sau khi khám, sức khỏe của trẻ được bác sĩ chuyên khoa xác nhận là ổn định, nhịp thở đều, không quá nhanh thì hoàn toàn có thể tiêm ngừa vắc xin để đảm bảo trẻ được tiêm đúng lịch. Tuy nhiên, sau khi tiêm vắc xin cho trẻ thở khò khè, phụ huynh cần theo dõi sát sao diễn biến sức khỏe của trẻ để kịp thời xử trí thích hợp, đồng thời thực hiện chăm sóc trẻ sau tiêm theo hướng dẫn của nhân viên y tế.

Một số tình huống thở khò khè sinh lý khác ở trẻ có thể tiêm vắc xin như:

• Trẻ thở khò khè do tư thế ẵm, nằm chưa đúng cách, gây ra tình trạng tì đè, gây áp lực lên đường thanh quản của trẻ, gây ra tiếng thở khò khè. Đây là tình trạng thở khò khè sinh lý thông thường, hoàn toàn có thể tiêm vắc xin, đồng thời phụ huynh cần lưu ý ẵm bé và cho bé nằm đúng cách, không nằm sấp hoặc để vật lên ngực trẻ khi nằm khiến thanh quản của trẻ bị nghẽn.
• Động tác ngậm bắt vú sai cách có thể làm cho trẻ khi chảy sữa nuốt không kịp, sữa tích tụ nơi thanh quản, có thể gây sặc sữa hoặc thở khò khè.
• Đôi khi một số tiếng có thể bị nhầm với tiếng khò khè, chẳng tiếng nghẹt mũi, bất thường đường thở vì trẻ thường thở bằng miệng, đồng thời đường thở của trẻ nhỏ ngắn hơn rất nhiều so với trẻ lớn và người lớn. Nếu bị nghẹt mũi, khi hô hấp không khí sẽ đi qua khe hẹp, gây ra âm thanh nhầm lẫn với tiếng trẻ thở khò khè, đây là âm thanh đường hô hấp trên, khiến phụ huynh dễ nhầm lẫn với âm thanh bất thường ở đường hô hấp dưới và lo lắng cho tình trạng bé thở khò khè có tiêm phòng được không. Để chắc chắn tiếng thở khò khè của trẻ là do nguyên nhân sinh lý, cần gặp các bác sĩ chuyên khoa hô hấp để thăm khám và chẩn đoán chính xác.

Nếu thở khò khè không phải do nguyên nhân sinh lý, có thể do nguyên nhân bệnh lý, cần xác định là nguyên nhân bệnh lý bẩm sinh hay bệnh lý viêm nhiễm đường hô hấp:

• Nếu trẻ thở khò khè do tình trạng viêm nhiễm đường hô hấp như viêm phổi gây ra tình trạng thở khò khè, bất thường tiếng thở và bất thường kiểu thở kèm theo tình trạng sốt, ho, tinh thần lừ đừ, bú kém, kém linh hoạt, trẻ cần được chỉ định hoãn tiêm chủng. Thay vào đó, trẻ phải tiến hành điều trị và chăm sóc cho đến khi tình trạng viêm nhiễm thuyên giảm, sức khỏe ổn định, đồng thời được các bác sĩ chuyên khoa xác nhận, sau đó được bác sĩ tiêm chủng xem xét, đánh giá giữa lợi ích và nguy cơ để đưa ra các chỉ định tiêm chủng vắc xin phù hợp.
• Nếu trẻ thở khò khè do các bệnh lý bẩm sinh cần xác định về mức độ diễn biến của tình trạng thở khò khè của trẻ để xác nhận xem trẻ có thể tiêm ngoài hay trong bệnh viện hoặc tạm hoãn tiêm chủng.

Xem thêm: Bé tiêm phòng không đúng tháng có sao không? Có phải tiêm lại từ đầu?

Một số lưu ý khi tiêm phòng cho trẻ bị khò khè

Để đảm bảo an toàn tiêm chủng, khi đưa trẻ bị thở khò khè đi tiêm chủng, bố mẹ cần lưu ý:

• Mang theo phiếu hoặc sổ tiêm chủng cùng các giấy tờ, văn kiện phản ánh tình trạng sức khỏe của trẻ;
• Thông báo cho cán bộ y tế về tình trạng sức khỏe của trẻ như:
  • Cân nặng của trẻ (đối với trẻ sơ sinh);
  • Trẻ có bú (ăn), uống, ngủ, chơi bình thường trong những ngày gần đây không;
  • Mô tả cụ thể về tình trạng thở khò khè của trẻ;
  • Trẻ có đang sốt hay mắc bệnh gì không;
  • Trẻ có đang dùng thuốc hoặc sử dụng phương pháp điều trị nào trong 3 tháng qua không;
  • Tiền sử tiêm vắc xin của trẻ;
  • Trẻ có tiền sử dị ứng với thuốc hay thức ăn nào không;
  • Trẻ có tiền sử dị ứng với vắc xin hoặc có phản ứng nặng (tím tái, khó thở, sốt cao khó hạ, quấy khóc kéo dài, phát ban...) ở những lần tiêm trước hay không.
• Đề nghị nhân viên y tế thông báo về loại vắc xin được tiêm chủng lần này, những phản ứng có thể gặp và hướng dẫn theo dõi trẻ sau tiêm chủng, đặc biệt là những triệu chứng nghiêm trọng cần đến cơ sở y tế ngay.
• Trong khi tiêm chủng giữ trẻ đúng tư thế theo hướng dẫn của nhân viên y tế.
• Cho trẻ ở lại 30 phút tại trung tâm tiêm chủng sau khi tiêm để nhân viên y tế theo dõi và kịp thời xử trí nếu có phản ứng bất thường xảy ra.
• Tiếp tục theo dõi trẻ tại nhà ít nhất 48 giờ sau tiêm chủng về toàn trạng, tinh thần, ăn ngủ, thở, nhiệt độ, phát ban, phản ứng tại chỗ tiêm... Nếu tại vết tiêm sưng, đỏ, có thể chườm lạnh để giúp giảm đau và giảm sưng cho trẻ, tuyệt đối không đắp bất cứ thứ gì lên vị trí tiêm, duy trì chế độ dinh dưỡng hàng ngày, cho trẻ bú mẹ và uống nước nhiều hơn (với trẻ lớn)...
• Đưa trẻ tới ngay bệnh viện hoặc cơ sở y tế gần nhất nếu trẻ có các dấu hiệu bất thường sau tiêm chủng như:
  • Sốt cao trên 39 độ C;
  • Co giật hay mệt lả, lừ đừ, không có phản ứng khi được gọi;
  • Tím tái, khó thở, thở rít, rút lõm lồng ngực khi thở;
  • Quấy khóc dữ dội, kéo dài;
  • Ăn/bú kém cùng các phản ứng thường gặp như: sốt nhẹ, quấy khóc, phát ban... kéo dài trên 1 ngày.
• Nếu bố mẹ không yên tâm về sức khỏe của con sau khi tiêm chủng hãy đến gặp nhân viên y tế để được khám tư vấn.

Thắc mắc “bé thở khò khè có tiêm phòng được không” đã được giải đáp. Trẻ thở khò khè hoàn toàn có thể tiêm phòng vắc xin nếu nguyên nhân gây thở khò khè ở trẻ là do các tình trạng sinh lý thông thường như trào ngược dạ dày thực quản, dị ứng, hen suyễn… Tuy nhiên, nếu thở khò khè xuất phát từ bệnh lý cấp tính như viêm phổi, nhiễm trẻ sẽ được tạm hoãn tiêm chủng và điều trị cho đến khi được các bác sĩ chuyên khoa xác nhận sức khỏe ổn định mới được tiếp tục tiêm ngừa. Tốt nhất nên đưa trẻ đến các cơ sở y tế hoặc bệnh viện gần nhất để được các các sĩ thăm khám, xác định nguyên nhân thở khò khè và đưa ra các chỉ định chính xác.