Chuyên gia tư vấn: Các biện pháp bảo vệ trẻ em & người lớn khỏi sốt xuất huyết

Sốt xuất huyết là bệnh lưu hành phổ biến ở nước ta. Nếu như vài chục năm trước, số ca bệnh tại miền Nam chiếm 70% tổng số ca trên cả nước, thì vài năm trở lại đây cả nước đã ghi nhận các đợt dịch ở cả miền Bắc và Trung. Sự thay đổi dịch tễ sốt xuất huyết tại nước ta có liên quan đến xu hướng biến đổi khí hậu toàn cầu và nhiều yếu tố khác liên quan đến thói quen sinh hoạt của người dân.

Sau mưa lũ, kết quả giám sát tại một số ổ dịch sốt xuất huyết ghi nhận chỉ số côn trùng cao, vượt ngưỡng nguy cơ, dự báo số ca mắc tiếp tục gia tăng trong thời gian tới nếu không có phương pháp kiểm soát và phòng ngừa hiệu quả. Theo CDC Hà Nội nhận định, dịch sốt xuất huyết hiện đã bắt đầu bước vào giai đoạn cao điểm của dịch hàng năm (tháng 9 đến tháng 11), với điều kiện thời tiết diễn biến phức tạp, khó lường kết hợp mưa nhiều tạo điều kiện thuận lợi cho sự sinh sản và phát triển của muỗi truyền bệnh.

Nhằm mang đến cho người dân những thông tin quan trọng về diễn biến nguy hiểm của dịch sốt xuất huyết, vắc xin và phương pháp phòng ngừa, sáng ngày 14/09/2024, Hệ thống tiêm chủng VNVC phối hợp cùng Đài Truyền hình Việt Nam tổ chức chương trình tư vấn trực tuyến “Phòng sốt xuất huyết: Vắc xin và các biện pháp bảo vệ”.

Chương trình có sự tham gia của các chuyên gia: ThS.BS Lê Hồng Nga, Phó giám đốc Trung tâm kiểm soát bệnh tật TPHCM (HCDC), TS.BS Nguyễn Minh Tuấn, Trưởng khoa Sốt xuất huyết, Bệnh viện Nhi đồng 1 TPHCM, BS.CKI Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC.

Quý Khách có thể xem lại chương trình ngay tại đây.

Mở đầu chương trình, TS.BS Nguyễn Minh Tuấn, Trưởng khoa Sốt xuất huyết, Bệnh viện Nhi đồng 1 TPHCM cập nhật tình hình dịch tễ sốt xuất huyết. Trong những năm gần đây, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) liên tục phát cảnh báo về tình trạng gia tăng tỉ lệ mắc sốt xuất huyết trên phạm vi toàn cầu. Theo thống kê của WHO, năm 2019, số ca mắc sốt xuất huyết toàn cầu đạt mức cao nhất trong lịch sử với 4,9 triệu trường hợp được ghi nhận tại 129 quốc gia. Đầu năm 2023, WHO tiếp tục cảnh báo sốt xuất huyết là bệnh nhiệt đới lây lan nhanh nhất thế giới, đồng thời là một "mối đe dọa đại dịch".

Trong 5 năm gần đây, sốt xuất huyết ở Việt Nam diễn biến ngày càng phức tạp. Tại TP.HCM, từ đầu năm đến nay có khoảng 6.600 ca mắc sốt xuất huyết và trong tuần gần nhất, thành phố ghi nhận 226 ca. Đây chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Ước tính nếu xuất hiện 1 ca nhập viện do sốt xuất huyết, thì ngoài cộng đồng có khoảng 250 người nhiễm sốt xuất huyết trong ổ dịch đó.

Trước đây, sốt xuất huyết thường diễn biến theo mùa và được biết đến như căn bệnh đặc thù của vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Chu kỳ dịch của sốt xuất huyết thường diễn ra mỗi 5 năm/ lần. Thì giờ đây, dưới tác động của nhiều yếu tố như biến đổi khí hậu, hiện tượng nóng lên toàn cầu, quá trình đô thị hóa hay giao thương phát triển, dịch sốt xuất huyết ngày càng diễn tiến khó lường. Hiện sốt xuất huyết xuất hiện rải rác quanh năm và trên khắp mọi miền đất nước.

Theo ThS.BS Lê Hồng Nga, Phó giám đốc Trung tâm kiểm soát bệnh tật TPHCM (HCDC), sốt xuất huyết không chừa một ai. Tuy nhiên, ở góc độ là người giám sát dịch tễ, tôi nhận thấy sốt xuất huyết trong khoảng 20 năm về trước chủ yếu tập trung ở đối tượng trẻ em với khoảng 70% ca bệnh. Nhưng gần đây, tỷ lệ nhiễm sốt xuất huyết ở trẻ dưới 15 tuổi và người lớn là 50%-50%.

Trong quá trình điều tra dịch tễ và chống dịch, hầu hết các trường hợp tử vong do sốt xuất huyết là do đến bệnh viện quá trễ, hoặc đã có dấu hiệu cảnh báo nhưng người bệnh phớt lờ do lầm tưởng là dấu hiệu của các bệnh nhiễm siêu vi nên tự ý điều trị hoặc mời người đến nhà truyền dịch. ThS.BS Lê Hồng Nga khuyến cáo ngay khi có những dấu hiệu cảnh báo sốt xuất huyết như sốt cao đột ngột từ 39-40 độ C, mệt mỏi, đau nhức người, chán ăn, buồn nôn, chảy máu mũi, chân răng.... cần đến ngay bệnh viện để được bác sĩ thăm khám và lên kế hoạch điều trị để tránh biến chứng.

Sốt xuất huyết hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Do đó, chỉ cần chậm trễ trong việc điều trị hoặc điều trị sai sách có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng ở trẻ em và người lớn. Theo TS.BS Nguyễn Minh Tuấn, ở trẻ em, sốt xuất huyết có thể dẫn đến sốc sốt xuất huyết nặng, suy da cơ quan, sốc do giảm thể tích tuần hoàn và thoát huyết tương là các biến chứng thường gặp nhất.

Ở người lớn, các biến chứng do sốt xuất huyết cũng tương tự trẻ em, nhưng tỷ lệ tử vong do sốt xuất huyết ở người lớn bằng hoặc thậm chí còn cao hơn trẻ em. Nguyên nhân là do người lớn, đặc biệt là người cao tuổi thường có bệnh lý nền đi kèm như tim mạch, đái tháo đường, huyết áp… Sốt xuất huyết ở phụ nữ mang thai, đặc biệt  trong 3 tháng cuối thai kỳ, virus có thể truyền sang thai nhi. Điều này làm tăng nguy cơ khiến thai nhi bị nhẹ cân, sinh non và thậm chí tử vong. Sốt xuất huyết cũng liên quan đến tiền sản giật (tăng huyết áp), xuất huyết, số lượng tiểu cầu thấp và sinh mổ.

Không chỉ đe dọa sức khỏe, tính mạng người bệnh, sốt xuất huyết còn mang lại những gánh nặng to lớn cho kinh tế xã hội, làm quá tải hệ thống y tế, tốn kém nhiều nguồn lực. Theo nghiên cứu được thực hiện năm 2022, chi phí điều trị trung bình cho một ca bệnh sốt xuất huyết là khoảng 250 USD. Theo kết quả nghiên cứu năm 2016, gánh nặng về chi phí điều trị các ca bệnh sốt xuất huyết tại Việt Nam rơi vào khoảng 100 triệu USD, gây tốn kém rất lớn cho nền kinh tế.

Về việc phòng bệnh sốt xuất huyết, ThS.BS Lê Hồng Nga cho biết, sốt xuất huyết không phải là bệnh mới. Chương trình phòng chống dịch sốt xuất huyết của quốc gia đã hoạt động cho đến nay được 26 năm, bám sát vào khẩu hiệu "Không lăng quăng, không muỗi, không có sốt xuất huyết". Trong đó, loại trừ nơi sinh sản của muỗi là phương pháp căn bản, rẻ tiền, dễ thực hiện bằng cách loại bỏ các vật phế thải, ổ đọng nước xung quan nơi ở. Ngăn ngừa muỗi đốt bằng cách ngủ mùng, thoa kem chống muỗi, mặc quần áo dài tay, phun hóa chất diệt muỗi. Các biện pháp phòng bệnh trên đòi hỏi sự chung tay của gia đình và sự chỉ đạo các cấp để mang lại hiệu quả nhất định trong phòng ngừa dịch sốt xuất huyết.

Để duy trì hiệu quả bền vững, mỗi người dân cần tự giác, chủ động thực hiện, kết hợp cùng với việc tiêm vắc xin. Vắc xin phòng sốt xuất huyết được xem là loại vũ khí đắc lực trong phòng ngừa bệnh sốt xuất huyết, nâng cao hiệu quả phòng bệnh và tạo miễn dịch bền vững.

Theo BS.CKI Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC, sốt xuất huyết có 4 tuýp huyết thanh gây bệnh (DENV-1, DENV-2, DENV-3 và DENV-4). Về lý thuyết, trong suốt cuộc đời mỗi người có thể mắc sốt xuất huyết lên đến 4 lần với 4 tuýp khác nhau. Mắc bệnh một lần đã là quá đủ, nếu mắc thêm 3 lần nữa thì sẽ là bi kịch. Tiêm vắc xin sốt xuất huyết có tác dụng tạo kháng thể chống lại cả 4 tuýp virus sốt xuất huyết, với hiệu quả bảo vệ lên đến 80,2% tại thời điểm 12 tháng sau tiêm liều thứ hai, hiệu lực bảo vệ kéo dài đến 4,5 năm. Vắc xin cũng có hiệu lực cao trong việc chống nhập viện do sốt xuất huyết, với tỷ lệ giảm lên đến 90,4% sau 18 tháng tiêm liều thứ hai.

Hiệu lực của vắc xin sốt xuất huyết được duy trì trong thời gian dài, hiệu quả chống nhiễm virus là 61,2% và ngăn ngừa nhập viện là 84,2% sau 4,5 năm theo dõi. Dữ liệu theo dõi dài hạn vẫn đang tiếp tục được ghi nhận. Ngay từ những ngày đầu thành lập, Hệ thống trung tâm tiêm chủng VNVC không ngừng tiếp cận với các hãng vắc xin hàng đầu thế giới nhằm tìm kiếm các nguồn vắc xin chất lượng cao, nỗ lực đưa về Việt Nam nhiều loại vắc xin thế hệ mới. Vào tháng 9/2023, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC đã ký kết biên bản ghi nhớ giữa VNVC và hãng dược Takeda nhằm đưa vắc xin sốt xuất huyết về Việt Nam.

Với những nỗ lực không ngừng của hai bên nhằm sớm đưa về cho người dân loại vắc xin phòng sốt xuất huyết mới, dự kiến trong tháng 9 này, VNVC sẽ ra mắt vắc xin sốt xuất huyết cho người dân Việt Nam. Theo sự cho phép của Bộ Y tế Việt Nam, vắc xin sốt xuất huyết sẽ tiêm cho trẻ từ 4 tuổi trở lên và người lớn.

Theo, BS.CKI Bạch Thị Chính, trong khi chờ vắc xin sốt xuất huyết, người dân cần tiêm đầy đủ các loại vắc xin phòng bệnh truyền nhiễm nguy hiểm khác trong mùa mưa như tả, thương hàn, uốn ván… Hệ thống Trung tâm Tiêm chủng cho trẻ em và người lớn VNVC hiện có hơn 50 loại vắc xin phòng gần 50 bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Tất cả vắc xin được bảo quản trong hệ thống kho lạnh, dây chuyền lạnh (Cold Chain) hiện đại, quy mô lớn, đạt chuẩn GSP chất lượng cao cùng đội ngũ bác sĩ, điều dưỡng và nhân viên y tế giàu kinh nghiệm, giỏi chuyên môn, cam kết thực hiện quy trình tiêm chủng vắc xin nghiêm ngặt và an toàn.

Ngoài ra, VNVC còn thường xuyên mang đến cho Khách hàng nhiều chương trình ưu đãi giá vắc xin cùng nhiều phần quà giá trị. Nhằm hỗ trợ tài chính cho các gia đình khó khăn, để nhiều người dân được tiếp cận với vắc xin, VNVC triển khai chương trình “Tiêm vắc xin trước, trả chi phí sau” với toàn bộ lãi suất được VNVC chi trả thay cho Khách hàng, kỳ hạn thanh toán linh hoạt, kéo dài đến 12 tháng; hoặc hỗ trợ chia nhỏ chi phí mua Gói vắc xin thành nhiều lần thanh toán để người dân yên tâm phòng bệnh.

BÀI VIẾT CÙNG CHỦ ĐỀ