19 cách phòng tránh các bệnh về đường hô hấp nên áp dụng ngay

Bệnh hô hấp xảy ra quanh năm, đặc biệt là tại thời điểm giao mùa. Trẻ nhỏ, người cao tuổi, người có hệ miễn dịch yếu là các đối tượng nguy cơ cao dễ mắc bệnh và diễn tiến nặng khi mắc. Vậy cách phòng tránh các bệnh về đường hô hấp như thế nào? Đâu là những căn bệnh đã có vắc xin phòng ngừa hiệu quả?

Các bệnh về đường hô hấp thường gặp

Bệnh hô hấp là những bệnh ảnh hưởng đến các cơ quan, mô trong phổi và hệ thống đường thở, làm cho việc trao đổi khí trở nên khó khăn hơn. Hệ thống đường hô hấp bắt đầu từ mũi, qua hệ thống ống hoặc đường dẫn khí có nhiều nhánh rồi đến phế nang. Hệ thống này được chia thành đường hô hấp trên và đường hô hấp dưới.

Bệnh về đường hô hấp bao gồm nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính và các bệnh nhiễm trùng mạn tính. Các bệnh về đường hô hấp thường gặp nhất bao gồm cúm, viêm phổi, hen suyễn, viêm phế quản, bệnh tắc nghẽn đường hô hấp mãn tính và ung thư phổi. (1)

Hướng dẫn cách phòng tránh các bệnh về đường hô hấp

Để phòng các bệnh về đường hô hấp hiệu quả, người dân cần áp dụng các biện pháp sau.

1. Tiêm vắc xin để phòng bệnh hô hấp

Vắc xin là một trong những cách phòng tránh các bệnh về đường hô hấp hiệu quả với chi phí tiết kiệm. Hiện nước ta đã có hơn 40 loại vắc xin phòng gần 50 bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, trong đó vắc xin phòng bệnh hô hấp có nhiều loại bao gồm: vắc xin phòng lao, vắc xin phòng viêm phổi và các bệnh do phế cầu khuẩn, vắc xin phòng cúm, vắc xin phòng bạch hầu, ho gà,... (2)

Nhiều nghiên cứu cho thấy vắc xin phòng các bệnh do phế cầu (viêm phổi do phế cầu) giúp giảm thời gian nằm viện trung bình đến 41,7%, giảm chi phí nhập viện 27,8% so với những đối tượng chưa được tiêm chủng.

Vắc xin phòng cúm bảo vệ lá phổi, ngừa biến chứng viêm phổi. Virus cúm làm suy yếu cơ chế bảo vệ thông thường của phổi, khiến các tác nhân gây bệnh khác tấn công gây tổn thương, suy hô hấp và dẫn đến tử vong. Mỗi năm, nước ta có 650.000 người tử vong do cúm. Vắc xin phòng cúm có hiệu quả lên đến 90%, giảm 50% nguy cơ nhập viện, giảm 68% tỷ lệ tử vong ở người cao tuổi, giảm 45% nguy cơ nhồi máu cơ tim cấp, 46% nguy cơ hen và 58% ở người bệnh đái tháo đường.

Vi khuẩn Hib là nguyên nhân chính gây viêm phổi ở trẻ em dưới 5 tuổi. Khi chưa có vắc xin, ¼ trẻ em trên thế giới viêm phổi nặng do Hib. Vắc xin phòng các bệnh do Hib có thể sử dụng hiệu quả cho trẻ từ 6 tuần tuổi.

Viêm phổi do não mô cầu khuẩn chiếm 9% trên tổng số ca viêm phổi. Đây là căn bệnh nguy hiểm khởi phát đột ngột, diễn tiến nhanh và gây ra các biến chứng nghiêm trọng như suy hô hấp hay viêm màng phổi. Hiện đã có vắc xin phòng não mô cầu khuẩn nhóm ACYW và nhóm B phòng bệnh hiệu quả cho trẻ em từ 2 tháng tuổi.

2. Tăng đề kháng bằng các thói quen khoa học

Chế độ dinh dưỡng khoa học

Chế độ dinh dưỡng khoa học giữ vai trò quan trọng trong việc tăng cường đề kháng, phòng ngừa bệnh truyền nhiễm. Để xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học cần bổ sung một số loại vitamin, khoáng chất có trong thực phẩm hoặc uống các loại vi chất như kẽm, vitamin C, men vi sinh,... Ngoài ra, một số loại thực phẩm tốt cho đường hô hấp và tăng cường đề kháng như cam, táo, bông cải xanh, rau xanh, trứng, sữa,... Đây là một trong những cách phòng tránh các bệnh về đường hô hấp hiệu quả bạn nên áp dụng.

Ngủ đủ giấc và ngon giấc

Giấc ngủ có vai trò quan trọng với hệ miễn dịch, giúp cơ thể được nghỉ ngơi, hồi phục sức khỏe, giảm căng thẳng, đảm bảo nguồn năng lượng đầy đủ cho các hoạt động trong ngày tiếp theo. Để cải thiện chất lượng giấc ngủ, bạn nên tắt các thiết bị điện tử, di động từ 1-2 giờ trước khi ngủ, không uống cà phê sau 2 giờ chiều, tập thể dục nhẹ nhàng, giữ chăn ấm, nệm ấm, ngủ trong không gian yên tĩnh, có thể bật nhạc nhẹ nhàng trước khi ngủ.

Uống đủ nước

Uống đủ 2 lít nước mỗi ngày giúp đảm bảo lượng nước cho cơ thể, giúp tăng cường đề kháng, đảm bảo quá trình trao đổi chất diễn ra hiệu quả, giảm nguy cơ mắc bệnh truyền nhiễm trong đó có cả các bệnh về đường hô hấp.

Hạn chế rượu bia, thuốc lá

Thuốc lá là “liều thuốc độc” cho lá phổi. Trong khói thuốc có chứa hơn 7.000 chất, trong đó có 60 chất gây ung thư như nicotin. Khi hút thuốc, các lông chuyển bề mặt biểu mô tế bào phế quản bị tê liệt, chuyển động rối loạn ngăn cản việc đẩy chất nhầy. Các tế bào khác như tế bào bạch cầu, đại thực bào cũng bị ảnh hưởng, không thể hoạt động hiệu quả khiến đường hô hấp dễ bị nhiễm khuẩn.

Đồ uống có cồn như rượu hoặc bia có thể khiến cơ thể suy nhược, giảm sức đề kháng chung. Kết hợp sử dụng đồng thời thuốc lá và rượu bia càng làm tăng nguy cơ đe dọa và ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. Bỏ thói quen hút thuốc lá và uống rượu bia không chỉ bảo vệ hệ hô hấp và lá phổi, mà còn giảm nguy cơ mắc bệnh tim, đột quỵ và nhiều căn bệnh nguy hiểm khác. Vậy nên hạn chế rượu bia và thuốc lá cũng là cách phòng tránh các bệnh về đường hô hấp hiệu quả.

Tham gia thể dục thể thao nâng cao sức khỏe, sức bền

Thể dục, thể thao giúp tim và phổi hoạt động hiệu quả, cung cấp đầy đủ oxy cho cơ thể đồng thời đào thải CO2. Lá phổi khỏe mạnh giúp bảo vệ hệ hô hấp trước các tác nhân gây bệnh tốt hơn. Do đó, tập luyện thể thao không chỉ rèn luyện cơ bắp và ngoại hình bên ngoài, mà còn cải thiện sức khỏe ngay từ bên trong cơ thể.

Tránh ra ngoài trời nắng gắt

Nguy cơ mắc bệnh hô hấp thường do virus, vi khuẩn phát triển mạnh trong môi trường nóng ẩm. Để phòng nguy cơ mắc bệnh hô hấp, người dân cần hạn chế ra ngoài khi trời nắng, trong khoảng thời gian từ 10 đến 16 giờ, đặc biệt là 12 giờ khi bức xạ mặt trời ở mức cao nhất. Nếu cần ra ngoài khi trời nắng, cần mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát, sáng màu, sử dụng kem chống nắng, nón, kính râm.

Tránh làm thay đổi nhiệt độ cơ thể đột ngột

Sau khi đi từ ngoài về nhà, không tắm ngay lập tức. Không để nhiệt độ phòng quá lạnh từ 18 đến 20 độ, nên bật điều hòa ở mức 25 đến 26 độ C vào ban ngày và 27 đến 28 độ C vào ban đêm khi đi ngủ. Vào những ngày nắng nóng nên tập thể dục vào buổi sáng sớm hoặc chiều muộn, hạn chế ra ngoài khi trời nắng cao điểm. Đây là một trong những cách phòng tránh các bệnh về đường hô hấp bạn nên lưu tâm.

Quản lý căng thẳng, stress bằng các hoạt động tích cực về tinh thần

Căng thẳng, stress có thể ảnh hưởng đến hệ hô hấp và tim mạch. Khi căng thẳng, nhịp thở của con người sẽ nhanh hơn, gia tăng lưu thông máu. Nếu đang có các vấn đề về hô hấp như hen suyễn, khí phế thũng, căng thẳng có thể làm tăng cảm giác khó thở ở người bệnh hơn.

Người làm việc trong môi trường áp lực cao, thường xuyên căng thẳng sẽ khiến trái tim làm việc quá sức, huyết áp cao, làm tăng nguy cơ đột quỵ. Bạn có thể giảm căng thẳng bằng cách tham gia các hoạt động ngoài trời, thể dục thể thao, yoga, giảm lượng caffein tiêu thụ, dành thời gian cho gia đình, bạn bè, nghe nhạc,….

Rửa tay thường xuyên và đúng cách

Rửa tay tưởng chừng như là một việc đơn giản, nhưng lại mang lại nhiều lợi ích tích cực. Rửa tay bằng xà phòng và dung dịch sát khuẩn giúp đánh bay vi khuẩn, virus và các mầm bệnh bám trên tay. Theo công văn số 7517/BYT-ĐTr của Bộ Y tế về quy trình rửa tay thường quy, quy trình rửa tay 6 bước cụ thể như sau:

• Bước 1: Bơm 3-5ml dung dịch sát khuẩn hoặc xà phòng vào lòng bàn tay sau đó chà sát hai lòng bàn tay vào nhau.
• Bước 2: Chà lòng bàn tay này lên mu bàn tay kia và ngược lại.
• Bước 3: Chà 2 lòng bàn tay vào nhau, niết mạnh các ngón tay vào các kẽ ngón tay.
• Bước 4: Chà mặt ngoài các ngón tay của lòng bàn tay này vào lòng bàn tay kia.
• Bước 5: Chà ngón tay cái của bàn tay này vào lòng bàn tay kia và ngược lại.
• Bước 6: Chà các đầu ngón tay này vào lòng bàn tay kia và ngược lại.

Đây chính là một trong các cách phòng tránh các bệnh về đường hô hấp hiệu quả cao bạn nên áp dụng cho bản thân và gia đình của mình.

Vệ sinh mũi họng bằng nước muối sinh lý

Vệ sinh, sát khuẩn mũi họng là việc cần thiết để bảo vệ sức khỏe bản thân, giúp loại bỏ hiệu quả các tác nhân gây viêm đường hô hấp. Nước muối sinh lý có chức năng kháng khuẩn, giảm thiểu viêm nhiễm, hạn chế tăng tiết dịch nhầy và giảm bớt tình trạng ứ đờm tại cổ họng. Nước muối sinh lý có thể mua tại các hiệu thuốc, bệnh viện hoặc cũng có thể tự làm tại nhà.

Tuy nhiên, lưu ý rằng nước muối không nên pha quá mặn vì có thể làm tổn thương tế bào niêm mạc họng, quá nhạt cũng sẽ không đủ khả năng sát khuẩn vòm họng. Nồng độ nước muối sinh lý phù hợp cho việc vệ sinh mũi họng là 0,9%, súc miệng mỗi lần khoảng 5ml.

Vệ sinh răng miệng đều đặn

Các bệnh đường hô hấp có thể do vi khuẩn, virus trú ngụ trong khoang miệng. Bạn nên đánh răng ít nhất 2 phút và 2 lần mỗi ngày mỗi sáng và tối, kết hợp cùng chỉ nha khoa thường xuyên. Để vệ sinh răng miệng đúng cách, bạn hãy thực hiện tuần tự theo 5 bước sau:

1. Đặt nghiêng bàn chải theo góc 45 độ, chải mặt ngoài theo chuyển động tròn, chải từ trên xuống dưới, ngược lại chiều răng mọc. Tránh chải răng theo chiều ngang vì như vậy có thể làm hỏng men răng.
2. Chải hết 5 mặt của răng từ trong ra ngoài, không bỏ sót.
3. Chú ý chải phần răng mặt nhai và xung quanh các răng hàm.
4. Chải mặt trong răng cửa, theo chiều đứng, chải về phía cằm.
5. Vệ sinh lưỡi bằng bàn chải hoặc dụng cụ cạo lưỡi.

Giữ ấm cơ thể, cùng cổ và ngực

Thời tiết thay đổi đột ngột làm tăng nguy cơ mắc bệnh đường hô hấp ở trẻ em và người cao tuổi. Người cao tuổi và trẻ em cần chú ý giữ ấm cơ thể vào mùa đông. Tuy nhiên không nên mặc quần áo dày mà nên mặc áo mỏng, nhiều lớp, tránh gió lùa vào cơ thể. Với trẻ em, mặc quần áo nhiều lớp còn có thể tiện cho ba, mẹ thay áo mỗi khi con chơi đùa, ra mồ hôi, ngăn việc mồ hôi thấm ngược vào cơ thể gây bệnh đường hô hấp. Đây là cách phòng tránh các bệnh về đường hô hấp hiệu quả nên áp dụng.

Làm cho nhà cửa thông thoáng, tránh vi khuẩn trú ngụ

Thường xuyên lau dọn nhà cửa, phòng ngủ, nhà bếp bằng chất khử trùng. Đảm bảo thông thoáng nhà cửa bằng cách tăng cường thông gió tự nhiên tại nơi làm việc. Có thể kết hợp sử dụng máy lọc không khí ức chế sự sinh sôi và lây lan của virus, vi khuẩn, ngăn nguy cơ mắc bệnh truyền nhiễm đặc biệt là các bệnh về đường hô hấp.

Đồ dùng cá nhân, chăn gối cần vệ sinh thường xuyên

Chăn, gối, sofa là các vật dụng gia đình thường xuyên sử dụng và tiếp xúc. Do đó cần thường xuyên giặt sạch bằng nước nóng ít nhất 1 tuần 1 lần. Bên cạnh đó, các đồ dùng cá nhân như điện thoại, bàn phím máy tính là nơi cư trú lý tưởng của các loại virus, vi khuẩn. Chúng ta thường xuyên tiếp xúc rồi đưa tay lên mắt, mũi, miệng tăng nguy cơ mắc bệnh. Nên lau chùi bề mặt các thiết bị công nghệ thường xuyên sử dụng bằng dung dịch sát khuẩn.

Trang bị kiến thức về các triệu chứng nhận biết bệnh và cách xử lý

Các tác nhân gây bệnh hô hấp khác nhau sẽ có thời gian ủ bệnh khác nhau. Tùy thuộc vào từng tác nhân gây bệnh mà các triệu chứng sẽ có thời gian xuất hiện khác nhau. Nhìn chung, các triệu chứng phổ biến của viêm đường hô hấp gồm sổ mũi, nghẹt mũi, hắt hơi, đau họng, khó nuốt, ho, mệt mỏi, đau nhức cơ, sốt... Ngoài ra, bệnh còn có các triệu chứng ít gặp như nôn, buồn nôn, khàn tiếng, đau nhức vùng xoang...

Xử lý các bệnh về đường hô hấp, người bệnh lưu ý không tự ý mua thuốc điều trị tại nhà khi chưa xác định được căn nguyên gây bệnh, vì có thể gây nên tình trạng lờn thuốc, kháng thuốc, gây khó khăn cho những lần điều trị sau. Thay vào đó, khi có các triệu chứng bệnh đường hô hấp nên đến các cơ sở y tế, bệnh viện để được bác sĩ thăm khám, từ đó đưa ra phác đồ điều trị phù hợp. Đây cũng là một trong những cách phòng tránh các bệnh về đường hô hấp bạn nên thực hiện.

Trang bị kỹ năng chăm sóc người bệnh để phòng tránh lây nhiễm

Chăm sóc người bệnh hô hấp, người thân nên cho người bệnh nghỉ ngơi nhiều hơn, đảm bảo ngủ đủ giấc để cơ thể có thời gian tự hồi phục. Không làm việc quá sức và cần duy trì chế độ dinh dưỡng đầy đủ chất nhằm đảm bảo cung cấp đủ năng lượng cho mỗi ngày. Uống đủ 2 lít nước 1 ngày để bù lượng nước và điện giải mất đi khi mắc bệnh (như khi sốt, chảy mũi, toát mồ hôi,...).

Khi xuất hiện triệu chứng nhiễm trùng cần tham khảo ý kiến bác sĩ để có hướng điều trị phù hợp. Các thuốc giảm đau, hạ sốt thường dùng như paracetamol, ibuprofen; thuốc giảm nghẹt mũi kháng histamin; thuốc trị ho như dextromethorphan, guaifenesin, codeine,...

Tránh tiếp xúc với người đang mắc bệnh khi không cần thiết

Để hạn chế nguy cơ mắc bệnh về đường hô hấp cần hạn chế đến nơi đông người và tránh tiếp xúc với người bệnh. Khi phải ra ngoài hoặc tiếp xúc với người bệnh (trong trường hợp người thân mắc bệnh hoặc nhân viên y tế) cần đeo khẩu trang và rửa tay bằng xà phòng, dung dịch sát khuẩn sau tiếp xúc.

Không đi đến các nơi có dịch bệnh hô hấp

Thông thường, các dịch bệnh đường hô hấp dễ lây lan và bùng phát trên diện rộng. Do đó, để ngăn ngừa nguy cơ lây nhiễm, bạn không nên đi đến các nơi có dịch bệnh hô hấp đang lưu hành. Khi có kế hoạch du lịch, làm việc đến vùng lưu hành dịch bệnh cần hoàn thành lịch tiêm các loại vắc xin phòng bệnh hô hấp trước đó ít nhất là 1 tháng.

Cần làm gì khi nghi ngờ mắc bệnh hô hấp?

Để xác định bạn có mắc bệnh về đường hô hấp hay không cần sự thăm khám của các bác sĩ kết hợp cùng các xét nghiệm như nội soi mũi, họng, phế quản, chụp X-quang ngực, chụp CT,... Do đó, khi có triệu chứng nghi ngờ bệnh, tuyệt đối không tự ý điều trị tại nhà, mà hãy đến ngay bệnh viện để được chẩn đoán chính xác và điều trị hiệu quả.

Trong 19 cách phòng tránh các bệnh về đường hô hấp, tiêm vắc xin được đánh giá là phương pháp phòng bệnh chủ động, an toàn, tiết kiệm nhiều chi phí. Hãy chủ động tiêm các loại vắc xin phòng bệnh hô hấp càng sớm càng tốt, khi vừa đến độ tuổi tiêm phòng được chỉ định để ngăn chặn sớm nguy cơ mắc bệnh, biến chứng, hay thậm chí là tử vong do bệnh hô hấp mang lại.