6 dung dịch sát khuẩn tay chân miệng cho trẻ: Dùng sao cho đúng?

Bệnh tay chân miệng trưng bởi các triệu chứng như sốt, phát ban kèm loét ở miệng, mụn nước trên tay, chân và mông. Việc sử dụng dung dịch sát khuẩn tay chân miệng đúng cách được xem là một trong những phương pháp quan trọng giúp giảm nguy cơ lây lan mầm bệnh và biến chứng tại chỗ, hỗ trợ quá trình hồi phục và ngăn ngừa lây lan bệnh trong cộng đồng. Tìm hiểu ngay cách dùng dung dịch sát khuẩn đúng cách để đạt hiệu quả tối ưu và bảo đảm an toàn cho trẻ nhỏ ngay trong bài viết dưới đây.

Vì sao cần sử dụng dung dịch sát khuẩn tay chân miệng?

Bệnh tay chân miệng dễ lây lan qua tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp và có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng nếu không được chăm sóc đúng cách. Một trong những biện pháp quan trọng trong điều trị và kiểm soát bệnh là sử dụng dung dịch sát khuẩn một cách khoa học. Vậy tại sao dung dịch sát khuẩn lại cần thiết trong việc phòng ngừa và điều trị tay chân miệng?

1. Tiêu diệt virus nhanh chóng

Bệnh tay chân miệng do các loại virus thuộc họ Enterovirus gây ra, trong đó Coxsackievirus A16 và Enterovirus 71 (EV71) là hai tác nhân chính. Các virus này có khả năng tồn tại trên bề mặt, trong dịch tiết cơ thể như nước bọt, phân hoặc chất nhầy từ các vết phỏng nước.

Dung dịch sát khuẩn tay chân miệng, đặc biệt là những sản phẩm chứa cồn với nồng độ từ 60% trở lên, được chứng minh có khả năng tiêu diệt virus một cách nhanh chóng. Thành phần hoạt chất trong các dung dịch này phá vỡ cấu trúc protein bao quanh virus, làm chúng mất khả năng lây nhiễm chỉ trong vòng vài giây sau khi tiếp xúc.

Việc sử dụng dung dịch sát khuẩn đặc biệt hữu ích trong những tình huống không có sẵn nước sạch và xà phòng. Điều này giúp giảm thiểu nguy cơ virus xâm nhập vào cơ thể trẻ qua các con đường như tay chạm vào miệng, mũi hoặc mắt – những điểm tiếp xúc phổ biến trong sinh hoạt hàng ngày của trẻ.

2. Giảm nguy cơ lây lan của virus

Tay chân miệng là bệnh có tính lây lan cao, đặc biệt trong môi trường tập thể như nhà trẻ, trường mẫu giáo hoặc khu vui chơi. Virus có thể lây truyền qua tiếp xúc trực tiếp với người bệnh, qua các bề mặt bị nhiễm như đồ chơi, tay nắm cửa hoặc qua dịch tiết từ miệng, mũi. Khi không có biện pháp kiểm soát kịp thời, bệnh dễ dàng bùng phát thành dịch, ảnh hưởng đến sức khỏe của nhiều trẻ em trong cộng đồng.

Sử dụng dung dịch sát khuẩn tay chân miệng là một giải pháp hiệu quả để cắt đứt chuỗi lây nhiễm. Khi được áp dụng đúng cách, sản phẩm này không chỉ làm sạch tay của trẻ mà còn khử khuẩn các bề mặt tiếp xúc thường xuyên, từ đó hạn chế tối đa khả năng virus lan rộng. Đây là biện pháp đơn giản nhưng mang lại hiệu quả rõ rệt, đặc biệt trong mùa cao điểm của dịch bệnh như từ tháng 3 đến tháng 5 và từ tháng 9 đến tháng 12 hàng năm. (2)

3. Giảm nguy cơ bội nhiễm và biến chứng

Một trong những biến chứng nguy hiểm của bệnh tay chân miệng là tình trạng bội nhiễm vi khuẩn tay chân miệng tại các vết loét hoặc phỏng nước trên da. Khi trẻ gãi hoặc vô tình làm vỡ các nốt phỏng, vi khuẩn từ tay hoặc môi trường xung quanh có thể xâm nhập, gây viêm nhiễm nặng hơn. Điều này không chỉ làm kéo dài thời gian hồi phục mà còn tăng nguy cơ để lại sẹo hoặc các biến chứng nghiêm trọng như viêm não, viêm cơ tim.

Dung dịch sát khuẩn tay chân miệng, đặc biệt là các loại dùng cho vết thương, có khả năng làm sạch và bảo vệ vùng da tổn thương. Chúng giúp loại bỏ vi khuẩn, ngăn ngừa nhiễm trùng thứ phát và hỗ trợ quá trình lành vết loét. Bên cạnh đó, việc giữ vệ sinh tay và các bề mặt tiếp xúc bằng dung dịch sát khuẩn còn giảm thiểu nguy cơ trẻ đưa vi khuẩn từ tay vào miệng – yếu tố góp phần làm bệnh trở nên trầm trọng hơn.

4. Thúc đẩy quá trình lành vết thương

Các vết loét và mụn nước cần được giữ sạch sẽ để không bị vi khuẩn hoặc virus tồn tại lâu hơn, làm cản trở quá trình lành. Dung dịch sát khuẩn giúp bảo vệ vùng tổn thương khỏi các tác nhân gây bệnh, tạo môi trường thuận lợi cho da và niêm mạc tự phục hồi. Việc sát khuẩn định kỳ cũng làm giảm tình trạng viêm nhiễm, sưng đau, từ đó giúp trẻ dễ dàng hơn trong việc ăn uống và hoạt động hàng ngày.

5. Hỗ trợ kiểm soát và ngăn ngừa lây lan bệnh

Dung dịch sát khuẩn không chỉ có tác dụng tại chỗ mà còn là một biện pháp quan trọng trong việc kiểm soát sự lây lan của bệnh tay chân miệng trong cộng đồng. Virus gây bệnh tay chân miệng có khả năng lây qua tiếp xúc với các dịch tiết từ miệng, nước bọt, mụn nước hoặc phân của người bệnh.

⇒ Tham khảo thêm: Tay chân miệng lây qua đường nào?

Bằng cách làm sạch các vùng tổn thương hoặc các bề mặt tiếp xúc với trẻ bằng dung dịch sát khuẩn, cha mẹ và người chăm sóc có thể giảm thiểu lượng virus phát tán ra môi trường. Điều này giúp bảo vệ không chỉ chính trẻ mà còn ngăn nguy cơ lây nhiễm cho các thành viên khác trong gia đình và cộng đồng xung quanh.

6. Hỗ trợ trong chăm sóc miệng cho trẻ

Một trong những triệu chứng gây ra nhiều khó khăn nhất khi trẻ mắc bệnh tay chân miệng là các vết loét nằm trong khoang miệng. Những vết loét này không chỉ gây đau đớn mà còn khiến trẻ khó ăn, uống, dẫn đến nguy cơ mất nước, suy dinh dưỡng. Việc sử dụng dung dịch sát khuẩn phù hợp, như nước muối sinh lý hoặc các dung dịch chuyên dụng an toàn cho khoang miệng, giúp làm sạch niêm mạc, giảm viêm và hạn chế vi khuẩn phát triển.

Ngoài ra, sử dụng dung dịch sát khuẩn còn hỗ trợ quá trình chăm sóc trẻ tại nhà, đặc biệt khi bệnh ở giai đoạn nhẹ. Kết hợp với chế độ dinh dưỡng hợp lý và nghỉ ngơi đầy đủ, biện pháp này giúp trẻ nhanh chóng phục hồi mà không gặp phải các rủi ro không mong muốn.

Các loại dung dịch sát khuẩn tay chân miệng trên thị trường hiện nay

Trên thị trường Việt Nam hiện nay, có nhiều loại dung dịch sát khuẩn được thiết kế phù hợp với nhu cầu phòng chống bệnh tay chân miệng. Dựa trên mục đích sử dụng, các sản phẩm này được chia thành ba nhóm chính: dung dịch sát khuẩn tay, dung dịch sát khuẩn bề mặt và dung dịch sát khuẩn vết thương. Dưới đây là thông tin về các loại phổ biến trong từng nhóm:

1. Nước muối sinh lý (NaCl 0,9%)

Nước muối sinh lý là dung dịch sát khuẩn nhẹ nhàng và an toàn, được khuyến nghị sử dụng rộng rãi trong việc chăm sóc miệng và da của người bị bệnh tay chân miệng. Với tính chất dịu nhẹ, nước muối sinh lý có khả năng làm sạch niêm mạc miệng, vết loét và các mụn nước trên da mà không gây đau rát hay kích ứng.

Đây là lựa chọn lý tưởng để vệ sinh các vết loét miệng của trẻ, đồng thời có thể dùng để rửa sạch vùng da bị tổn thương do mụn nước. Nước muối sinh lý thường được các bậc phụ huynh lựa chọn vì chi phí thấp, an toàn và hiệu quả.

2. Dung dịch sát khuẩn tay

Đây là nhóm sản phẩm được sử dụng rộng rãi nhất trong việc phòng ngừa tay chân miệng. Chúng thường có dạng gel, xịt hoặc dung dịch lỏng, chứa cồn (ethanol hoặc isopropyl alcohol) với nồng độ từ 60 - 70%, kết hợp với các chất dưỡng ẩm như glycerin để tránh làm khô da. Một số thương hiệu nổi bật bao gồm:

• Green Cross: Sản phẩm này được ưa chuộng nhờ tính tiện lợi, mùi hương nhẹ nhàng và khả năng diệt khuẩn hiệu quả. Green Cross phù hợp cho cả trẻ em và người lớn, đặc biệt trong các tình huống di chuyển ngoài trời.
• Smart Clean: Với nhiều mùi hương như táo, dưa lưới, Smart Clean là lựa chọn phổ biến cho trẻ nhỏ, vừa làm sạch tay vừa không gây kích ứng da.
• Optima2: Điểm nổi bật của Optima2 là không chứa hương liệu nhân tạo, mùi cồn nhẹ và an toàn cho trẻ em cũng như phụ nữ mang thai.

Những sản phẩm này không cần rửa lại bằng nước sau khi sử dụng, giúp tiết kiệm thời gian và đảm bảo vệ sinh trong các tình huống khẩn cấp.

3. Dung dịch sát khuẩn bề mặt

Để ngăn ngừa virus tay chân miệng lây lan qua các bề mặt tiếp xúc, dung dịch sát khuẩn bề mặt là lựa chọn không thể thiếu. Các sản phẩm này thường chứa hoạt chất như Cloramin B, nước Javel hoặc hợp chất clo hoạt tính, có khả năng tiêu diệt virus trên đồ chơi, bàn ghế, sàn nhà và các vật dụng khác. Các dung dịch này thường cần được pha theo tỷ lệ khuyến cáo trước khi sử dụng để đảm bảo hiệu quả và không gây hại cho sức khỏe.

4. Dung dịch rửa miệng sát khuẩn chuyên dụng

Đối với các vết loét ở khu vực khoang miệng, một số loại dung dịch súc miệng sát khuẩn dành riêng cho trẻ em được sử dụng để ngăn ngừa tình trạng bội nhiễm. Các sản phẩm này thường chứa thành phần kháng viêm, sát khuẩn dịu nhẹ và an toàn, đồng thời giúp giảm đau và hỗ trợ làm lành niêm mạc miệng nhanh hơn. Một số sản phẩm còn chứa thêm các thành phần giữ ẩm giúp làm dịu cảm giác đau rát khi trẻ ăn uống.

5. Dung dịch sát khuẩn thiên nhiên

Một số sản phẩm có nguồn gốc từ thiên nhiên như dịch chiết lá trầu không, tinh chất tràm trà (tea tree oil) hoặc dịch chiết lô hội (aloe vera) cũng được sử dụng để làm sạch và sát khuẩn nhẹ nhàng cho các tổn thương trên da. Dung dịch này phù hợp cho các trường hợp nhẹ và có lợi thế là rất lành tính đối với làn da nhạy cảm của trẻ.

6. Dung dịch sát khuẩn vết thương

Khi trẻ bị tay chân miệng xuất hiện các vết phỏng nước hoặc loét da, dung dịch sát khuẩn vết thương đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa bội nhiễm. Những sản phẩm này thường chứa các hoạt chất kháng khuẩn như povidone-iodine, xanh methylen hoặc nano bạc. Một số loại phổ biến gồm:

• Betadine: Với thành phần povidone-iodine, Betadine được sử dụng để sát khuẩn các vết loét ngoài da, giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng.
• Xanh Methylen: Đây là dung dịch truyền thống, có khả năng kháng khuẩn và kháng nấm, thường được bôi lên các tổn thương da của trẻ.
• Nano bạc: Nano bạc có khả năng chống vi khuẩn, virus và nấm hiệu quả, đồng thời thúc đẩy quá trình tái tạo da mà không gây kích ứng. Nhờ đặc tính kháng khuẩn mạnh mẽ và lành tính, dung dịch này được sử dụng rộng rãi để sát khuẩn các vùng da tổn thương hoặc vết loét miệng của trẻ em. Sản phẩm chứa nano bạc, được đánh giá cao nhờ tính an toàn và hiệu quả trong việc giảm viêm, làm lành vết loét do tay chân miệng.
• Chlorhexidine: Đây là một loại dung dịch sát khuẩn được sử dụng phổ biến trong y tế nhờ khả năng tiêu diệt vi khuẩn và ngăn chặn sự phát triển của vi sinh vật. Dung dịch này thường được chỉ định để vệ sinh vết loét trên da, tay chân hoặc vùng mông của trẻ bị bệnh tay chân miệng. Chlorhexidine có ưu điểm là ít gây ra cảm giác đau rát so với Povidone-Iodine, nhưng vẫn mang lại hiệu quả sát khuẩn cao. Tuy nhiên, phụ huynh cần lưu ý kiểm tra sản phẩm có dành cho trẻ em hay không để đảm bảo an toàn.

Những dung dịch này cần được sử dụng theo chỉ định của bác sĩ để tránh phản ứng phụ hoặc làm tổn thương da trẻ.

Hướng dẫn sử dụng dung dịch sát khuẩn tay chân miệng đúng cách

Để dung dịch sát khuẩn tay chân miệng phát huy tối đa hiệu quả, việc sử dụng đúng cách là yếu tố then chốt. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết cho từng loại sản phẩm.

1. Sát khuẩn tay

• Bước 1: Lấy một lượng dung dịch vừa đủ (khoảng 2 - 3ml) ra lòng bàn tay.
• Bước 2: Xoa đều hai lòng bàn tay, sau đó chà sát lên mu bàn tay, kẽ ngón tay và các vùng da khác trong ít nhất 30 giây.
• Bước 3: Đợi dung dịch tự khô hoàn toàn, không rửa lại bằng nước trừ khi có chỉ định đặc biệt.
• Thời điểm sử dụng: Trước và sau khi ăn, sau khi chơi ngoài trời, sau khi tiếp xúc với người bệnh hoặc các bề mặt nghi ngờ nhiễm khuẩn.

2. Sát khuẩn bề mặt

• Bước 1: Pha dung dịch theo tỷ lệ hướng dẫn trên bao bì (ví dụ: Cloramin B thường pha 2% để khử khuẩn).
• Bước 2: Dùng khăn sạch thấm dung dịch, lau kỹ các bề mặt như đồ chơi, tay nắm cửa, bàn ghế, sàn nhà.
• Bước 3: Để bề mặt khô tự nhiên hoặc lau lại bằng khăn ẩm sạch nếu cần thiết, tránh để trẻ tiếp xúc ngay khi dung dịch còn ướt.
• Tần suất: Thực hiện ít nhất 1-2 lần mỗi ngày, đặc biệt ở những khu vực trẻ thường xuyên chơi đùa.

Khử khuẩn bề mặt là bước quan trọng để loại bỏ virus còn sót lại, đặc biệt trong môi trường sống chung của gia đình.

3. Sát khuẩn vết thương

• Bước 1: Rửa sạch tay người chăm sóc và vùng da tổn thương của trẻ bằng nước sạch hoặc nước muối sinh lý.
• Bước 2: Dùng tăm bông hoặc khăn mềm thấm dung dịch (như Betadine, xanh methylen), nhẹ nhàng bôi lên vết loét hoặc phỏng nước.
• Bước 3: Để khô tự nhiên, không băng kín trừ khi có chỉ định của bác sĩ.
• Lưu ý: Chỉ sử dụng lượng vừa đủ, tránh lạm dụng để không làm kích ứng da trẻ.

Việc sát khuẩn vết thương cần được thực hiện cẩn thận, ưu tiên dưới sự hướng dẫn của nhân viên y tế để đảm bảo an toàn.

⇒ Tham khảo thêm: Bị chân tay miệng bôi gì nhanh khỏi? Lưu ý gì khi sử dụng?

Một số lưu ý khi chọn lựa và sử dụng dung dịch sát khuẩn tay chân miệng

Khi lựa chọn và sử dụng dung dịch sát khuẩn tay chân miệng, các bậc phụ huynh cần lưu ý một số điểm sau để đảm bảo hiệu quả và an toàn cho trẻ:

• Kiểm tra thành phần và nồng độ: Chỉ sử dụng những sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, được chứng nhận bởi cơ quan y tế hoặc được bác sĩ, dược sĩ khuyến nghị. Ưu tiên các sản phẩm có nồng độ cồn từ 60 - 70% đối với dung dịch sát khuẩn tay hoặc các hoạt chất đã được kiểm chứng như Cloramin B, nano bạc đối với các loại khác. Tránh sản phẩm chứa hóa chất độc hại hoặc không rõ nguồn gốc.
• Chọn sản phẩm phù hợp với trẻ: Da trẻ thường nhạy cảm, dễ bị kích ứng. Do đó, nên chọn dung dịch được khẳng định là an toàn cho trẻ em, chẳng hạn như nước muối sinh lý (NaCl 0,9%), Povidone-Iodine, dung dịch chứa bạc nano.... Chọn đúng sản phẩm phù hợp không chỉ tăng hiệu quả điều trị mà còn giảm nguy cơ gây tổn thương, kích ứng hoặc đau rát thêm cho trẻ.
• Không lạm dụng: Sử dụng quá nhiều dung dịch sát khuẩn tay có thể gây khô da, làm mất cân bằng hệ vi sinh tự nhiên trên da trẻ. Nên kết hợp với rửa tay bằng xà phòng và nước sạch khi có điều kiện.
• Để xa tầm tay trẻ: Các dung dịch chứa cồn hoặc hóa chất có thể gây nguy hiểm nếu trẻ vô tình nuốt phải. Phụ huynh cần bảo quản sản phẩm ở nơi an toàn và giám sát khi trẻ sử dụng.
• Tham khảo ý kiến bác sĩ: Đối với dung dịch sát khuẩn vết thương, việc tự ý sử dụng có thể gây phản ứng phụ. Hãy tuân thủ chỉ định của bác sĩ để tránh ảnh hưởng đến quá trình hồi phục của trẻ.
• Chỉ sử dụng theo hướng dẫn của bác sĩ hoặc nhà sản xuất: Dung dịch sát khuẩn cần được sử dụng với liều lượng và tần suất phù hợp. Một số sản phẩm như Povidone-Iodine hoặc Chlorhexidine chỉ được phép bôi ngoài da và cần pha loãng theo tỷ lệ quy định, nếu không có thể gây kích ứng mạnh. Với các dung dịch súc miệng hoặc vệ sinh miệng, cần đảm bảo trẻ không nuốt phải sản phẩm trong quá trình vệ sinh.
• Mua hàng từ nguồn uy tín: Trên thị trường hiện nay tồn tại nhiều sản phẩm giả mạo, kém chất lượng. Phụ huynh nên mua tại các nhà thuốc, siêu thị hoặc cửa hàng y tế đáng tin cậy để đảm bảo chất lượng.
• Hạn chế tự ý pha chế dung dịch sát khuẩn tại nhà: Một số phụ huynh có thói quen pha chế dung dịch sát khuẩn tại nhà như nước muối hoặc dùng giấm, chanh để sát trùng tổn thương trên da trẻ. Đây là một thói quen tiềm ẩn nhiều rủi ro, bởi nếu tỷ lệ pha không chuẩn hoặc nguyên liệu không đảm bảo vệ sinh, các dung dịch này có thể vô tình làm vết thương nhiễm trùng nặng hơn hay gây đau rát cho trẻ. Nếu cần sử dụng nước muối, nên ưu tiên nước muối sinh lý mua từ hiệu thuốc với tỷ lệ chuẩn 0,9% để đảm bảo an toàn.
• Lưu ý vệ sinh trước và sau khi sử dụng dung dịch sát khuẩn: Người chăm sóc cần rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn tay trước khi tiến hành vệ sinh cho trẻ. Đồ dùng như tăm bông, gạc hoặc dụng cụ làm sạch phải vô trùng, và tuyệt đối không tái sử dụng để tránh nguy cơ lây lan vi khuẩn hoặc virus. Tương tự, cần lưu ý thay gạc và băng sạch sau khi bôi dung dịch sát khuẩn trên vết thương. Nếu trẻ có nhiều vết tổn thương, cần sử dụng riêng từng miếng gạc hoặc bông để đảm bảo vệ sinh và không lây nhiễm chéo giữa các vết loét.
• Theo dõi tình trạng của trẻ và đến bác sĩ khi cần thiết: Mặc dù dung dịch sát khuẩn giúp cải thiện tình trạng nhiễm trùng, cha mẹ cần theo dõi sát những biểu hiện của trẻ trong suốt quá trình điều trị. Nếu tình trạng tổn thương lan rộng, sưng đỏ ngày càng tăng, có dấu hiệu mưng mủ hoặc trẻ sốt cao không thuyên giảm, cần đưa trẻ đến bác sĩ ngay để được can thiệp y tế kịp thời.

Việc sử dụng dung dịch sát khuẩn tay chân miệng không chỉ là biện pháp phòng ngừa mà còn hỗ trợ điều trị hiệu quả khi trẻ mắc bệnh. Tuy nhiên, hiệu quả của sản phẩm phụ thuộc lớn vào cách sử dụng và sự cẩn trọng trong lựa chọn. Bằng cách tuân thủ các hướng dẫn trên, phụ huynh có thể bảo vệ con em mình khỏi nguy cơ lây nhiễm và biến chứng của bệnh tay chân miệng.