Giới thiệu vắc xin phòng não mô cầu thế hệ mới
Chỉ mới nửa đầu năm 2025, Việt Nam đã ghi nhận một số lượng đáng kể các trường hợp mắc bệnh não mô cầu, ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi, từ trẻ em cho đến người cao tuổi. Đặc biệt, tại các tỉnh phía Nam đã phát hiện 12 ca mắc bệnh do não mô cầu phân bố rải rác ở các tỉnh thành trong khu vực, dấy lên lo ngại về nguy cơ gia tăng số ca mới trong thời gian tới.
Não mô cầu là nguyên nhân chính gây viêm màng não và nhiễm trùng huyết, tỷ lệ tử vong cao dù đã điều trị. Sau 24 - 48 giờ lây nhiễm và xâm nhập vào máu, vi khuẩn não mô cầu có thể gây viêm màng não hoặc nhiễm trùng huyết đột ngột, triệu chứng khởi phát không điển hình, khó nhận biết, nguy cơ tử vong cao đến 50% và khoảng 20% bệnh nhân sống sót phải chịu di chứng thần kinh - vận động nghiêm trọng suốt đời. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hàng năm ghi nhận khoảng 500.000 ca mắc và 50.000 ca tử vong do bệnh này. Tại Việt Nam, hàng trăm ca mắc mới xuất hiện mỗi năm, nhất là ở trẻ nhỏ và thanh thiếu niên.
Trước tình hình này, Hệ thống tiêm chủng VNVC nỗ lực đưa về Việt Nam, ra mắt và triển khai vắc xin não mô cầu thế hệ mới MenACYW-TT (Tên gọi: MenQuadfi). Sản xuất tại Mỹ, vắc xin này ứng dụng công nghệ tiên tiến, cho thấy khả năng bảo vệ lâu dài và đảm bảo độ an toàn cao, đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc nâng cao khả năng phòng ngừa bệnh não mô cầu cho cả trẻ em và người lớn tại Việt Nam.
Nhằm cung cấp thông tin khoa học và chính thông cho người dân trên khắp cả nước về vắc xin phòng não mô cầu thế hệ mới MenQuadfi vừa mới ra mắt, cũng như nâng cao nhận thức về sự nguy hiểm của các bệnh do não mô cầu gây ra, Hệ thống trung tâm tiêm chủng VNVC phối hợp cùng các đơn vị y tế hàng đầu Việt Nam tổ chức chương trình tư vấn trực tuyến “Vắc xin phòng não mô cầu thế hệ mới: Ai nên tiêm? Phòng bệnh như thế nào?” vào lúc 10h00, ngày 04/07/2025. Chương trình có sự tham gia của các chuyên gia đầu ngành trong lĩnh vực truyền nhiễm, tiêm chủng vắc xin và y tế dự phòng:
- BS Trương Hữu Khanh, Phó Chủ tịch Hội Truyền nhiễm TP.HCM
- BS.CKI Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC
Chương trình tư vấn trực tuyến được livestream trên Fanpage & Youtube VNVC – Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em và Người lớn; Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Nutrihome – Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng.
Ngay bây giờ, Quý vị đã có thể gửi câu hỏi đến các chuyên gia để được giải đáp trong chương trình TẠI ĐÂY!
THÔNG TIN TƯ VẤN QUAN TRỌNG TỪ CÁC CHUYÊN GIA, BÁC SĨ
1. Não mô cầu có thể gây tử vong trong vài giờ
Bệnh do vi khuẩn não mô cầu là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhất hiện nay, có khả năng gây tử vong nhanh chóng chỉ trong vòng vài giờ nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời. Theo Bác sĩ Trương Hữu Khanh - Phó Chủ tịch Hội Truyền nhiễm TP.HCM, vi khuẩn này có thể gây ra nhiều bệnh lý nghiêm trọng như viêm màng não, nhiễm trùng huyết, viêm phổi, trong đó nhiễm trùng huyết thể tối cấp là dạng đặc biệt nguy hiểm, với tốc độ tiến triển cực nhanh, đe dọa tính mạng chỉ sau vài giờ khởi phát triệu chứng.
Mặc dù tỷ lệ mắc bệnh tương đối thấp, nhưng do diễn tiến khó lường và tỷ lệ tử vong cao, não mô cầu được xem là một tác nhân nhiễm khuẩn cần được kiểm soát bằng chiến lược y tế dự phòng tích cực. Khác với những bệnh truyền nhiễm có khả năng lan rộng thành dịch lớn như sởi hay thủy đậu, não mô cầu thường xuất hiện rải rác từng ca, khiến việc phát hiện ca bệnh ban đầu gặp khó khăn. Bệnh có thể tiến triển âm thầm, khởi phát đột ngột và để lại hậu quả nghiêm trọng, kéo dài suốt đời.
Trong thực tế điều trị, Bác sĩ Khanh từng ghi nhận không ít trường hợp trẻ nhỏ khỏe mạnh, không có dấu hiệu bất thường ban đầu nhưng đột ngột xuất hiện tử ban, sốc nhiễm trùng, suy thượng thận cấp và tử vong chỉ sau vài giờ nhập viện. Một số bệnh nhi khác dù được phát hiện sớm và chuyển viện kịp thời, nhưng vẫn phải đối mặt với biến chứng hoại tử chi do vi khuẩn gây tắc mạch, buộc phải cắt cụt chi để lại gánh nặng tâm lý và thể chất lâu dài cho cả gia đình.
Bệnh có xu hướng tăng nhẹ vào mùa lạnh hoặc thời điểm có sự tập trung đông người, như thời gian sinh viên nhập học, tuyển quân, khai giảng… Các điều kiện này khiến vi khuẩn dễ dàng lây lan qua đường hô hấp, đặc biệt trong các môi trường đông đúc, thông khí kém. Tuy nhiên, không phải ai nhiễm vi khuẩn cũng phát bệnh. Một yếu tố đáng lưu ý là người lành mang trùng, đây là những cá nhân có mang vi khuẩn não mô cầu trong đường hô hấp mà không biểu hiện triệu chứng nhưng vẫn có khả năng lây bệnh cho người khác.
Nhóm người lành mang trùng đóng vai trò quan trọng trong duy trì sự lưu hành âm thầm của vi khuẩn trong cộng đồng, gây khó khăn cho công tác kiểm soát dịch tễ, đặc biệt khi tiếp xúc với đối tượng có nguy cơ cao.
2. Ai dễ mắc não mô cầu? Cần làm gì để giảm rủi ro?
Trẻ nhỏ và người lớn tuổi là hai nhóm dễ bị tổn thương nhất do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện hoặc đã suy giảm. Trong khi đó, thanh thiếu niên thường không có biểu hiện bệnh rõ ràng nhưng lại có tỷ lệ mang trùng cao, đến 23,7% và có thể trở thành nguồn lây cho người xung quanh, đặc biệt là trẻ nhỏ và người cao tuổi trong gia đình. Việc sống trong môi trường đông đúc, thông khí kém hoặc có thói quen hút thuốc lá cũng làm tăng khả năng mang trùng và phát tán vi khuẩn.
Do đó, các biện pháp phòng ngừa, đặc biệt là tiêm vắc xin, cần được xem là giải pháp chủ động, hiệu quả và bền vững nhất để ngăn ngừa nguy cơ mắc bệnh và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
3. Vắc xin não mô cầu thế hệ mới ACYW-TT: Bổ sung bảo vệ cho nhiều nhóm tuổi
Theo BS.CKI Bạch Thị Chính – Giám đốc Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC, hiện nay Việt Nam đã có vắc xin não mô cầu thế hệ mới ACYW-TT (MenQuadfi), sử dụng công nghệ cộng hợp, trong đó kháng nguyên polysaccharide được gắn với protein mang từ giải độc tố uốn ván, giúp cải thiện đáp ứng miễn dịch, duy trì tính sinh miễn dịch lâu dài, độ an toàn cao và lợi thế linh hoạt trong lịch tiêm đơn giản.
Trước đây, vắc xin não mô cầu ACYW tại Việt Nam được chỉ định tiêm 2 liều cho trẻ từ 9 tháng đến dưới 2 tuổi, trong khi người từ 2 - 55 tuổi chỉ cần 1 liều. Với vắc xin mới MenQuadfi, được chỉ định cho trẻ từ 2 tháng tuổi trở lên (có thể tiêm sớm từ 6 tuần tuổi) và người lớn. Ở trẻ 12 tháng tuổi và người lớn chỉ cần 1 liều duy nhất. Phác đồ tiêm đơn giản hơn, thuận tiện hơn và dễ dàng triển khai trên diện rộng cho nhiều nhóm đối tượng.
Đối với những người có nguy cơ cao như người thiếu hụt bổ thể, cắt lách, nhiễm HIV, sinh viên sống trong ký túc xá, quân nhân, người hành hương hoặc làm việc trong môi trường đông đúc, bác sĩ có thể chỉ định tiêm nhắc để tăng cường bảo vệ. Hệ thống VNVC hiện đã triển khai đồng bộ lịch tiêm chủng thường quy cũng như lịch tiêm chủng mở rộng cho nhóm nguy cơ cao tại toàn bộ hàng trăm trung tâm tiêm chủng trên toàn quốc, đảm bảo thực hiện đúng phác đồ và an toàn trong tiêm chủng.
4. Vì sao cần nhiều loại vắc xin phòng não mô cầu?
Vi khuẩn não mô cầu được phân thành 12 nhóm huyết thanh, trong đó có 6 nhóm thường gây bệnh xâm lấn là A, B, C, Y, W và X. Mỗi loại vắc xin chỉ có khả năng bảo vệ với các nhóm huyết thanh tương ứng, không có khả năng bảo vệ chéo. Vì vậy, việc tiêm đầy đủ nhiều loại vắc xin là điều cần thiết để đạt được hiệu quả phòng bệnh toàn diện và bền vững.
Tại Việt Nam, hiện có 2 loại vắc xin chính phòng não mô cầu: vắc xin phòng nhóm B và vắc xin phòng 4 nhóm ACYW. Việc sử dụng kết hợp cả hai loại vắc xin này không chỉ không gây thừa kháng thể mà còn giúp cơ thể tạo trí nhớ miễn dịch mạnh mẽ hơn. Trong bối cảnh dịch tễ có thể thay đổi theo thời gian và theo vùng địa lý, đặc biệt khi người dân ngày càng di chuyển nhiều giữa các quốc gia, nguy cơ xuất hiện các nhóm huyết thanh mới là điều hoàn toàn có thể xảy ra. Tiêm đủ và đúng các loại vắc xin là biện pháp phòng ngừa chủ động, hiệu quả và cần thiết trong giai đoạn hiện nay khi khả năng phát hiện sớm bệnh còn nhiều giới hạn.
