Sốt xuất huyết giai đoạn hồi phục (giai đoạn 3): Lưu ý cần biết

Sốt xuất huyết được chia làm 3 giai đoạn: giai đoạn sốt, giai đoạn nguy hiểm và giai đoạn hồi phục. Trong mỗi giai đoạn của bệnh sốt xuất huyết, người bệnh sẽ có những biểu hiện khác nhau. Vậy, đâu là những dấu hiệu của sốt xuất huyết giai đoạn hồi phục (giai đoạn 3). Bài viết dưới đây, chuyên gia đến từ Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC sẽ hướng dẫn chi tiết cách nhận biết và chăm sóc bệnh nhân ở giai đoạn hồi phục của sốt xuất huyết.

Sốt xuất huyết giai đoạn hồi phục là gì?

Sốt xuất huyết giai đoạn hồi phục là giai đoạn diễn ra sau khi bệnh nhân đã vượt qua giai đoạn nguy kịch của bệnh, thường diễn ra từ 24 đến 48 giờ sau giai đoạn nguy hiểm.

Lúc này, tình trạng sức khỏe của bệnh nhân sẽ dần được cải thiện, các cơ quan như gan, thận, tim... sẽ dần hồi phục chức năng sau khi bị ảnh hưởng nặng nề trong giai đoạn nguy kịch, số lượng tiểu cầu và các chỉ số đông máu cũng sẽ dần trở về mức bình thường, hồi phục sức khỏe tổng thể. Đến khi giai đoạn hồi phục kết thúc, cơ thể người bệnh sẽ trở về trạng thái khỏe mạnh ban đầu.

Các mốc giai đoạn quan trọng mà bệnh nhân sốt xuất huyết thường phải trải qua như sau:

Giai đoạn sốt

Người bệnh sốt cao đột ngột từ 39 đến 40 độ C, sốt kéo dài từ 2 đến 7 ngày. Trong 1 cho đến 2 ngày đầu của bệnh, bệnh nhân có thể xuất hiện các triệu chứng khác như: đau đầu, đau nhức cơ, xương, khớp, đau hốc mắt, buồn nôn hoặc nôn, phát ban, nổi hạch...

⇒ Tham khảo thêm: Sốt xuất huyết giai đoạn đầu (giai đoạn 1): Dấu hiệu và cách điều trị

Giai đoạn nguy hiểm

Thường xảy ra từ ngày thứ 3 đến thứ 7 kể từ khi bị sốt. Đây là giai đoạn người bệnh cần hết sức chú ý, bởi triệu chứng sốt có thể thuyên giảm hoặc hết sốt, khiến nhiều người bệnh chủ quan, nghĩ rằng "hết sốt là hết bệnh". Thực tế, đây mới là giai đoạn nguy hiểm của sốt xuất huyết, nguy cơ xuất huyết cao, dễ biến chứng và đe dọa tính mạng người bệnh, bệnh nhân cần theo dõi sức khỏe sát sao và tuân thủ theo phác đồ điều trị của bác sĩ để vượt qua giai đoạn nguy hiểm.

Các triệu chứng ở giai đoạn này bao gồm xuất huyết dưới da tại cẳng chân, cánh tay, chân, bụng....; xuất huyết niêm mạc như chảy máu cam, chảy máu chân răng. Nếu xuất hiện tình trạng đau bụng dữ dội, nôn liên tục, ói ra máu, thở nhanh, mệt mỏi... có thể là dấu hiệu cảnh báo biến chứng sốt xuất huyết hay sốt xuất huyết thể nặng. Người bệnh cần được đưa đến bệnh viện gần nhất để được cấp cứu kịp thời.

Sau khi vượt qua giai đoạn nguy hiểm, bệnh nhân sẽ bước vào giai đoạn hồi phục.

Triệu chứng nhận biết sốt xuất huyết giai đoạn hồi phục

Để nhận biết sốt xuất huyết giai đoạn hồi phục, có thể dựa vào các dấu hiệu sau:

1. Sốt giảm

Sốt là một trong những triệu chứng điển hình của người bệnh sốt xuất huyết. Do đó, khi cơ thể bắt đầu tái tạo và phục hồi hệ thống miễn dịch, sốt sẽ giảm dần và biến mất hoàn toàn, thân nhiệt của người bệnh sẽ ổn định trở lại và không còn sốt trong ít nhất 24 giờ.

2. Các triệu chứng khác giảm dần

Các triệu chứng mệt mỏi, đau cơ, xương, khớp, phát ban... sẽ thuyên giảm dần và mất đi. Ở sốt xuất huyết giai đoạn 3, các nốt ban mới sẽ không xuất hiện thêm, các vết ban đã nổi trước đó mờ dần và biến mất hẳn.

3. Tăng cảm giác thèm ăn

Sốt xuất huyết ở giai đoạn hồi phục, bệnh nhân sẽ có dấu hiệu thèm ăn, muốn ăn và ăn ngon miệng hơn. Lúc này, người bệnh cần được bổ sung những bữa ăn đầy đủ dinh dưỡng để cung cấp năng lượng cho cơ thể, hỗ trợ rút ngắn thời gian phục hồi.

4. Tiểu nhiều hơn

Một số bệnh nhân có thể bị tổn thương tạm thời chức năng gan và thận trong các giai đoạn trước, dẫn đến các triệu chứng như buồn nôn hoặc tiểu ít, sốt cao, vã mồ hôi gây mất nước và chất điện giải nghiêm trọng. Khi thấy người bệnh đi tiểu nhiều hơn sau khoảng 5 - 7 ngày, có thể cơ thể bệnh nhân đã dần tốt lên, không còn tình trạng mất nước. Đây là dấu hiệu cho thấy chức năng gan và thận đang bắt đầu phục hồi.

5. Sức khỏe tổng thể được cải thiện

Bệnh nhân bắt đầu cảm thấy khỏe hơn, sức lực được phục hồi dần. Triệu chứng mệt mỏi giảm đi rõ rệt và các cơn sốt gần như không còn xuất hiện, nhiệt độ cơ thể trở lại bình thường. Sức khỏe tổng thể của bệnh nhân cải thiện được thể hiện qua kết quả của các xét nghiệm cận lâm sàng.

Lúc này, dung tích hồng cầu (hematocrite) (1) trở về chỉ số bình thường hoặc có thể thấp hơn do hiện tượng pha loãng máu khi dịch được tái hấp thu trở lại.

Số lượng bạch cầu trong máu tăng lên sớm sau giai đoạn hạ sốt.

Số lượng tiểu cầu dần trở về bình thường sau khi đã giảm mạnh ở giai đoạn nguy hiểm, nhưng có thể chậm hơn nếu so sánh với số lượng bạch cầu. Điều này cho thấy quá trình đông máu bắt đầu được cân bằng, giảm nguy cơ xuất huyết nội.

⇒ Tham khảo thêm: Sau sốt xuất huyết bị chóng mặt do đâu? Làm sao khắc phục?

6. Sự hồi phục về tuần hoàn máu

Ở giai đoạn trước, nhiều bệnh nhân dễ bị tụt huyết áp hoặc các vấn đề về tuần hoàn do tình trạng rò rỉ huyết tương. Trong giai đoạn hồi phục, sự rò rỉ này giảm đi, độ cô đặc của máu trở về mức bình thường và hệ tuần hoàn bắt đầu hoạt động ổn định hơn.

7. Giảm các triệu chứng xuất huyết

Trong giai đoạn nguy hiểm của bệnh, bệnh nhân có thể gặp các triệu chứng xuất huyết như chảy máu cam, chảy máu ở nướu răng hoặc xuất huyết dưới da. Khi bệnh nhân bước vào giai đoạn hồi phục, những triệu chứng này thường giảm bớt hoặc biến mất hoàn toàn.

Chăm sóc người bệnh sốt xuất huyết giai đoạn 3

Chăm sóc bệnh nhân sốt xuất huyết, đặc biệt trong giai đoạn 3 (giai đoạn hồi phục), đòi hỏi một kế hoạch chi tiết và khoa học để đảm bảo quá trình hồi phục diễn ra suôn sẻ, giảm thiểu nguy cơ tái phát và đảm bảo sức khỏe toàn diện cho bệnh nhân. Dưới đây là các khía cạnh quan trọng trong việc chăm sóc bệnh nhân trong giai đoạn này:

1. Chế độ ăn

Trong giai đoạn hồi phục, chế độ ăn uống đóng vai trò rất quan trọng trong việc cung cấp năng lượng và dưỡng chất cần thiết cho cơ thể. Một chế độ ăn giàu dinh dưỡng, dễ tiêu hóa và đầy đủ các vitamin cần thiết có thể đẩy nhanh quá trình hồi phục. Các món ăn như cháo, súp rau củ, nước ép trái cây tươi và nước dừa không chỉ giúp bổ sung nước mà còn cung cấp nhiều vitamin và khoáng chất. Đặc biệt, protein từ các nguồn như thịt gà, cá, đậu phộng có thể giúp tái tạo mô và cải thiện tổng trạng cơ thể.

Bên cạnh các loại thực phẩm cần hấp thu, để hạn chế tối đa các ảnh hưởng đến sự phục hồi của cơ thể, người bệnh cần tránh các loại thực phẩm sau: thức ăn nhiều dầu mỡ, đặc biệt là chất béo bão hòa như mỡ động vật, dầu dừa, dầu cọ, chất béo chuyển hóa có trong các thực phẩm chế biến sẵn, đồ muối chua, nhiều gia vị, đồ ăn nhanh, đồ ăn để qua đêm…

Các loại thực phẩm này có thể làm tăng gánh nặng cho hệ tiêu hóa, tạo ra nhiều gốc tự do gây căng thẳng oxy hóa (sự mất cân bằng giữa các gốc tự do và chất chống oxy hóa trong cơ thể), tăng thêm tình trạng viêm hệ thống và các thành phần của hệ miễn dịch mất nhiều thời gian hơn để phục hồi.

Ngoài ra, người bệnh sốt xuất huyết không nên ăn nhiều thịt đỏ, vì ngoài khả năng gây viêm cao còn chứa nhiều sắt. Đây được xem là nguồn nguyên liệu cần thiết cho virus sinh sôi, phát triển. Sau khi bệnh nhân phục hồi hoàn toàn có thể dùng lại thịt đỏ với liều lượng nhỏ và tăng cần để hồi phục sức khỏe.

Các loại gia vị cay như tiêu, ớt có khả năng kích ứng dạ dày cao dẫn đến xuất huyết dạ dày.

⇒ Tham khảo thêm: Bị sốt xuất huyết nên ăn gì và kiêng ăn gì cho nhanh khỏi?

2. Nghỉ ngơi

Nghỉ ngơi đầy đủ là yếu tố không thể thiếu trong quá trình phục hồi. Bệnh nhân cần được khuyến khích nghỉ ngơi nhiều, tránh các hoạt động gắng sức, để cơ thể có thời gian tự hồi phục. Ngủ đủ giấc giúp cải thiện hệ miễn dịch, làm cho cơ thể bệnh nhân phản ứng tốt hơn với virus. Đảm bảo môi trường nghỉ ngơi yên tĩnh và thoáng mát sẽ giúp bệnh nhân có giấc ngủ sâu và chất lượng.

3. Vệ sinh

Vệ sinh cá nhân và môi trường sống là yếu tố quan trọng để tránh nhiễm trùng thứ cấp và các loại bệnh khác. Bệnh nhân nên duy trì việc tắm gội hàng ngày, thay đồ giặt giũ sạch sẽ và xử lý rác thải y tế đúng cách. Trong quá trình hồi phục sức khỏe có thể tắm, nhưng không nên tắm nước quá nóng hoặc nước lạnh, tốt nhất nên tắm nước ấm và hạn chế tắm quá lâu để tránh cơ thể nhiễm lạnh.

Việc duy trì vệ sinh môi trường sống, như diệt muỗi và loại bỏ các ao nước đọng xung quanh nơi ở, là cần thiết để phòng ngừa muỗi sinh sản, nguyên nhân lan truyền bệnh sốt xuất huyết.

4. Theo dõi sức khỏe

Trong giai đoạn hồi phục, việc theo dõi sức khỏe sát sao vẫn rất cần thiết. Bệnh nhân cần duy trì thăm khám định kỳ để bác sĩ có thể theo dõi sự hồi phục, làm xét nghiệm kiểm tra lại công thức máu, đặc biệt là số lượng tiểu cầu. Các dấu hiệu quan trọng như nhịp tim, huyết áp, nhiệt độ cơ thể cũng cần được theo dõi thường xuyên để phát hiện sớm các biến chứng có thể xảy ra.

Sốt xuất huyết giai đoạn hồi phục, về cơ bản bệnh nhân đã vượt qua giai đoạn nguy hiểm của bệnh, nhưng không vì thế mà lơ là trong việc chăm sóc và theo dõi sức khỏe, việc theo dõi sức khỏe sát sao vẫn rất cần thiết.

Bên cạnh chú ý chế độ ăn uống, nghỉ ngơi sinh hoạt, người bệnh cần theo dõi tình trạng sức khỏe cả bản thân, duy trì thăm khám định kỳ để bác sĩ có thể theo dõi sự hồi phục, làm xét nghiệm kiểm tra lại công thức máu, đặc biệt là số lượng tiểu cầu. Các dấu hiệu quan trọng như nhịp tim, huyết áp, nhiệt độ cơ thể cũng cần được theo dõi thường xuyên để phát hiện sớm các biến chứng có thể xảy ra.

Biện pháp phòng ngừa tái nhiễm sốt xuất huyết

Mặc dù bệnh nhân đã hồi phục, nhưng nguy cơ tái nhiễm vẫn tồn tại do virus Dengue có đến 4 nhóm huyết thanh, bao gồm DENV-1, DENV-2, DENV-3 và DENV-4. Khi mắc sốt xuất huyết, người bệnh sẽ có miễn dịch bền vững với nhóm huyết thanh của virus đó, nhưng không có miễn dịch với các nhóm huyết thanh của virus còn lại. Đồng nghĩa với việc một người có thể mắc sốt xuất huyết ít nhất 4 lần trong đời và ở những lần tái nhiễm, bệnh sẽ diễn biến nghiêm trọng hơn, nguy cơ sốc xuất huyết và tử vong rất cao.

Để phòng ngừa nguy cơ tái nhiễm sốt xuất huyết, người dân cần thực hiện một số biện pháp sau.

1. Tiêm phòng vắc xin

Tiêm vắc xin giúp phòng ngừa nguy cơ mắc mới và tái nhiễm bệnh sốt xuất huyết.

Hiện nay, trên thế giới đang lưu hành và được phê duyệt chính thống các loại vắc xin phòng sốt xuất huyết sau: Vắc xin Qdenga được nghiên cứu và phát triển bởi Công ty Dược phẩm Takeda của Nhật Bản và vắc xin Dengvaxia (CYD-TDV) của Sanofi Pasteur - hãng dược phẩm hàng đầu thế giới của Pháp.

Trong đó, vắc xin Qdenga là vắc xin sống giảm độc lực, tứ giá, tái tổ hợp được nghiên cứu, phát triển và sản xuất bởi Hãng vắc xin và dược phẩm Takeda – Nhật Bản, xuất xứ tại Đức. Tính đến thời điểm tháng 8/2024 vắc xin Qdenga hiện đã được phê duyệt ở hơn 40 quốc gia.

Vắc xin Qdenga được chứng minh là có hiệu quả bảo vệ cao, hiệu lực chống nhiễm với cả 4 tuýp huyết thanh sốt xuất huyết lên đến 80,2% sau 12 tháng tiêm liều thứ hai và hiệu quả bảo vệ kéo dài đến 4,5 năm. Vắc xin này cũng có hiệu lực trong việc chống nhập viện do sốt xuất huyết, với tỷ lệ giảm lên đến 90,4% sau 18 tháng tiêm liều thứ hai. Hiệu quả của vắc xin được duy trì trong thời gian dài, với hiệu quả chống nhiễm virus là 61,2% và ngăn ngừa nhập viện là 84,2% sau 4,5 năm theo dõi.

Vắc xin được chỉ định tiêm cho người từ 4 tuổi trở lên với lịch tiêm 2 mũi cách nhau 3 tháng.

2. Diệt muỗi và lăng quăng

Muỗi Aedes, đặc biệt là Aedes aegypti, là tác nhân chính truyền virus Dengue. Do đó, việc kiểm soát và tiêu diệt muỗi cũng như lăng quăng, loại bỏ nơi sinh sản của muỗi là phương pháp đơn giản, hiệu quả người dân có thể tự thực hiện để phòng sốt xuất huyết. Đây là quá trình đòi hỏi sự phối hợp của cộng đồng và các tổ chức y tế.

Chu kỳ phát triển tự nhiên của muỗi thường trải qua các giai đoạn: muỗi đẻ trứng, trứng nở thành bọ gậy, phát triển thành lăng quăng, sau đó đến muỗi trưởng thành. Vòng đời của muỗi từ trứng đến khi trưởng thành là khoảng 7 đến 8 ngày. Do đó, cần xử lý những dụng cụ tích trữ nước quanh nhà để muỗi không có nơi sinh sản.

Các biện pháp cụ thể bao gồm dụng cụ chứa nước sinh hoạt cần có nắp đậy thật kín để tránh muỗi đẻ trứng, khơi thông những nơi có nước tù đọng, dọn rửa các dụng cụ chứa nước lâu ngày. Loại bỏ các nơi nước tù đọng, nơi muỗi có thể sinh sản, như chậu hoa, vỏ lon, hộp nhựa. Sử dụng thuốc xịt muỗi định kỳ các góc trong nhà. Phát quang bụi rậm, hạn chế môi trường ẩm thấp là nơi sinh sản của muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết.

3. Sử dụng kem chống muỗi và mặc quần áo dài tay

Việc tự bảo vệ bản thân khỏi vết cắn của muỗi cũng rất quan trọng. Để tránh nguy cơ muỗi đốt và tái nhiễm bệnh sốt xuất huyết, người dân nên mặc quần áo dài tay, sử dụng màn che cửa sổ, cửa ra vào, mắc màn ngủ, đặc biệt là ở các khu vực có nguy cơ cao hoặc trong mùa dịch, cũng giảm thiểu khả năng mắc bệnh. Sử dụng một số biện pháp đuổi muỗi như nhang muỗi, xịt muỗi, kem chống muỗi chứa DEET hoặc picaridin có thể giúp đẩy lùi sự tấn công của muỗi.

Nếu không kịp thời phòng, chống và xử lý triệt để ổ dịch sốt xuất huyết sẽ lây lan trên diện rộng, ảnh hưởng đến sức khỏe, tính mạng của nhiều người dân.

Vì sức khỏe của bản thân, gia đình và cộng đồng, người dân nên có ý thức chủ động phòng lăng quăng, muỗi vằn gây bệnh sốt xuất huyết. Đối với bệnh nhân sốt xuất huyết giai đoạn hồi phục cần chú ý chế độ ăn uống hợp lý, nghỉ ngơi đủ, vệ sinh cá nhân và môi trường, chăm sóc sức khỏe thật tốt, theo dõi sức khỏe sát sao và phòng ngừa nguy cơ tái nhiễm bệnh, để tạo nền tảng cho một sức khỏe bền vững sau này.