Tại sao chó dại sau khi cắn người lại chết? Giải thích chi tiết

Rất nhiều trường hợp ghi nhận chó thay đổi hành vi bất thường và tử vong chỉ vài ngày sau cắn người, khiến không ít người hoang mang và thắc mắc: Tại sao chó dại sau khi cắn người lại chết? Cùng chuyên gia từ Hệ thống tiêm chủng VNVC tìm hiểu chi tiết trong bài viết sau.

Hiểu về bệnh dại ở chó

Bệnh dại ở chó là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do virus gây ra, có thể lây sang người qua vết cắn. Để hiểu rõ mức độ nguy hiểm, trước hết cần nắm được nguyên nhân và tiến trình phát triển của bệnh.

1. Nguyên nhân chó mắc bệnh dại

Bệnh dại là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus dại (Rabies virus) thuộc họ Rhabdoviridae gây ra. Virus này lây truyền chủ yếu qua nước bọt của động vật mắc bệnh khi cắn hoặc liếm lên vết thương hở. Ở chó, bệnh dại không chỉ là mối nguy hiểm đối với sức khỏe vật nuôi mà còn là nguồn lây bệnh tiềm ẩn đối với con người. Khi virus xâm nhập và phát triển, nó tấn công trực tiếp hệ thần kinh trung ương, gây tử vong cho chó và cả người nếu không được điều trị kịp thời.

Chó thường bị mắc bệnh dại khi tiếp xúc trực tiếp với động vật đã nhiễm virus dại, đặc biệt là qua vết cắn hoặc liếm của chúng. Những động vật nhiễm bệnh có thể là chó hoang, mèo, dơi, gấu, cáo hoặc các loài thú ăn thịt hoang dã (2). Virus dại có trong nước bọt của động vật nhiễm bệnh và có thể dễ dàng xâm nhập vào cơ thể chó qua  vết thương hở hoặc niêm mạc.

Bên cạnh đó, một trong những nguyên nhân khác khiến bệnh dại ở chó vẫn tiếp tục tồn tại trong cộng đồng là do công tác quản lý vật nuôi tại nhiều địa phương còn thiếu chặt chẽ. Tình trạng chó nuôi không được tiêm phòng đầy đủ, thả rông hoặc không kiểm soát được tiếp xúc với các nguồn lây nhiễm từ môi trường là điều kiện thuận lợi để virus dại lây lan.

Nhiều người nuôi chó chưa nhận thức đầy đủ về tính chất nguy hiểm và tốc độ tiến triển của bệnh dại. Sự chủ quan trong việc đưa chó đi tiêm phòng đúng lịch hoặc cách ly kịp thời khi có dấu hiệu nghi nhiễm góp phần làm gia tăng nguy cơ lây lan trong cộng đồng.

Không chỉ yếu tố con người, yếu tố địa lý và khí hậu cũng có vai trò không nhỏ trong dịch tễ học của bệnh dại. Tại các vùng sâu, vùng xa hoặc khu vực miền núi, nơi điều kiện tiếp cận dịch vụ thú y còn hạn chế, chó thường không được kiểm tra sức khỏe định kỳ, dẫn đến việc nhiễm bệnh nhưng không được phát hiện kịp thời.

Ngoài ra, một số nghiên cứu ghi nhận rằng bệnh dại có xu hướng gia tăng vào thời điểm giao mùa, đặc biệt là đầu mùa hè, khi hoạt động của chó và động vật hoang dã tăng mạnh, làm gia tăng xác suất tiếp xúc và lây truyền virus.

2. Các giai đoạn phát triển bệnh dại ở chó

Khi chó mắc bệnh dại, quá trình phát triển của bệnh sẽ qua 2 giai đoạn như sau:

2.1. Giai đoạn ủ bệnh

Thời gian ủ bệnh dại ở chó thường dao động từ 2 tuần đến 4 tháng, tuy nhiên trên thực tế, khoảng thời gian này có thể thay đổi, ngắn hơn hoặc kéo dài hơn tùy thuộc vào từng trường hợp cụ thể. Tốc độ khởi phát triệu chứng sau khi nhiễm virus dại bị chi phối bởi một số yếu tố quan trọng:

• Vị trí vết thương là yếu tố có ảnh hưởng rõ rệt đến tiến trình phát bệnh. Những vết cắn nằm gần hệ thần kinh trung ương như vùng đầu, mặt, cổ hoặc vùng sinh dục và đầu mút các chi, tạo điều kiện để virus nhanh chóng lan theo các dây thần kinh và tấn công não bộ, từ đó rút ngắn đáng kể thời gian khởi phát triệu chứng.
• Mức độ tổn thương tại vết cắn cũng quyết định phần nào tốc độ tiến triển của bệnh. Vết thương càng sâu, càng rộng, càng gây tổn hại nhiều mô mềm thì virus càng dễ xâm nhập sâu và phát tán nhanh chóng trong cơ thể.
• Lượng virus xâm nhập ban đầu chính là yếu tố thứ ba, có tính chất quyết định. Nếu chó bị cắn nhiều lần, hoặc bị thương bởi con vật có lượng virus dại cao trong nước bọt, khả năng virus truyền vào cơ thể sẽ lớn hơn, từ đó làm tăng nguy cơ phát bệnh sớm. (3)

2.2. Giai đoạn phát bệnh

Giai đoạn phát bệnh ở chó dại bắt đầu sau thời kỳ ủ bệnh kéo dài từ 2 tuần đến 4 tháng, trong một số trường hợp có thể lâu hơn tùy vào lượng virus xâm nhập và vị trí vết cắn. Đây là giai đoạn khởi phát, bước đầu tiên trong tiến trình phát triển triệu chứng, khi virus bắt đầu xâm nhập hệ thần kinh trung ương. Tuy nhiên, các dấu hiệu lâm sàng lúc này vẫn còn mơ hồ, dễ bị bỏ qua nếu người nuôi không theo dõi sát sao.

Trong giai đoạn này, chó thường có biểu hiện thay đổi hành vi đột ngột: những cá thể vốn hiền lành bỗng trở nên kích động, dễ cáu gắt; ngược lại, những con năng động lại trở nên lặng lẽ, né tránh tiếp xúc. Một số chó có dấu hiệu liếm, cắn hoặc gãi liên tục tại vị trí bị cắn, nơi virus thâm nhập ban đầu, do cảm giác ngứa ran hoặc khó chịu tại đó.

Giai đoạn khởi phát thường chỉ kéo dài từ 2 - 3 ngày, nhưng mang ý nghĩa quan trọng trong việc nhận diện bệnh sớm. Nếu không được phát hiện và cách ly kịp thời, bệnh sẽ nhanh chóng chuyển sang các thể lâm sàng điển hình là thể hung dữ hoặc thể liệt với tiên lượng xấu và tỷ lệ tử vong gần như tuyệt đối.

Tại sao chó dại sau khi cắn người lại chết?

Chó dại chết sau khi cắn người vì bệnh dại đã vào giai đoạn cuối, virus tấn công não gây rối loạn thần kinh nghiêm trọng dẫn đến co giật, liệt và tử vong chỉ sau vài ngày phát bệnh.

1. Bệnh dại gây tổn thương thần kinh nghiêm trọng

Tại sao chó dại sau khi cắn người lại chết? Virus dại khi xâm nhập vào cơ thể qua vết cắn, di chuyển chủ yếu dọc theo các dây thần kinh ngoại vi và từ đó vào hệ thần kinh trung ương (tủy sống và não bộ). Khi đến não, virus gây viêm não và tủy sống, làm tổn thương các khu vực quan trọng điều khiển hành vi, vận động và các chức năng sống cơ bản như hô hấp và nuốt.

Những tổn thương thần kinh nghiêm trọng này là nguyên nhân chính dẫn đến cái chết của chó dại. Các triệu chứng khi bệnh tiến triển bao gồm sự thay đổi hành vi (hung dữ, lo lắng), khó nuốt, tê liệt và cuối cùng là ngừng thở do tê liệt các cơ quan điều khiển hô hấp.

Khi bệnh dại phát triển đến giai đoạn nặng, chó có thể mất kiểm soát hành vi và cơ thể, gây nguy hiểm cho con người và các động vật khác. Mặc dù virus dại không làm giảm khả năng miễn dịch của chó, nhưng có thể gây ra sự tê liệt thần kinh, khiến chó không thể kiểm soát các cơ quan và cuối cùng dẫn đến tử vong.

Đối với người bị chó dại cắn, việc tiêm vắc xin dại ngay lập tức là vô cùng quan trọng để ngăn chặn sự phát triển của virus trong cơ thể. Nếu không được tiêm phòng kịp thời, virus dại có thể gây tổn thương thần kinh nghiêm trọng và dẫn đến tử vong. Do đó, phòng ngừa bệnh dại thông qua việc tiêm chủng cho chó và động vật nuôi là biện pháp hiệu quả nhất để bảo vệ con người khỏi nguy cơ mắc bệnh này.

2. Không có thuốc chữa khi chó đã phát bệnh dại

Hiện nay, bệnh dại chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Khi chó đã phát bệnh dại, virus đã tấn công và gây tổn thương nghiêm trọng đến hệ thần kinh trung ương. Khi các triệu chứng lâm sàng xuất hiện, như mất kiểm soát hành vi, co giật, và tê liệt, việc cứu chữa đã trở nên vô cùng khó khăn. 100% các trường hợp mắc bệnh dại sẽ tử vong nếu không có sự can thiệp kịp thời ngay từ giai đoạn đầu.

Do đó, phòng ngừa bệnh dại là cực kỳ quan trọng. Bộ Y tế khuyến cáo tiêm vắc xin phòng dại cho chó và các động vật nuôi đầy đủ và đúng lịch, tiêm nhắc hàng năm để đảm bảo hiệu quả phòng bệnh. Vắc xin phòng dại không gây hại cho người tiêm, vì được sản xuất từ virus dại đã bất hoạt, không có khả năng gây bệnh hoặc ảnh hưởng đến trí nhớ và các vấn đề thần kinh khác.

Khi bị chó hoặc động vật cắn, người dân cần đến ngay cơ sở y tế để được tư vấn và tiêm vắc xin phòng dại kịp thời. Điều này sẽ giúp ngăn chặn sự phát triển của virus dại trong cơ thể và bảo vệ sức khỏe của người bị cắn.

3. Chó chết là hệ quả tất yếu của bệnh

Một trong những câu trả lời cho câu hỏi: "Tại sao chó dại sau khi cắn người lại chết?" đó là hệ quả tất yếu của bệnh. Chó mắc bệnh dại sẽ không thể sống sót nếu đã phát triển đến giai đoạn lâm sàng. Virus dại gây tổn thương nghiêm trọng và không thể hồi phục đối với hệ thần kinh trung ương của chó. Khi virus xâm nhập vào não và tủy sống, nó gây viêm, tê liệt các cơ quan quan trọng như hô hấp, nuốt và vận động. Các triệu chứng như mất kiểm soát hành vi, co giật và cuối cùng là ngừng thở sẽ tiếp tục cho đến khi chó tử vong.

Bệnh dại là một bệnh vô cùng nguy hiểm và có tỷ lệ tử vong 100% đối với động vật đã phát bệnh. Do đó, chó mắc bệnh dại sẽ không thể cứu chữa và sẽ chết là điều không thể tránh khỏi. Chính vì vậy, việc tiêm phòng vắc xin dại cho chó ngay từ đầu là biện pháp duy nhất để ngăn ngừa bệnh này, bảo vệ chó khỏi nguy cơ tử vong và tránh lây lan sang người hoặc các động vật khác.

Dấu hiệu nhận biết chó bị bệnh dại

Dấu hiệu nhận biết chó bị bệnh dại không hoàn toàn giống nhau ở mọi trường hợp, mà thay đổi tùy theo mức độ virus xâm nhập và phản ứng của cơ thể vật chủ. Dựa trên biểu hiện lâm sàng, bệnh dại ở chó được chia thành hai thể chính: thể hung dữ và thể liệt (hay còn gọi là thể câm).

1. Thể dại điên cuồng

Thể dại điên cuồng là thể bệnh thường dễ nhận biết hơn do các biểu hiện rất rõ rệt. Chó đột ngột thay đổi hành vi, trở nên kích động, dễ nổi giận và khó kiểm soát. Chúng có thể tấn công bất kỳ ai, kể cả người quen và cắn phá đồ vật vô tri. Một đặc điểm đáng chú ý là hành vi ăn uống bất thường (hiện tượng pica) như ăn đá, đất, gỗ hoặc rác.

Khi bệnh tiến triển, các cơ vùng hàm và hầu họng bị liệt khiến chó không thể nuốt được, nước dãi chảy nhiều, đôi khi sùi bọt mép. Khác với bệnh nhân mắc dại ở người, chó không biểu hiện sợ nước, do đó việc dựa vào dấu hiệu này để nhận diện ở chó là sai lầm. Nếu không được can thiệp kịp thời, bệnh sẽ tiến triển đến co giật, liệt toàn thân và tử vong.

2. Thể dại câm

Thể dại câm phổ biến hơn nhưng lại khó phát hiện do chó không còn hung dữ mà chuyển sang trạng thái lặng lẽ, mệt mỏi và yếu dần. Virus gây liệt tiến triển từ các chi đến vùng cổ và mặt. Chó có thể gặp khó khăn trong việc nuốt, nét mặt biến dạng, chảy nước dãi liên tục, dễ bị nhầm lẫn với tình trạng hóc dị vật.

Điều nguy hiểm là mặc dù không còn biểu hiện tấn công, nước bọt của chó ở giai đoạn này vẫn chứa virus và có khả năng lây nhiễm cao. Nếu không được cách ly và xử lý đúng cách, nguy cơ lan truyền virus cho người hoặc vật nuôi khác là rất lớn. Bệnh thường kết thúc bằng tình trạng hôn mê và tử vong trong vòng 24 – 48 giờ sau khi xuất hiện liệt toàn thân.

Cần làm gì khi con chó chết sau khi cắn người?

1. Sơ cứu vết thương ngay sau khi bị cắn

Sơ cứu vết thương ngay sau khi bị chó cắn là bước bắt buộc, cần thực hiện càng sớm càng tốt, đặc biệt trong trường hợp con chó sau đó phát bệnh hoặc chết, làm gia tăng nghi ngờ về khả năng nhiễm virus dại. Việc xử lý đúng cách ban đầu có thể góp phần ngăn ngừa hoặc làm giảm đáng kể nguy cơ virus xâm nhập sâu vào hệ thần kinh.

• Rửa kỹ vết thương bằng xà phòng dưới vòi nước chảy mạnh: Ngay sau khi bị chó cắn, cần nhanh chóng rửa vết thương bằng nước sạch và xà phòng diệt khuẩn (xà phòng có tính kiềm). Quá trình này nên kéo dài ít nhất từ 10 – 15 phút, không nên rửa qua loa hoặc chỉ dùng khăn lau. Mục tiêu là loại bỏ tối đa lượng virus dại có thể đang tồn tại tại chỗ cắn. Nếu không có xà phòng, có thể tạm dùng nước muối sinh lý hoặc các dung dịch sát khuẩn khác như povidone-iodine (Betadine).
• Tuyệt đối không nặn máu hay đắp thuốc lá, thuốc nam lên vết cắn: Việc nặn vết thương, đắp lá cây, bôi dầu hoặc các loại thuốc không rõ nguồn gốc có thể làm tổn thương thêm mô tại chỗ, tạo điều kiện cho virus xâm nhập sâu hơn và gây khó khăn cho việc xử trí y tế sau đó. Đây là thói quen sai lầm nhưng vẫn còn phổ biến ở nhiều địa phương.
• Sát trùng vết thương sau khi rửa: Sau khi làm sạch, nên sử dụng dung dịch sát khuẩn có khả năng diệt virus như cồn iod 45 - 70 độ hoặc povidone-iodine để sát trùng kỹ vùng da bị tổn thương. Nếu vết thương sâu, có nhiều mô dập nát hoặc đang chảy máu nhiều, cần cầm máu bằng gạc sạch và băng tạm để hạn chế nhiễm trùng trước khi đến cơ sở y tế.

2. Đến cơ sở y tế càng sớm càng tốt

Ngay cả khi vết thương do chó cắn có kích thước nhỏ hoặc chưa xuất hiện dấu hiệu bất thường, người bị cắn vẫn cần đến cơ sở y tế càng sớm càng tốt để được đánh giá mức độ nguy cơ và chỉ định điều trị phù hợp. Trường hợp con chó chết sau khi cắn người được xếp vào nhóm nguy cơ rất cao, cần xử trí dựa trên phác đồ dự phòng bệnh dại do Bộ Y tế ban hành.

Tùy theo đánh giá lâm sàng, người bệnh có thể được chỉ định tiêm huyết thanh kháng dại (kháng thể đặc hiệu) kết hợp với tiêm đủ liệu trình vắc xin phòng dại để ngăn ngừa virus xâm nhập và phát triển trong cơ thể. Việc trì hoãn hoặc tự ý bỏ qua điều trị dự phòng có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, thậm chí tử vong do bệnh dại gần như luôn gây chết người nếu không được can thiệp kịp thời.

⇒ Tham khảo thêm: Làm gì khi bị chó cắn nhẹ? Bị trầy xước nhẹ ở tay có sao không?

3. Không xử lý xác chó theo cách thông thường

Trong trường hợp con chó chết sau khi cắn người, tuyệt đối không được tự ý chôn, đốt hoặc vứt bỏ xác theo cách thông thường. Việc xử lý không đúng cách không chỉ làm mất cơ hội giám sát dịch tễ, mà còn tiềm ẩn nguy cơ phát tán virus dại ra môi trường xung quanh.

Thay vào đó, người dân cần báo ngay cho cơ quan thú y hoặc y tế dự phòng tại địa phương để được hướng dẫn cụ thể. Trong một số trường hợp, cơ quan chuyên môn có thể thu thập mẫu não của con vật để xét nghiệm xác định virus dại, nhằm làm căn cứ đánh giá nguy cơ và quyết định phác đồ điều trị phù hợp cho người bị phơi nhiễm.

Việc giữ lại xác chó trong điều kiện bảo quản phù hợp (ví dụ: làm lạnh ở nhiệt độ 2 – 8°C trong vòng 24 giờ) là rất quan trọng trong trường hợp có chỉ định xét nghiệm. Mọi hành động tự ý tiêu hủy xác chó đều có thể gây khó khăn cho công tác phòng chống dịch bệnh và làm tăng nguy cơ lây lan trong cộng đồng.

4. Theo dõi và hoàn thành đúng phác đồ tiêm phòng dại

Sau khi được chỉ định tiêm phòng, người bị chó cắn cần tuyệt đối tuân thủ phác đồ tiêm vắc xin dại đầy đủ và đúng lịch. Việc bỏ mũi, tiêm trễ hoặc tự ý ngừng giữa chừng có thể khiến cơ thể không tạo đủ miễn dịch, làm tăng nguy cơ phát bệnh nếu virus đã xâm nhập.

Lịch tiêm vắc xin dại sau phơi nhiễm như sau:

Tên vắc xin	Lịch tiêm sau phơi nhiễm	Đăng ký tiêm!
Verorab	Lịch tiêm phòng vắc xin phòng dại sau phơi nhiễm cho người chưa tiêm phòng dại trước đó hoặc tiêm chưa đủ liều: Đường tiêm bắp (liều lượng: 0,5 ml/1 mũi) Tiêm 3 liều(*): vào các ngày N0 – N3 – N7 Tiêm 5 liều (**) vào các ngày N0 – N3 – N7 – N14 – N28 Lịch tiêm đặt biệt: 4 liều theo lịch: 2 mũi N0 (ở 2 bên chi) – N7 – N21 Lịch tiêm đặc biệt áp dụng trong trường hợp: Không có sẵn huyết thanh kháng dại tại điểm tiêm vắc xin và xa nơi tiêm huyết thanh kháng dại mà người bị thương chưa thể tiếp cận ngay. Tiêm trong da (liều lượng: 0,1 ml/1 mũi) Tiêm 2 mũi/1 lần x 3 lần (*): vào các ngày N0 – N3 – N7 Tiêm 2 mũi/1 lần x 4 lần (**): vào các ngày N0 – N3 – N7 – N28 Lưu ý: (*) Con vật sống khỏe mạnh sau 10 ngày theo dõi (**) Con vật chết, bệnh, không theo dõi được trong vòng 10 ngày Có thể phải kết hợp tiêm vắc xin dại với huyết thanh kháng dại (tùy thuộc vào vết thương, tình trạng sức khỏe của người bị cắn, tình trạng con vật tại thời điểm cắn và trong vòng 10 ngày theo dõi…) Lịch tiêm phòng vắc xin phòng dại sau phơi nhiễm cho người đã tiêm đủ liều trước phơi nhiễm Tiêm 2 mũi vào các ngày N0 – N3. Có thể tiêm đường bắp (0,5 ml/1 mũi) hoặc tiêm trong da (0,1 ml/1 mũi).
Abhayrab

Trong thời gian theo dõi sau tiêm, người được tiêm phòng cần lưu ý theo dõi sức khỏe, tránh dùng các thuốc ảnh hưởng đến đáp ứng miễn dịch (như corticosteroid liều cao nếu không có chỉ định bắt buộc), và không chủ quan nếu thấy vết thương lành nhanh hoặc không có triệu chứng. Bệnh dại có thể ủ bệnh âm thầm, và chỉ có điều trị dự phòng đầy đủ, kịp thời mới là biện pháp duy nhất bảo vệ tính mạng.

Qua bài viết trên, thắc mắc tại sao chó dại sau khi cắn người lại chết đã được giải đáp. Đây là hệ quả tất yếu của bệnh dại khi virus đã xâm nhập và hủy hoại hệ thần kinh trung ương của chó, khiến chúng tử vong trong thời gian ngắn sau khi xuất hiện triệu chứng. Việc chó chết sau khi cắn người là dấu hiệu nguy cơ rất cao, đòi hỏi người bị cắn phải xử trí y tế ngay lập tức để được tiêm vắc xin phòng dại kịp thời, tránh hậu quả nghiêm trọng đến tính mạng.