Cách chữa cảm cúm sổ mũi nhanh khỏi: Nguyên nhân và phòng ngừa

Cảm lạnh và cúm mùa là các tình trạng nhiễm trùng đường hô hấp rất thường gặp, đặc biệt vào thời điểm giao mùa hay khi thời tiết thay đổi thất thường. Dù đa phần không nguy hiểm, nhưng các triệu chứng như nghẹt mũi, hắt hơi, mệt mỏi của bệnh lại gây khó chịu, ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày. Vậy làm thế nào để chữa cảm cúm sổ mũi nhanh khỏi, an toàn và hiệu quả ngay tại nhà? Cùng tìm hiểu trong bài viết sau!

Cảm cúm sổ mũi là gì?

Cảm cúm sổ mũi là tình trạng xảy ra khi người bệnh nhiễm virus cúm (Influenza virus), một loại virus phổ biến gây bệnh đường hô hấp trên. Khi virus tấn công vào cơ thể qua đường mũi hoặc miệng, hệ miễn dịch sẽ phản ứng lại bằng cách tạo ra các triệu chứng nhằm loại bỏ tác nhân gây bệnh. Trong số đó, sổ mũi là một trong những dấu hiệu điển hình và rất thường gặp khi bị cúm.

Ngoài sổ mũi, cúm cũng có thể gây ra các triệu chứng khác như sốt, ho, đau đầu, đau nhức cơ bắp, cảm thấy mệt mỏi, đổ mồ hôi, ớn lạnh… Ở trẻ nhỏ, các triệu chứng của cúm thường không biểu hiện cụ thể như ở người lớn mà dễ bị nhầm lẫn với các biểu hiện thông thường khác. Trẻ có thể trở nên cáu gắt, quấy khóc, khó chịu, kèm theo các dấu hiệu mơ hồ như chán ăn, ngủ không yên, ít chơi đùa. So với người lớn, trẻ em dễ bị đau tai, buồn nôn, nôn mửa hoặc tiêu chảy hơn khi nhiễm cúm. (2)

Ngoài ra, trong một số trường hợp, người bệnh cúm (cả trẻ em lẫn người lớn) có thể gặp phải các triệu chứng liên quan đến mắt như đau nhức mắt, chảy nước mắt nhiều, hoặc nhạy cảm với ánh sáng, cảm giác mắt bị kích ứng khi nhìn vào ánh sáng mạnh.

Xem thêm: Cảm cúm bị ù tai xử lý như thế nào?

Nguyên nhân gây sổ mũi khi bị cảm cúm

Sổ mũi là một trong những triệu chứng điển hình khi mắc cúm và nguyên nhân chính là do virus cúm (Influenza virus) tấn công hệ hô hấp trên, đặc biệt là niêm mạc mũi và các xoang cạnh mũi (những khoang chứa không khí nằm xung quanh vùng trán, má và mắt).

Khi virus cúm xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp, nó gây kích ứng và viêm nhiễm lớp niêm mạc mũi. Cơ thể lập tức phản ứng lại bằng cách tiết ra nhiều dịch nhầy (chất nhầy mũi) nhằm giữ lại virus và loại bỏ virus ra ngoài. Đây là cơ chế tự bảo vệ tự nhiên của cơ thể nhằm làm sạch đường thở và ngăn virus lan sâu vào bên trong. (3)

Khi virus cúm vượt qua hàng rào bảo vệ của niêm mạc mũi và bắt đầu xâm nhập sâu vào cơ thể, người bệnh sẽ bắt đầu cảm thấy mệt mỏi và xuất hiện các triệu chứng của bệnh cúm. Lúc này, cơ thể lập tức tăng cường sản xuất dịch nhầy như một cơ chế phòng thủ. Ban đầu, chất nhầy thường trong và loãng, nhưng khi phản ứng viêm diễn ra mạnh hơn, dịch có thể chuyển sang màu trắng, vàng, thậm chí xanh lục, cho thấy hệ miễn dịch đang hoạt động tích cực để "chiến đấu" với virus.

Nói cách khác, sổ mũi cảm cúm không chỉ là triệu chứng khó chịu, mà còn là dấu hiệu cho thấy cơ thể đang chống trả lại tác nhân gây bệnh, ngăn không cho virus lan rộng và gây tổn thương sâu hơn trong hệ hô hấp.

Diễn biến của bệnh cảm cúm sổ mũi

Cảm cúm sổ mũi là một dạng nhiễm virus đường hô hấp thường kéo dài khoảng 7 – 8 ngày ở người khỏe mạnh. Bệnh tiến triển theo từng giai đoạn cụ thể, với các triệu chứng thay đổi rõ rệt theo từng ngày.

• Giai đoạn ủ bệnh: Sau khi nhiễm virus cúm, cơ thể thường trải qua 2 – 3 ngày ủ bệnh mà không có triệu chứng rõ ràng. Người bệnh vẫn cảm thấy bình thường nhưng thực tế, virus đã bắt đầu nhân lên và lây lan trong cơ thể.
• Ngày 1: Đến cuối ngày đầu tiên, các triệu chứng ban đầu có thể xuất hiện một cách đột ngột. Người bệnh thường cảm thấy đau đầu nhẹ, sốt cao, đau nhức toàn thân, ớn lạnh, mệt mỏi.
• Ngày 2: Triệu chứng trở nên rõ ràng và nghiêm trọng hơn, người bệnh sẽ xuất hiện các triệu chứng sốt cao kéo dài, ho khan hoặc có đờm, đau họng rát, sổ mũi, nghẹt mũi, đau cơ, đau đầu, mệt lả.
• Ngày 3: Đây thường là ngày tệ nhất trong toàn bộ quá trình bị cúm. Sốt vẫn tiếp tục, gây kiệt sức và người bệnh sẽ gặp tình trạng nghẹt mũi và sổ mũi nghiêm trọng hơn, tình trạng đau họng tăng, ho dữ dội, thường là ho khan. Trẻ em có thể nôn ói hoặc tiêu chảy
• Ngày 4: Hệ miễn dịch dần kiểm soát được virus, sốt có thể bắt đầu giảm, đau nhức cơ thể cũng thuyên giảm và tình trạng nghẹt mũi bớt dần. Tuy nhiên, ho có thể bắt đầu có đờm do chất nhầy tích tụ trong phổi.
• Ngày 5: Cơ thể bắt đầu hồi phục rõ rệt, sốt biến mất, tình trạng nghẹt mũi cải thiện đáng kể. Tuy nhiên, tình trạng ho vẫn còn, có thể kèm đờm hoặc khàn tiếng do ho kéo dài.
• Ngày 6 – 7: Người bệnh cảm thấy đủ khỏe để rời giường, cơn ho giảm dần, thở dễ dàng hơn, ăn uống ngon miệng trở lại.
• Ngày 8: Đối với đa số người, đến ngày thứ 8 cơ thể sẽ hồi phục hoàn toàn. Các triệu chứng đã gần như biến mất và người bệnh không còn khả năng lây lan cho người khác. (4)

Bị cảm cúm sổ mũi khi nào cần đến gặp bác sĩ? 

Mặc dù bệnh cảm cúm sổ mũi thường tự khỏi sau vài ngày, nhưng trong một số trường hợp, bệnh có thể diễn tiến nghiêm trọng và cần được can thiệp y tế kịp thời. Nếu xuất hiện các dấu hiệu cảnh báo dưới đây, người bệnh cần đến cơ sở y tế ngay lập tức.

• Khó thở hoặc thở gấp;
• Đau hoặc tức ngực;
• Chóng mặt liên tục;
• Khó đánh thức hoặc lú lẫn;
• Mất nước;
• Co giật;
• Tình trạng bệnh lý hiện tại trở nên trầm trọng hơn;
• Yếu cơ nghiêm trọng hoặc đau cơ;
• Thở nhanh hoặc xương sườn co vào theo mỗi nhịp thở;
• Môi hoặc móng tay có màu xám hoặc xanh;
• Không chảy nước mắt khi khóc, miệng khô và không cần đi tiểu;
• Các triệu chứng như sốt hoặc ho có thể thuyên giảm nhưng sau đó tái phát hoặc trở nên nghiêm trọng hơn.

Cách chữa cảm cúm sổ mũi an toàn và hiệu quả

Khi bị cảm cúm sổ mũi, việc tìm kiếm các phương pháp điều trị an toàn và hiệu quả là ưu tiên để nhanh chóng giảm bớt các triệu chứng khó chịu và phục hồi sức khỏe. Dưới đây là tổng hợp các cách chữa cảm cúm sổ mũi hiệu quả:

1. Chữa trị bệnh cảm cúm bằng thuốc

Việc sử dụng thuốc trong điều trị cảm cúm sổ mũi chủ yếu nhằm mục đích giảm nhẹ các triệu chứng và giúp người bệnh cảm thấy thoải mái hơn trong quá trình cơ thể chống lại virus. Dựa trên tình trạng của người bệnh, bác sĩ có thể chỉ định một số loại thuốc chữa cảm cúm sau:

Thuốc kháng virus

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ, hiện có 4 loại thuốc kháng virus được khuyến nghị sử dụng để phòng ngừa và điều trị bệnh cúm. Những loại thuốc này giúp làm giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh, rút ngắn thời gian hồi phục và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt khi được sử dụng sớm, trong vòng 48 giờ kể từ khi xuất hiện triệu chứng đầu tiên.

• Baloxavir marboxil: Được dùng bằng đường uống và được chấp thuận sử dụng để điều trị cúm cho trẻ em từ 12 tuổi trở lên.
• Oseltamivir: Đây là loại thuốc uống, được chấp thuận để điều trị cúm cho trẻ trên 2 tuần tuổi và ngăn ngừa cúm cho người từ 1 tuổi trở lên.
• Peramivir: Được dùng theo liều tiêm tĩnh mạch, chỉ được chấp thuận cho những người trên 2 tuổi.
• Zanamivir (Relenza): Được chấp thuận để điều trị cúm ở những người từ 7 tuổi trở lên và để ngăn ngừa cúm ở những người từ 5 tuổi trở lên. Relenza được hít qua miệng. (5)

Thuốc hạ sốt, giảm đau

Để giảm sốt và đau nhức cơ thể do cảm cúm, người bệnh có thể sử dụng các loại thuốc giảm đau không kê đơn như acetaminophen (Tylenol) hoặc ibuprofen (Advil). Đây là những lựa chọn phổ biến và an toàn cho hầu hết người lớn. Tuy nhiên, không nên sử dụng aspirin cho trẻ em và thanh thiếu niên dưới 19 tuổi, vì loại thuốc này có thể làm tăng nguy cơ mắc hội chứng Reye, một tình trạng hiếm gặp nhưng nguy hiểm, gây tổn thương gan và não.

Nếu bị đau họng, người bệnh có thể sử dụng thuốc xịt họng như thuốc xịt Chloraseptic (phenol), thuốc nhỏ họng menthol như Hall’s và viên ngậm làm dịu họng như Luden’s (pectin). Thuốc giảm đau không kê đơn như Tylenol, Advil hoặc Aleve (naproxen) cũng có thể có tác dụng đối với tình trạng đau họng.

Thuốc trị sổ mũi

Thuốc kháng histamin đường uống là một lựa chọn phổ biến để điều trị sổ mũi. Ví dụ điển hình như Benadryl (diphenhydramine) và các sản phẩm chứa doxylamine, tuy nhiên, chúng có thể gây buồn ngủ. Các lựa chọn thay thế mới hơn như Claritin (loratadine) và Zyrtec (cetirizine) ít gây buồn ngủ hơn, nhưng có thể không hiệu quả đối với một số loại sổ mũi.

Thuốc xịt mũi cũng là một phương pháp điều trị hiệu quả. Thuốc xịt mũi steroid như Flonase Allergy Relief (fluticasone propionate) và Nasacort Allergy 24HR (triamcinolone) có thể làm khô tình trạng chảy nước mũi, nhưng cần thời gian để phát huy tác dụng. Ngoài ra có thể sử dụng thuốc xịt mũi kháng histamin như Astepro Allergy (azelastine).

2. Phương pháp hỗ trợ và chăm sóc người bị cảm cúm sổ mũi tại nhà

Bên cạnh việc sử dụng thuốc (nếu cần), các biện pháp hỗ trợ và chăm sóc tại nhà đóng vai trò quan trọng trong việc giúp người bệnh cảm thấy dễ chịu hơn và nhanh chóng phục hồi:

• Nghỉ ngơi đầy đủ: Dành thời gian nghỉ ngơi hợp lý, tránh làm việc quá sức để cơ thể có đủ năng lượng chống lại virus.
• Uống đủ nước: Bổ sung đủ lượng nước cần thiết hàng ngày bằng nước lọc, nước trái cây, trà ấm, súp loãng. Việc này giúp làm loãng dịch nhầy, giảm nghẹt mũi và ngăn ngừa tình trạng mất nước.
• Súc họng bằng nước muối ấm: Súc họng 2 – 3 lần mỗi ngày bằng nước muối ấm có thể giúp giảm đau họng và làm sạch vùng họng.
• Xông hơi: Hít hơi nước ấm (có thể thêm vài giọt tinh dầu bạc hà, khuynh diệp) có thể giúp làm thông thoáng đường thở và giảm nghẹt mũi. Cần cẩn thận để tránh bị bỏng.
• Kê cao đầu khi ngủ: Giúp dẫn lưu dịch nhầy từ mũi xuống họng dễ dàng hơn, giảm nghẹt mũi vào ban đêm.
• Duy trì không khí trong nhà ẩm: Sử dụng máy tạo ẩm nếu không khí trong nhà quá khô, đặc biệt vào mùa đông hoặc khi sử dụng điều hòa. Không khí ẩm giúp làm dịu niêm mạc mũi và họng.
• Chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn các thức ăn mềm, dễ tiêu, giàu vitamin và khoáng chất như cháo, súp, trái cây tươi. Tránh các đồ ăn cay nóng, nhiều dầu mỡ.
• Vệ sinh mũi: Sử dụng nước muối sinh lý dạng nhỏ giọt hoặc xịt để làm ẩm và rửa sạch mũi, giúp loại bỏ dịch nhầy và virus.
• Tránh các tác nhân gây kích ứng: Hạn chế tiếp xúc với khói thuốc lá, bụi bẩn và các chất gây dị ứng khác có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng.

Xem thêm: Cách chữa cảm cúm tại nhà an toàn và hiệu quả cao.

Cách phòng ngừa bệnh cúm sổ mũi

Để phòng ngừa bệnh cúm và sổ mũi hiệu quả, có thể áp dụng các biện pháp sau:

Tiêm vắc xin cúm hàng năm:

Đây là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất đối với bệnh cúm. Vắc xin giúp cơ thể tạo kháng thể chống lại các chủng virus cúm phổ biến trong mùa. Nên tiêm vắc xin cúm hàng năm, đặc biệt là cho trẻ em trên 6 tháng tuổi, người lớn tuổi, phụ nữ mang thai và những người có bệnh nền.

Hiện nay, Hệ thống tiêm chủng VNVC có đầy đủ các loại vắc xin cúm cho trẻ em và người lớn, đảm bảo chính hãng, chất lượng cao cùng dịch vụ tiêm chủng hiện đại, cao cấp.

Vệ sinh cá nhân và môi trường

• Rửa tay thường xuyên: Rửa tay bằng xà phòng và nước sạch ít nhất 20 giây, đặc biệt sau khi ho, hắt hơi, đi vệ sinh và trước khi ăn hoặc chuẩn bị thức ăn. Nếu không có xà phòng và nước, hãy sử dụng dung dịch rửa tay khô chứa cồn.
• Che miệng và mũi khi ho hoặc hắt hơi: Sử dụng khăn giấy hoặc khuỷu tay áo để che miệng và mũi khi ho hoặc hắt hơi. Vứt khăn giấy đã sử dụng vào thùng rác và rửa tay ngay sau đó.
• Tránh chạm tay vào mắt, mũi và miệng: Đây là những con đường chính mà virus có thể xâm nhập vào cơ thể.
• Thông gió thường xuyên: Mở cửa sổ để không khí trong nhà được lưu thông.
• Lau chùi bề mặt thường xuyên chạm vào: Sử dụng chất khử trùng để làm sạch các bề mặt như tay nắm cửa, bàn ghế, công tắc đèn.

Tránh tiếp xúc với người bệnh

• Hạn chế tiếp xúc gần với những người có triệu chứng cúm hoặc cảm lạnh.
• Đeo khẩu trang ở những nơi công cộng, đặc biệt là khi có dịch bệnh hoặc ở những nơi đông người và không gian kín.

Tăng cường hệ miễn dịch

• Chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và protein nạc để cung cấp đủ vitamin và khoáng chất cho cơ thể.
• Uống đủ nước: Duy trì cơ thể đủ nước giúp hệ miễn dịch hoạt động tốt hơn.
• Ngủ đủ giấc: Thiếu ngủ có thể làm suy yếu hệ miễn dịch.
• Tập thể dục thường xuyên: Vận động nhẹ nhàng giúp tăng cường sức khỏe tổng thể.
• Giảm căng thẳng: Căng thẳng kéo dài có thể ảnh hưởng tiêu cực đến hệ miễn dịch.

Các câu hỏi thường gặp

1. Bị cảm cúm sổ mũi có nên dùng kháng sinh không?

Khi bị cúm đơn thuần (có nghĩa là không bội nhiễm thêm vi khuẩn), tuyệt đối không nên sử dụng thuốc kháng sinh. Cúm là bệnh nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính do virus influenza gây ra, trong khi thuốc kháng sinh chỉ có tác dụng ức chế và kìm hãm sự phát triển của vi khuẩn và nấm. Vì cúm không phải do vi khuẩn gây ra, thuốc kháng sinh không thể ức chế hoạt động hay loại bỏ virus cúm khỏi cơ thể, và cũng không giúp giảm nhanh các triệu chứng của bệnh.

Ngược lại, việc sử dụng kháng sinh không cần thiết khi bị cúm có thể gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng đến sức khỏe. Không chỉ không cải thiện tình trạng bệnh, thuốc kháng sinh còn có thể làm rối loạn hệ vi sinh vật tự nhiên trong cơ thể, dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khác.

2. Sổ mũi do cúm, cảm lạnh và do dị ứng phân biệt như thế nào?

Sổ mũi là triệu chứng chung của cúm, cảm lạnh và dị ứng, nhưng mỗi nguyên nhân lại có những dấu hiệu đi kèm đặc trưng riêng. Dưới đây là bảng so sánh để dễ nhận biết giữa bệnh cúm, cảm lạnh và sổ mũi do dị ứng:

Cảm cúm sổ mũi là tình trạng thường gặp, nhưng hoàn toàn có thể được kiểm soát và cải thiện nhanh chóng nếu áp dụng biện pháp điều trị đúng cách. Việc sử dụng thuốc kháng virus theo chỉ định hay áp dụng các biện pháp chăm sóc tại nhà như nghỉ ngơi, bổ sung dinh dưỡng và giữ ấm cơ thể khoa học sẽ giúp bệnh nhanh khỏi và không để lại biến chứng. Đặc biệt, để phòng bệnh cúm, trẻ em, người lớn và phụ nữ mang thai nên tiêm đầy đủ vắc xin cúm và đặc biệt nên tiêm nhắc hàng năm theo khuyến cáo.