Tăng gấp 5 lần lượng người dân tiêm cúm tại VNVC

Tình hình tiêm chủng vắc xin phòng bệnh cúm của người dân tiếp tục tăng cao trên cả nước, Hệ thống tiêm chủng VNVC ghi nhận mức tăng đã trên 500% chỉ trong 5 ngày và tiếp tục có dấu hiệu tăng mạnh, nhất là sau thông tin nhiều ca biến chứng nặng do cúm trên toàn quốc.

Sau Tết Nguyên Đán 2025, tình hình bệnh cúm diễn biến rất khó lường, cả nước ghi nhận số ca mắc cúm, cúm nặng tăng cao, nhiều ca nhập viện điều trị tích cực, phải thở máy. Cục Y tế Dự phòng cho biết, chỉ trong khoảng từ đầu năm 2025 đến nay, Việt Nam ghi nhận 912 ca cúm mùa, chủ yếu do các chủng cúm A (H1N1, H3N2) và cúm B, các ca nặng tập trung ở nhóm người cao tuổi, người có bệnh nền.

Cúm lây nhanh, dễ bùng phát thành dịch, thậm chí đại dịch cúm

Bác sĩ Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết cúm mùa là bệnh truyền nhiễm có khả năng lây truyền rất cao, chủ yếu qua giọt bắn khi người bệnh ho, hắt hơi, nói chuyện hoặc qua tiếp xúc với bề mặt bị nhiễm do mầm bệnh có thể tồn tại hàng giờ ở bên ngoài môi trường, đặc biệt ở nhiệt độ lạnh, môi trường ẩm thấp. Từ 0 - 4 độ C, virus có thể sống trong vòng vài tuần. Ở âm 20 độ C và đông khô, virus sống đến vài năm.

Cùng thời gian ủ bệnh ngắn, chỉ từ 1 - 4 ngày, bệnh cúm mùa khiến cộng đồng thường ghi nhận chùm ca hoặc vụ dịch với hàng chục ca mắc. Bệnh do virus cúm (Influenza virus) thuộc họ Orthomyxoviridae gây ra, với hai nhóm phổ biến gồm cúm A (chiếm khoảng 75% ca bệnh) và cúm B (chiếm khoảng 25%).

Cúm A có khả năng biến đổi mạnh mẽ, đặc biệt qua hiện tượng tái tổ hợp gene, tạo nên các chủng virus mới mà con người chưa có miễn dịch. Đây là nguyên nhân dẫn đến những đại dịch lịch sử như cúm Tây Ban Nha (1918) hay cúm H1N1 (2009). Cúm A lây lan nhanh và có thể gây biến chứng nguy hiểm, các biến chủng độc lực cao từ gia cầm như H5N1, H7N9 cũng làm gia tăng nguy cơ bùng phát dịch nghiêm trọng.

Cúm B, dù chỉ lây truyền ở người, vẫn có khả năng biến đổi kháng nguyên gây tái nhiễm thường xuyên. Cúm B tập trung ở trẻ nhỏ và thanh thiếu niên, nhưng cũng có thể dẫn đến biến chứng nặng như viêm phổi, viêm màng não hoặc suy hô hấp ở các nhóm nguy cơ cao.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thống kê mỗi năm có khoảng 1 tỷ ca mắc cúm mùa, trong đó 3 - 5 triệu ca nặng, 290.000 - 650.000 trường hợp tử vong. Tại một số quốc gia, bệnh cúm thường xuất hiện vào mùa lạnh. Như Nhật Bản ghi nhận số nhiễm cúm tăng vào quý IV hàng năm, trong đó cuối năm 2024 và đầu năm 2025 ghi nhận số nhiễm cao kỷ lục. Ở Việt Nam, bệnh cúm xuất hiện quanh năm, trong đó năm 2024 ghi nhận hơn 287.000 ca mắc, 8 ca tử vong.

Cúm biến chứng nguy hiểm, có thể gây tử vong hoặc di chứng hậu cúm kéo dài

Thông thường, cúm diễn biến với biểu hiện sốt, đau đầu, đau cơ, mệt mỏi, sổ mũi, đau họng, ho và có thể phục hồi trong vòng 2 - 7 ngày. Tuy nhiên, bệnh có thể trở nặng và gây tử vong khi virus xâm lấn các cơ quan gây viêm phổi, viêm cơ tim, viêm não, viêm màng não, nhiễm trùng huyết, suy hô hấp cấp tính (ARDS), bội nhiễm vi khuẩn... Những biến chứng này không chỉ đe dọa tính mạng mà còn có nguy cơ di chứng, để lại hậu quả lâu dài sau khi cúm đã khỏi.

Các nhóm như người từ 65 tuổi trở lên, thai phụ, trẻ nhỏ, người có bệnh nền như tim mạch, hen suyễn, phổi tắc nghẽn mạn tính, suy thận, đái tháo đường… có nguy cơ cao trở nặng hơn. Một trong những biến chứng nặng của cúm là viêm phổi. Bệnh này khiến nữ diễn viên Từ Hy Viên (Đài Loan) qua đời ngày 3/2/2025.

Bác sĩ Chính giải thích bệnh nhân có thể mắc viêm phổi do virus cúm hoặc kèm theo bội nhiễm virus, vi khuẩn khác như phế cầu hoặc tụ cầu vàng. Ví dụ, người bệnh vừa bội nhiễm virus cúm và phế cầu khuẩn, nguy cơ tử vong sẽ tăng lên gấp 8 lần.

Khi trở nặng, người bệnh xuất hiện cơn khó thở, thở nhanh, mệt lả, tím tái môi, lơ mơ. Nhóm nguy cơ cao đối diện nguy cơ tăng nặng bệnh nền, tổn thương đa cơ quan, suy cơ tim, suy hô hấp dẫn tới tử vong.

Virus cúm cũng có thể tác động lên các cơ quan khác như xương, tim, hệ thống thần kinh. Thư viện Y khoa Mỹ trích dẫn một nghiên cứu cho thấy, một nửa số bệnh nhân cúm ở người lớn không có bệnh tim có kết quả điện tâm đồ bất thường khi nhập viện.

Tiêm vắc xin cúm hàng năm là biện pháp phòng bệnh hiệu quả

Theo bác sĩ Chính, cách phòng bệnh hiệu quả là tiêm chủng vắc xin cúm hàng năm, đặc biệt ở nhóm có bệnh mạn tính, người cao tuổi, trẻ em và phụ nữ mang thai. Vắc xin giúp giảm tỷ lệ nhập viện, nguy cơ trở nặng, tử vong do cúm. Như trong mùa cúm năm 2019 - 2020, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh (CDC) Mỹ cho biết vắc xin giúp giảm khoảng 7 triệu ca mắc, 100.000 bệnh nhân nhập viện và 7.000 ca tử vong do cúm.

Các nghiên cứu cho thấy, những người đã tiêm vắc xin cúm có nguy cơ phải vào viện chăm sóc đặc biệt (ICU) thấp hơn 26% và nguy cơ tử vong do cúm thấp hơn 31% so với người chưa tiêm. Ở người cao tuổi và mắc bệnh nền, vắc xin giúp giảm 70 - 80% tỷ lệ tử vong có liên quan đến cúm. Tiêm cúm giúp thai phụ giảm 51% nguy cơ thai chết lưu, giảm 72% nguy cơ trẻ dưới 6 tháng tuổi nhập viện do cúm.

Hiện Việt Nam có hai loại vắc xin cúm tứ giá thế hệ mới, phòng 4 chủng virus nguy hiểm và phổ biến nhất hiện nay, bao gồm cúm A/H1N1, A/H3N2, B/Yamagata, B/Victoria, dành cho trẻ từ 6 tháng tuổi và người lớn. Hiệu quả phòng bệnh đến 90% và ngăn biến chứng như viêm tai giữa, viêm xoang, viêm phổi, viêm cơ tim, suy hô hấp….

Trẻ từ 6 tháng đến dưới 9 tuổi cần tiêm hai mũi cách nhau tối thiểu một tháng nếu chưa từng chủng ngừa cúm. Vắc xin cần tiêm nhắc lại hàng năm. Phụ nữ nên tiêm phòng cúm trước và trong thai kỳ, tốt nhất từ tháng thứ 3 trở đi để bảo vệ sức khỏe, truyền kháng thể thụ động cho con.

Bên cạnh đó, kháng nguyên của virus cúm thay đổi mỗi năm và kháng thể bảo vệ từ vắc xin giảm dần theo thời gian. Vì vậy, bác sĩ Chính khuyến cáo mỗi người cần tiêm phòng vắc xin cập nhật mỗi năm.

Bác sĩ Chính lưu ý ngoài phòng cúm, các bệnh như sởi, thủy đậu, sốt xuất huyết, ho gà, não mô cầu, viêm não Nhật Bản… cũng có xu hướng gia tăng vào mùa xuân, người dân nên chủ động phòng ngừa.

Hiện Hệ thống tiêm chủng VNVC với hàng trăm trung tâm tiêm chủng tại hơn 55 tỉnh, thành cung cấp đầy đủ vắc xin cúm tứ giá thế hệ mới và các loại vắc xin phòng bệnh chính hãng, an toàn. Toàn bộ vắc xin được bảo quản trong hệ thống kho lạnh dây chuyền lạnh, kho lạnh di động vận chuyển vắc xin đạt chuẩn GSP theo tiêu chuẩn quốc tế ngay tại mỗi trung tâm.

Với thế mạnh bảo quản vượt trội và đội ngũ hơn 10.000 bác sĩ, điều dưỡng có chứng chỉ an toàn tiêm chủng do Bộ Y tế cấp, nhân viên y tế được đào tạo kỹ năng dịch vụ khách hàng chuyên nghiệp, VNVC đảm bảo tiêm chủng an toàn số lượng lớn tại chỗ và sẵn sàng các điều kiện để phục vụ tiêm chủng lưu động với số lượng lớn cho các doanh nghiệp, trường học, các cơ quan xí nghiệp có nhu cầu.

→ Trước diễn biến phức tạp của bệnh cúm mùa cùng sự gia tăng rất cao của nhu cầu tiêm vắc xin phòng cúm của người dân cả nước  sau Tết Nguyên Đán 2025, từ ngày 7/2/2025, VNVC tăng cường thời gian hoạt động đến 18h00 tối, làm việc xuyên trưa không nghỉ tại 108 trung tâm. Tìm hiểu chi tiết địa chỉ, giờ làm việc tăng cường của các trung tâm VNVC TẠI ĐÂY.

Để tăng hiệu quả phòng bệnh lây qua đường hô hấp, bác sĩ Chính khuyến cáo bên cạnh biện pháp vắc xin, người dân cần đảm bảo vệ sinh sạch sẽ, thường xuyên rửa tay, vệ sinh mũi họng hàng ngày. Mỗi người giữ ấm cơ thể, ăn uống đủ chất dinh dưỡng để nâng cao thể trạng, hạn chế tiếp xúc với người mắc bệnh, hoặc người nghi ngờ mắc bệnh. Khi có triệu chứng ho, sốt, sổ mũi, đau đầu, mệt mỏi cần đến ngay cơ sở y tế để được khám, xử trí kịp thời, tránh tự điều trị theo mẹo dân gian khiến bệnh trở nặng.