Thói quen khiến người trẻ dễ mắc viêm màng não do não mô cầu

Mặc dù nhóm trẻ nhũ nhi dưới 1 tuổi có tỷ lệ mắc mới các bệnh do não mô cầu cao nhất nhưng nhóm thanh thiếu niên hiện nay đang đối diện với nguy cơ mang mầm bệnh cao nhất, với tỷ lệ tăng từ 1,8 - 5,3 lần so với các nhóm tuổi khác. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ môi trường sống và thói quen sinh hoạt đặc trưng của lứa tuổi này.

Theo thống kê từ Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương, tỷ lệ mắc bệnh viêm màng não mô cầu tại Việt Nam lên tới 2,3 trên 100.000 dân, nằm trong nhóm 6 bệnh truyền nhiễm có tỷ lệ tử vong cao nhất. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã xếp bệnh viêm màng não vào danh sách các bệnh nguy hiểm hàng đầu, với mỗi năm trên thế giới ghi nhận hơn 2,5 triệu ca nhiễm và khoảng 240.000 ca tử vong. Trong đó, viêm màng não do não mô cầu là loại bệnh truyền nhiễm cấp tính đầy nguy hiểm, không chỉ gây ra biến chứng nghiêm trọng mà còn đe dọa trực tiếp đến tính mạng với tốc độ nhanh chóng.

Bệnh thường khởi phát đột ngột với các triệu chứng điển hình như sốt cao, đau đầu dữ dội, buồn nôn, nôn mửa, cứng cổ, đặc biệt là xuất hiện ban xuất huyết hình sao. Trong nhiều trường hợp, người bệnh có thể bị hôn mê hoặc sốc, do đó viêm màng não do não mô cầu được mệnh danh là "bệnh tử 24 giờ" vì có thể cướp đi mạng sống của bệnh nhân chỉ trong vòng một ngày từ khi phát bệnh.

Khoảng 50 - 70% trẻ em nhập viện vì căn bệnh này có nguy cơ tử vong, ngay cả khi sống sót, khoảng 20% sẽ phải đối mặt với các biến chứng như tổn thương não, chậm phát triển, suy thận cấp và các dị tật. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ, ngay cả với điều trị kháng sinh, tỷ lệ tử vong vẫn ở mức 10 - 15%, và khoảng 1/5 số người sống sót chịu các khuyết tật lâu dài như điếc, tổn thương não, đoạn chi….

Theo CDC, tỷ lệ mắc não mô cầu cao nhất là ở trẻ dưới 5 tuổi và thanh thiếu niên từ 17 - 21 tuổi. Nghiên cứu năm 2010 trên tạp chí Lancet chỉ ra rằng tỷ lệ mang vi khuẩn tăng từ 4,5% ở trẻ sơ sinh lên 23,7% ở người 19 tuổi, sau đó giảm xuống 7,8% ở người 50 tuổi.

Đặc biệt, nhóm thanh thiếu niên hiện nay đang là đối tượng có tỷ lệ mang mầm bệnh cao nhất, với mức tăng từ 1,8 - 5,3 lần so với các nhóm tuổi khác. Điều này có thể được giải thích qua nhiều yếu tố nguy cơ đặc thù liên quan đến lối sống và môi trường sống của nhóm này. Cụ thể:

Sống và sinh hoạt ở nơi đông người

Trước hết, độ tuổi thanh thiếu niên thường xuyên có mật độ tiếp xúc đông đúc, cả ở trường học, các hoạt động ngoại khóa, lẫn trong đời sống xã hội. Khi tham gia các sự kiện tập thể, hội nhóm hoặc đơn giản là khi di chuyển trong các phương tiện công cộng, các bạn trẻ liên tục tiếp xúc gần với nhau cũng như với những người lạ. Các khu ký túc xá, nhà trọ, trường học, nơi làm việc và các khu vực công cộng là những nơi vi khuẩn dễ dàng lây lan. Thêm vào đó, những người thường xuyên tham gia các hoạt động tập trung đông người, như câu lạc bộ, trường học, nhà hàng hay lễ hội, cũng dễ dàng tiếp xúc và phát tán vi khuẩn.

Điều này làm tăng nguy cơ lây nhiễm các bệnh truyền nhiễm qua đường hô hấp, nhất là khi hệ miễn dịch của các bạn trẻ đang trong giai đoạn phát triển và có thể chưa hoàn thiện.

Tiếp xúc gần gũi với người bệnh

Vi khuẩn gây viêm màng não do não mô cầu lây truyền chủ yếu qua đường hô hấp, đặc biệt thông qua các giọt bắn phát tán khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Khi tiếp xúc gần gũi với người mắc bệnh, đặc biệt trong các không gian kín và đông đúc như ký túc xá, lớp học, trên các phương tiện di chuyển công cộng…, nguy cơ lây nhiễm sẽ tăng cao. Điều đáng lo ngại là người bệnh có thể lây nhiễm cho người khác ngay cả khi chưa có triệu chứng. Trẻ em, người già và những người có sức đề kháng yếu là những đối tượng dễ bị nhiễm bệnh.

Dùng chung dụng cụ ăn uống, hôn

Vi khuẩn não mô cầu thường cư trú ở vùng hầu họng của con người và có thể xâm nhập vào cơ thể khi hệ miễn dịch bị suy yếu. Việc sử dụng chung dụng cụ ăn uống như thìa, đũa, ly có thể tạo điều kiện cho mầm bệnh lây lan. Nước bọt từ người nhiễm bệnh có thể chứa vi khuẩn và khi chia sẻ những vật dụng này, nguy cơ lây nhiễm tăng lên đáng kể. Hơn nữa, vi khuẩn cũng có thể được truyền qua các giọt bắn khi hôn, ho hoặc hắt hơi, làm cho các thành viên trong cùng một gia đình, những người xung quanh trở thành nhóm có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.

Hút thuốc lá

Hút hoặc hít khói thuốc lá có thể làm tăng nguy cơ lây nhiễm vi khuẩn não mô cầu. Nguyên nhân chính là khói thuốc lá gây suy yếu chức năng bảo vệ của tế bào biểu mô ở đường hô hấp, làm tổn thương niêm mạc và tạo điều kiện thuận lợi cho mầm bệnh xâm nhập vào cơ thể. Khi hệ hô hấp bị ảnh hưởng, khả năng chống lại các tác nhân gây bệnh giảm đi, khiến người hút thuốc và những người xung quanh dễ mắc các bệnh nhiễm trùng, trong đó có viêm màng não do não mô cầu.

Các nhà nghiên cứu Anh đã tiến hành xem xét 18 nghiên cứu trước đó và phát hiện ra rằng việc tiếp xúc với khói thuốc thụ động trong môi trường gia đình khiến trẻ tăng gấp đôi nguy cơ bị bệnh não mô cầu xâm lấn. Nguy cơ thậm chí còn cao hơn ở những trẻ dưới 5 tuổi. Nghiên cứu còn chỉ ra rằng trẻ em sinh ra từ những bà mẹ hút thuốc trong thai kỳ có nguy cơ mắc bệnh não mô cầu xâm lấn cao gấp 3 lần so với trẻ em sống trong gia đình không có người hút thuốc…

Không kiểm soát tốt tình trạng bệnh nền

Việc không kiểm soát tốt các bệnh nền như bệnh tim mạch, tiểu đường, huyết áp cao và các vấn đề về gan mật có thể làm tăng nguy cơ mắc viêm màng não do não mô cầu và dẫn đến tình trạng bệnh trở nặng. Nguyên nhân chính là những bệnh nền này khiến cơ thể trở nên suy nhược, làm giảm khả năng miễn dịch và sức đề kháng tự nhiên, tạo cơ hội cho vi khuẩn dễ dàng xâm nhập và gây bệnh dễ dàng hơn. Do đó, những người có chức năng cơ quan bị suy giảm cần tuân thủ nghiêm ngặt các phương pháp điều trị và chăm sóc sức khỏe.

Không giữ gìn vệ sinh cá nhân

Việc không giữ gìn vệ sinh cá nhân, đặc biệt là chưa hình thành thói quen rửa tay thường xuyên, có thể làm tăng nguy cơ mắc viêm màng não do não mô cầu. Khi không rửa tay sạch sẽ, đặc biệt trước khi ăn hoặc khi chạm vào mắt, mũi và miệng, vi khuẩn dễ dàng xâm nhập vào cơ thể qua những con đường này. Vi khuẩn não mô cầu có thể tồn tại trên bề mặt đồ vật hoặc tay người, do đó, việc bỏ qua những thói quen vệ sinh cơ bản sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn xâm nhập và gây bệnh.

Không tiêm chủng đầy đủ

Việc không tiêm chủng đầy đủ là một trong những nguyên nhân quan trọng khiến người trẻ dễ mắc viêm màng não do não mô cầu. Nhiều thanh thiếu niên thường có suy nghĩ sai lầm rằng sức khỏe tốt sẽ bảo vệ họ khỏi nguy cơ nhiễm bệnh, dẫn đến việc chủ quan bỏ qua các mũi tiêm vắc xin cần thiết, đặc biệt là các mũi nhắc khi đến độ tuổi quy định. Hệ quả là tạo ra “khoảng trống miễn dịch”, làm tăng nguy cơ mắc bệnh và khả năng gặp phải những biến chứng nghiêm trọng.

Tổ chức Y tế thế giới khuyến cáo, tiêm chủng là cách hiệu quả nhất để phòng ngừa bệnh viêm màng não do não mô cầu. Vi khuẩn não mô cầu có 12 nhóm huyết thanh gây bệnh chính, trong đó có 6 nhóm huyết thanh nguy cơ cao là A, B, C, X, W và Y chiếm 90% số ca bệnh toàn cầu. Hiện nay, tại Việt Nam, Hệ thống tiêm chủng VNVC đã có đầy đủ các loại vắc xin phòng bệnh viêm màng não do 5 nhóm huyết thanh của vi khuẩn não mô cầu A, B, C, Y, W, bao gồm:

• Vắc xin Bexsero (Ý) phòng các bệnh do não mô cầu khuẩn nhóm B thế hệ mới;
• Vắc xin Menactra (Mỹ) phòng các bệnh do não mô cầu khuẩn nhóm A, C, Y, W-135;
• Vắc xin MenQuadfi (Mỹ) phòng các bệnh do não mô cầu khuẩn nhóm A, C, Y, W-135;
• Vắc xin Nimenrix (Bỉ) phòng các bệnh do não mô cầu khuẩn nhóm A, C, Y, W-135;
•  Vắc xin VA-Mengoc-BC (Cu Ba) phòng các bệnh do não mô cầu khuẩn nhóm B, C.

Cần chú ý, vắc xin phòng viêm màng não do não mô cầu chỉ tạo ra miễn dịch đặc hiệu cho từng nhóm huyết thanh, không có khả năng miễn dịch chéo giữa các nhóm khác nhau. Do đó, để đảm bảo hiệu quả phòng ngừa tối ưu, cần tiêm đầy các loại vắc xin cung cấp khả năng phòng ngừa cả 5 nhóm huyết thành của vi khuẩn não mô cầu nguy hiểm và phổ biến nhất hiện nay: A, B, C, Y, W. Nếu đã tiêm vắc xin Menactra, người tiêm vẫn cần tiêm thêm vắc xin Bexsero. Điều này giúp tạo ra khả năng miễn dịch toàn diện, bảo vệ cơ thể trước các tác nhân gây bệnh viêm màng não thường gặp không chỉ tại Việt Nam mà còn trên toàn thế giới.

Với hơn 200 trung tâm tiêm chủng hiện đại trên cả nước, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC đang có đầy đủ các loại vắc xin phòng viêm màng não do não mô cầu cùng danh mục hơn 50 loại vắc xin phòng ngừa hơn 40 bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Tất cả vắc xin đều được nhập khẩu chính hãng, được bảo quản trong hệ thống kho lạnh đạt GSP tiêu chuẩn quốc tế, đảm bảo vắc xin được bảo quản trong nhiệt độ từ 2 - 8 độ C theo đúng yêu cầu nghiêm ngặt của nhà sản xuất.

VNVC tự hào sở hữu đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm, không chỉ có trình độ chuyên môn cao mà còn rất tận tâm với nghề. Các bác sĩ, điều dưỡng tại VNVC luôn được đào tạo bài bản về kỹ năng tiêm chủng, đảm bảo quá trình tiêm chủng diễn ra nhanh chóng, an toàn và nhẹ nhàng, mang đến cảm giác thoải mái cho người được tiêm.

Ngoài việc tiêm vắc xin, để tối ưu hóa hiệu quả phòng các bệnh do não mô cầu ở nhóm thanh thiếu niên, dựa trên việc hiểu rõ về căn bệnh cũng như các yếu tố nguy cơ đặc thù của lứa tuổi này, các chuyên gia khuyến cáo: Tích cực giáo dục cộng đồng và nâng cao nhận thức về não mô cầu, các bệnh do não mô cầu và các biến chứng nguy hiểm của bệnh gây ra. Thanh thiếu niên thường sống trong môi trường tập thể như trường học, ký túc xá… làm tăng nguy cơ lây nhiễm. Vì vậy, việc tuyên truyền về giữ gìn vệ sinh cá nhân, thực hiện rửa tay thường xuyên, che miệng khi ho hoặc hắt hơi có thể làm giảm đáng kể nguy cơ lan truyền vi khuẩn.

Chế độ sinh hoạt lành mạnh cũng góp phần không nhỏ vào việc tăng cường khả năng miễn dịch tự nhiên. Chế độ ăn uống cân bằng, luyện tập thể dục thường xuyên và giấc ngủ đủ giấc có thể giúp thanh thiếu niên có hệ miễn dịch khỏe mạnh hơn, từ đó giảm nguy cơ mắc bệnh.

Kiểm tra sức khỏe định kỳ và chú ý tới các dấu hiệu bất thường cũng là biện pháp quan trọng. Việc phát hiện sớm các triệu chứng của viêm màng não như sốt cao, đau đầu dữ dội, và cứng cổ có thể giúp trong việc điều trị kịp thời, giảm thiểu các biến chứng nguy hiểm.

Ngoài ra, hợp tác giữa các cơ quan y tế với gia đình và nhà trường trong việc giám sát và ứng phó nhanh chóng với các ca bệnh nghi ngờ cũng là yếu tố thiết yếu trong việc phòng ngừa và kiểm soát dịch bệnh.

Để được tư vấn các thông tin vắc xin cho trẻ em và người lớn, đặt mua vắc xin, Quý khách vui lòng liên hệ VNVC theo thông tin sau:

• Hotline: 028 7102 6595;
• Fanpage: VNVC – Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em và Người lớn;
• Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất tại đây;
• Để đặt mua vắc xin và tham khảo các sản phẩm vắc xin, Quý khách vui lòng truy cập: https://vax.vnvc.vn/vaccine
• Xem thêm những thông tin tiêm chủng hữu ích từ kênh Tik Tok Bác sĩ Tiêm chủng VNVC

Quý Khách hàng có thể tải VNVC Mobile App dễ dàng bằng 2 link sau:

• Đối với các hệ điều hành IOS (iPhone, iPad…): CÀI ĐẶT TẠI ĐÂY
• Đối với các hệ điều hành Android (Oppo, Samsung, Sony…): CÀI ĐẶT TẠI ĐÂY