Tiêm chủng là gì? 4 lợi ích và vai trò đối với y tế cộng đồng

Ngay từ khi còn trong bụng mẹ, thai nhi đã được thừa hưởng khả năng miễn dịch từ tiêm chủng của người mẹ thông qua nhau thai, cho đến khi chào đời, trẻ tiếp tục nhận được sự bảo vệ trong những năm đầu đời từ miễn dịch thụ động của mẹ được truyền qua sữa ở giai đoạn sơ sinh.

Cho đến khi lớn lên, trưởng thành và già đi, tiêm chủng vắc xin tiếp tục duy trì vai trò là “tấm khiên bảo vệ” con người khỏi các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, bảo vệ sức khỏe, giúp trẻ em phát triển toàn diện về thể chất và trí tuệ,  người lớn đảm bảo thành công và hạnh phúc trong tương lai.

Vậy, tiêm chủng là gì? Tiêm chủng mang lại những lợi ích nào đối với cộng đồng? Sẽ ra sao nếu thế giới không có tiêm chủng? Bài viết dưới đây, chuyên gia VNVC sẽ hé lộ 4 lợi ích và vai trò của tiêm chủng đối với y tế cộng đồng.

Tiêm chủng là gì?

Tiêm chủng là biện pháp giúp con người tạo dựng khả năng miễn dịch đặc hiệu, chủ động chống lại các bệnh truyền nhiễm thông qua các loại vắc xin. Từ khi vắc xin ra đời, tiêm chủng đã cứu sống 4,4 triệu người mỗi năm, trong đó có hơn 3 triệu trẻ em và theo dự báo, con số này có thể đạt tới 5,8 triệu người vào năm 2030 nếu các mục tiêu của Chương trình Tiêm chủng 2030 (IA2030) do Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) và các đối tác được hoàn thành. (2)

Lịch sử ra đời của tiêm chủng

Edward Jenner, một bác sĩ từ vùng nông thôn Anh, đã thực hiện thành công thử nghiệm vắc xin ngừa bệnh đậu mùa vào năm 1796. Ông nhận thấy những người vắt sữa bò, sau khi tiếp xúc với bệnh đậu bò, không bị mắc đậu mùa nữa. Chính vì thế, Edward Jenner đã lấy vảy đậu bò từ bệnh nhân Sarah Nelmes và cấy vào cánh tay bé trai 8 tuổi, có tên là James Phipps. Sau khi bé Phipps khỏi bệnh đậu bò, Jenner tiêm chất có chứa mầm bệnh đậu mùa nhưng Phipps không mắc bệnh.

Phát minh của Edward Jenner cũng chính là nguồn gốc của tiêm chủng và vắc xin, thuật ngữ "vắc xin" bắt nguồn từ "vaccinia" – virus gây bệnh đậu bò. Edward Jenner đã công bố thử nghiệm của mình vào năm 1798, được giới vi sinh học biết đến với khái niệm "mầm bệnh" gây nên bệnh nhiễm trùng có thể tạo nên kháng thể sau khi nhiễm trùng kết thúc.

Tiếp nối sau đó, Louis Pasteur đã cống hiến rực rỡ cho ngành vắc xin học. Ông nghiên cứu vắc xin phòng bệnh tả khi dịch tả lan tràn ở gia cầm. Pasteur nhận thấy vi khuẩn tả đã nuôi cấy trong phòng thí nghiệm suy yếu sau một thời gian dài và khi cho gà tiếp xúc với những vi khuẩn tả bị suy yếu này, chúng chỉ mắc bệnh nhẹ, từ đó giúp tạo ra được miễn dịch với vi khuẩn tả. Chính nhờ phát hiện này, ông xác nhận các giả thuyết của Edward Jenner và mở đường cho ngành miễn dịch học phát triển.

Từ đó, nhiều vắc xin đã ra đời phục vụ công tác phòng chống bệnh truyền nhiễm với cơ chế tạo ra vắc xin vẫn duy trì nguyên tắc cơ bản từ vị “cha đẻ” vắc xin Edward Jenner là: Sử dụng vi sinh vật hoặc protein đặc hiệu có tính kháng nguyên vi sinh để gây đáp ứng miễn dịch và tạo trí nhớ miễn dịch cho cơ thể.

⇒ Hãy tìm hiểu sâu hơn về: Lịch sử vaccine: Người tìm ra vắc xin đầu tiên.

Lịch sử ra đời của một số loại vắc xin tiêu biểu trên toàn cầu

Vai trò của tiêm phòng trong y tế cộng đồng 

Vai trò của tiêm phòng trong y tế cộng đồng là vô cùng quan trọng và mang lại nhiều lợi ích thiết thực, bao gồm hạn chế nguy cơ bùng phát bệnh dịch, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và giảm tải gánh nặng kinh tế.

1. Hạn chế nguy cơ bùng phát bệnh dịch trong cộng đồng

Tiêm chủng vắc xin không chỉ nâng cao miễn dịch cho cá nhân mà còn mang lại hiệu quả bảo vệ cho toàn cộng đồng. Khi nhiều người trong cộng đồng được tiêm chủng và hình thành miễn dịch đầy đủ với một hoặc một số bệnh dịch truyền nhiễm nhất định, khái niệm "miễn dịch cộng đồng" sẽ được hình thành. ”Miễn dịch cộng đồng” giúp hạn chế, thậm chí ngăn chặn phạm vi hoạt động của mầm bệnh, khiến mầm bệnh không có cơ hội lây lan từ người này sang người khác, giúp hệ thống y tế kiểm soát, loại trừ và thanh toán nhiều loại bệnh truyền nhiễm nguy hiểm.

Cụ thể, bệnh đậu mùa đã được thế giới thanh toán vào năm 1980, Việt Nam đã thanh toán thành công bại liệt vào năm 2.000 và loại trừ uốn ván sơ sinh vào năm 2005. Những thành tựu này đều nhờ vào nỗ lực triển khai công tác tiêm chủng rộng rãi trong dân số, hình thành “miễn dịch cộng đồng” với các bệnh dịch kể trên.

2. Bảo vệ sức khỏe cộng đồng

Không phải tất cả mọi người đều có đủ điều kiện để tiêm chủng các loại vắc xin, chẳng hạn như những người bị suy giảm hệ miễn dịch, người đang điều trị bệnh ung thư hoặc đang trong quá trình hóa/xạ trị liệu, trẻ sơ sinh hay phụ nữ mang thai.

Khi số đông trong cộng đồng được tiêm chủng và hình thành kháng thể đầy đủ với bệnh tật sẽ tạo thành “tấm lá chắn” bảo vệ cho những người không thể tiêm chủng. Miễn dịch cộng đồng giúp ngăn chặn bệnh dịch lây lan, bảo vệ sức khỏe của toàn bộ cộng đồng, bao gồm cả những người dễ bị tổn thương và không đủ điều kiện để tiêm chủng vắc xin.

3. Giảm tải gánh nặng kinh tế

Tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch các loại vắc xin quan trọng giúp tiết kiệm tối đa chi phí chăm sóc y tế do phòng ngừa được nhiều bệnh đã có thể ngăn chặn bằng vắc xin. Khi giảm được gánh nặng chi phí y tế từ các bệnh có thể được phòng ngừa, cộng đồng và quốc gia có thêm nguồn lực để tập trung nghiên cứu, điều trị các bệnh lý nguy hiểm, ác tính chưa có phương pháp dự phòng và điều trị.

Theo UNICEF, tiêm chủng vắc xin cũng được đánh giá là một trong những khoản đầu tư sinh lợi với lợi tức cao nhất, cứ mỗi một đô la đầu tư vào tiêm chủng sẽ tạo ra lợi nhuận tương đương 26 đô la. Ngoài ra, tiêm phòng còn góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống, giảm thiểu tỷ lệ tử vong và biến chứng do bệnh dịch gây ra.

⇒ Xem thêm:

Tác dụng của vắc xin đối với sức khỏe cá nhân và cộng đồng.

Tiêm vắc xin có hiến máu được không? Sau bao lâu? [Giải đáp chi tiết]

Tìm hiểu các yếu tố trong tiêm chủng

1. Hiểu về vắc xin

Vắc xin là chế phẩm sinh học có chứa các kháng nguyên, được phát triển từ vi sinh vật gây bệnh hoặc từ các vi sinh vật có cấu trúc kháng nguyên tương tự. Được bào chế với tiêu chuẩn an toàn cao, vắc xin giúp cơ thể tự xây dựng hệ miễn dịch để chống lại các tác nhân gây bệnh.

Cơ chế hoạt động của vắc xin là tái hiện lại quá trình gây bệnh tự nhiên của các tác nhân gây bệnh như virus, vi khuẩn... Khi được tiêm vào cơ thể, vắc xin kích thích hệ thống miễn dịch sản xuất kháng thể đặc hiệu với các thành phần kháng nguyên có trong vắc xin. Những kháng thể này có khả năng nhận biết, tấn công và tiêu diệt tác nhân gây bệnh, từ đó ngăn ngừa sự xâm nhập và phát triển của bệnh trong tương lai.

Vắc xin không chỉ đơn thuần là một phương tiện phòng bệnh, mà còn là vũ khí quan trọng trong việc giảm thiểu tỷ lệ mắc bệnh và tử vong. Với vai trò "huấn luyện" hệ miễn dịch, vắc xin giúp cơ thể sẵn sàng đối phó với các mối đe dọa từ virus, vi khuẩn, đảm bảo sức khỏe cộng đồng được bảo vệ vững chắc.

⇒Tìm hiểu thêm về vắc xin: Vắc xin là gì?

2. Hệ miễn dịch thích ứng của cơ thể

Tác nhân gây bệnh luôn hiện hữu khắp nơi xung quanh chúng ta, biến cơ thể con người thành mục tiêu tấn công của hàng tỉ vi khuẩn, virus và các vi nấm. Để đối phó với nguy cơ này, cơ thể phải xây dựng một đội quân bảo vệ hùng mạnh - đó chính là hệ miễn dịch.

Khi virus hay vi khuẩn xâm nhập, hệ miễn dịch nhanh chóng kích hoạt hàng loạt các phản ứng phòng vệ để nhận diện, tiêu diệt và loại bỏ chúng. Ho, hắt hơi, nhiễm trùng hay sốt là những dấu hiệu nhận biết cho thấy hệ miễn dịch của cơ thể đã “vào cuộc”, tiến hành đáp trả lại sự tấn công của vi sinh vật, cố gắng bắt giữ và đẩy lùi tác nhân gây hại ra khỏi cơ thể.

Không dừng lại ở đó, hệ miễn dịch tự nhiên còn kích hoạt hệ thống bảo vệ thứ hai - hệ miễn dịch thích ứng. Trong cuộc chiến này, các tế bào đặc biệt như tế bào miễn dịch lympho B và T được huy động đến để tiêu diệt các vi sinh vật gây bệnh, đồng thời ghi nhớ thông tin về đặc điểm, cấu trúc của chúng và cách tốt nhất để tiêu diệt chúng. Thông tin này trở nên vô cùng hữu ích khi cơ thể gặp lại các vi sinh vật cùng loại trong tương lai.

Tuy nhiên, dù hệ thống có sự phản ứng thông minh và hiệu quả nhưng cơ thể cần thời gian để học cách phản ứng lại với mầm bệnh và xây dựng hệ thống miễn dịch. Nếu cơ thể quá yếu hoặc chưa đủ khả năng đối phó, người bệnh có nguy cơ bị ốm nặng, thậm chí đối diện với rất nhiều nguy cơ bệnh tật nghiêm trọng.

Vắc xin ra đời, hoàn thiện “lỗ hổng” mà miễn dịch sinh ra từ nhiễm trùng tự nhiên, tạo ra miễn dịch tương tự như cách tự bảo vệ của cơ thể trước khi bị ốm. Nhờ đó, vắc xin giúp cơ thể sẵn sàng, chủ động ứng phó với sự tấn công của các vi sinh vật gây bệnh, tạo nên một lá chắn bảo vệ vững chắc cho sức khỏe của con người.

⇒ Hãy tìm hiểu thêm: Miễn dịch thích ứng là gì? Cơ chế tác động và vai trò với cơ thể

3. An toàn tiêm chủng là gì?

An toàn tiêm chủng bao gồm chất lượng vắc xin, sự tuân thủ quy trình của nhân viên y tế, và cần thiết có sự theo dõi, chăm sóc của gia đình sau khi tiêm chủng cho trẻ/ người được tiêm.Tiêm chủng an toàn không chỉ giúp đảm bảo sức khỏe thậm chí là tính mạng cho người sử dụng mà phát huy tối ưu hiệu quả phòng bệnh do vắc xin mang lại.

Lợi ích của tiêm chủng ngừa là gì?

• Phòng ngừa bệnh tật hiệu quả: Tiêm chủng giúp cơ thể phát triển kháng thể chủ động chống lại các tác nhân gây bệnh, ngăn ngừa nguy cơ mắc bệnh, bảo vệ sức khỏe toàn diện cho cả trẻ em và người lớn. Ngay cả khi chẳng may nhiễm bệnh sau khi tiêm vắc xin, nhờ “lực lượng” kháng thể dồi dào từ vắc xin chống trả lại các tác nhân gây bệnh, bệnh sẽ diễn biến nhẹ, không biến chứng, mau khỏi và nhanh chóng phục hồi.
• Giảm tỷ lệ mắc bệnh và nguy cơ biến chứng: Tiêm chủng đúng lịch và đầy đủ là chìa khóa để bảo vệ cơ thể trước các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Với sự hỗ trợ của vắc xin, tỷ lệ mắc các bệnh có thể phòng ngừa bằng vắc xin ở cả trẻ em và người lớn trên toàn cầu có sự thuyên giảm rõ rệt, cùng với đó là sự nguy hiểm của các biến chứng, di chứng nghiêm trọng và thậm chí là nguy cơ tử vong cũng được kiểm soát tốt.
• Tiết kiệm chi phí chăm sóc y tế: So với chi phí điều trị khi mắc bệnh, chi phí tiêm chủng thấp hơn rất nhiều lần. Nhờ có vắc xin, số ca bệnh giảm, dẫn đến chi phí khám và điều trị bệnh cũng giảm theo. Đồng thời, khi trẻ em khỏe mạnh nhờ được bảo vệ bởi vắc xin, phụ huynh không phải bỏ ngày công làm việc để chăm sóc trẻ. Theo ước tính của UNICEF, trung bình cứ 1 đồng đầu tư vào tiêm chủng tiết kiệm được 26 đồng chi phí bỏ ra để điều trị bệnh và các chi phí y tế liên quan.
• Hỗ trợ phát triển toàn diện ở trẻ em: Các bệnh truyền nhiễm không chỉ tác động nguy hiểm đến sức khỏe thể chất của trẻ em, gây ra các vấn đề như liệt, dị tật hay khiếm khuyết hình thể, mà còn có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tâm thần và sinh lý. Nhờ vào tiêm chủng, ngăn ngừa mắc bệnh và chặn đứng nguy cơ trẻ phải gánh chịu những gánh nặng bệnh tật nghiêm trọng, trẻ được bảo vệ sức khỏe toàn diện, giảm nguy cơ mắc phải các tình trạng như khuyết tật, dị tật thân thể, thiểu năng trí tuệ hay suy giảm khả năng học tập, giúp trẻ phát triển một cách toàn diện và khỏe mạnh.

⇒ Bạn nên tìm hiểu: Tiêm ngừa trễ có sao không? Giải đáp và hướng dẫn cách xử lý

Những bệnh đã có vắc xin hiện nay

Nhờ nỗ lực phát minh, nghiên cứu không mệt mỏi của các nhà khoa học trên toàn cầu, hiện nay tiêm chủng đã có thể phòng ngừa và kiểm soát được rất nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, đặc biệt nhiều bệnh trong số đó đã được thanh toán, loại trừ thành công trên toàn thế giới:

1. Đậu mùa;
2. Đậu mùa khỉ;
3. Tả;
4. Dại;
5. Sởi;
6. Lao;
7. Quai bị;
8. Rubella;
9. Thủy đậu;
10. Cúm mùa;
11. Bạch hầu;
12. Ho gà;
13. Uốn ván;
14. Sốt vàng;
15. Sốt rét;
16. COVID-19;
17. Bại liệt;
18. Thương hàn;
19. Viêm gan A;
20. Viêm gan B;
21. Viêm gan siêu vi E;
22. Bệnh sốt xuất huyết;
23. Bệnh tay chân miệng;
24. Viêm não Nhật Bản;
25. Viêm dạ dày ruột do Rotavirus;
26. Các bệnh lý do não mô cầu khuẩn nhóm huyết thanh B ;
27. Các bệnh lý do não mô cầu khuẩn nhóm huyết thanh A, C, Y, W-135;
28. Các bệnh do Haemophilus influenzae tuýp B (Hib);
29. Zona thần kinh (hay còn gọi là giời leo);
30. Các bệnh do phế cầu như viêm phổi, viêm tai giữa, viêm mũi họng, viêm màng não, nhiễm trùng huyết, viêm xoang cấp tính, viêm kết mạc, viêm màng ngoài tim, viêm tủy xương, viêm mô tế bào, áp xe não,…;
31. Các bệnh do HPV gây ra như ung thư cổ, ung thư hậu môn, ung thư vòm họng, ung thư trực tràng, ung thư âm đạo, ung thư âm hộ, tiền ung thư/loạn sản, mụn cóc sinh dục,...
32. Và nhiều loại vắc xin quan trọng khác…

Tiêm chủng ở đâu uy tín và an toàn?

VNVC là hệ thống trung tâm tiêm chủng An toàn - Uy tín - Chất lượng Việt Nam với hàng trăm trung tâm tiêm chủng cao cấp phân bố rộng rãi trên toàn quốc, đảm bảo cung ứng đầy đủ các loại vắc xin chính hãng với chất lượng cao nhất, kể cả những loại "hot" thường xuyên khan hiếm và các loại vắc xin thế hệ mới.

Với nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực tiêm chủng vắc xin, VNVC đã khẳng định năng lực vượt trội về bảo quản, điều phối, cung ứng và dự trù vắc xin, không chỉ ở Việt Nam mà còn trên toàn thế giới. Điều này đã giúp VNVC trở thành đối tác chiến lược toàn diện của nhiều hãng vắc xin và tập đoàn dược phẩm trên toàn cầu như GlaxoSmithKline - GSK (Bỉ), Sanofi Pasteur (Pháp), Pfizer, Merck Sharp & Dohme - MSD (Mỹ), Abbott (Hà Lan), Takeda (Nhật Bản), AstraZeneca (Anh)...

Nhờ mối quan hệ đối tác này, VNVC có quyền đàm phán trực tiếp, nhập khẩu chính hãng và đảm bảo duy trì sự liên tục và bền vững trong việc cung ứng, đáp ứng nhu cầu tiêm chủng vắc xin phòng bệnh ngày càng cao của hàng chục triệu người dân Việt Nam.

VNVC tự hào là đơn vị tiêm chủng tại Việt Nam xây dựng, phát triển và vận hành hệ thống kho lạnh đạt chuẩn GSP chất lượng, dây chuyền lạnh (Cold Chain) hiện đại hàng đầu Việt Nam với hàng trăm kho lạnh đạt chuẩn Quốc tế, cùng hệ thống xe lạnh chuyên dụng vận chuyển vắc xin hoạt động chuyên nghiệp trên khắp mọi miền đất nước.

Tất cả các trung tâm VNVC đều trang bị kho vắc xin tại chỗ và hệ thống tủ bảo quản hiện đại tại các phòng tiêm, đảm bảo nhiệt độ vắc xin từ 2 - 8 độ C, mang đến cho Khách hàng những liều vắc xin chất lượng cao nhất.

VNVC sở hữu đội ngũ nhân sự chất lượng cao, quy mô lớn với hơn 10.000 bác sĩ, điều dưỡng và nhân viên y tế giàu kinh nghiệm, giỏi chuyên môn. Tất cả bác sĩ và điều dưỡng tại VNVC đều có đầy đủ chứng chỉ an toàn tiêm chủng theo quy định của Bộ Y tế, thường xuyên được tham gia vào các khóa huấn luận, đào tạo cập nhật kiến thức vắc xin, thông tin dịch tễ và kỹ năng thực hành an toàn tiêm chủng.

VNVC cam kết thực hiện quy trình tiêm chủng an toàn dưới sự giám sát chuyên môn chặt chẽ, đảm bảo an toàn tuyệt đối cho Khách hàng. Đặc biệt, mỗi trung tâm đều trang bị phòng xử trí phản ứng sau tiêm với đầy đủ thiết bị theo tiêu chuẩn của Bộ Y tế, đội ngũ nhân viên y tế được đào tạo kỹ thuật tiêm nhẹ nhàng, êm ái để giảm thiểu cảm giác đau và lo lắng cho Khách hàng.

VNVC cam kết niêm yết giá tiêm chủng của từng loại vắc xin minh bạch, công khai và bình ổn trên toàn quốc, không tăng giá kể cả khi vắc xin khan hiếm. VNVC miễn phí khám sàng lọc với bác sĩ trước tiêm cho 100% Khách hàng và nỗ lực thường xuyên mang đến nhiều ưu đãi giá cho các loại vắc xin quan trọng, hỗ trợ mua trả góp Gói vắc xin không lãi suất - "Tiêm vắc xin trước, trả chi phí sau".

Ngoài ra, Khách hàng có thể chia nhỏ chi phí mua Gói vắc xin thành nhiều lần thanh toán, kèm theo nhiều quà tặng hấp dẫn như vali cao cấp, túi bỉm sữa, nón bảo hiểm, áo mưa, túi giữ nhiệt…, mang đến cho Khách hàng trải nghiệm dịch vụ tiêm chủng an toàn, uy tín và chất lượng tại Việt Nam với chi phí tiết kiệm nhất.

Để được tư vấn, đặt lịch tiêm vắc xin, đăng ký gói vắc xin hoặc tham gia các chương trình ưu đãi, Khách hàng có thể liên hệ trực tiếp với VNVC qua:

• Hotline: 028 7102 6595;
• Fanpage: VNVC – Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em và Người lớn;
• Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất tại đây;

Để đặt mua vắc xin và tham khảo các sản phẩm vắc xin, Quý khách vui lòng truy cập: vax.vnvc.vn.

⇒ Xem thêm: So sánh tiêm chủng mở rộng và dịch vụ: Lựa chọn phù hợp cho bạn

Tiêm ngừa quan trọng với những ai?

Tiêm ngừa quan trọng với tất cả mọi đối tượng, bất kể ai ngay từ khi sinh ra đến khi lớn lên và lúc về già cũng cần phải tiêm ngừa các loại vắc xin quan trọng trong từng độ tuổi để hình thành kháng thể bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây bệnh luôn “rình rập”, chờ đợi cơ hội để xâm nhập, tấn công và gây ra các bệnh lý truyền nhiễm nguy hiểm cùng những gánh nặng bệnh tật nghiêm trọng.

Trẻ em ngay từ khi còn trong bụng mẹ đã được “tiêm ngừa gián tiếp”. Một lượng kháng thể đáng kể từ bà mẹ đã được tiêm ngừa đầy đủ, đúng lịch trước và trong thai kỳ sẽ được truyền thụ động sang thai nhi thông qua nhau thai. Lượng kháng thể này sẽ tiếp tục được truyền qua cho trẻ trong giai đoạn sơ sinh thông qua sữa mẹ, giúp bảo vệ trẻ khỏi các tác nhân gây bệnh ở môi trường bên ngoài khi trẻ chưa đủ tuổi tiêm vắc xin.

Ngay sau khi sinh ra, trẻ đã bắt buộc phải tiêm 2 liều vắc xin sơ sinh, bao gồm vắc xin viêm gan B và vắc xin phòng lao, khuyến cáo tiêm càng sớm càng tốt để sớm hình thành kháng thể bảo vệ trẻ khỏi nguy cơ mắc các bệnh nguy hiểm và dễ gặp ở giai đoạn chu sinh.

Sau những tháng đầu đời, lượng kháng thể nhận được thụ động từ mẹ sẽ suy giảm dần và vào khoảng giai đoạn 6 tháng tuổi, lượng kháng thể này sẽ cạn kiệt hoàn toàn, buộc trẻ phải tự sản sinh kháng thể chủ động riêng cho mình để bảo vệ bản thân khỏi các nguy cơ bệnh tật luôn hiện hữu xung quanh.

Nếu chẳng may mắc bệnh, trẻ em, nhất là trẻ dưới 5 tuổi thường đối diện với diễn biến bệnh nặng, dễ biến chứng, nguy cơ cao tử vong, nếu may mắn được điều trị kịp thời và sống sót sau bệnh thì vẫn có nguy cơ rất cao để lại di chứng nặng, tàn tật suốt đời. Bởi lúc này, cơ thể của trẻ còn nhỏ bé, sức đề kháng với bệnh tật vô cùng yếu ớt, khi mắc bệnh cũng không đủ sức để bảo vệ cơ thể và hạn chế các rủi ro bệnh tật gây ra.

Ở lứa tuổi học đường, khi trẻ bắt đầu đi nhà trẻ, mẫu giáo và bước vào các cấp học tiếp theo, việc tiếp tục tiêm chủng đầy đủ, đúng lịch các loại vắc xin khuyến cáo trong độ tuổi là cực kỳ cần thiết. Miễn dịch từ vắc xin tiêm lúc sơ sinh và khi còn nhỏ sẽ giảm dần theo thời gian.

Trong môi trường học đường, trẻ thường xuyên tiếp xúc với nhiều người và di chuyển nhiều nơi, làm tăng khả năng nhiễm bệnh. Nếu không được tiêm phòng đầy đủ, trẻ không chỉ dễ mắc bệnh truyền nhiễm, ảnh hưởng đến quá trình học tập, mà còn có nguy cơ lây bệnh cho bạn bè cùng lớp, cùng trường. Nhiều quốc gia trên thế giới cũng yêu cầu trẻ phải có xác nhận đã tiêm phòng các loại vắc xin quan trọng mới được tới trường.

Sang tuổi vị thành niên (từ 10 - 18 tuổi), ở lứa tuổi này, trẻ em trở nên nhạy cảm hơn với nhiều loại bệnh truyền nhiễm, do môi trường học đường với sự tiếp xúc thường xuyên với nhiều người cùng tính cách hiếu động, tò mò, thích khám phá, làm tăng nguy cơ nhiễm bệnh. Thêm vào đó, miễn dịch từ các lần tiêm vắc xin trước đây bắt đầu giảm sút. Đây cũng là thời điểm trẻ có sự tò mò về giới tính hay bắt đầu quan hệ tình dục lần đầu, có nguy cơ mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục do HPV.

Thiếu sự bảo vệ từ vắc xin, thanh thiếu niên không chỉ phải đối mặt với những mối đe dọa bệnh tật nguy hiểm mà còn có thể trở thành nguồn lây bệnh nghiêm trọng cho các đối tượng khác như trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ và người già.

Khi đến giai đoạn “cặp kê” và tiến đến hôn nhân, trước khi kết hôn hay quyết định có con, việc tiêm vắc xin phòng bệnh là bước chuẩn bị sức khỏe cần thiết cho một cuộc hôn nhân hạnh phúc và vẹn tròn. Hơn nữa, việc tiêm vắc xin đầy đủ, đúng lịch cho cả vợ và chồng giúp dự phòng các bệnh lây truyền qua đường tình dục và qua các tiếp xúc thân mật khi sống chung.

Khi tiến đến thời kỳ mang thai, nếu người mẹ mắc một số bệnh truyền nhiễm trong giai đoạn mang thai, có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe của người mẹ và ảnh hưởng xấu đến sự phát triển của thai nhi, dẫn đến nguy cơ thai chết lưu, sảy thai hoặc con sinh ra nhẹ cân, thậm chí mắc các hội chứng dị tật bẩm sinh, nghiêm trọng hơn là tử vong chu sinh.

Khi tuổi già đến, hệ miễn dịch suy yếu, người cao tuổi dễ mắc bệnh hơn. Miễn dịch từ các lần tiêm chủng lúc còn trẻ cũng giảm dần hoặc theo thời gian, các tác nhân gây bệnh có thể đã thay đổi kháng nguyên, nên cần tiêm nhắc lại để bổ sung, tăng cường và duy trì kháng thể bảo vệ. Bên cạnh đó, người cao tuổi thường có tỷ lệ mắc bệnh mạn tính cao như tim mạch, phổi, thận, đái tháo đường…

Ngoài ra, người già cũng thường phải sử dụng nhiều loại thuốc như kháng sinh, kháng viêm hay thuốc ức chế miễn dịch làm cho hệ miễn dịch bị ảnh hưởng xấu và suy yếu. Nếu chẳng may mắc bệnh truyền nhiễm thì thường dễ gặp các biến chứng nguy hiểm, bệnh tiến triển nhanh, kéo dài hơn, tăng tỷ lệ nhập viện và tử vong.

Có thể thấy, tiêm chủng vắc xin là trọn đời, bất cứ ai ở độ tuổi hay giới tính nào cũng cần phải chủ động tiêm ngừa đầy đủ các loại vắc xin theo đúng lịch, đủ mũi được khuyến cáo để bảo vệ sức khỏe chính bản thân, gia đình, những người xung quanh và xã hội.

Không tiêm chủng có sao không?

CÓ, THẬM CHÍ GÂY RA NHỮNG HẬU QUẢ VÔ CÙNG NGHIÊM TRỌNG! Vắc xin có hiệu quả vô cùng to lớn trong việc phòng ngừa dịch bệnh ở trẻ em. Trong những năm gần đây, tình hình mắc một số bệnh truyền nhiễm có vắc xin phòng ngừa đã giảm rõ rệt trên thế giới. Hãy cùng nhìn lại khung cảnh của thế giới khi chưa có vắc xin:

Khi chưa có vắc xin đậu mùa, căn bệnh từng là “nỗi kinh hoàng” của mọi người dân trên toàn cầu, đe dọa sinh mạng của 60% dân số toàn cầu và trong 4 người nhiễm bệnh có 1 người tử vong. Cứ mỗi năm trôi ca, đậu mùa lại gây ra khoảng 5 triệu ca tử vong trên toàn thế giới, tương đương với 26 máy bay Boeing 747 chở đầy người (524 người) bị rơi mỗi ngày.

Khi chưa có vắc xin sởi, mỗi năm có khoảng 2,6 triệu người chết vì căn bệnh này, tương đương với số người thương vong trong 2 vụ khủng bố 11/09/2001 (ở Mỹ) mỗi ngày (3.000 người chết mỗi ngày). Sau khi đã có vắc xin, con số này được thuyên giảm đáng kể, cụ thể giảm 75% tỷ lệ tử vong do sởi trên thế giới trong giai đoạn 2000 - 2007. Vào năm 2022, chỉ còn khoảng 128 nghìn người tử vong do sởi, chủ yếu là trẻ dưới 5 tuổi chưa tiêm vắc xin hoặc chưa tiêm vắc xin đầy đủ.

Khi chưa có vắc xin sởi - rubella, cứ 1.000 trẻ sinh ra may mắn sống sót thì có 4 trẻ mắc hội chứng rubella bẩm sinh (trẻ sinh ra nổi ban đỏ khắp người, gan to, lách to, vàng da, điếc, chậm phát triển, sa sút trí tuệ, thậm chí thiểu năng, tật đầu nhỏ, có thể biến chứng viêm não và/hoặc viêm màng não, xuất huyết giảm tiểu cầu…, trưởng hợp nặng gây tử vong). Khi chưa có vắc xin, trung bình, mỗi ngày trên thế giới lại có 492 trẻ sinh ra bị hội chứng rubella bẩm sinh.

Tại Việt Nam, mỗi ngày có 8 trẻ sinh ra mắc hội chứng rubella bẩm sinh, không chỉ gây ra gánh nặng bệnh tật cho chính các bé mà còn gây ra gánh nặng về kinh tế, tài chính, sức khỏe, tâm lý của bố mẹ, gia đình và toàn xã hội. Chi phí chăm sóc y tế và điều trị cho một rubella bẩm sinh có thể lên đến hơn 44.000 USD (khoảng 1,12 tỷ VNĐ).

Theo thống kê trong mùa dịch sởi - rubella ở Romania vào giai đoạn 2011 - 2012, vì gánh nặng tài chính khi chi trả chi phí điều trị hội chứng rubella bẩm sinh, có khoảng 36% gia đình phải vay nợ để có chi phí chữa bệnh cho người thân.

Đối với các loại vắc xin khác, nếu không chủ động tiêm ngừa, những gánh nặng mà nhân loại phải gánh chịu sẽ là:

Ai không nên tiêm chủng?

Trước khi tiêm vắc xin, việc khám sàng lọc để phát hiện các chống chỉ định là cần thiết. Những trường hợp sau không nên tiêm chủng:

• Tất cả các loại vắc xin đều không được tiêm nếu người tiêm có tiền sử phản ứng hoặc dị ứng nặng sau khi tiêm một liều vắc xin trước đó.
• Đối với những đối tượng bị suy giảm miễn dịch nặng, không nên tiêm vắc xin sống giảm độc lực.
• Người có biểu hiện viêm não trong vòng 7 ngày sau khi tiêm các vắc xin như bạch hầu, ho gà, uốn ván không nên tiếp tục tiêm vắc xin có thành phần ho gà.
• Phụ nữ mang thai cũng được khuyến cáo không tiêm vắc xin sống giảm độc lực do có thể tiềm ẩn nguy cơ tác động tiêu cực đến sự an toàn và phát triển của thai nhi.
• Không nên tiêm vắc xin cho những người có vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, trừ khi lợi ích từ vắc xin vượt trội so với nguy cơ. Ví dụ, trong vùng có dịch ho gà, việc tiêm vắc xin DPT (bạch hầu - ho gà - uốn ván) vẫn cần thiết ngay cả khi người đó đã gặp hội chứng Guillain-Barré sau một lần tiêm trước đó.
• Các trường hợp bệnh cấp tính, nặng hoặc vừa, có hoặc không có sốt, cần thận trọng khi tiêm. Tuy nhiên, các tình trạng bệnh lý nhiễm trùng thông thường như tiêu chảy, viêm đường hô hấp dưới nhẹ, viêm tai giữa (có hoặc không sốt), phản ứng nhẹ và vừa sau lần tiêm trước và giai đoạn hồi phục bệnh cấp tính không phải là lý do để chống chỉ định tiêm vắc xin. Việc trì hoãn tiêm chủng chỉ nên diễn ra khi trẻ mắc bệnh cấp tính nặng hoặc vừa. Sau khi các biểu hiện bệnh biến mất, cần thực hiện tiêm chủng càng sớm càng tốt.

⇒ Xem thêm: Rối loạn tiêu hóa có tiêm phòng được không? Cần lưu ý điều gì?

Bài viết trên đây, chuyên gia VNVC đã giải đáp chi tiết thắc mắc “tiêm chủng là gì” và chỉ ra tầm quan trọng, lợi ích, vai trò của tiêm chủng vắc xin đối với cá nhân và cả cộng đồng. Tiêm chủng không chỉ giúp cơ thể phát triển kháng thể, ngăn ngừa bệnh tật, giảm tỷ lệ mắc bệnh mà còn giảm nhẹ mức độ nghiêm trọng của bệnh lý sẵn có, hạn chế nguy cơ biến chứng nguy hiểm.

Việc tuân thủ lịch tiêm chủng đầy đủ, đúng lịch là chìa khóa bảo vệ trẻ em và người lớn khỏi các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Tiêm chủng cũng mang lại lợi ích về tài chính, đặc biệt giúp trẻ em phát triển toàn diện, ngăn ngừa những hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe thể chất và tinh thần, bảo vệ tương lai khỏe mạnh.

Rộng hơn, khi tỷ lệ tiêm chủng vắc xin trong cộng đồng đạt ngưỡng lý tưởng, khái niệm “miễn dịch cộng đồng” được hình thành và giúp hệ thống y tế dự phòng “kéo gần” khoảng cách đến với kỳ vọng kiểm soát, loại trừ và thanh toán hoàn toàn dịch bệnh trong cộng đồng.