Trẻ uống thuốc tẩy giun có tiêm phòng được không? Lưu ý điều gì?

Không được tẩy giun đúng định kỳ có thể khiến trẻ đau bụng, buồn nôn, kém tập trung và giảm khả năng học tập. Nhiễm giun nặng có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm như tắc ruột, viêm ruột thừa, giun chui ống mật, thậm chí tử vong. Chính vì thế, tẩy giun rất quan trọng cho trẻ. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp lịch tẩy giun định kỳ của trẻ trùng với lịch hẹn tiêm chủng vắc xin. Điều này khiến nhiều phụ huynh lo lắng, không biết uống thuốc tẩy giun có tiêm phòng được không?

Để trả lời câu hỏi này, chúng ta cần hiểu về cơ chế hoạt động của thuốc tẩy giun và vắc xin, cũng như khả năng tương tác giữa chúng. Bài viết dưới đây, chuyên gia VNVC sẽ giải đáp thắc mắc trên của các bậc phụ huynh.

Cơ chế hoạt động của thuốc tẩy giun

Để trả lời cho câu hỏi “trẻ uống thuốc tẩy giun có tiêm phòng được không”, phụ huynh cần hiểu cơ chế thuốc tẩy giun hoạt động bằng cách tác động trực tiếp lên giun sán trong cơ thể, sử dụng nhiều cơ chế khác nhau để tiêu diệt hoặc làm tê liệt ký sinh trùng. Dưới đây là một số cơ chế phổ biến mà các loại thuốc tẩy giun sử dụng:

1. Thuốc tẩy giun tác động lên hệ thần kinh cơ của giun sán

• Levamisole (1), pyrantel (2) và morantel là những loại thuốc tẩy giun có chứa các hoạt chất làm cho các cơ của giun sán ở trạng thái co cứng không thể di chuyển và gây hại cho cơ thể vật chủ.
• Dichlorvos và haloxon là những loại thuốc tẩy giun có chứa các chất đối kháng phospho hữu cơ cholinesterase có tác dụng ngăn chặn sự phá vỡ của acetylcholin (chất dẫn truyền thần kinh của nhiều loại giun sán, ký sinh trùng), gây ra liệt.
• Piperazine: Đây là loại thuốc tẩy giun làm giảm khả năng dẫn truyền thần kinh của giun sán và gây tê liệt cơ, khiến giun sán mất khả năng gây hại cho vật chủ.

2. Thuốc tẩy giun làm tăng tính thấm của màng tế bào

• Avermectin: Đây là loại thuốc làm tăng sự mở các kênh clorua glutamate (GluCl), làm tăng dòng ion clorua vào tế bào, gây tê liệt cơ quan tiêu hóa của giun và khiến chúng không thể ăn uống hoặc sinh sống.
• Praziquantel: Loại thuốc tẩy giun này tác động chọn lọc lên lớp vỏ của sán lá, làm tăng tính thấm của canxi trong tế bào, gây rối loạn chức năng cơ và dẫn đến chết tế bào.

3. Thuốc tẩy giun tác động sinh hóa

• Benzimidazole: Liên kết với beta-tubulin của tuyến trùng, cestodes và sán lá, làm gián đoạn sự hình thành vi ống cần thiết cho phân bào và chuyển động tế bào, gây chết giun.
• Salicylanilide (rafoxanide, oxyclozanide, brotianide và closantel) và phenol thay thế, nitroxynil: Là những chất có mặt trong thành phần của một số chất tẩy giun, làm thay đổi thành phần proton và chuyển hóa năng lượng trong các tế bào ký sinh trùng, khiến chúng mất khả năng gây hại cho cơ thể.
• Clorsulon: Là chất đối kháng chọn lọc của enzyme phosphoglycerate kinase và mutase trong sán lá, ngăn chặn quá trình chuyển hóa năng lượng cần thiết.
• Diethylcarbamazine: Loại thuốc tẩy giun làm gián đoạn hệ thống miễn dịch ký sinh trùng và tăng cường hệ miễn dịch không đặc hiệu của vật chủ, giúp cơ thể người sử dụng gia tăng khả năng chiến đấu chống lại sự tấn công của giun sán và loại thải chúng ra khỏi cơ thể.

Vậy, với cơ chế hoạt động hướng đến sự tấn công, tiêu diệt hoặc ức chế khả năng hoạt động ký sinh trùng của thuốc tẩy giun, trẻ uống thuốc tẩy giun có tiêm phòng được không? Chúng ta cần tìm hiểu thêm về cơ chế hoạt động của vắc xin để đối chiếu xem liệu cơ chế hoạt động của thuốc tẩy giun và vắc xin có “chồng chéo” và tác dụng lên nhau hay không.

Cơ chế hoạt động của vắc xin

Vắc xin là chế phẩm sinh học chứa kháng nguyên, giúp kích thích cơ thể tạo miễn dịch chủ động để bảo vệ khỏi nhiễm trùng và bệnh tật. Khi vắc xin được tiêm hoặc uống, cơ thể nhận diện kháng nguyên như "kẻ lạ mặt" và huy động hệ miễn dịch sản sinh kháng thể để trung hòa chúng. Sau khi sản sinh kháng thể và “hạ gục” thành công các thành phần kháng nguyên có trong vắc xin, hệ miễn dịch sẽ tiếp tục tạo ra các tế bào miễn dịch lympho có trí nhớ miễn dịch, giúp nhận biết và tiêu diệt tác nhân gây bệnh nếu chẳng may tiếp xúc với các thành phần kháng nguyên đó trong tương lai.

Tóm tắt cơ chế hoạt động của vắc xin như sau:

1. Tiêm/uống vắc xin: Đưa kháng nguyên vào cơ thể;
2. Phát hiện: Hệ miễn dịch nhận biết kháng nguyên;
3. Tấn công: Hệ miễn dịch sản sinh kháng thể để tiêu diệt kháng nguyên;
4. Ghi nhớ: Hệ miễn dịch sản sinh tế bào trí nhớ miễn dịch để bảo vệ trong tương lai.

Trẻ uống thuốc tẩy giun có tiêm phòng được không?

Trẻ vẫn CÓ THỂ tiêm phòng sau khi uống thuốc tẩy giun! Như trên đã đề cập, thuốc tẩy giun là những hợp chất sinh học được thiết kế để loại bỏ giun sán trong cơ thể bằng nhiều cơ chế khác nhau như ức chế thụ thể thần kinh trung ương của ký sinh trùng, gây liệt cứng giun sán; ngăn chặn sự phá hủy chất dẫn truyền thần kinh của ký sinh trùng, dẫn đến liệt; tác động tại các thụ thể GABA, làm giảm dẫn truyền thần kinh, gây tê liệt cơ; làm tăng tính thấm của màng tế bào đối với canxi, gây rối loạn chức năng cơ và dẫn đến chết tế bào giun; mở các kênh clorua glutamate (GluCl), làm tê liệt giun hoặc ức chế sự hình thành vi ống bằng cách liên kết với beta-tubulin, cản trở phân tách tế bào. Trong khi đó, vắc xin lại chứa các kháng nguyên nhằm kích thích hệ miễn dịch sản xuất ra kháng thể đặc hiệu và tạo ra "trí nhớ miễn dịch", bảo vệ cơ thể nếu chẳng may tiếp xúc với tác nhân gây bệnh có thành phần kháng nguyên tương ứng với vắc xin trong tương lai.

=> Xem thêm: Trẻ uống vitamin có tiêm phòng được không?

Có thể thấy, thuốc tẩy giun qua cơ chế sinh hóa hoặc tác động cơ học để loại bỏ giun sán không can thiệp vào quá trình miễn dịch do vắc xin tạo ra. Ngược lại, vắc xin hoạt động bằng cách kích thích hệ miễn dịch tự nhiên mà không tác động lên các thành phần hóa học của thuốc tẩy giun. Do đó, cơ chế hoạt động của thuốc tẩy giun và vắc xin là hoàn toàn độc lập và không gây ảnh hưởng đến nhau khi sử dụng chung.

Chính vì thế, với thắc mắc “trẻ uống thuốc tẩy giun có tiêm phòng được không”, chuyên gia khuyến cáo, trẻ có thể được tiêm vắc xin ngay sau khi tẩy giun mà không cần hoãn lịch tiêm chủng hoặc cần có một khoảng cách thời gian nhất định, cần đảm bảo tiêm chủng đúng lịch, giúp hiệu quả tiêm chủng cho trẻ đạt mức tối ưu.

Một số điểm cần lưu ý khi tiêm phòng sau khi uống thuốc xổ giun

Mặc dù không có tương tác đáng kể giữa việc sử dụng thuốc tẩy giun và tiêm chủng vắc xin, phụ huynh cần lưu ý cho trẻ ở lại cơ sở tiêm chủng để theo dõi phản ứng phụ sau tiêm trong vòng tối thiểu 30 phút để đảm bảo an toàn và kịp thời phát hiện các phản ứng bất thường. Phụ huynh cần phối hợp với các nhân viên y tế tại cơ sở tiêm chủng theo dõi trẻ về: toàn trạng (các dấu hiệu về da, niêm mạc và tinh thần), da và niêm mạc (da hồng hào, niêm mạc không phát ban), tinh thần (trẻ tỉnh táo, không bứt rứt, không lừ đừ), nhịp thở (theo dõi tốc độ và cách thở của trẻ, đảm bảo trẻ không thở nhanh, không khó thở), nhiệt độ cơ thể (cần đảm bảo dưới 37,5°C), theo dõi vết tiêm…

Nếu trong 30 phút sau tiêm, phụ huynh để ý thấy trẻ trở nên kích thích, hoảng sợ, khóc kéo dài, nổi mề đay, ngứa, phù mạch, khó thở, tức ngực, thở rít, đau bụng, nôn mửa, đại tiểu tiện không tự chủ, lạnh tay chân, tụt huyết áp, ngất xỉu, co giật…, cần báo ngay cho các nhân viên y tế để được xử trí kịp thời, đảm bảo an toàn cho trẻ sau tiêm vắc xin.

Sau khi đã hoàn thành việc theo dõi phản ứng phụ sau tiêm 30 phút tại cơ sở tiêm chủng, trẻ cần được theo dõi kỹ lưỡng tại nhà ít nhất 48 giờ tiếp theo. Đồng thời, phụ huynh cần chú ý hơn trong việc chăm sóc trẻ sau tiêm tại nhà như: cho trẻ mặc quần áo thoáng mát, rộng rãi, thấm hút mồ hôi tốt, xây dựng và duy trì chế độ dinh dưỡng lành mạnh, cho trẻ bú mẹ hoặc uống nhiều nước hơn bình thường, nên chia thành nhiều lần uống trong một ngày.

Trong trường hợp trẻ sốt > 38,5°C hoặc quấy khóc, có thể sử dụng thuốc hạ sốt thông thường như Paracetamol với liều phù hợp cân nặng của trẻ. Không sử dụng aspirin hoặc các thuốc ho và hạ sốt khác cùng với Paracetamol vì có nguy cơ gây quá liều ở trẻ. Nếu có vết tiêm sưng đỏ khiến trẻ đau nhức, khó chịu, phụ huynh có thể chườm lạnh để giúp giảm đau và sưng. Khi bế trẻ, tránh chạm vào vết tiêm và tuyệt đối không xoa dầu, chườm nóng, nặn chanh, đắp khoai tây hay bôi đắp bất cứ thứ gì lên vết tiêm vì các biện pháp này có thể gây nhiễm trùng vị trí tiêm.

Đưa trẻ đến ngay các cơ sở y tế địa phương hoặc bệnh viện gần nhất khi nghi ngờ trẻ có những dấu hiệu của những phản ứng dị ứng nặng sau tiêm như sốt cao > 39°C, co giật hoặc có biểu hiện mệt lả, phản ứng chậm khi gọi hỏi, tím tái, khó thở, trẻ quấy khóc, khóc thét kéo dài trên 3 giờ, trẻ bú kém, phát ban hoặc các phản ứng thông thường kéo dài hơn 1 ngày…

Đặc biệt lưu ý, lịch tiêm phòng và tẩy giun cần được thực hiện đầy đủ và đúng lịch hẹn của các bác sĩ để đảm bảo sức khỏe của trẻ luôn được bảo vệ ở mức tối ưu.

Thắc mắc “Trẻ uống thuốc tẩy giun có tiêm phòng được không” đã được giải đáp. Việc tiêm phòng cho trẻ sau khi uống thuốc tẩy giun là an toàn và không gây ra bất kỳ ảnh hưởng tiêu cực nào đến hiệu quả tiêm ngừa hay hiệu quả xổ giun do các chuyên gia không tìm thấy sự tương tác bất lợi nào giữa cơ chế hoạt động của hai loại này. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn và hiệu quả tiêm chủng tối ưu, trước khi tiêm phòng hoặc uống thuốc xổ giun, phụ huynh nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia y tế để đảm bảo rằng trẻ có đầy đủ điều kiện sức khỏe để có thể tiêm ngừa, đặc biệt là trong trường hợp trẻ có tiền sử dị ứng hoặc trẻ đang mắc các bệnh lý mãn tính. Đồng thời, sau khi tiêm vắc xin, phụ huynh cần chú ý theo dõi tình trạng sức khỏe của trẻ và tham khảo ý kiến bác sĩ khi cần thiết nhằm đảm bảo an toàn tiêm chủng ở mức tối ưu.