Vì sao phải tiêm vắc xin cho trẻ em và người lớn? Không tiêm thì sao?

Vì sao phải tiêm vắc xin là thắc mắc của rất nhiều người. Mỗi năm, thống kê cho thấy có hàng tỷ liều vắc xin được sử dụng để cứu sống và bảo vệ hàng triệu trẻ em, người lớn trên toàn thế giới trước các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm.

Tại Việt Nam, ước tính có khoảng 30 triệu mũi vắc xin trong chương trình Tiêm chủng mở rộng và xấp xỉ khoảng 10 triệu mũi vắc xin dịch vụ được sử dụng mỗi năm để tiêm cho cả trẻ em và người lớn. Nhờ có vắc xin mà nhiều bệnh dịch nguy hiểm được thanh toán, loại trừ hay kiểm soát, giảm tỷ lệ mắc, biến chứng nặng, thậm chí là tử vong do các bệnh truyền nhiễm gây ra.

Hiểu về vắc xin

Vắc xin là chế phẩm sinh học được nghiên cứu và sản xuất để tiêm chủng cho con người nhằm mục đích kích thích cơ thể sản sinh miễn dịch chủ động đặc hiệu chống lại tác nhân gây bệnh truyền nhiễm nào đó. Thành phần của vắc xin thường gồm kháng nguyên (tức các virus, vi khuẩn đã bị chết hoặc làm suy yếu, vô hiệu hóa khả năng nên không gây bệnh cho con người), kháng sinh, chất bảo quản, chất ổn định và thành phần tá dược.

Những thành phần này có vai trò rất quan trọng trong việc tăng cường mức độ hoặc thời gian đáp ứng miễn dịch, đảm bảo an toàn, tăng tính ổn định cũng như giúp kiểm soát nồng độ axit, ổn định kháng nguyên.

Sau khi tiêm vắc xin vào cơ thể, hệ thống miễn dịch được kích thích để sản sinh lượng kháng thể đặc hiệu nhận diện và tiêu diệt các tác nhân gây bệnh. Sau đó, cơ thể sẽ hình thành “trí nhớ miễn dịch”, ghi nhớ cách nhận diện và tiêu diệt các tác nhân gây bệnh này nếu xảy ra nhiễm trùng thực sự trong tương lai.

⇒ Xem thêm: Cơ chế hoạt động của vắc xin

Theo BS.CKI Nguyễn Tiến Đạo, Quản lý Y khoa vùng 4 TP.HCM, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC, vắc xin là rất an toàn. Trước khi được cấp phép sử dụng trên người, các vắc xin đã phải trải qua nhiều nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng nghiêm ngặt trên người để khẳng định hiệu quả và tính an toàn.

Theo đó, trước khi chính thức được phê duyệt ở cấp độ toàn cầu, các loại vắc xin cần thời gian nhất định, trung bình 10 năm để nghiên cứu và phát triển, trong đó có một số loại vắc xin có thời gian nghiên cứu lên đến hơn 50 năm mới chính thức bước vào giai đoạn thử nghiệm lâm sàng nghiêm ngặt để đảm bảo tính an toàn và hiệu quả của vắc xin trong thời gian dài.

Thậm chí, sau khi vắc xin được đưa vào sử dụng, WHO và UNICEF tiếp tục giám sát, thu thập, đánh giá và cập nhật thông tin mới nhất liên quan đến tính an toàn và hiệu quả của vắc xin được cung cấp từ nhiều nguồn. Đến nay có hơn 30 bệnh truyền nhiễm chính thức có vắc xin phòng ngừa hiệu quả được sử dụng rộng rãi ở 190 quốc gia và vùng lãnh thổ, giúp cứu sống và bảo vệ hàng triệu trẻ em, người lớn khỏi bệnh tật nguy hiểm trên thế giới.

⇒ Xem thêm: Vắc xin có an toàn không?

Vì sao phải tiêm vắc xin? Có lợi ích gì?

1. Vắc xin bảo vệ bản thân người được tiêm

• Ngăn ngừa mắc các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm

Tiêm chủng vắc xin giúp cơ thể con người sản sinh miễn dịch chủ động đặc hiệu chống lại tác nhân gây bệnh truyền nhiễm. Sau khi tiêm vắc xin, cơ thể sẽ có khả năng chống chọi lại các tác nhân gây bệnh trong thời gian dài, thậm chí là suốt đời tùy thuộc vào hiệu lực bảo vệ của từng loại vắc xin. Thống kê cho thấy có khoảng 85% đến 95% người được tiêm vắc xin sẽ có miễn dịch chủ động đặc hiệu bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh truyền nhiễm.

Thành tựu to lớn của tiêm chủng và vắc xin chống lại các bệnh truyền nhiễm đã được minh họa rõ nét thông qua những chiến dịch tiêm chủng toàn cầu như:

• Thanh toán bệnh Đậu mùa vào năm 1979 - Căn bệnh từng là nỗi ám ảnh của toàn nhân loại khi cướp đi sinh mạng của 2 triệu người mỗi năm cho tới cuối những năm 1960.
• Bệnh Bại liệt từ năm 1980 đến năm 2014 cũng giảm mạnh từ hơn 300.000 trường hợp xuống còn 358 trường hợp mỗi năm.
• 2/3 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới loại trừ bệnh uốn ván sơ sinh.
• Bệnh Sởi cũng ghi nhận tỷ lệ mắc giảm từ 2.6 triệu người mắc trong một năm xuống còn 122.000 trường hợp vào năm 2012.
• Trường hợp tử vong do mắc Ho gà cũng được kiểm soát và giảm dần từ 1.3 triệu trong một năm xuống còn 63.000 trường hợp vào năm 2013.
• Bệnh Bạch hầu cũng giảm mạnh từ 80.000 ca vào năm 1975 xuống chỉ còn dưới 10.000 trường hợp như hiện tại.

Tại Việt Nam, trước khi có vắc xin, bại liệt, đậu mùa, uốn ván từng là nỗi ám ảnh của nhiều thế hệ khi cướp đi sinh mạng của hàng triệu người. Sau khi, chương trình Tiêm chủng mở rộng được triển khai trên diện rộng, năm 2000, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) xác nhận Việt Nam thanh toán được bệnh bại liệt và bệnh uốn ván sơ sinh vào năm 2005. Đến nay có thể khẳng định gần như toàn bộ hơn 30 loại vắc xin phòng bệnh truyền nhiễm trên thế giới, đặc biệt các loại vắc xin thế hệ mới đều có tại Việt Nam để tiêm cho trẻ em và người lớn.

• Giảm thiểu nguy cơ biến chứng của bệnh

Các chuyên gia cho biết, vắc xin không chỉ giúp ngăn ngừa các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm mà còn giúp giảm thiểu nguy cơ gặp biến chứng nặng của bệnh nếu mắc phải. Đối với một số rất ít trường hợp, sau khi tiêm vắc xin vẫn có thể mắc bệnh bởi một số yếu tố như tiêm vắc xin chưa đủ liều, đúng lịch, đáp ứng miễn dịch kém, suy giảm hệ miễn dịch do tuổi tác/ bệnh tật/ sử dụng thuốc ức chế miễn dịch,...

Tuy nhiên, những trường hợp này nếu mắc bệnh thì thường diễn biến nhẹ, nguy cơ gặp biến chứng nặng thấp hơn rất nhiều so với những người chưa tiêm vắc xin phòng bệnh trước đó.

• Phòng ngừa ung thư do virus

Hiện nay, đã có một số vắc xin được phát triển để ngăn chặn các loại virus gây ra các loại ung thư nhất định. Ví dụ, vắc xin phòng ngừa HPV (Human Papillomavirus) đã được phát triển để ngăn chặn nhiễm HPV, tác nhân hàng đầu gây ra các bệnh ung thư nguy hiểm như: ung thư cổ tử cung, ung thư vòm họng, ung thư âm hộ, ung thư âm đạo và ung thư vùng hậu môn.

Nghiên cứu cho thấy, tiêm vắc xin HPV có hiệu quả đến 94% phòng các chủng HPV nguy cơ cao gây các bệnh ung thư. Đây là một trong những thành tựu quan trọng trong việc phòng ngừa căn bệnh nguy hiểm này trên toàn thế giới. Hoặc tiêm vắc xin viêm gan B có hiệu quả phòng viêm gan B lên đến 95%, làm giảm nguy cơ mắc xơ gan, ung thư gan về sau.

⇒ Xem thêm: 12 cách phòng ngừa ung thư: 7 bệnh đã có vắc xin.

2. Vắc xin bảo vệ cộng đồng, tạo miễn dịch cộng đồng

• Hiệu ứng cộng hưởng - bảo vệ cả người chưa tiêm

Có thể thấy, chiến dịch tiêm vắc xin diện rộng chính là chìa khóa quan trọng cho chiến lược phòng chống bệnh tật của một quốc gia. Càng có nhiều người được tiêm vắc xin đầy đủ và đúng lịch sẽ hình thành miễn dịch cộng đồng vững chắc. Không chỉ bảo vệ sức khỏe và tính mạng của chính người được tiêm mà còn giúp bảo vệ cả những đối tượng yếu thế như trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, người già, người có bệnh nền mạn tính, suy giảm miễn dịch, phụ nữ mang thai và cả những người chưa được tiêm vắc xin.

Ngược lại, nếu tỷ lệ tiêm vắc xin thấp sẽ khiến miễn dịch cộng đồng suy giảm và tạo thời cơ cho nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm quay trở lại hoặc bùng phát. Khi đó, những đối tượng yếu thế chưa có miễn dịch tự nhiên hoặc không thể tiêm chủng có nguy cơ cao mắc bệnh truyền nhiễm nguy hiểm với nhiều biến chứng nặng nề, tỷ lệ tử vong cao.

• Kiểm soát và loại trừ dịch bệnh

Vắc xin cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát và loại trừ dịch bệnh, đặc biệt là trong các tình huống khẩn cấp như dịch bệnh toàn cầu. Việc tiêm chủng rộng rãi giúp kiểm soát sự lây lan của bệnh, giảm bớt gánh nặng cho hệ thống y tế và giúp cải thiện tình hình sức khỏe cộng đồng nhanh chóng.

⇒ Tham khảo thêm: 6 tác dụng của vắc xin đối với sức khỏe cá nhân và cộng đồng.

Vắc xin quan trọng với những ai?

1. Vì sao phải tiêm vắc xin cho trẻ sơ sinh?

Trẻ sơ sinh khi mới sinh ra được thừa hưởng lượng kháng thể thụ động từ mẹ truyền qua trong giai đoạn mang thai (nếu mẹ được tiêm chủng đầy đủ trước và trong thai kỳ) nên hệ miễn dịch hoạt động rất tốt. Tuy nhiên, lượng kháng thể này thường tồn tại rất ngắn và giảm dần theo thời gian. Trong khi đó, hệ miễn dịch của trẻ sơ sinh còn non nớt, chưa phát triển toàn diện nên dễ bị các mầm bệnh nguy hiểm xâm nhập và tấn công.

Đặc biệt đối với những trẻ sinh non, thiếu tháng sẽ có nguy cơ cao đối diện với nhiều vấn đề về sức khỏe, nhất là những bệnh lý liên quan đến đường hô hấp như viêm phổi, ho gà, viêm phế quản, rối loạn hô hấp mãn tính.

Bên cạnh đó, trẻ sơ sinh mắc bệnh truyền nhiễm nếu không được điều trị kịp thời sẽ phải mang theo nhiều di chứng nặng nề suốt đời, ảnh hưởng đến sự phát triển trí tuệ và thể chất, thậm chí tử vong. Chính vì vậy, việc chủ động cho trẻ sơ sinh, trẻ dưới 2 tuổi tiêm vắc xin đủ liều, đúng lịch chính là cách cung cấp cho trẻ một hàng rào phòng ngự bảo vệ trẻ trong những năm tháng đầu đời khỏi các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm đến tính mạng.

2. Vì sao phải tiêm vắc xin cho trẻ em?

Theo các chuyên gia, trẻ em, đặc biệt là trẻ trong độ tuổi tiền học đường và đi học rất dễ mắc các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Bởi đây là lứa tuổi thường bị lãng quên việc tiêm nhắc các mũi vắc xin quan trọng mà đáng ra trẻ cần được tiêm đủ để củng cố hệ miễn dịch. Điều này khiến trẻ rơi vào “khoảng trống miễn dịch” kéo dài và dễ bị các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm tấn công.

Bên cạnh đó, trẻ ở lứa tuổi tiền học đường cũng có sự phát triển mạnh mẽ về thể chất và tâm sinh lý, có xu hướng tò mò tìm hiểu, khám phá nhiều điều mới mẻ về bản thân, mở rộng các mối quan hệ, đồng thời gia tăng tiếp xúc với môi trường và xã hội nên có nguy cơ cao tiếp xúc với nhiều mầm bệnh ẩn náu trong cộng đồng.

Chính vì vậy, để bảo vệ trẻ trước các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm có thể gây gián đoạn quá trình học tập, phát triển toàn diện, bố mẹ cần cho trẻ được tiêm đầy đủ các loại vắc xin theo khuyến cáo của Bộ Y tế cũng như tiêm nhắc các mũi vắc xin quan trọng, giúp giảm nguy cơ lây nhiễm dịch bệnh cũng như củng cố miễn dịch cộng đồng ngày càng vững chắc.

3. Vì sao phải tiêm vắc xin cho người lớn?

Người lớn cũng là đối tượng cần được tiêm đầy đủ vắc xin vì nhu cầu trong công việc và cuộc sống phải di chuyển đến nhiều nơi, tiếp xúc với nhiều người, làm những công việc có nguy cơ lây nhiễm bệnh cao. Đặc biệt, người lớn nếu có hệ miễn dịch suy yếu, tiền sử mắc bệnh nền mạn tính như tim mạch, huyết áp, tiểu đường, phổi tắc nghẽn mãn tính COPD,... nếu mắc bệnh sẽ tiến triển rất nhanh, biến chứng nặng, thời gian nhập viện kéo dài, khó điều trị, thậm chí là tỷ lệ tử vong rất cao.

Theo thống kê của CDC Hoa Kỳ, ước tính có khoảng 51,8% người trưởng thành ở Hoa Kỳ mắc ít nhất 1 bệnh mạn tính như tim mạch, đột quỵ, tiểu đường hoặc ung thư và 27,2% mắc nhiều bệnh mạn tính vào năm 2018. Tỷ lệ mắc bệnh cao nhất ở phụ nữ, người lớn từ 65 tuổi trở lên và những người sống ở khu vực nông thôn không có điều kiện tiếp xúc với các dịch vụ chăm sóc y tế và tiêm chủng cao cấp, hiện đại.

Vì vậy, tiêm chủng chính là biện pháp hữu hiệu và an toàn nhất để bảo vệ nhóm người lớn trước xâm nhập và tấn công của các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Bên cạnh đó, mỗi người cũng cần xây dựng và duy trì thói quen sống lành mạnh, khoa học, dinh dưỡng hợp lý, tập thể dục thường xuyên và khám sức khỏe định kỳ để kiểm soát các bệnh mạn tính có sẵn trong cơ thể, đảm bảo sức khỏe, phòng trường hợp bệnh tiến triển nặng nếu đồng nhiễm với các bệnh lý khác.

Vì sao cần tiêm vắc xin đúng lịch?

1. Mỗi giai đoạn phát triển của con người đều có các vắc xin quan trọng

Theo các chuyên gia, mỗi giai đoạn phát triển của con người đều có các vắc xin quan trọng tương ứng để bảo vệ sức khỏe và ngăn chặn sự lây lan của các bệnh truyền nhiễm:

Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Trẻ sơ sinh có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện và dễ bị nhiễm bệnh từ các vi khuẩn và virus. Các vắc xin quan trọng trong giai đoạn này là vắc xin viêm gan B sơ sinh, lao sơ sinh (nên tiêm tốt nhất trong 24h đầu sau sinh).

Ở các độ tuổi 2, 3, 4 tháng tuổi, trẻ cần tiêm các vắc xin phòng ho gà, bạch hầu, uốn ván, bại liệt, viêm gan B, các bệnh do Hib; vắc xin phế cầu, vắc xin Rotavirus, vắc xin viêm màng não mô cầu B giúp bảo vệ trẻ sơ sinh khỏi các bệnh nguy hiểm. Từ 6 đến 12 tháng tuổi, trẻ cần tiêm thêm vắc xin cúm, viêm màng não do não mô cầu BC, sởi – quai bị – rubella, thủy đậu, viêm não Nhật Bản, viêm màng não do não mô cầu ACYW-135,...

Trẻ mầm non và tiểu học

Trẻ trong độ tuổi mẫu giáo và tiểu học thường tiếp xúc nhiều với thầy cô, bạn bè trong môi trường học đường nên nguy cơ nhiễm bệnh truyền nhiễm là rất cao. Việc tiêm vắc xin đầy đủ trong giai đoạn này sẽ tạo nền móng vững chắc bảo vệ trẻ, chống lại sự tấn công của các tác nhân gây bệnh trong môi trường học đường.

Các vắc xin cần tiêm cho trẻ trong giai đoạn này là vắc xin phòng ngừa bệnh cúm, bệnh sởi, quai bị, rubella, bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm não Nhật Bản, viêm màng não do não mô cầu, thủy đậu và bệnh viêm gan AB giúp ngăn chặn sự lây lan của các bệnh truyền nhiễm trong môi trường học đường.

Trẻ thanh thiếu niên

Trẻ em trong giai đoạn này đang bước vào giai đoạn tăng trưởng và phát triển sâu sắc về mặt sinh học, thể chất, tâm sinh lý, trí tuệ và nhận thức. Đồng thời, đây cũng là độ tuổi cần thực hiện tiêm nhắc các mũi vắc xin quan trọng đã tiêm từ nhỏ để củng cố hệ miễn dịch vững chắc, ngăn chặn nguy cơ mắc bệnh nguy hiểm, chuẩn bị “hành trang” sức khỏe vững chắc cho tương lai.

Các loại vắc xin được khuyến cáo tiêm trong giai đoạn này gồm vắc xin phòng bệnh viêm màng não do não mô cầu nhóm B, ACYW-135, BC, vắc xin phòng bệnh HPV, bạch hầu, ho gà, uốn ván, sởi, quai bị, rubella, thủy đậu, viêm gan AB, cúm, các bệnh do phế cầu khuẩn, tả, thương hàn, dại,...

Người lớn

Người lớn cũng cần tiếp tục duy trì tiêm các loại vắc xin phòng ngừa cúm, viêm gan AB, các bệnh do phế cầu khuẩn, ho gà, bạch hầu, uốn ván, sởi, quai bị, rubella, thủy đậu, viêm não Nhật Bản, viêm màng não do não mô cầu nhóm B, BC, ACYW-135, vắc xin phòng bệnh HPV… để bảo vệ sức khỏe của bản thân và ngăn chặn sự lây lan của các bệnh truyền nhiễm trong cộng đồng.

2. Đảm bảo “thời điểm vàng” để tối đa hiệu quả của vắc xin

Việc tiêm vắc xin được hiểu đơn giản là cách đưa vào cơ thể một lượng kháng nguyên (virus, vi khuẩn gây bệnh đã bị chết hoặc làm suy yếu, vô hiệu hóa khả năng nên không gây bệnh cho con người) vào cơ thể nhằm kích thích hệ miễn dịch sản sinh kháng thể phù hợp để chủ động phòng bệnh.

Mỗi loại vắc xin có phác đồ tiêm cụ thể dựa trên nghiên cứu khoa học và hướng dẫn của nhà sản xuất. Việc tuân thủ lịch tiêm giúp phát huy tối đa hiệu quả của vắc xin, đồng thời cơ thể có đủ thời gian để sản xuất đủ lượng kháng thể cần thiết chống lại bệnh tật khi tiếp xúc với vi khuẩn hoặc virus gây bệnh.

Bên cạnh đó, việc tiêm vắc xin đúng lịch không những bảo vệ cá nhân người tiêm chủng mà còn giúp hình thành miễn dịch cộng đồng, giúp bảo vệ cả những người không thể tiêm vắc xin và ngăn chặn sự xuất hiện của các đại dịch trên toàn cầu.

Tiêm vắc xin đúng lịch và an toàn ở đâu?

Ra đời năm 2017, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC không ngừng nỗ lực hợp tác cùng các hãng vắc xin và dược phẩm hàng đầu thế giới, nhằm mang về cho người Việt nguồn vắc xin chất lượng, thế hệ mới với số lượng lớn, góp sức cùng ngành Y tế dự phòng để giải quyết tình trạng khan hiếm nhiều loại vắc xin quan trọng như vắc xin 5 trong 1, 6 trong 1, vắc xin sởi, vắc xin phòng các bệnh do phế cầu khuẩn, vắc xin não mô cầu, vắc xin HPV, vắc xin dại, vắc xin phòng tiêu chảy cấp do Rotavirus,…

Để tất cả trẻ em và người lớn có cơ hội phòng bệnh bằng vắc xin, VNVC đẩy mạnh đầu tư xây dựng cơ sở vật chất khang trang, hệ thống kho bảo quản vắc xin đạt tiêu chuẩn GSP, quy trình tiêm chủng 8 bước an toàn, khoa học, dịch vụ chăm sóc khách hàng chất lượng cao nhưng giá thành hợp lý, phù hợp với khả năng chi trả của người dân trên khắp cả nước.

Đặc biệt ngay từ những ngày đầu thành lập, VNVC đã áp dụng chính sách bình ổn giá toàn quốc, cam kết không tăng giá trong thời điểm khan hiếm, đồng thời hỗ trợ nhiều chương trình ưu đãi giá, hỗ trợ trả góp không lãi suất, hỗ trợ “tiêm vắc xin trước, trả chi phí sau”, chia nhỏ thanh toán Gói vắc xin trong nhiều lần để nhiều người dân, đặc biệt là người cao tuổi, người lao động, người cao tuổi, cán bộ hưu trí… được tiêm chủng đầy đủ, góp phần nâng cao tỷ lệ tiêm chủng vắc xin cho người dân Việt Nam.

Tóm lại, thắc mắc vì sao phải tiêm vắc xin đã được chuyên gia của VNVC giải đáp. Tiêm vắc xin là rất quan trọng, giữ vai trò then chốt không chỉ giúp bảo vệ người được tiêm vắc xin mà còn giúp ngăn ngừa các bệnh truyền nhiễm không lây lan trong cộng đồng. Để được tư vấn, đặt lịch tiêm tại VNVC, Quý khách hàng vui lòng liên hệ số Hotline 028 7102 6595 hoặc fanpage trungtamtiemchungvnvc.