Các tác nhân gây viêm phế quản dị ứng và giải pháp xử trí

Viêm phế quản dị ứng là bệnh lý hô hấp phổ biến, thường khởi phát do thay đổi thời tiết hoặc tiếp xúc với các dị nguyên như phấn hoa, bụi và các chất gây dị ứng khác trong môi trường.

BS Nguyễn Công Luận, Quản lý Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết: “Viêm phế quản do dị ứng thường có thể tự khỏi sau vài ngày đến một tuần, mặc dù cơn ho có thể kéo dài đến 3 tuần. Đối với trường hợp viêm phế quản do dị ứng tiến triển mạn tính thường không thể chữa khỏi, nhưng chất lượng cuộc sống có thể cải thiện thông qua kiểm soát các triệu chứng”.

Viêm phế quản dị ứng là gì?

Viêm phế quản dị ứng (Tên khoa học: Allergic Bronchitis) là dạng viêm phế quản do phản ứng với một số chất gây dị ứng, dẫn đến kích ứng các ống phế quản, gây tích tụ dịch nhầy khiến việc hấp thụ oxy và đào thải CO2 trở nên khó khăn.

Viêm phế quản dị ứng có hai dạng chính là cấp tính và mạn tính, bao gồm:

• Viêm phế quản cấp tính: Là bệnh lý ngắn hạn, thường xuất hiện đột ngột và kéo dài trong một thời gian ngắn, thường là vài ngày đến vài tuần;
• Viêm phế quản mạn tính: Là bệnh lý dài hạn, thường kéo dài nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm

Khác với viêm phế quản thông thường chủ yếu do nhiễm trùng đường hô hấp (virus, vi khuẩn gây ra) và kéo dài trong thời gian ngắn, viêm phế quản do dị ứng thường diễn tiếp mạn tính liên quan đến việc tiếp xúc lâu dài với các tác nhân gây dị ứng. (1)

Các tác nhân gây viêm phế quản dị ứng

Viêm phế quản có thể diễn tiến cấp tính do virus hoặc vi khuẩn gây ra, nhưng cũng có thể gây ra bởi tình trạng dị ứng với các dị nguyên trong môi trường và dị ứng thời tiết, cụ thể như sau:

1. Các dị nguyên trong môi trường

Theo các chuyên gia y tế, tiếp xúc lâu dài với phấn hoa, bụi và các chất dị ứng khác trong không khí khiến cơ thể phản ứng, gây viêm, làm hẹp đường thở và tăng sản xuất chất nhầy, dẫn đến ho, nguy cơ trở thành bệnh lý mạn tính.

Các chất dị ứng phổ biến góp phần gây viêm phế quản bao gồm:

• Phấn hoa: Được phát tán từ cây cối, cỏ và cỏ dại vào một số mùa nhất định;
• Bào tử nấm mốc: Có ở môi trường ẩm ướt như tầng hầm, phòng tắm và khu vực ngoài trời;
• Hạt bụi: Sinh vật cực nhỏ sinh sôi trong chăn ga gối đệm, thảm và vải bọc.
• Vảy da thú cưng: Những hạt nhỏ do thú cưng như mèo hoặc chó thải ra có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng dị ứng.

Bên cạnh đó, tiếp xúc với các chất kích ứng trong không khí khác cũng có thể gây viêm phế quản mạn tính, đặc biệt là hút thuốc và tiếp xúc với khói thuốc lá thụ động. Thống kê cho thấy, có ít nhất 75% người bị viêm phế quản mạn tính đang hút thuốc hoặc có tiền sử tiếp xúc với thuốc lá.

2. Viêm phế quản do dị ứng thời tiết

Viêm phế quản do dị ứng thời tiết là tình trạng viêm đường hô hấp xảy ra khi phế quản phản ứng quá mức với sự thay đổi đột ngột của khí hậu, đặc biệt trong thời điểm giao mùa hoặc khi nhiệt độ, độ ẩm biến động mạnh. Không khí lạnh, gió mùa, hoặc môi trường ẩm thấp dễ kích thích niêm mạc phế quản, gây co thắt và tăng tiết dịch nhầy. Người bệnh thường xuất hiện các triệu chứng như ho khan hoặc ho có đờm, khó thở, tức ngực, kèm theo cảm giác mệt mỏi. (2)

3. Các nguyên nhân khác

Một số yếu tố nguy cơ phát triển tình trạng viêm phế quản dị ứng bao gồm: Tiếp xúc lâu dài với chất gây dị ứng; tiếp xúc với các chất gây kích ứng như ô nhiễm không khí hoặc các mối nguy hiểm trong công việc hoặc môi trường sinh hoạt, lao động như khói hóa chất; tiền sử gia đình mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), di truyền do thiếu hụt alpha-1 antitrypsin, các bệnh đường hô hấp và nhiễm trùng thường xuyên.

Triệu chứng điển hình của viêm phế quản dị ứng

Khi các chất gây dị ứng xâm nhập vào cơ thể, chúng có thể khiến hệ miễn dịch phản ứng quá mạnh khiến các ống phế quản bị viêm, làm tăng các phản ứng đường thở, dẫn đến các triệu chứng điển hình như sau:

1. Triệu chứng về hô hấp

Ho là triệu chứng chính của cả viêm phế quản cấp tính và viêm phế quản dị ứng. Với viêm phế quản cấp tính, ho thường hết sau vài ngày hoặc vài tuần, nhưng ho do viêm phế quản dị ứng mạn tính có thể kéo dài nhiều tuần hoặc nhiều tháng. Khi ho, bệnh nhân sẽ khạc ra đờm, thường có màu trong hoặc trắng.

Bên cạnh đó, viêm phế quản do dị ứng còn bùng phát các triệu chứng liên quan đến hệ hô hấp khác như:

• Khò khè: Xảy ra khi các ống phế quản bị hẹp do viêm, tạo ra âm thanh rít the thé khi không khí di chuyển qua phổi;
• Khó thở: Đường thở bị viêm có thể khiến việc hít thở sâu trở nên khó khăn, gây ra cảm giác tức ngực;
• Tức ngực: Viêm ở ống phế quản có thể gây ra cảm giác tức ngực, dẫn đến khó chịu và khó thở, đặc biệt là trong trường hợp có phản ứng dị ứng.

2. Các triệu chứng dị ứng đi kèm

Bên cạnh một số vấn đề về hô hấp, viêm phế quản dị ứng thường đi kèm với các triệu chứng liên quan đến viêm mũi dị ứng khác, bao gồm:

• Hắt hơi: Hắt hơi thường xuyên, đặc biệt là khi tiếp xúc với các chất gây dị ứng trong không khí như phấn hoa hoặc mạt bụi;
• Ngứa mắt: Nhiều người bị viêm phế quản dị ứng cũng bị đỏ mắt, chảy nước mắt và ngứa mắt do tiếp xúc với chất gây dị ứng;
• Chảy dịch mũi sau: Các chất gây dị ứng có thể gây ra tình trạng sản xuất quá nhiều chất nhầy, dẫn đến chảy dịch nhầy từ khoang mũi xuống cổ họng, gây kích ứng cổ họng và ho mạn tính.

Tình trạng viêm phế quản do dị ứng có thể diễn biến tồi tệ theo thời gian, gây ra các triệu chứng mạn tính nghiêm trọng như: giảm cân, yếu cơ ở phần dưới, sưng ở mắt cá chân/bàn chân, móng tay/môi/da trở nên xanh xao vì lượng oxy thấp, suy tim…

Chẩn đoán chính xác viêm phế quản dị ứng

Để kiểm soát hiệu quả và phòng ngừa biến chứng, việc chẩn đoán chính xác viêm phế quản dị ứng đóng vai trò vô cùng quan trọng, giúp phân biệt với các bệnh lý hô hấp khác và đưa ra hướng xử trí phù hợp.

1. Khám lâm sàng và hỏi bệnh sử

Trong quá trình chẩn đoán bệnh, Bác sĩ sẽ tiến hành khám sức khỏe tổng quát và tìm hiểu về tiền sử dị ứng của bệnh nhân qua các thông tin về triệu chứng, tiền sử sức khỏe gia đình, lối sinh hoạt, tính chất công việc… Qua quá trình khám lâm sàng, Bác sĩ có thể đưa ra nhận định ban đầu và quyết định những xét nghiệm cận lâm sàng cần thiết nhằm xác định chính xác viêm phế quản do dị ứng.

2. Các xét nghiệm cận lâm sàng

Một số xét nghiệm và thủ thuật khác có thể sử dụng để chẩn đoán viêm phế quản mạn tính, bao gồm:

• Xét nghiệm khí máu động mạch: Thực hiện xét nghiệm máu để kiểm tra lượng oxy và CO2 và nồng độ axit trong máu;
• Đo nồng độ oxy trong máu: Bao gồm một cảm biến nhỏ được dán hoặc kẹp vào ngón tay hoặc ngón chân để đo lượng oxy trong máu;
• Chụp X-quang ngực: Chụp ảnh ngực, phổi và các mô khác để tìm kiếm bất thường;
• Chụp CT: Sự kết hợp giữa tia X và công nghệ máy tính được sử dụng để tạo ra hình ảnh cơ thể chi tiết hơn so với chụp X-quang đơn thuần.

Các phương pháp điều trị viêm phế quản dị ứng hiệu quả

Điều trị viêm phế quản do dị ứng cần được can thiệp từ sớm để kiểm soát triệt để triệu chứng, ngăn ngừa tái phát, hạn chế diễn tiến bệnh mạn tính và bảo vệ sức khỏe hô hấp lâu dài.

1. Nguyên tắc điều trị

Nguyên tắc điều trị đối với viêm phế quản do dị ứng là loại bỏ tiếp xúc hoàn toàn với tác nhân gây dị ứng. Đối với trường hợp các tác nhân gây dị ứng xuất hiện theo mùa, Bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc kháng histamine (sinh phẩm thường được chỉ định trong điều trị phản ứng dị ứng) hàng ngày để cải thiện các triệu chứng, đồng thời bệnh nhân cần đeo khẩu trang thường xuyên để tránh hít phải.

2. Sử dụng thuốc Tây y

• Thuốc giãn phế quản: Được dùng qua ống hít góp phần mở rộng các cơ xung quanh đường thở giúp dễ thở hơn. Ống hít cũng có thể chứa steroid để giảm viêm trong những trường hợp nặng hơn;
• Thuốc kháng sinh: Mặc dù không được sử dụng để điều trị thường quy viêm phế quản do dị ứng, nhưng thuốc kháng sinh có thể được sử dụng để điều trị nhiễm trùng phổi do viêm phế quản mạn tính gây ra hoặc bội nhiễm làm trầm trọng thêm các vấn đề đường hô hấp.

3. Các liệu pháp khác

• Liệu pháp oxy: Đây là liệu pháp quan trọng để tăng cường lượng oxy trong máu ở bệnh nhân có lượng oxy quá thấp;
• Tập thể dục: Đặt mục tiêu hoạt động thể chất ít nhất 2,5 giờ mỗi tuần nhằm tăng cường sức đề kháng;
• Xây dựng thói quen ăn uống lành mạnh: Chế độ ăn uống điều độ, lành mạnh rất quan trọng cho sức khỏe tổng thể. Ăn nhiều bữa nhỏ thay vì ba bữa lớn có thể giúp cơ thể dễ chịu hơn.

Các câu hỏi thường gặp

1. Viêm phế quản dị ứng có lây không?

Viêm phế quản dị ứng không lây truyền từ người này sang người khác. Đây là bệnh lý do phản ứng quá mức của hệ miễn dịch với các tác nhân gây dị ứng, không phải là bệnh truyền nhiễm nên sẽ không lây nhiễm, không gây sốt hoặc đau nhức cho cơ thể. Bệnh sẽ kéo dài hơn, đặc biệt là khi có tác nhân gây dị ứng trong môi trường.

2. Viêm phế quản dị ứng có chữa khỏi hoàn toàn được không?

Thông thường đối với viêm phế quản dị ứng cấp tính sẽ tự khỏi sau khi loại bỏ được các tác nhân gây dị ứng, có nguy cơ tái nhiễm nếu tiếp xúc lại với chất gây dị ứng. Đối với trường hợp viêm phế quản dị ứng mạn tính sẽ không thể khỏi hoàn toàn, nhưng có thể kiểm soát được các triệu chứng.

LƯU Ý QUAN TRỌNG: Khi đã kiểm soát tốt các yếu tố gây viêm phế quản dị ứng và thực hiện đúng phác đồ điều trị, người bệnh vẫn cần chủ động bảo vệ hệ hô hấp trước nguy cơ nhiễm các tác nhân truyền nhiễm như virus, vi khuẩn như virus hợp bào hô hấp RSV, cúm, phế cầu…, vốn là nguyên nhân phổ biến gây bùng phát hoặc làm nặng thêm viêm phế quản.

Các chuyên gia khuyến cáo tăng cường phòng bệnh bằng tiêm chủng đầy đủ các vắc xin phòng bệnh hô hấp và bệnh lây truyền qua đường hô hấp, giúp cơ thể tạo hàng rào miễn dịch vững chắc, giảm nguy cơ mắc bệnh cũng như hạn chế biến chứng nguy hiểm.

Danh mục vắc xin và sinh phẩm phòng bệnh hô hấp và bệnh lây qua đường hô hấp cho trẻ em và người lớn

Tên vắc xin/ kháng thể	Phòng bệnh	Đăng ký ngay!
Vaxigrip (Pháp)	Cúm mùa
Influvac Tetra (Hà Lan)
GC Flu Quadrivalent (Hàn Quốc)
Ivacflu-S (Việt Nam)
Abrysvo (Bỉ)	Viêm phổi, viêm phế quản.. do virus hợp bào hô hấp gây ra
Arexvy (Bỉ)
Beyfortus (Mỹ)
Synflorix (Bỉ)	Viêm phổi, viêm tai giữa, nhiễm khuẩn huyết… do phế cầu khuẩn gây ra
Prevenar 13 (Bỉ)
Vaxneuvance (Ireland)
Prevenar 20 (Bỉ)
Pneumovax 23 (Mỹ)
Infanrix Hexa (Bỉ)	Bạch hầu, ho gà
Hexaxim (Pháp)
Pentaxim (Pháp)
Tetraxim (Pháp)
Adacel (Canada)
Boostrix (Bỉ)
Td (Việt Nam)
Bexsero (Ý)	Viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết do não mô cầu khuẩn
VA-Mengoc-BC (Cuba)
Menactra (Mỹ)
Nimenrix (Bỉ)
MenQuadfi (Mỹ)
Varivax (Mỹ)	Thủy đậu
Varilrix (Bỉ)
Mvvac (Việt Nam)	Sởi, quai bị, rubella
MMR-II (Mỹ)
Priorix (Bỉ)
ProQuad (Mỹ)

Để được tư vấn, đặt lịch tiêm và giải đáp các thắc mắc liên quan đến gói vắc xin tại VNVC, Quý khách có thể liên hệ trực tiếp với VNVC theo thông tin sau:

• Hotline: 028 7102 6595;
• Fanpage: VNVC – Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em và Người lớn;
• Xem thêm những thông tin tiêm chủng hữu ích từ kênh Tik Tok: https://www.tiktok.com/@vnvc.vn;
• Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất tại đây;
• Để đặt mua vắc xin và tham khảo các sản phẩm vắc xin, Quý khách vui lòng truy cập: https://vax.vnvc.vn/vaccine;
• Đặt mua các sản phẩm chăm sóc sức khỏe và dinh dưỡng chính hãng, chất lượng cao từ các thương hiệu uy tín hàng đầu quốc tế như Nestlé Health Science (Thụy Sĩ), Asahi - Wakodo (Nhật Bản), ECO Green (sản xuất tại Mỹ) với giá ưu đãi tại VNVC SHOP TẠI ĐÂY;

Quý Khách hàng có thể cài đặt ứng dụng “Trợ lý tiêm chủng toàn năng” – app VNVC dễ dàng thông qua 2 đường dẫn sau:

• IOS (iPhone, iPad…): https://bit.ly/VNVC_APPSTORE
• Android (Oppo, Samsung, Sony…): https://bit.ly/VNVC_GGPLAY

Nhìn chung, viêm phế quản dị ứng là bệnh lý hô hấp chịu ảnh hưởng trực tiếp từ nhiều tác nhân trong môi trường sống như bụi bẩn, phấn hoa, khói thuốc hay sự thay đổi thời tiết. Việc nhận diện đúng nguyên nhân không chỉ giúp người bệnh có hướng xử trí kịp thời mà còn đóng vai trò quan trọng trong phòng ngừa tái phát.