Bệnh zona tai: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Zona tai là bệnh gây ra những triệu chứng đau rát, ngứa ngáy ở tai, có thể dẫn đến biến chứng viêm màng não rất nguy hiểm. Tuy hiếm gặp nhưng zona thần kinh ở tai vẫn có trường hợp xảy ra, do đó ngay khi phát hiện các triệu chứng điển hình người bệnh cần lưu ý đi khám để điều trị kịp thời.

Zona tai là bệnh gì?

Zona thần kinh là bệnh nhiễm trùng da do virus Varicella zoster gây nên, đồng thời cũng là tác nhân gây bệnh thủy đậu. Sau một đợt mắc bệnh thủy đậu, virus ở trạng thái bất hoạt trong các hạch thần kinh mà không gây bệnh, chỉ khi gặp các yếu tố thuận lợi virus mới tái hoạt động tấn công vào da và các dây thần kinh của cơ thể và gây ra bệnh zona thần kinh.

Zona tai là bệnh do VZV tấn công vào hạch gối và đi theo đường của dây thần kinh sọ số VII (điều khiển một số cơ trên mặt) và số VIII (kiểm soát thính giác và thăng bằng) tạo ra những mảng phát ban và bọng nước chứa đầy chất dịch dễ vỡ khiến người bệnh đau rát, ngứa ngáy, cảm giác châm chích rất khó chịu. So với các vị trí khác trên cơ thể, zona tai không phổ biến, chỉ chiếm 0,01% tổng số bệnh nhân đến khám mỗi năm. Người có tiền sử bệnh tiểu đường hay suy giảm hệ miễn dịch là những đối tượng dễ mắc căn bệnh này.

Nguyên nhân bị zona tai

Virus Varicella zoster là tác nhân dẫn đến bệnh zona tai. Sau một đợt bệnh thủy đậu, virus ở trạng thái bất hoạt trong các hạch thần kinh mà không gây bệnh, chỉ khi gặp các yếu tố thuận lợi virus mới tái hoạt động tấn công vào da và các dây thần kinh của cơ thể và gây ra bệnh zona thần kinh. Virus tấn công vào hạch gối, theo đường đi của dây thần kinh sọ số VII (điều khiển một số cơ trên mặt) và số VIII (kiểm soát thính giác và thăng bằng) gây ra zona tai.

Triệu chứng zona thần kinh ở tai

Các triệu chứng zona tai với người mắc bệnh zona thần kinh tương đồng với các biểu hiện sốt, mệt mỏi, đau đầu, đau cơ kèm theo biểu hiện:

• Hai tai đau rát dữ dội, nóng như bị bỏng. Các cơn đau theo từng đợt và kéo dài từng ngày, đau cả trong và ngoài ống tai, vành tai, thậm chí là lan ra cả vùng thái dương.
• Các bọng nước chứa đầy chất dịch nằm rải rác bên ngoài tai (loa tai) và trong ống tai. Trong một số trường hợp, do ảnh hưởng của virus lên dây thần kinh số VII, người bệnh sẽ mắc hội chứng Ramsay Hunt với biểu hiện liệt mặt nằm ở cùng bên với dây thần kinh số VII bị tổn thương.
• Nổi hạch ở phía trước hoặc sau tai.
• Ù tai khiến thính lực suy giảm một bên và gây chóng mặt.

Chẩn đoán bệnh zona ở tai như thế nào?

Để chẩn đoán bệnh zona tai, các bác sĩ có thể chỉ định người bệnh thực hiện một số phương pháp xét nghiệm như:

• Xét nghiệm huyết thanh học: Mẫu bệnh phẩm lấy từ máu của người bệnh, sau đó kỹ thuật viên áp dụng kỹ thuật ly tâm tách chiết mẫu máu nhằm xác định sự tồn tại của các kháng thể IgM, IgG.
• Xét nghiệm soi tươi tìm tế bào zank: Mẫu bệnh phẩm là chất dịch có trong bọng nước ở trên da, vết loét tổn thương trên da, tổn thương nang,...
• Áp dụng kỹ thuật phản ứng chuỗi Polymerase: Mẫu bệnh phẩm được lấy từ chất dịch có trong bọng nước ở trên da, vết loét tổn thương trên da, tổn thương nang,...
• Xét nghiệm kháng thể huỳnh quang: Mẫu bệnh phẩm được lấy từ các bọng nước trên vùng da tổn thương chưa đóng vảy.
• Phương pháp nuôi cấy virus: Đạt hiệu quả tốt nhất nếu người bệnh chưa bước vào giai đoạn bọng nước. Tuy nhiên, phương pháp này mất khá nhiều thời gian và chi phí thực hiện rất tốn kém.
• Ngoài ra, trong một số trường hợp bác sĩ sẽ chỉ định người bệnh đo thính lực hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI) để đảm bảo các triệu chứng không phải do rối loạn khác gây ra. (1)

Biến chứng nguy hiểm của zona thần kinh ở tai

Zona tai là bệnh hiếm gặp nhưng có thể khiến người bệnh gặp nhiều biến chứng nặng nề, trong đó viêm não được coi là nguy hiểm nhất nếu không được điều trị kịp thời người bệnh có thể bị động kinh, liệt tứ chi, thậm chí là tử vong.

Bác sĩ Tống Thị Ngọc Cầm cho biết tai là bộ phận quan trọng của cơ thể và có cấu tạo phức tạp khi thông với hệ thống não bộ và chứa nhiều dây thần kinh dưới da, một khi virus tấn công thì nguy cơ xâm nhập lên não rất cao. Nguy hiểm hơn khi bọng nước hình thành bên trong ống tai, việc vệ sinh mỗi ngày rất khó khiến nguy cơ bội nhiễm tăng cao. Tuy nhiên, biến chứng viêm não có thể phục hồi tốt nếu người bệnh phát hiện bệnh sớm và bác sĩ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp.

Ngoài biến chứng viêm não, zona tai còn gây ra một số biến chứng khác như hội chứng Ramsay Hunt liệt mặt, điếc vĩnh viễn, đau dây thần kinh sau zona dai dẳng, nhất là khi thời tiết thay đổi.

Cách điều trị zona tai

Hiện nay, không có phương pháp điều trị zona tai đặc hiệu cũng như loại bỏ virus ra khỏi cơ thể. Hầu hết các phương pháp điều trị bệnh zona thần kinh nói chung hay zona thần kinh ở tai nói riêng đều nhằm mục đích kìm hãm sự phát triển của virus, cải thiện các triệu chứng ngứa ngáy, khó chịu và ngăn chặn các biến chứng nguy hiểm. Chính vì vậy, bác sĩ khuyến cáo ngay khi phát hiện thấy triệu chứng đầu tiên xuất hiện, người bệnh cần đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị sớm. Trong vòng 3 ngày kể từ khi có dấu hiệu cảnh báo, nếu tuân thủ quy định dùng thuốc của bác sĩ và áp dụng các cách điều trị tại nhà dưới đây sẽ đạt kết quả tốt và mau phục hồi sức khỏe:

• Giữ các vùng da tổn thương, vùng da có bọng nước luôn khô ráo và sạch sẽ;
• Trong quá trình điều trị zona tai, tuyệt đối không gãi, chà xát các bọng nước để tránh gây vỡ, nhiễm trùng lan rộng và hình thành sẹo xấu;
• Sau khi tắm, nhẹ nhàng lau khô vùng tai, bôi thuốc mỡ kháng viêm, chống virus theo chỉ định của bác sĩ. Tuyệt đối không bôi kem hoặc dán cao dán lên các vết loét đang rỉ dịch vì nguy cơ bội nhiễm và chậm lành vết thương;
• Tóc cột gọn gàng, để vùng đầu được thoáng tránh gây hầm, nóng sẽ càng khiến vùng da tổn thương ngứa ngáy nhiều hơn;
• Hạn chế đến nơi đông người, không đi bơi tránh nước lọt vào tai gây nhiễm trùng;
• Thường xuyên rửa tay, sát khuẩn tay sạch sẽ, tránh đưa tay chạm vào vùng tai bị bệnh;
• Xây dựng chế độ ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng để cơ thể luôn khỏe mạnh, tập thể dục thể thao thường xuyên, lối sống và sinh hoạt khoa học lành mạnh, hợp lý góp phần quan trọng trong việc thúc đẩy quá trình mau lành vết thương và hồi phục sức khỏe của người bệnh.

Đối với trường hợp người bệnh bị liệt mặt do dây thần kinh trong ống xương bị chèn ép gây phù nề, bác sĩ sẽ chỉ định phẫu thuật để giải áp các dây thần kinh mặt. Phẫu thuật này sẽ đạt hiệu quả tốt nếu được thực hiện trong vòng 2 tuần kể từ khi người bệnh phát hiện triệu chứng liệt nửa mặt.

Phòng tránh bệnh zona ở tai

• Biện pháp phòng tránh hiệu quả nhất bệnh zona tai là vắc xin giúp ngăn ngừa đến 90% nguy cơ mắc và biến chứng của bệnh; (2) Vắc xin Shingrix được chỉ định chủng ngừa cho người lớn từ 50 tuổi trở lên và người từ 18 tuổi trở lên có nguy cơ mắc bệnh zona, áp dụng phác đồ tiêm 2 liều tiêm có khoảng cách cụ thể như sau:
  Đối với người từ 18 tuổi trở lên có nguy cơ cao mắc Zona thần kinh (người bị suy giảm miễn dịch hoặc bị ức chế miễn dịch hoặc có khả năng bị ức chế miễn dịch do bệnh lý/liệu pháp điều trị …)

  Lịch tiêm 2 mũi như sau:

  • Mũi 1: lần tiêm đầu tiên
  • Mũi 2: 1 tháng sau mũi 1

  Đối với người từ 50 tuổi trở lên (hệ miễn dịch bình thường)

  Lịch tiêm 2 mũi như sau:

  • Mũi 1: lần tiêm đầu tiên
  • Mũi 2: 2 tháng sau mũi 1
• Tránh tiếp xúc trực tiếp với những người mắc zona để hạn chế nguy cơ lây nhiễm bệnh từ các bọng nước;
• Ngủ đủ giấc. Không sử dụng các chất kích thích khi điều trị bệnh như rượu, bia, thuốc lá...
• Chế độ ăn uống và sinh hoạt hợp lý, khoa học, tránh căng thẳng, rèn luyện thể thao để tăng sức khỏe;
• Tuân thủ quy định của bác sĩ và tái khám đúng lịch hẹn để đảm bảo quá trình điều trị đạt hiệu quả tốt nhất;
• Nếu phát hiện bất cứ dấu hiệu nào của bệnh, nhanh chóng đến ngay các cơ sở y tế để được thăm khám và chữa trị kịp thời, ngăn chặn các biến chứng đồng thời cải thiện chất lượng sống của người bệnh.

Zona tai là bệnh hiếm gặp nhưng có thể khiến người bệnh gặp nhiều biến chứng nặng nề, làm ảnh hưởng khả năng sinh hoạt và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Chính vì vậy, khi xuất hiện bất kỳ triệu chứng nào khả nghi liên quan đến bệnh zona tai, cần nhanh chóng đến ngay các cơ sở y tế để được thăm khám và chữa trị kịp thời, ngăn chặn các biến chứng đồng thời cải thiện chất lượng sống của người bệnh.