Vắc xin – “Vũ khí” quan trọng chống lại bệnh bạch hầu

"Hiện TP.HCM chưa ghi nhận ca bệnh bạch hầu tại cộng đồng, nhưng không phải vì thế mà người dân có thể chủ quan không chủ động phòng bệnh. Bất kỳ lứa tuổi nào không có miễn dịch đều có khả năng nhiễm bệnh", đó là chia sẻ của BS.CK1 Bạch Thị Chính khi đề cập đến nguy cơ lây nhiễm bệnh bạch hầu trong buổi talkshow - giao lưu trực tuyến "Bệnh bạch hầu và những điều cần biết" do Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC phối hợp cùng báo Tuổi Trẻ tổ chức vào chiều ngày 23/8/2024 vừa qua.

Bạch hầu đang trở thành mối lo ngại lớn của cộng đồng bởi độc tố cực kỳ nguy hiểm, gây hại nghiêm trọng đến tim, thận và hệ thần kinh với tỷ lệ tử vong cao và tốc độ lây truyền vô cùng nhanh chóng. Quá trình điều trị bạch hầu không chỉ là một thách thức đối với bệnh nhân mà còn là một cuộc chiến dài hạn đối với các bác sĩ, kéo dài qua nhiều tháng với việc kết hợp điều trị kháng độc tố và kháng sinh. Thậm chí ngay cả khi sống sót, tình trạng sức khỏe của người bệnh cũng rất khó để hồi phục nguyên trạng do hậu quả của các biến chứng kéo dài, từ tổn thương tim đến tổn thương hệ thần kinh.

Xuyên suốt chương trình, các chuyên gia đã chia sẻ các thông tin bổ ích về thực trạng bệnh bạch hầu hiện nay, gánh nặng bệnh gây ra, cách phòng ngừa và tiêm chủng hiệu quả hiệu quả. Chương trình có sự góp mặt của các chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực y tế dự phòng, nhi khoa, truyền thông, giáo dục sức khỏe…:

• PGS.TS Trần Đắc Phu - Nguyên cục trưởng Cục Y tế dự phòng.
• TS.BS Huỳnh Trung Triệu - Phó trưởng khoa Hồi sức cấp cứu trẻ em Bệnh viện Bệnh nhiệt đới.
• ThS.BS Đinh Thị Hải Yến - Trưởng khoa Truyền thông - Giáo dục sức khỏe Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP.HCM.
• BS.CK1 Bạch Thị Chính - Giám đốc Y khoa Hệ thống tiêm chủng VNVC.

Quý vị khán giả có thể xem lại buổi talkshow - giao lưu trực tuyến "Bệnh bạch hầu và những điều cần biết" tại đây!

Nguy cơ bạch hầu lan truyền đến thành phố có thể xảy ra

Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP.HCM đánh giá "nguy cơ lan truyền bạch hầu đến thành phố là có thể xảy ra do thành phố có mật độ dân cư đông đúc, giao thông thuận lợi, và thường xuyên đón du khách, lao động từ các tỉnh khác". Ca bệnh bạch hầu gần nhất ghi nhận tại thành phố vào năm 2020 là một người từ tỉnh thành khác đến học tập và sinh sống tại thành phố.

Theo thống kê của Bộ Y tế, số ca mắc bạch hầu vài năm trở lại đây tăng rồi lại giảm, sau đó lại tăng. Năm 2020, số ca mắc bệnh bạch hầu có gia tăng ở nước ta, ghi nhận 226 trường hợp mắc, chủ yếu tại các tỉnh Đắk Lắk, Đắk Nông, Gia Lai, Kon Tum, Quảng Ngãi và Quảng Trị; và giảm trong năm 2021 (có 6 trường hợp mắc) và năm 2022 (có 2 trường hợp mắc). Năm 2023, cả nước có 57 trường hợp mắc bệnh bạch hầu và 7 trường hợp tử vong. Tỉ lệ tiêm chủng vắc xin bạch hầu - ho gà - uốn ván (DPT) chỉ đạt 55,7%. Năm 2024, từ đầu năm đến nay ghi nhận 9 ca mắc, trong đó 1 ca tử vong.

Theo PGS.TS Trần Đắc Phu - Nguyên cục trưởng Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), gần đây bệnh bạch hầu có dấu hiệu gia tăng trở lại, xuất hiện rải rác ở những nơi có tỉ lệ tiêm chủng thấp như các vùng sâu, vùng xa. Lý giải nguyên nhân về sự gia tăng này, PGS.TS Trần Đắc Phu cho biết, do gián đoạn nguồn cung vắc xin trong chương trình tiêm chủng mở rộng, ngoài ra còn phải kể đến tỷ lệ tiêm chủng sụt giảm do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19. Ở những tỉnh không chích ngừa được vắc xin dịch vụ đã có những ca bệnh bạch hầu. Tuy nhiên, ngay cả ở đồng bằng và thành phố, nếu không có miễn dịch, không được tiêm chủng thì nguy cơ mắc bệnh bạch hầu vẫn có thể xảy ra.

Chia sẻ thêm về tỉ lệ tiêm phòng bạch hầu, BS.CK1 Bạch Thị Chính - Giám đốc Y khoa Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết, bệnh bạch hầu thường xuất hiện ở những nơi có tỉ lệ tiêm chủng phòng bệnh thấp. Hằng năm, tỉ lệ tiêm vắc xin phòng bạch hầu cho trẻ em tại Việt Nam đạt trên 90%, tuy nhiên con số này không đồng đều ở các vùng khác nhau. Ở thành thị, nơi người dân dễ tiếp cận với y tế thì tỉ lệ bao phủ của vắc xin cao. Nhưng ở những khu vực vùng sâu vùng xa, nơi có điều kiện đi lại khó khăn, người dân khó tiếp cận với hệ thống y tế sẽ có tỉ lệ tiêm chủng phòng bệnh thấp hơn, dễ xuất hiện ca bệnh bạch hầu.

Vắc xin - “Vũ khí” quan trọng chống lại bệnh bạch hầu

PGS.TS Trần Đắc Phu cho biết, Cục Y tế dự phòng đã tham mưu Thủ tướng Chính phủ ban hành công điện 68/TTg tăng cường phòng chống bệnh bạch hầu. Tiến hành giám sát bệnh nhân, phát hiện bệnh nhân kịp thời, tổ chức cấp cứu điều trị bệnh nhân nếu có. Đặc biệt tuyên truyền cho người dân biết các biện pháp phòng bệnh như vệ sinh cá nhân, rửa tay với xà phòng, vệ sinh môi trường. Khuyến cáo người dân đi tiêm vắc xin đầy đủ đúng lịch và tổ chức tiêm vắc xin phòng dịch cho người dân tại vùng có nguy cơ cao.

Nói về tầm quan trọng của việc tiêm vắc xin phòng bạch hầu, TS.BS Huỳnh Trung Triệu - Phó trưởng khoa Hồi sức cấp cứu trẻ em Bệnh viện Bệnh nhiệt đới chia sẻ, độc tố của bệnh bạch hầu rất nguy hiểm, gây giả mạc lan nhanh gây bít tắc đường thở, viêm cơ tim có thể dẫn tới tử vong. Nếu sống sót sẽ liệt hầu họng, liệt cơ hô hấp, các bác sĩ phải hỗ trợ người bệnh thở máy, trợ tim, nằm viện từ 1 - 3 tháng. Dù không có nhiều ca bệnh nhưng mỗi ca sẽ khiến các bác sĩ  “nhớ suốt đời” vì để đồng hành với mỗi ca bệnh sẽ phải mất nhiều tháng cùng bệnh nhân vượt qua giai đoạn nặng của bệnh, có thể kéo dài đến 3 tháng.

Thậm chí, sau khi đã điều trị khỏi bệnh bạch hầu, nếu không được tiêm ngừa vắc xin phòng bệnh bạch hầu thì vẫn có thể mắc bệnh nếu tiếp xúc với nguồn lây. Chú ý, không phải tái phát bệnh mà là mắc bệnh thêm lần nữa. Chính vì vậy, ngay cả khi đã từng mắc bệnh bạch hầu và đã khỏi bệnh, điều quan trọng là cần tiêm ngừa đầy đủ, đúng lịch vắc xin ngừa bệnh bạch hầu, TS.BS Huỳnh Trung Triệu chia sẻ thêm.

Theo BS.CK1 Bạch Thị Chính, hiện TP.HCM chưa ghi nhận ca bệnh bạch hầu tại cộng đồng, nhưng không phải vì thế mà người dân có thể chủ quan không chủ động phòng bệnh. Bất kỳ lứa tuổi nào không có miễn dịch (do không được tiêm vắc xin hoặc chưa nhiễm bệnh) đều có khả năng nhiễm bệnh, nhưng trẻ em dưới 15 tuổi nguy cơ mắc bệnh nhiều hơn. Để phòng bệnh bạch hầu, nhất là thời điểm trẻ tựu trường, Sở Y tế đã phối hợp Sở giáo dục triển khai các biện pháp phòng chống dịch bệnh tại trường học. Điều quan trọng là đã có vắc xin phòng bạch hầu, trẻ từ 2 tháng tuổi đã có thể tiêm vắc xin phòng bệnh.

Lịch tiêm chủng vắc xin phòng bạch hầu như sau. Sau khi hoàn tất lịch tiêm chủng 4 mũi cơ bản vắc xin phối hợp 6 trong 1 hoặc 5 trong 1 có chứa thành phần bạch hầu cho trẻ dưới 2 tuổi, tiêm vào các mốc 2, 3, 4 tháng hoặc 2, 4, 6 tháng và 16 – 18 tháng tuổi), nên tiêm nhắc lại các mũi tiêm vắc xin phối hợp 4 trong 1, 3 trong 1 hoặc 2 trong 1 chứa thành phần bạch hầu cho trẻ khi đạt độ tuổi từ 4 – 6 và 9 – 15 tuổi.Sau đó tiếp tục tiêm phòng nhắc lại mỗi 10 năm.

Để phòng bệnh cho trẻ sơ sinh, chưa đến tuổi tiêm ngừa bạch hầu, phụ nữ mang thai cần bổ sung mũi tiêm phòng bạch hầu – ho gà – uốn ván vào 3 tháng giữa hoặc cuối của mỗi thai kỳ. Người lớn không rõ lịch sử tiêm chủng hoặc đã lâu không tiêm nhắc lại cần đến các trung tâm tiêm chủng hoặc cơ sở y tế để được chỉ định tiêm chủng phù hợp.

Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC hiện đang cung ứng đầy đủ vắc xin phòng bạch hầu cho người dân ở mọi lứa tuổi tại hàng trăm trung tâm trên toàn quốc. Tất cả vắc xin được nhập khẩu chính hãng, trực tiếp từ các hãng vắc xin uy tín hàng đầu trên toàn cầu, được bảo quản trong hệ thống dây chuyền lạnh (Cold Chain), hệ thống kho lạnh đạt chuẩn GSP theo tiêu chuẩn quốc tế; quy trình tiêm chủng an toàn; điều dưỡng tiêm nhẹ nhàng, êm ái; dịch vụ Khách hàng tận tâm, chuyên nghiệp nhưng giá tiêm chủng hợp lý, luôn bình ổn và nhiều ưu đãi.

Bên cạnh biện pháp phòng bệnh bằng vắc xin, ThS.BS Đinh Thị Hải Yến - Trưởng khoa Truyền thông - Giáo dục sức khỏe Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP.HCM lưu ý người dân cần chú trọng đến các biện pháp vệ sinh và khử khuẩn, đảm bảo nhà ở, nhà trẻ, lớp học được thông thoáng, sạch sẽ và có đủ ánh sáng; rửa tay bằng xà phòng thường xuyên; che miệng khi ho hoặc hắt hơi; giữ vệ sinh cá nhân, đặc biệt là vệ sinh mũi, họng hàng ngày; hạn chế tiếp xúc với người mắc bệnh hoặc nghi ngờ mắc bệnh.

Nếu có tiếp xúc với bệnh nhân bạch hầu thì cần theo dõi các triệu chứng, biểu hiện để kịp thời phát hiện các bất thường. Nếu người tiếp xúc có dấu hiệu sốt, đau họng, cần đưa đến cơ sở y tế để được thăm khám, chẩn đoán và điều trị thích hợp. Trong thời gian từ khi tiếp xúc ca bệnh, người tiếp xúc cần đeo khẩu trang, vì nếu có bị bệnh bạch hầu hoặc nhiễm bệnh hầu không có triệu chứng (người lành mang trùng) thì không làm lây lan cho người khác.

Đối với những khu vực có ổ dịch, người dân cần nghiêm túc chấp hành việc uống thuốc điều trị dự phòng và tiêm vắc xin phòng bệnh theo chỉ định và khuyến cáo của cơ quan y tế, ngăn chặn sự lây lan của dịch bệnh, bảo vệ sức khỏe cộng đồng một cách hiệu quả.