Lịch tiêm sởi cho bé đầy đủ các mũi theo khuyến nghị của Bộ Y tế

Trẻ mắc bệnh sởi có nguy cơ đối mặt với nhiều biến chứng nguy hiểm như viêm não, viêm phổi, viêm tai giữa, tiêu chảy, thậm chí có thể dẫn đến tử vong. Tiêm vắc xin phòng sởi là biện pháp quan trọng và hiệu quả nhất để phòng bệnh cũng như ngăn chặn dịch bệnh lây lan trong cộng đồng. Vậy lịch tiêm sởi cho trẻ theo khuyến cáo của Bộ Y tế như thế nào? Cần chuẩn bị gì trước khi đi tiêm để đảm bảo an toàn, hiệu quả cho người được tiêm? Chuyên gia của Hệ thống tiêm chủng VNVC sẽ giải đáp chi tiết trong bài viết sau.

Lịch tiêm sởi theo khuyến nghị của Bộ Y tế

Lịch tiêm sởi theo khuyến nghị của Bộ Y tế đối với vắc xin sởi đơn là 2 mũi, lịch tiêm sởi đối với vắc xin phối hợp 3 trong 1 Sởi - Quai bị - Rubella là 2 - 3 mũi tùy theo loại vắc xin, độ tuổi tiêm chủng và phác đồ do nhà sản xuất khuyến cáo.

Do đó, để biết chính xác lịch tiêm sởi cho trẻ, bố mẹ hoặc người giám hộ cần đưa trẻ đến các trung tâm tiêm chủng hoặc bệnh viện gần nhất để được bác sĩ khám sàng lọc, kiểm tra lịch sử tiêm chủng, từ đó đưa ra chỉ định tiêm vắc xin sởi phù hợp và chính xác nhất với từng đối tượng trẻ.

1. Lịch tiêm vắc xin sởi đơn

Vắc xin MVVac là vắc xin sởi đơn chỉ định tiêm cho trẻ từ 9 tháng tuổi trở lên để phòng bệnh sởi. Lịch tiêm sởi đơn theo khuyến cáo của Chương trình Tiêm chủng mở rộng cụ thể như sau:

• Mũi 1: Mũi tiêm đầu tiên trong độ tuổi (khi trẻ 9 tháng tuổi)
• Mũi 2: Tiêm nhắc lại lúc 18 tháng tuổi

Tuy nhiên, trong những năm tháng đầu đời trẻ có nguy cơ nhiễm nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm khác. Do đó, để tối ưu hóa hiệu quả phòng bệnh, nhà sản xuất khuyến cáo lịch tiêm vắc xin sởi đơn MVVac kết hợp với các vắc xin phối hợp 3 trong 1 phòng bệnh Sởi - Quai bị - Rubella (MMR) như sau:

• Mũi 1: Mũi đầu tiên khi trẻ đến tiêm (9 đến dưới 12 tháng tuổi)
• Mũi 2: Tiêm vắc xin MMR vào thời điểm ít nhất 1 tháng sau mũi sởi đơn MVVAC
• Mũi 3: Tiêm vắc xin MMR vào thời điểm ít nhất 3 năm sau mũi 2

2. Lịch tiêm vắc xin Sởi - Quai bị- Rubella

2.1. Vắc xin MMR-II

Vắc xin MMR-II (Mỹ) là vắc xin kết hợp phòng ngừa 3 bệnh Sởi, Quai bị và Rubella được chỉ định tiêm cho trẻ từ 12 tháng tuổi trở lên và người lớn. Lịch tiêm Sởi - Quai bị - Rubella MMR-II (Mỹ) được khuyến cáo như sau:

Trẻ từ 12 tháng tuổi đến dưới 7 tuổi (chưa tiêm Sởi đơn hay vắc xin có thành phần Sởi) có lịch tiêm 2 mũi:

• Mũi 1: lần tiêm đầu tiên
• Mũi 2: 3 tháng sau mũi 1 (ưu tiên) hoặc hẹn mũi 2 lúc 4 - 6 tuổi

Trẻ từ 7 tuổi và người lớn có lịch tiêm 2 mũi:

• Mũi 1: lần tiêm đầu tiên
• Mũi 2: 1 tháng sau mũi 1

Lịch tiêm sởi khi có dịch: Trẻ nhỏ từ 6 – 12 tháng tuổi.

Các cơ quan y tế địa phương có thể khuyến cáo tiêm chủng vắc xin sởi cho trẻ từ 6 – 12 tháng tuổi trong các trường hợp có dịch. Với lịch tiêm sởi này, trẻ nên tiêm mũi thứ 2 lúc 12 – 15  tháng tuổi và tái chủng lúc 4 – 6 tuổi.

2.2. Vắc xin MMR

Vắc xin MMR (Ấn Độ) là vắc xin kết hợp phòng ngừa 3 bệnh truyền nhiễm nguy hiểm là Sởi, Quai bị và Rubella. Lịch tiêm Sởi - Quai bị- Rubella vắc xin MMR được Ủy ban tư vấn về thực hành tiêm chủng (ACIP) khuyến cáo cụ thể như sau:

• Mũi 1: lần tiêm đầu tiên khi trẻ được 12 - 15 tháng tuổi
• Mũi 2: tiêm lần hai khi trẻ được 4 - 6 tuổi (vì nguy cơ tái nhiễm tăng cao khi trẻ bắt đầu vào tiểu học)

2.3. Vắc xin Priorix

Vắc xin Priorix (Ý) cũng là vắc xin phối hợp giúp phòng ngừa 3 bệnh truyền nhiễm nguy hiểm là Sởi, Quai bị và Rubella, tương tự vắc xin MMR và MMR-II. Lịch tiêm Sởi - Quai bị - Rubella vắc xin Priorix cụ thể như sau:

Trẻ em từ 9 tháng tuổi đến dưới 12 tháng tuổi tại thời điểm tiêm lần đầu tiên (chưa tiêm vắc xin Sởi hay vắc xin có thành phần Sởi)

Phác đồ 3 mũi:

• Mũi 1: lần tiêm đầu tiên trong độ tuổi
• Mũi 2: cách mũi 1 là 3 tháng
• Mũi 3: cách mũi 2 là 3 năm hoặc hẹn lúc 4-6 tuổi

Trẻ em từ 12 tháng tuổi đến dưới 7 tuổi

Phác đồ 2 mũi:

• Mũi 1: lần tiêm đầu tiên trong độ tuổi
• Mũi 2: cách mũi 1 là 3 tháng

Trẻ em từ 7 tuổi và người lớn

Phác đồ 2 mũi:

• Mũi 1: lần tiêm đầu tiên trong độ tuổi
• Mũi 2: cách mũi 1 là 1 tháng

Khi có dịch: Khuyến cáo tiêm mũi 3, cách mũi 2 tối thiểu 1 tháng.

3. Nên tiêm sởi đơn hay vắc xin 3 trong 1

Theo các chuyên gia, các loại vắc xin sởi đơn hay vắc xin sởi 3 trong 1 đều rất an toàn, việc lựa chọn tiêm vắc xin sởi đơn hay vắc xin 3 trong 1 sẽ được xem xét, cân nhắc theo nhiều yếu tố như vắc xin có sẵn hay không, độ tuổi tiêm vắc xin, nhu cầu phòng bệnh, bệnh lý đặc thù theo lứa tuổi mà ưu tiên sử dụng loại vắc xin nào, điều kiện kinh tế của mỗi gia đình.

Ngoài ra, sau khi khám sàng lọc trước tiêm xong kết hợp với lịch sử tiêm chủng trước đó, bác sĩ sẽ là người chỉ định người tiêm nên tiêm vắc xin sởi đơn hay vắc xin 3 trong 1 để đảm bảo an toàn tiêm chủng cũng như giảm thiểu tối đa các phản ứng sau tiêm.

Một số câu hỏi thường gặp

1. Bé sinh non có hệ miễn dịch yếu có cần thay đổi lịch tiêm không?

Tiêm vắc xin sởi là một phần quan trọng để bảo vệ trẻ nhỏ khỏi việc mắc bệnh cũng như các biến chứng nguy hiểm do sởi gây ra. Tuy nhiên, đối với trẻ sinh non, hệ miễn dịch của các bé thường yếu hơn trẻ sinh đủ tháng, điều này khiến nhiều bố mẹ lo lắng rằng trẻ sinh non có tiêm vắc xin sởi được không?

Phân tích vấn đề này, chuyên gia của Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết trẻ sinh non vẫn có thể tiêm vắc xin sởi theo lịch khuyến cáo của Bộ Y tế tương tự như các em bé được sinh ra bình thường. Bởi trẻ sinh non là đối tượng vốn đã yếu hơn nhiều so với trẻ sinh đủ tháng, do hệ thống miễn dịch chưa hoàn thiện và cơ thể chưa tích lũy đủ kháng thể từ mẹ. Điều này khiến bé sau khi chào đời dễ bị các loại virus và vi khuẩn tấn công gây bệnh, trong đó có virus gây bệnh sởi.

Vì vậy, bố mẹ hoặc người giám hộ trẻ không nên tự ý dời lịch tiêm sởi cho trẻ sinh non, thay vào đó nên đưa trẻ đến các trung tâm tiêm chủng hoặc bệnh viện gần nhất để được bác sĩ thăm khám và chỉ định lịch tiêm sởi bảo vệ trẻ kịp thời khỏi căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm này trong những năm tháng đầu đời.

2. Trẻ đã bị mắc bệnh sởi có cần tiêm chủng theo lịch tiêm mũi sởi không?

Trẻ đã từng mắc bệnh sởi thường sẽ phát triển miễn dịch tự nhiên chống lại virus sởi do cơ thể đã hình thành kháng thể sau khi chiến đấu với bệnh. Điều này đồng nghĩa với việc trẻ đã có miễn dịch bảo vệ suốt đời trước bệnh sởi và trong hầu hết các trường hợp sẽ không cần phải tiêm mũi vắc xin sởi nữa sau khi đã mắc bệnh.

Tuy nhiên, vẫn có một số ít trường hợp trẻ đã từng mắc bệnh sởi vẫn có thể mắc bệnh lại. Điều này được lý giải là do miễn dịch của cơ thể bị suy yếu hoặc sau khi mắc bệnh cơ thể trẻ không phát triển đủ kháng thể hoặc trẻ mắc sởi khi còn quá nhỏ ở thời điểm hệ miễn dịch chưa hoàn thiện. Do đó, trong những trường hợp này, các chuyên gia y tế khuyến cáo bố mẹ hoặc người giám hộ trẻ nên cho trẻ tiêm vắc xin sởi để củng cố hệ miễn dịch vững chắc bảo vệ trẻ trước các biến chứng nguy hiểm do bệnh gây ra.

Ngoài ra, vắc xin sởi thường được kết hợp với các bệnh khác trong vắc xin 3 trong 1 phòng sởi, quai bị, rubella. Vì vậy, mặc dù trẻ đã mắc sởi, bố mẹ vẫn có thể cho trẻ tiêm mũi vắc xin này để chủ động phòng ngừa hai bệnh còn lại là quai bị và rubella. Trong quá trình khám sàng lọc và kiểm tra lịch sử tiêm chủng, bác sĩ sẽ đánh giá khả năng miễn dịch của trẻ, từ đó chỉ định tiêm chủng phù hợp và chính xác với từng đối tượng cụ thể.

3. Tiêm mũi sởi trễ lịch có sao không?

3.1. Trường hợp quên lịch mũi 1 (9 tháng tuổi)

Việc tiêm mũi vắc xin sởi trễ lịch có thể làm tăng nguy cơ trẻ mắc bệnh sởi, đặc biệt là đối với trẻ dưới 1 tuổi khi hệ miễn dịch chưa hoàn thiện. Mũi vắc xin sởi đầu tiên được khuyến cáo tiêm cho trẻ vào 9 tháng tuổi, nhằm tạo lớp bảo vệ sớm chống lại virus sởi khi mà lượng kháng thể thụ động nhận được từ mẹ qua nhau thai sẽ giảm dần sau 3 - 6 tháng sau sinh.

Nếu tiêm trễ lịch, trẻ không có đủ kháng thể để bảo vệ cơ thể trước khi tiếp xúc với virus, làm gia tăng nguy cơ nhiễm bệnh và các biến chứng nghiêm trọng như viêm phổi, viêm não, suy dinh dưỡng, thậm chí dẫn đến tử vong nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời.

Trong trường hợp quên lịch tiêm sởi mũi 1, bố mẹ hoặc người giám hộ cần đưa trẻ đi tiêm bù càng sớm càng tốt. Việc tiêm bù vẫn có thể tạo ra miễn dịch hiệu quả cho trẻ, giúp giảm nguy cơ mắc bệnh sởi. Không nên để thời gian trì hoãn càng dài bởi trẻ càng có nguy cơ bị lây nhiễm sởi từ môi trường xung quanh.

Đặc biệt, khi có dịch sởi bùng phát, việc không được tiêm vắc xin sởi đầy đủ và đúng lịch sẽ khiến nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Do đó, nếu trong trường hợp bố mẹ quên lịch tiêm sởi mũi 1 lúc trẻ 9 tháng tuổi thì cần nhanh chóng đưa trẻ đến ngay các trung tâm tiêm chủng hoặc bệnh viện gần nhất để được bác sĩ kiểm tra và chỉ định tiêm bù trong thời gian sớm nhất.

3.2. Trường hợp quên lịch tiêm mũi 2

Tiêm mũi sởi thứ 2 được khuyến cáo vào lúc trẻ 18 tháng tuổi đóng vai trò quan trọng trong việc củng cố và tăng cường khả năng miễn dịch của trẻ. Mũi vắc xin này không chỉ giúp tăng cường bảo vệ mà còn đảm bảo rằng những trẻ không có phản ứng miễn dịch đầy đủ sau mũi tiêm đầu tiên có thể đạt được miễn dịch hiệu quả hơn. Nếu mũi sởi thứ 2 bị tiêm trễ, trẻ có thể đối mặt với nguy cơ chưa được bảo vệ hoàn toàn, đặc biệt là khi tiếp xúc với nguồn bệnh trong cộng đồng.

Do đó, trong trường hợp quên lịch tiêm sởi mũi thứ 2, bố mẹ hoặc người giám hộ trẻ nên đưa trẻ đi tiêm bù càng sớm càng tốt. Nghiên cứu cho thấy trẻ tiêm đủ 2 mũi vắc xin sởi giúp phòng bệnh và biến chứng do sởi gây ra lên đến 98%.

4. Vắc xin sởi có lịch tiêm nhắc lại không?

Vắc xin sởi cần tiêm mũi nhắc lại để đảm bảo miễn dịch bảo vệ lâu dài cũng như kiểm soát và ngăn chặn nguy cơ bùng phát dịch sởi trong cộng đồng. Các nghiên cứu cho thấy nếu tiêm vắc xin sởi vào lúc 9 tháng tuổi, chỉ có khoảng 85% trẻ được tiêm cơ thể có đáp ứng miễn dịch và khoảng 15% số trẻ còn lại không đáp ứng miễn dịch do tác động của nhiều yếu tố khác nhau.

Chính vì vậy, các chuyên gia y tế nhấn mạnh việc tiêm vắc xin sởi sau 12 tháng tuổi chính là cơ hội thứ hai giúp cơ thể trẻ hình thành miễn dịch đối với những trường hợp chưa có đáp ứng miễn dịch sau tiêm mũi thứ nhất hoặc chưa được tiêm vắc xin sởi, từ đó gia tăng tỷ lệ miễn dịch cộng động trên 95%.

5. Có thể tiêm mũi sởi cùng lịch với vắc xin khác không?

Có thể tiêm vắc xin sởi cùng lịch với một số loại vắc xin khác nhưng điều này cần tuân theo các quy định về y tế và khuyến cáo từ các tổ chức y tế uy tín.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), vắc xin sởi (MMR - phòng ngừa sởi, quai bị và rubella) có thể tiêm cùng lúc với các loại vắc xin khác như vắc xin ngừa viêm gan B, bại liệt hoặc phế cầu khuẩn. Điều này không làm giảm hiệu quả của vắc xin và cũng không làm tăng nguy cơ tác dụng phụ sau tiêm ở người tiêm chủng.

Tuy nhiên, nếu không tiêm cùng thời điểm, cần tuân thủ khoảng cách tối thiểu giữa các mũi tiêm để đảm bảo an toàn. Thông thường, khoảng cách giữa các mũi vắc xin sống giảm độc lực (như sởi) ít nhất 4 tuần. Việc tiêm đồng thời các vắc xin có thể giúp tiết kiệm thời gian, đảm bảo lịch tiêm chủng được thực hiện đúng và đủ, từ đó tăng cường khả năng phòng bệnh hiệu quả.

Chuẩn bị gì khi đi tiêm mũi sởi cho bé theo lịch?

1. Trước khi tiêm

• Cần kiêng khem gì không?

Chuyên gia cho biết trước khi tiêm vắc xin sởi, bố mẹ không nên để trẻ phải kiêng khem quá nhiều về chế độ ăn uống hay sinh hoạt bình thường, thay vào đó trẻ cần ăn đầy đủ các chất dinh dưỡng nhưng cũng không nên ăn quá no.

Tuy nhiên, để đảm bảo quá trình tiêm chủng diễn ra an toàn và giúp vắc xin phát huy hiệu quả bảo vệ tối ưu, bố mẹ hoặc người giám hộ cần lưu ý tránh để trẻ sử dụng các chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá hay các loại thức ăn quá nhiều dầu mỡ ngay trước ngày tiêm vì chúng có thể làm ảnh hưởng hệ miễn dịch.

• Mang theo gì đến điểm tiêm?

Trước ngày tiêm vắc xin sởi, bố mẹ hoặc người giám hộ cần chuẩn bị đầy đủ các giấy tờ cần thiết có liên quan đến trẻ sổ tiêm chủng, sổ khám bệnh, các đơn thuốc trẻ đã và đang sử dụng,... bởi đây là thông tin rất quan trọng cùng với kết quả của quá trình khám sàng lọc, bác sĩ sẽ chỉ định tiêm vắc xin sởi phù hợp và chính xác nhất với từng trẻ.

2. Quy trình tiêm chủng an toàn tại điểm tiêm sởi

Tại phòng tiêm, bố mẹ hoặc người giám hộ cần hợp tác với điều dưỡng để cùng kiểm tra, đối chiếu các thông tin trên lọ vắc xin (tên vắc xin, tác dụng phòng bệnh, nhà sản xuất, nơi sản xuất, ngày sản xuất, hạn sử dụng, liều dùng, đường dùng) và tính toàn vẹn của vắc xin thông qua cảm quan… Điều này đảm bảo được quy trình an toàn tiêm chủng và tuân thủ nguyên tắc 3 đúng “đúng loại vắc xin, đúng đường tiêm, đúng liều lượng sử dụng” đảm bảo an toàn cho trẻ cũng như giúp vắc xin phát huy hiệu quả bảo vệ tốt nhất.

Sau khi tiêm vắc xin sởi, trẻ cần ở lại điểm tiêm chủng tối thiểu 30 phút để được theo dõi các dấu hiệu bất thường và được dặn dò, hướng dẫn bố mẹ cách theo dõi sức khỏe tối thiểu 48 giờ tiếp theo tại nhà. Nếu trẻ xuất hiện các triệu chứng như choáng váng, thở nhanh, khó thở, nôn, da mẩn đỏ... cần nhanh chóng đưa trẻ đến ngay các cơ sở y tế hoặc bệnh viện gần nhất để được sơ cứu kịp thời.

3. Chăm sóc trẻ sau khi tiêm vắc xin sởi

Sau khi trẻ tiêm vắc xin sởi, việc theo dõi các phản ứng tại vết tiêm là rất quan trọng để đảm bảo an toàn cho trẻ. Sau tiêm vắc xin trẻ có thể gặp phản ứng nhẹ như sưng, đỏ, hoặc đau tại vị trí tiêm. Tuy nhiên, đây là phản ứng bình thường sau tiêm cho thấy cơ thể trẻ đã đáp ứng vắc xin, bố mẹ không nên quá lo lắng.

Thay vào đó, bố mẹ cần lưu ý không xoa hay ấn mạnh vào vết tiêm để tránh làm tổn thương mô dưới da và khiến trẻ bị đau. Nếu trẻ có cảm giác quá khó chịu, bố mẹ hoặc người giám hộ có thể áp dụng phương pháp chườm mát để giúp giảm sưng, giảm đau giúp trẻ cảm thấy dễ chịu hơn.

Ngoài các phản ứng tại vết tiêm, trẻ có thể gặp một số phản ứng toàn thân như sốt nhẹ, mệt mỏi hoặc quấy khóc. Những phản ứng này thường xuất hiện trong vài ngày đầu sau khi tiêm và sẽ tự hết sau 1-2 ngày. Trong trường hợp trẻ bị sốt, bố mẹ có thể sử dụng thuốc hạ sốt theo hướng dẫn của bác sĩ và đảm bảo cho trẻ uống đủ nước để tránh mất nước.

Ngoài ra, trẻ cũng cần được nghỉ ngơi đủ kết hợp với chế độ ăn uống đầy đủ dưỡng chất để đẩy nhanh quá trình phục hồi sức khỏe. Đối với trẻ nhỏ còn bú mẹ, cần tiếp tục cho bú thường xuyên để tăng cường sức đề kháng. Đối với trẻ đã ăn dặm hoặc trẻ lớn hơn nên duy trì chế độ ăn nhẹ nhàng, dễ tiêu hóa, đầy đủ vitamin và khoáng chất để hỗ trợ hệ miễn dịch của trẻ hoạt động hiệu quả hơn.

Cuối cùng, bố mẹ cũng như người giám hộ nên theo dõi sát sao sức khỏe của trẻ tối thiểu 48 giờ sau tiêm tại nhà. Nếu phát hiện các dấu hiệu như sốt cao khó hạ, khó thở, co giật hoặc nổi ban bất thường ngoài da, cần đưa trẻ đến ngay các cơ sở y tế địa phương hoặc bệnh viện gần nhất để được thăm khám, chẩn đoán và chỉ định các biện pháp can thiệp y tế kịp thời.

Nếu còn bất kỳ thắc mắc nào về vấn đề lịch tiêm sởi, quý Khách hàng có thể liên hệ trực tiếp với VNVC thông qua hotline 028.7102.6595 hoặc inbox qua fanpage VNVC - Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em Người lớn hoặc đến ngay các trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc để được nhân viên chăm sóc Khách hàng hướng dẫn chi tiết, được bác sĩ thăm khám sàng lọc, tư vấn sức khỏe và chỉ định tiêm ngừa phù hợp. Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất tại đây.

Trong một số chương trình tiêm chủng mở rộng, vắc xin sởi thường được kết hợp với phòng ngừa quai bị và rubella (vắc xin phối hợp 3 trong 1 phòng sởi - quai bị - rubella). Việc tiêm vắc xin đầy đủ, đúng lịch không chỉ giúp trẻ phát triển hệ miễn dịch tốt nhất, mà còn ngăn chặn sự lây lan của bệnh trong cộng đồng.

Tóm lại, nắm được lịch tiêm sởi cho bé đầy đủ theo khuyến nghị của Bộ Y tế là biện pháp phòng ngừa quan trọng giúp bảo vệ trẻ khỏi căn bệnh nguy hiểm này. Theo khuyến cáo của Bộ Y tế, trẻ cần được tiêm mũi vắc xin sởi đầu tiên khi đủ 9 tháng tuổi và mũi nhắc lại khi trẻ được 18 tháng.