Bé đang bệnh có chích ngừa được không? Nên lưu ý những điều gì?

Việc tiêm chủng đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe trẻ em và người lớn khỏi các nguy cơ bệnh tật luôn hiện hữu trong suốt quá trình phát triển của xã hội. Để hiệu quả tiêm chủng đạt mức cao nhất, bảo vệ trẻ chống lại các tác nhân gây bệnh nguy hiểm một cách tối ưu, phụ huynh cần đảm bảo cho trẻ tiêm chủng vắc xin đầy đủ và đúng lịch. Tuy nhiên, trong suốt hành trình tiêm chủng của trẻ, sẽ không ít lần trẻ mắc bệnh, khiến bố mẹ lo lắng rằng, bé đang bệnh có chích ngừa được không? 

Lợi ích của việc tiêm phòng cho trẻ

Việc tiêm phòng cho trẻ mang đến vô số lợi ích không chỉ cho cá nhân mà còn cho cả cộng đồng, cụ thể:

• Phòng ngừa bệnh tật và các mối đe dọa bệnh tật nguy hiểm: Tiêm chủng vắc xin là biện pháp kích thích hệ thống miễn dịch sản xuất kháng thể đặc hiệu với các thành phần kháng nguyên của tác nhân gây bệnh, chủ động ngăn ngừa bệnh tật, bảo vệ sức khỏe không chỉ cho trẻ em mà còn cho cả người lớn. Không những thế, tiêm chủng vắc xin đầy đủ, đúng lịch theo khuyến cáo của các chuyên gia còn giúp giảm nguy cơ biến chứng nguy hiểm, di chứng kéo dài và thậm chí là tử vong, khi chẳng may mắc bệnh thì bệnh cũng chỉ diễn biến ở mức độ nhẹ, ít biến chứng, bệnh trạng nhanh chóng thuyên giảm và phục hồi đáng kể so với những trẻ không tiêm vắc xin hoặc có tiêm vắc xin nhưng không đầy đủ. Nhờ có vắc xin, nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm được kiểm soát tốt hơn, thậm chí được loại trừ và thanh toán hoàn toàn, đem lại sự an tâm về sức khỏe cho gia đình và xã hội.
• Tiết kiệm chi phí chăm sóc y tế: So với chi phí điều trị các bệnh truyền nhiễm, chi phí tiêm chủng vắc xin thấp hơn rất nhiều. Một ví dụ điển hình, chi phí điều trị cho một ca bệnh viêm màng não do não mô cầu cho thể lên đến gần 150 triệu đồng chưa kể các chi phí chăm sóc y tế và phục hồi sau điều trị phát sinh khác (theo thống kê từ Trung tâm Y tế Đại học Jimma, Ethiopia). Trong khi đó, chi phí chi trả cho việc tiêm chủng đầy đủ các loại vắc xin phòng ngừa cả 5 nhóm huyết thanh của vi khuẩn não mô cầu chỉ dao động khoảng vài triệu đồng, thấp hơn rất nhiều so với những chi phí điều trị khi mắc bệnh. Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF) ước tính, 1 đồng bỏ ra cho tiêm chủng có thể tiết kiệm được 16 đồng cho các các chi phí điều trị bệnh. Ngoài ra, khi trẻ được khỏe mạnh, bố mẹ không phải nghỉ làm để chăm sóc, từ đó tiết kiệm được ngày công làm việc, cải thiện tình hình tài chính của gia đình.
• Mang đến cơ hội được phát triển toàn diện cho trẻ em: Các bệnh truyền nhiễm không chỉ ảnh hưởng đến thể chất của trẻ mà còn gây ra các vấn đề về sức khỏe tâm thần, trí tuệ. Việc tiêm chủng đúng lịch giúp trẻ có nhiều lợi thế về sức khỏe, tối thiểu hóa số ngày nghỉ học do ốm bệnh, tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển toàn diện về thể chất và trí tuệ của trẻ trong tương lai.
• Hạn chế nguy cơ bùng phát dịch bệnh: Khi một tỷ lệ lớn dân số được tiêm chủng vắc xin đầy đủ, đúng lịch, tỷ lệ cá thể có miễn dịch trong cộng đồng tăng cao, mầm bệnh bị hạn chế về khả năng tìm kiếm vật chủ và lây lan, kiến tạo nên khái niệm "miễn dịch cộng đồng”. Khái niệm này là cơ sở để nhân loại tiến đến mục tiêu kiểm soát, loại trừ và xa hơn là thanh toán nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Điển hình vào năm 1980, sau nhiều năm nỗ lực gia tăng tỷ lệ bao phủ vắc xin phòng bệnh đậu mùa trên toàn cầu, thế giới đã thanh toán thành công căn bệnh gây hàng triệu ca tử vong trong nhiều thế kỷ - bệnh đậu mùa. Ngoài ra, cũng nhờ nỗ lực của hệ thống y tế dự phòng quốc gia cùng sự hỗ trợ của chương trình tiêm chủng mở rộng, Việt Nam thanh toán thành công bệnh bại liệt vào năm 2000 và loại trừ bệnh uốn ván sơ sinh vào năm 2005, đang tiến đến mục tiêu kiểm soát bệnh viêm gan B trong những năm tới.
• Bảo vệ những người không đủ điều kiện để tiêm chủng: Không phải tất cả mọi người đều đủ điều kiện để tiêm chủng, chẳng hạn như người suy giảm hệ thống miễn dịch, người đang điều trị bệnh nặng, trẻ sơ sinh, phụ nữ mang thai cũng bị hạn chế về số loại vắc xin có thể được tiêm. Chính vì thế, việc tiêm chủng vắc xin đầy đủ, đúng lịch cho những người khỏe mạnh khác giúp hạn chế nguồn lây, gián tiếp bảo vệ những người không thể tiêm chủng.
• Tiết kiệm chi phí y tế cho những bệnh có thể phòng ngừa: Tiêm chủng vắc xin cho cả trẻ em và người lớn giúp tiết kiệm chi phí chăm sóc y tế cho những bệnh lý đã có vắc xin dự phòng, giảm tải gánh nặng kinh tế, tạo ra nhiều nguồn lực hơn để các quốc gia có thể tập trung đầu tư vào nghiên cứu và tìm ra các phương pháp điều trị các bệnh nguy hiểm chưa có phương pháp dự phòng hoặc điều trị hiệu quả.

Tiêm chủng không chỉ là biện pháp phòng ngừa bệnh tật an toàn và hiệu quả mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống cho cả trẻ em và người lớn, không chỉ mang lại lợi ích cho cá nhân mà còn đóng góp to lớn trong việc bảo vệ sức khỏe toàn cộng đồng, ngăn chặn nhiều dịch bệnh bùng phát và mang lại sự phát triển bền vững cho xã hội.

⇒ Tham khảo thêm: Vì sao phải tiêm chủng cho trẻ? Một số điều cần biết để trẻ tiêm chủng được an toàn

Bé đang bệnh có chích ngừa được không?

Bé đang bệnh có chích ngừa được không còn tùy thuộc vào tình trạng bệnh lý mà trẻ mắc phải, nhiều trường hợp còn tùy thuộc vào loại vắc xin mà trẻ tiêm.

1. Khi bé bị bệnh nhẹ

Để trả lời cho câu hỏi "bé đang bệnh có chích ngừa được không?" cần phân biệt đó là bệnh nặng hay nhẹ. Trong trường hợp bé bị mắc các bệnh lý nhẹ, chẳng hạn như cảm lạnh, viêm họng hoặc các triệu chứng không đi kèm với sốt cao, trẻ hoàn toàn vẫn có thể tiêm chủng vắc xin như bình thường, không nhất thiết phải trì hoãn lịch tiêm.

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp, rối loạn đường tiêu hóa nhẹ mà không có sốt cao thường không gây ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả của vắc xin khi tiêm. Ngược lại, việc trì hoãn tiêm chủng có thể tạo ra các khoảng trống miễn dịch, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm ở trẻ.

⇒ Tham khảo thêm: Trẻ uống thuốc hạ sốt có tiêm phòng được không?

Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC Hoa Kỳ) khẳng định, trẻ vẫn có thể được chủng ngừa ngay cả khi trẻ mắc các bệnh lý nhẹ như cảm lạnh, đau tai, sốt nhẹ hoặc tiêu chảy… (1)

Tiến sĩ Whitney Casares - Bác sĩ nhi khoa, Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ cũng cho biết, nếu trẻ bị mắc một số bệnh với diễn biến nhẹ như sổ mũi nhẹ, cảm lạnh, viêm tai giữa, viêm xoang, viêm họng… thì trẻ hoàn toàn vẫn có thể tiêm ngừa vắc xin mà không gây ra bất cứ phản ứng phụ nghiêm trọng nào đến sức khỏe của trẻ. (2)

2. Khi bé bị bệnh nặng hoặc mãn tính

Khi bé mắc các bệnh cấp tính nặng, chẳng hạn như viêm phổi, nhồi máu cơ tim, sốt cao hoặc bất kỳ tình trạng nghiêm trọng nào khác, việc trì hoãn tiêm chủng là điều cần thiết. Lý do là hệ thống miễn dịch của bé khi đang mắc các bệnh lý cấp tính nặng phải tập trung đối mặt với các tình trạng nhiễm trùng nặng diễn ra bên trong cơ thể, trong khi đó việc tiêm chủng lại hoạt động dựa trên cơ chế kích thích hệ thống miễn dịch hoạt động để sản sinh kháng thể.

Điều này khiến hệ miễn dịch quá tải, có thể gây thêm áp lực không mong muốn lên hệ miễn dịch và cơ thể, ảnh hưởng xấu đến tình trạng bệnh lý mà trẻ đang gặp phải. Vì vậy, chỉ định trì hoãn tiêm chủng trong những trường hợp này không chỉ giúp bé có thời gian hồi phục mà còn đảm bảo rằng vắc xin sẽ phát huy hiệu quả cao nhất khi cơ thể bé phục hồi trở lại.

Tương tự, đối với trường hợp bé mắc các bệnh lý mạn tính như bệnh tim bẩm sinh, hen suyễn hoặc suy giảm miễn dịch, việc tiêm chủng cần phải được trì hoãn cho đến khi trẻ điều trị khỏi hẳn các bệnh lý mạn tính đang gặp phải và được sự xác nhận đã khỏi bệnh bởi các bác sĩ chuyên khoa.

⇒ Tham khảo thêm: Bé bị tiêu chảy có tiêm phòng được không? Cần lưu ý điều gì?

⇒ Tham khảo thêm: Đang bị cúm có tiêm phòng cúm được không?

Một số lưu ý khi chích ngừa cho bé đang bị bệnh

• Trước khi chích ngừa cho bé đang bị bệnh, cần đưa trẻ đến các cơ sở y tế hoặc bệnh viện để được thăm khám và tham vấn các bác sĩ chuyên khoa về tình trạng bệnh lý của trẻ, cách xử trí và chỉ định tiêm chủng phù hợp.
• Khi được xác định là bệnh nhẹ và trẻ có thể được tiêm chủng vắc xin, trẻ vẫn cần được khám sàng lọc trước tiêm để các bác sĩ khai thác tiền sử bệnh lý khác của trẻ, tình trạng sức khỏe tại thời điểm tiêm, lịch sử chủng ngừa nhằm chỉ định tiêm ngừa chính xác.
• Trong quá trình tiêm chủng, phụ huynh cần hợp tác với các điều dưỡng và nhân viên y tế để trấn an trẻ, giúp quá trình tiêm chủng diễn ra thuận lợi bởi khi bị bệnh, trẻ thường dễ quấy khóc, không hợp tác trong quá trình tiêm chủng, gây nhiều cản trở cho quá trình tiêm ngừa.
• Sau khi tiêm chủng, cần theo dõi sát sao tình trạng sức khỏe của bé tại cơ sở tiêm chủng trong khoảng 30 phút và ít nhất 48 phút sau tiêm tại nhà để phát hiện kịp thời bất kỳ phản ứng phụ nào. Nếu bé có dấu hiệu bất thường sau khi tiêm như phát ban, sốt cao trên 39°C, khó thở, thở rít, thở rút lõm lồng ngực, tím tái, co giật, mệt lả, không có phản ứng khi được gọi, trẻ bú kém, khóc thét bất thường, kéo dài trên 3 giờ, phát ban…, cần đưa bé đến cơ sở y tế ngay lập tức.
• Trong quá trình theo dõi tình trạng sức khỏe sau tiêm tại nhà, phụ huynh cũng cần xây dựng chế độ dinh dưỡng lành mạnh, bổ sung nhiều vitamin và khoáng chất từ các thực phẩm tươi, sạch, ưu tiên chế biến các món ăn dễ ăn, dễ nuốt, dễ tiêu hóa, uống nhiều nước, hạn chế cho trẻ ăn những loại thức ăn cay nóng, nhiều gia vị mặn, đồ ăn chế biến sẵn, thức ăn nhanh, thực phẩm đóng hộp, đồ muối chua… Cần duy trì chế độ sinh hoạt khoa học cho trẻ, cho trẻ vận động nhẹ nhàng, không vận động mạnh, quá sức và cho trẻ ngủ nhiều hơn và đảm bảo trẻ được nghỉ ngơi trong môi trường sạch sẽ, thoáng mát, yên tĩnh.
• Đối với những bé phải trì hoãn tiêm chủng do bệnh nặng, cần tiếp tục tiêm ngay sau khi bé được các bác sĩ chuyên gia xác nhận là đã hồi phục hoàn toàn. Đồng thời, cần tham vấn ý kiến bác sĩ để được tư vấn và chỉ định kế hoạch tiêm bù, tiêm vét, tiêm đuổi phù hợp, nhằm đảm bảo bé được bảo vệ đầy đủ và kịp thời.

Các bệnh thường gặp ở trẻ

Trẻ em là nhóm đối tượng yếu thế, có hệ miễn dịch chưa hoàn chỉnh, trí nhớ miễn dịch chưa đủ trưởng thành và khả năng đề kháng bệnh tật cũng rất yếu ớt, nên thường là đối tượng mà các tác nhân gây bệnh chọn làm mục tiêu để tấn công và gây bệnh, khiến trẻ luôn trong tình trạng đối diện với nguy cơ mắc rất nhiều bệnh lý truyền nhiễm nguy hiểm như:

• Các bệnh trẻ em thường gặp ở hệ hô hấp: Cảm lạnh thông thường, cúm, viêm họng, viêm phế quản, viêm phổi, viêm xoang, ho gà, bệnh do virus hợp bào hô hấp (RSV)...
• Những bệnh hệ tiêu hóa trẻ em thường mắc: Tiêu chảy, tiêu chảy cấp do Rotavirus, táo bón, viêm dạ dày, viêm ruột, trào ngược dạ dày, thực quản, trẻ bị nhiễm giun…
• Các bệnh nhiễm trùng trẻ có thể mắc phải: Thủy đậu, tay chân miệng, sởi, sốt xuất huyết, bệnh bạch hầu, viêm tai giữa, nhiễm trùng đường tiết niệu, nhiễm trùng da…
• Một số bệnh nguy hiểm khác hay gặp ở trẻ em: viêm não nhật bản, viêm gan, lao, đau mắt đỏ, bại liệt, sốt co giật…

⇒ Tìm hiểu thêm: 28 bệnh thường gặp ở trẻ em: Triệu chứng nhận biết và phòng ngừa

⇒ Tham khảo thêm: Trẻ bị tim bẩm sinh có tiêm phòng được không? Vắc xin nào ưu tiên?

Bé đang bệnh có chích ngừa được không phụ thuộc vào tình trạng sức khỏe mà bé đang gặp phải. Các bậc phụ huynh cần tham khảo ý kiến của bác sĩ để đưa ra chỉ định tiêm chủng chính xác, nhằm đảm bảo an toàn tiêm chủng cho trẻ ở mức tối ưu. Trong trường hợp chỉ gặp phải các tình trạng bệnh nhẹ, trẻ vẫn có thể tiêm chủng vắc xin theo đúng lịch tiêm đã khuyến cáo mà không cần thiết phải trì hoãn.