Dấu hiệu bị bệnh sởi ở trẻ sơ sinh có nguy hiểm không? Kèm hình ảnh

Sởi là bệnh truyền nhiễm dễ lây lan và có tốc độ truyền nhiễm nhanh chóng, ước tính 90% người không có miễn dịch với sởi khi tiếp xúc với người bệnh sẽ mắc virus. Đáng lưu ý, Việt Nam là quốc gia được cảnh báo có nguy cơ bùng phát sởi theo chu kỳ mỗi 4-5 năm một lần với gánh nặng bệnh tật để lại không nhỏ và trẻ sơ sinh chính là đối tượng hứng chịu tổn thương nặng nề nhất. Vậy bệnh sởi ở trẻ sơ sinh có gây nguy hiểm không? Dấu hiệu nhận biết sởi ở trẻ sơ sinh là gì? Cùng chuyên gia VNVC tìm hiểu trong bài viết dưới đây! (1)

Dấu hiệu bị sởi ở trẻ sơ sinh

Dấu hiệu bị sởi ở trẻ sơ sinh thường không điển hình, khởi đầu với các triệu chứng sốt, viêm họng nhẹ, biếng ăn, bỏ bú, tiêu chảy, nôn ói, đồng thời nổi ban dát hồng, không dày, hơi gờ lên mặt da nhưng mọc không theo tuần tự từ sau tai, gáy, mặt đến thân mình trong khoảng ba ngày.

Bệnh sởi (Measles) là bệnh nhiễm trùng cấp tính do virus Polinosa Morbillarum, thuộc họ Paramyxovirus gây bệnh, lây lan dễ dàng qua các giọt bắn hô hấp khi người bệnh thở, ho, hắt hơi hoặc nói chuyện, các giọt bắt có chứa virus sởi có thể tồn tại tối đa 2 giờ trong không khí hoặc trên bề mặt. Theo các chuyên gia y tế, một người mắc sởi có khả năng lây lan cho 10 - 18 người không có miễn dịch với sởi ở xung quanh. (4)

Mọi đối tượng đều có nguy cơ nhiễm sởi, trong đó trẻ sơ sinh, trẻ dưới 5 tuổi, người có hệ miễn dịch suy yếu, phụ nữ mang thai chưa được tiêm vắc xin là những đối tượng có nguy cơ cao gặp phải các biến chứng nghiêm trọng. Các triệu chứng của sởi xuất hiện trong khoảng 10 đến 14 ngày sau khi tiếp xúc với virus gây bệnh. Trong đó phát ban đỏ là triệu chứng đặc trưng nhất của bệnh sởi.

1. Dấu hiệu chung của bệnh sởi

• Sốt cao: Triệu chứng sốt có thể cao lên hơn 104 độ F, tương đương 40 độ C;
• Ho: Thường là ho khan, có thể gây đau họng. Đặc biệt, những đốm trắng nhỏ (đốm Koplik) có thể xuất hiện bên trọng miệng/ họng từ  2 - 3 ngày sau khi các triệu chứng bắt đầu; (5)
• Chảy nước mũi: Người bệnh có thể chảy nước mũi nhiều (sổ mũi) hoặc có lúc gây nghẹt mũi;
• Mắt đỏ và ngứa: Gây viêm kết mạc mắt, khiến mắt bị đỏ, ngứa và nhạy cảm với ánh sáng.

2. Biểu hiện ở da của bệnh sởi ở trẻ sơ sinh

• Phát ban sởi: Phát ban bắt đầu khoảng 7-18 ngày sau khi tiếp xúc, thường ở mặt và trên cơ. Nốt ban sẽ lan rộng đến tay, chân trong khoảng 3 ngày. Các nốt ban thường kéo dài từ 5 - 6 ngày trước khi bắt đầu mờ dần.
• Khô da: Bệnh sởi gây ra các nốt ban dát sẩn, ban gồ trên da, kết thành từng mảng, gây châm chích và khô da;
• Ngứa da: Thường ở giai đoạn các nốt sởi mới xuất hiện, người bệnh thường ít ngứa nhưng khi các nốt ban xuất hiện càng dày đặc, tình trạng ngứa sẽ trở nên rõ ràng hơn. Thậm chí, một số người có thể cảm thấy khó chịu, khiến họ liên tục gãi làm tình trạng da trở nên tồi tệ hơn.

3. Các triệu chứng về tiêu hóa

• Bỏ bú: Bệnh sởi thường sẽ có biểu hiện của việc nổi nốt đốm trắng đỏ trong miệng, gây đau rát, loét miệng khiến trẻ chán ăn, bỏ bú sữa mẹ. Tuy nhiên, đối với trẻ sơ sinh, sữa mẹ là “liều thuốc” miễn dịch hiệu quả nhất để chống lại bệnh tật. Do đó, mẹ vẫn nên tăng cường cho trẻ bú mẹ, có thể chia nhỏ các cử để đảm bảo cung cấp đầy đủ dinh dưỡng và năng lượng cho trẻ.
• Tiêu chảy: Là triệu chứng phổ biến của bệnh sởi, tuy nhiên trong một số trường hợp nghiêm trọng, trẻ có thể gặp phải tình trạng tiêu chảy nặng và gây ra mất nước;
• Hay nôn trớ: Đây cũng là triệu chứng thường gặp khi trẻ bị sởi. Đối với việc nôn mửa không can thiệp và kiểm soát kiểm thời có thể dẫn đến tình trạng mất nước nguy hiểm.

Một số hình ảnh bệnh sởi ở trẻ sơ sinh

Bệnh sởi ở trẻ sơ sinh có nguy hiểm không?

Bệnh sởi ở trẻ sơ sinh vô cùng nguy hiểm. Trẻ sơ sinh với hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, khả năng tự sản sinh kháng thể kém, chủ yếu được bảo vệ thông qua lượng kháng thể truyền từ sữa mẹ trong những tháng đầu đời khi chưa thể tiếp nhận miễn dịch chủ động từ vắc xin.

Tuy nhiên, nồng độ kháng thể này sẽ giảm xuống nhanh chóng theo thời gian và dần biến mất khi trẻ từ 6 tháng tuổi. Điều này có nghĩa là nếu người mẹ không có kháng thể chống sởi do chưa tiêm vắc xin có chứa thành phần sởi trong giai đoạn trước khi mang thai, trẻ sinh ra sẽ không có kháng thể chống sởi do mẹ truyền thụ động qua nhau thai trong giai đoạn mang thai hoặc qua sữa mẹ ở giai đoạn sơ sinh, làm gia tăng nguy cơ lây nhiễm sởi.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính, có khoảng 136.000 ca tử vong do bệnh sởi gây ra vào năm 2022, trong đó chủ yếu là ở trẻ dưới 5 tuổi. Sởi không chỉ gây ra các triệu chứng cấp tính như sốt, phát ban mà có thể dẫn đến các biến chứng nặng nề như viêm phổi, viêm não... Theo các chuyên gia y tế, biến chứng của bệnh sởi thường gặp ở trẻ sơ sinh, phụ nữ mang thai, trẻ suy dinh dưỡng hoặc suy giảm miễn dịch.

Theo thống kê, viêm phổi do virus sởi có tỷ lệ xảy ra trong khoảng 5% bệnh nhân, trong đó trường hợp ghi nhận ở trẻ sơ sinh là phổ biến nhất. Đối với biến chứng viêm não do sởi, cứ 1.000 trẻ mắc bệnh thì có khoảng 1 trẻ bị viêm não (sưng não), để lại những hệ lụy nghiêm trọng về sau như điếc, khuyết tật trí tuệ. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh (CDC Hoa Kỳ) cũng cho biết, cứ 1.000 trẻ bị nhiễm bệnh sởi thì có khoảng 1 đến 3 trẻ tử vong do các biến chứng về hệ hô hấp và thần kinh.

Một nghiên cứu của Đại học Harvard vào năm 2019 đã cho thấy bệnh sởi có thể làm suy giảm trí nhớ miễn dịch của cơ thể. Các nhà nghiên cứu đã báo cáo trên tạp chí Science rằng virus sởi có khả năng tiêu diệt 11 đến 73% kháng thể trong cơ thể người bệnh, làm cho làm cho hệ thống miễn dịch của người bệnh bị tái lập như ở trẻ sơ sinh. Điều này khiến bệnh nhân dễ mắc các bệnh khác, kể cả những bệnh đã từng mắc trước đây và làm tăng nguy cơ dẫn đến các biến chứng nguy hiểm và thậm chí tử vong.

Cách phòng bệnh sởi cho trẻ sơ sinh

1. Người mẹ nên tiêm chủng trước khi mang thai

Tầm quan trọng của kháng thể trong cơ thể người mẹ tác động đến thai nhi là vô cùng lớn. Kháng thể không chỉ là yếu tố bảo vệ sức khỏe cho riêng người mẹ mà còn mang “ý nghĩa miễn dịch quý giá” bảo vệ con trong những năm tháng đầu đời. Nhất là đối với các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như sởi, khả năng lây lan nhanh chóng và gây biến chứng nặng nề đến các đối tượng có nguy cơ cao như trẻ sơ sinh và phụ nữ mang thai.

Người mẹ chưa tiêm vắc xin không chỉ có nguy cơ nhiễm trùng mà còn có nguy cơ gặp biến chứng trong thai kỳ. Mặc dù virus sởi không gây dị tật thai nhi nhưng sẽ làm thay đổi cơ chế sinh lý, làm giảm khả năng dung nạp miễn dịch trong cơ thể người mẹ. Theo bác sĩ, phụ nữ mang thai mắc bệnh sởi có nguy cơ gây tử vong ở người mẹ, sảy thai tự nhiên, thai chết lưu trong tử cung và khả năng trẻ sơ sinh khi chào đời nhẹ cân rất cao.

Do đó, phụ nữ trước khi có dự định mang thai cần chủ động tiêm phòng vắc xin chứa thành phần sởi để tạo miễn dịch mạnh mẽ chống lại bệnh. Phụ nữ nên hoàn thành lịch tiêm trước khi mang thai ít nhất 1 tháng (tốt nhất 3 tháng), đây là khoảng thời gian vừa đủ giúp cơ thể có đủ thời gian sản sinh kháng thể, vừa không ảnh hưởng đến thai nhi (do vắc xin sởi là vắc xin sống, giảm độc lực, có thành phần rubella không được tiêm cho phụ nữ mang thai). Đây là 1 trong những cách phòng bệnh sởi ở trẻ sơ sinh.

Bên cạnh tiêm vắc xin phòng sởi, phụ nữ mang thai cũng cần tiêm thêm các loại vắc xin phòng bệnh khác để đảm bảo sức khỏe toàn diện như thủy đậu, bạch hầu - ho gà - uốn ván, phế cầu khuẩn, viêm màng não do não mô cầu, viêm não nhật bản, uốn ván, cúm, HPV, sốt xuất huyết…

Tham khảo gói vắc xin dành cho phụ nữ mang thai TẠI ĐÂY

1. Tiêm vắc xin sởi khi bé đủ tháng tuổi

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tiêm phòng sởi là biện pháp phòng sởi hiệu quả, an toàn và tiết kiệm nhất. Bộ Y tế Việt Nam chỉ định trẻ nhỏ nên được tiêm mũi sởi đầu tiên từ 9 tháng tuổi, mũi thứ hai được thực hiện sau đó 6 - 7  tháng (khi trẻ được 15 -18 tháng) và mũi tiêm nhắc khi 4 - 6 tuổi để đạt hiệu quả bảo vệ tốt nhất.

Hiện tại có 5 loại vắc xin phòng bệnh sởi ở trẻ em như sau:

Vắc xin MVVAC (Việt Nam)

Nghiên cứu và sản xuất bởi Polyvac – Việt Nam, khả năng phòng bệnh sởi, được chỉ định tiêm 9 tháng tuổi trở lên và người chưa có kháng thể sởi. Vắc xin được chỉ định tiêm 3 mũi, bao gồm:

• Mũi 1: Mũi tiêm đầu tiên trong độ tuổi;
• Mũi 2 (khuyến cáo tiêm vắc xin phối hợp Sởi – Quai bị – Rubella): khi trẻ đạt 12 tháng tuổi (cách mũi sởi đơn ít nhất 1 tháng);
• Liều thứ 3 (khuyến cáo tiêm vắc xin phối hợp Sởi – Quai bị – Rubella): 3 năm sau hoặc lúc trẻ 4 - 6 tuổi.

Vắc xin MVVAC cũng có trong chương trình tiêm chủng mở rộng, chỉ định lịch tiêm 2 mũi cho trẻ từ 9 tháng tuổi, bao gồm:

• Mũi 1: Mũi tiêm đầu tiên trong độ tuổi;
• Mũi nhắc: Khi trẻ đạt 18 tháng tuổi.

Vắc xin MR (Việt Nam)

Nghiên cứu và phát triển bởi Trung tâm nghiên cứu sản xuất vắc xin và sinh phẩm y tế, khả năng phòng bệnh sởi - rubella, chỉ định tiêm cho trẻ em từ 9 tháng tuổi trở lên và người lớn dưới 45 tuổi. Đây là vắc xin có trong chương trình tiêm chủng mở rộng, nếu có nhu cầu tiêm chủng, phụ huynh có thể đưa con đến ngay các trung tâm y tế địa phương để được bác sĩ tư vấn và chỉ định tiêm chủng phù hợp.

Vắc xin Priorix (Ý)

Nghiên cứu và phát triển bởi tập đoàn Glaxosmithkline (GSK) – Bỉ, phòng kết hợp 3 bệnh sởi - quai bị - rubella, được chỉ định tiêm cho trẻ em từ 9 tháng tuổi và người lớn.

Vắc xin MMR II (Mỹ)

Nghiên cứu và phát triển bởi tập đoàn Merck Sharp and Dohm (Mỹ), phòng kết hợp 3 bệnh sởi - quai bị - rubella, được chỉ định tiêm cho trẻ từ 12 tháng tuổi trở lên và người lớn.

Vắc xin MMR (Ấn Độ)

Nghiên cứu và phát triển bởi công ty Serum Institute of India Ltd được chỉ định tiêm cho trẻ em từ 12 tháng tuổi đến 10 tuổi giúp phòng bệnh Sởi – Quai bị – Rubella.

Vắc xin ProQuad (Mỹ)

Nghiên cứu và phát triển bởi tập đoàn Merck & Co. (Hoa Kỳ) được chỉ định tiêm cho trẻ từ 12 tháng tuổi và người lớn phòng bệnh phòng bệnh Sởi - Quai bị - Rubella - Thủy đậu.

Nếu có bất kỳ thắc mắc nào về vắc xin phòng sởi cho trẻ sơ sinh hoặc có nhu cầu về các loại vắc khác tại VNVC,  liên hệ trực tiếp với VNVC thông qua hotline 028.7102.6595 hoặc inbox qua fanpage facebook VNVC - Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em & Người lớn hoặc đến ngay các trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc để được nhân viên chăm sóc Khách hàng hướng dẫn chi tiết, được bác sĩ thăm khám sàng lọc, tư vấn sức khỏe và chỉ định tiêm ngừa phù hợp. Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất tại đây.

2. Vệ sinh cá nhân cho bé

Cách để phòng ngừa bệnh sởi ở trẻ sơ sinh đơn giản và hiệu quả chính là giữ vệ sinh cá nhân sạch sẽ, hình thành thói quen rửa tay bằng xà phòng và dung dịch sát khuẩn cho trẻ sau khi tiếp xúc với môi trường công cộng, trước và sau khi dùng bữa/ đi vệ sinh, để ngăn chặn nguy cơ tiếp xúc với mầm bệnh.

Bên cạnh giữ vệ sinh cá nhân, cần đặc biệt lưu ý tới việc vệ sinh môi trường sống xung quanh. Thường xuyên lau chùi, khử trùng các bề mặt, vật dụng thường xuyên tiếp xúc như tay nắm cửa, tay vịn cầu thang, bàn ghế, ly, chén bát, điều khiển tivi, điều khiển máy lạnh… để không để virus cũng như vi khuẩn trú ngụ. Nếu có thể, mỗi gia đình có thể trang bị thêm máy lọc không khí để lọc bụi bẩn, bảo vệ hệ hô hấp cho các thành viên trong gia đình.

3. Không cho bé tiếp xúc với nguồn lây bệnh

Sởi là bệnh có tốc độ lây lan qua đường hô hấp rất cao, trẻ nhỏ là đối tượng có hệ miễn dịch nhạy cảm, rất dễ lây nhiễm virus từ người mang trùng. Do đó, phụ huynh cần đặc biệt lưu ý cách ly tuyệt đối trẻ với người bệnh. Đồng thời, cần hạn chế đi đến những nơi đang thông báo dịch sởi cũng như bảo vệ trẻ ở những nơi đông người như trường học, bệnh viện, nơi công cộng bằng cách đeo khẩu trang, kính mắt…

4. Cho trẻ sơ sinh bú sữa mẹ để có đề kháng tốt

Các bác sĩ cho biết, nuôi con bằng sữa mẹ được coi là cách tối ưu để cung cấp các chất dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển của trẻ sơ sinh và hình thành hệ thống miễn dịch của trẻ. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) khuyến cáo, nên cho trẻ bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6 tháng đầu sau sinh và bổ sung thêm thức ăn ngoài việc cho trẻ bú mẹ đến khi trẻ 2 tuổi để tạo sức đề kháng tốt cho trẻ. (7)

Theo nghiên cứu, sữa mẹ chứa nhiều thành phần hoạt tính sinh học, bao gồm kháng thể, vừa ngăn ngừa nhiễm trùng vừa hỗ trợ thiết lập hệ vi sinh vật đường ruột phù hợp cho trẻ sơ sinh. Do đó, bú sữa mẹ là cách phòng ngừa hiệu quả bệnh sởi và các bệnh truyền nhiễm khác cho trẻ sơ sinh một cách hiệu quả. (8)

Cách chăm sóc bé sơ sinh bị sởi

Hiện tại, bệnh sởi chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, công tắc chăm sóc và chữa bệnh tập trung vào thuyên giảm triệu chứng. Trong một số trường hợp, nếu có đủ điều kiện chăm sóc và cách ly, bác sĩ có thể chăm sóc và điều trị trẻ tại nhà. Một số cách chăm sóc bệnh sởi ở trẻ sơ sinh tại nhà mà phụ huynh cần lưu ý như sau:

• Bổ sung đủ nước để bù lại lượng chất lỏng đã mất đi do tiêu chảy hoặc nôn mửa;
• Duy trì chế độ dinh dưỡng lành mạnh, không bỏ bữa, đảm bảo vẫn đầy đủ chất dinh dưỡng cho trẻ. Đối với trẻ sơ sinh, sữa mẹ vẫn là nguồn dinh dưỡng tốt nhất;
• Sử dụng thuốc hạ sốt (nếu trẻ có dấu hiệu sốt từ 38,5 độ C) theo chỉ định của bác sĩ;
• Sử dụng thuốc nhỏ mắt bằng nước muối 0.9%;
• Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tất cả trẻ em hoặc người lớn bị sởi nên bổ sung hai liều vitamin A, cách nhau 24 giờ, hỗ trợ phục hồi lượng vitamin A trong cơ thể, ngăn ngừa tổn thương mắt và mù lòa. Đặc biệt, bổ sung vitamin A cũng có thể làm giảm số ca tử vong do sởi.
• Cần lưu ý đeo khẩu trang khi chăm sóc trẻ để tránh việc lây nhiễm.

Khi nào cần đưa bé đến bác sĩ?

Bệnh sởi ở trẻ sơ sinh có khả năng sẽ chuyển biến nhanh chóng và bệnh tình trở nên nghiêm trọng nếu không được chăm sóc và điều trị đúng cách. Đặc biệt là trẻ sơ sinh với sức khỏe rất “mỏng manh” và dễ bị tổn thương nặng nề bởi tác nhân gây bệnh. Do đó, phụ huynh cần đặc biệt lưu ý các biểu hiện của trẻ, nếu thấy có bất kỳ dấu hiệu trở nặng nào, cần nhanh chóng đưa đến cơ sở y tế gần nhất.

Một số biểu hiện khi nhiễm sởi cho thấy bệnh tình của trẻ đang có xu hướng nghiêm trọng hơn:

• Sốt cao liên tục, không đáp ứng lại thuốc hạ sốt, nhiệt độ cơ thể từ 39 độ C trở lên;
• Xuất hiện các biểu hiện như khó thở, thở nhanh, thở gấp;
• Mệt mỏi, lừ đừ, chán ăn, không sinh hoạt và vui chơi như bình thường;
• Phát ban toàn thân nhưng chưa có dấu hiệu hạ sốt.

Bệnh sởi ở trẻ sơ sinh là căn bệnh nguy hiểm, có khả năng lây lan “thần tốc”, gây ra các biến chứng nghiêm trọng, thậm chí tử vong ở trẻ. Các dấu hiệu khởi phát của bệnh sởi cần đặc biệt lưu ý là sốt cao, ho, sổ mũi, mắt đỏ và phát ban lan rộng khắp cơ thể. Phụ huynh cần nhận biết sớm dấu hiệu trẻ bị sởi để nhanh chóng can thiệp điều trị kịp thời, tránh để bệnh tình xấu đi, ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ trong tương lai.