12 cách tăng đề kháng cho bé, hiệu quả cho trẻ hay ốm vặt

Trẻ nhỏ với hệ miễn dịch chưa hoàn chỉnh là “mục tiêu” lý tưởng cho các loại vi khuẩn, virus nhắm đến. Khi trẻ mắc bệnh, thường diễn tiến nặng, nguy cơ biến chứng và tử vong cao. Tăng đề kháng cho bé là mối trăn trở của nhiều bậc phụ huynh.

Con bạn hay ốm vặt có phải do đề kháng yếu không?

Trước hết, ba, mẹ cần hiểu được tầm quan trọng của sức đề kháng với sức khỏe của trẻ. Sức đề kháng tương tự “chiếc khiên”, có tác dụng ngăn chặn các tác nhân gây hại như virus, vi khuẩn, nấm, ký sinh trùng xâm nhập vào cơ thể trẻ. Trẻ nhỏ có sức đề kháng yếu hơn người trưởng thành, tần suất mắc bệnh cũng cao hơn, đặc biệt là ở trẻ nhỏ dưới 5 tuổi.

Hệ miễn dịch của trẻ lúc này chưa hoàn thiện, sức đề kháng với bệnh tật cũng kém. 6 tháng sau sinh, kháng thể trẻ có được do mẹ truyền sang đã suy giảm và mất dần, trẻ có nguy cơ mắc nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Cơ thể trẻ nhỏ bé, mỗi khi bị tác nhân gây bệnh tấn công lần đầu tiên, dù được điều trị kịp thời vẫn có nguy cơ để lại di chứng nặng, thậm chí tử vong.

Hướng dẫn cách tăng đề kháng cho bé nhà bạn hiệu quả

Để tăng đề kháng cho bé hiệu quả, an toàn, ba mẹ có thể áp dụng 12 phương pháp sau.

1. Tiêm phòng đúng lịch để tăng sức đề kháng cho trẻ

Vắc xin là chế phẩm có tính kháng nguyên có nguồn gốc từ vi sinh vật gây bệnh hoặc vi sinh vật có cấu trúc kháng nguyên giống vi sinh vật gây bệnh, đã được bào chế đảm bảo độ an toàn cần thiết, làm cho cơ thể tự tạo ra tình trạng miễn dịch chống lại tác nhân gây bệnh.

Cơ chế phòng bệnh của vắc xin là “bắt chước” quá trình gây bệnh tự nhiên của tác nhân gây bệnh (vi rút, vi khuẩn...) nhằm giúp cơ thể chống lại căn bệnh đó khi có sự xâm nhập của vi rút, vi khuẩn. Cụ thể, khi được đưa vào cơ thể, vắc xin kích thích hệ thống miễn dịch sản xuất ra một chất đặc hiệu (được gọi là kháng thể) để chủ động tấn công hay tiêu diệt tác nhân gây bệnh.

Tiêm chủng vắc xin là một trong những biện pháp an toàn nhất, hiệu quả nhất để phòng bệnh, tăng cường sức đề kháng và nâng cao chất lượng cuộc sống, không chỉ cho trẻ em mà còn cho cả người lớn. Tiêm chủng không những có vai trò lớn trong miễn dịch của cá thể mà còn bảo vệ sức khỏe cộng đồng, giúp ngăn chặn dịch bệnh bùng phát.

2. Chế độ dinh dưỡng phù hợp cho sự phát triển của trẻ

Dinh dưỡng là một trong các yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến sự phát triển và sức đề kháng của mỗi đứa trẻ. Thế nhưng, trên thực tế, tỷ lệ trẻ biếng ăn, suy dinh dưỡng, thấp còi tại Việt Nam cao hơn mức trung bình của nhiều quốc gia trên thế giới nói chung và trong khu vực nói riêng. Có đến 40% trẻ em 2-3 tuổi tại Việt Nam biếng ăn, mỗi năm có hơn 230.000 trẻ em dưới 5 tuổi thiếu dinh dưỡng cấp, 50% trẻ Việt Nam dưới 5 tuổi thiếu vi chất dinh dưỡng như kẽm, thiếu máu do thiếu sắt, thiếu vitamin A tiền lâm sàng,...

Nguồn dinh dưỡng tăng cường đề kháng cho trẻ sơ sinh là sữa mẹ. Bên cạnh nguồn dinh dưỡng cần thiết cho trẻ trong những tháng đầu đời, sữa mẹ còn chứa kháng thể có được nhờ việc tiêm vắc xin trước mang thai, giúp bảo vệ bé trước nhiều bệnh lý nhiễm trùng khác nhau. Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ cần được bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6 tháng đầu đời.

Ở nhóm trẻ lớn hơn, cần cho trẻ uống đủ nước, bữa ăn hằng ngày phải đầy đủ 4 nhóm chất dinh dưỡng chính gồm tinh bột, đạm, lipid, các vitamin và khoáng chất. Đặc biệt, để tăng cường đề kháng cho trẻ, bữa ăn hằng ngày không được thiếu kẽm trong cua, tôm, gan, thịt bò và các loại ngũ cốc. Rau củ, rau quả tươi chứa nhiều vitamin và hạn chế tình trạng táo bón ở trẻ. Ngoài ra, các loại đậu, sữa chua, ngũ cốc nguyên cám cũng rất quan trọng trong thực đơn hằng ngày.

3. Cho trẻ tiếp xúc với môi trường bên ngoài để tăng đề kháng tự nhiên

Vui chơi ngoài trời giúp trẻ được hưởng lợi từ việc tiếp xúc với ánh sáng mặt trời từ đó hấp thu được nhiều vitamin D. Môi trường tự nhiên và không khí thoáng đãng, góp phần phát triển xương, hệ thống miễn dịch, hoạt động thể chất mạnh mẽ hơn và đồng thời giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch và béo phì.

Hiện béo phì ở trẻ em đang là tình trạng báo động. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, Bồ Đào Nha là quốc gia châu Âu thứ hai có tỷ lệ thừa cân cao nhất ở trẻ em 11 tuổi (32%), sau Hy Lạp (33%) và tiếp theo là Ireland (30%). Tỷ lệ mắc béo phì tại Việt Nam có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất trong các nước Đông Nam Á, ở mức 38%.

Mặt khác, trẻ lười vận động, thường xuyên tiếp xúc với các thiết bị điện tử trong thời gian dài có thể khiến thị lực giảm sút, nhưng vui chơi ngoài trời có thể mang kết quả ngược lại, giúp cải thiện thị lực của trẻ. Các nhà khoa học thuộc Đại học Cambridge (Anh) cho biết, cứ thêm 1 giờ hoạt động ngoài trời mỗi tuần, nguy cơ trẻ cận thị sẽ giảm đi 2%.

4. Hạn chế sử dụng thuốc kháng sinh cho trẻ

Hiện nay, khi thấy trẻ ốm, nhiều bậc cha mẹ hay mua thuốc cho trẻ uống mà không tuân theo chỉ định của bác sĩ. Công dụng của thuốc kháng sinh là diệt vi khuẩn và không có tác dụng với virus trong khi đó hiện nhiều bệnh như cảm cúm đều do tác nhân virus gây ra. Việc dùng thuốc kháng sinh bừa bãi, đặc biệt là sử dụng các loại thuốc kháng sinh liều cao, phổ rộng dài ngày sẽ dẫn đến nhiều hậu quả.

Ví dụ vi khuẩn bị kháng thuốc dẫn đến không đáp ứng điều trị hoặc phải đổi thuốc khác gây kéo dài thời gian nằm viện, tốn kém chi phí, thuốc tiêu diệt cả những vi khuẩn có lợi cho cơ thể.... Trẻ uống kháng sinh bừa bãi còn có thể bị tổn thương gan thận, loạn khuẩn đường ruột, suy giảm miễn dịch.

5. Dạy bé thói quen giữ vệ sinh cá nhân

Giữ vệ sinh cá nhân giúp trẻ tránh khỏi nguy cơ tiếp xúc, xâm nhập của các tác nhân gây bệnh, bảo vệ các tế bào miễn dịch. Cần dạy bé thói quen rửa tay bằng xà phòng trước khi ăn, sau khi đi về nhà và sau khi đi vệ sinh.

Ngoài ra, vi khuẩn, virus thường xâm nhập cơ thể qua mắt, mũi, miệng. Ba mẹ nên nhắc nhở con không đưa tay bẩn lên mắt hoặc ngoáy mũi, bỏ thói quen mút tay hoặc cắn móng tay (nếu có). Trẻ trên 2 tuổi nên học cách tự vệ sinh răng miệng sau bữa ăn và 2 buổi sáng, tối mỗi ngày. Thời gian đánh răng tối thiểu 1 phút và tối đa 3 phút, vệ sinh răng, cả vùng trong má, vòm miệng cùng chải lưỡi. (1)

6. Hãy massage cho trẻ sơ sinh để tăng tuần hoàn máu

Massage hay chạm vào bé trong giai đoạn phát triển giúp kích thích các dây thần kinh, thúc đẩy phát triển trí tuệ, làm dịu cảm xúc, tăng cường tình cảm,... và cả tăng sức đề kháng cho trẻ. Massage cho trẻ sơ sinh còn giúp bé tăng khả năng miễn dịch, kháng bệnh, kích thích tiêu hóa, khả năng hấp thụ và giảm đầy hơi.

Hãy chắc chắn rằng tay của ba, mẹ đã sạch sẽ, chuẩn bị thêm khăn bông mềm, tã, quần áo, dầu massage cho trẻ sơ sinh. Thời điểm tốt nhất để massage cho trẻ là sau ăn 40 tới 50 phút. Khi vừa mới bắt đầu massage cho trẻ, ba mẹ nên thực hiện trong 5 tới 10 phút, sau đó tăng dần thời gian. Ở trẻ 3 tháng tuổi có thể massage lên đến 30 phút.

Có 6 vị trí ba mẹ có thể massage bao gồm:

• Massage mặt: Dùng ngón trỏ tạo hình tròn nhỏ lên mặt bé, từ giữa trán vuốt ve sang hai bên gương mặt. Từ trán chuyển đến má, mũi rồi cằm. Massage tai bằng hai ngón trỏ và hai ngón cái, dây nhẹ từ dưới lên vành tai trên.
• Massage ngực: Đơn giản là xoa nhẹ từ bả vai trái sang bả vai phải rồi đổi ngược lại.
• Massage bụng: Theo chiều kim đồng hồ, tránh chạm vào rốn nếu trẻ chưa rụng rốn. Massage bụng hiệu quả trong việc cải thiện hệ tiêu hóa, tăng cường khả năng bài tiết, tránh táo bón.
• Massage cánh tay: Dùng lòng bàn tay vỗ nhẹ sau đó vuốt dọc từ cánh đến cổ tay bé. Xoa bóp lòng bàn tay và các ngón tay bé một cách nhẹ nhàng. Ba mẹ bắt đầu từ tay phải của bé sau đó đổi tay và thực hiện lại động tác này nhiều lần.
• Massage chân: Xoa nhẹ dọc 2 chân bé, nhẹ nhàng bóp đùi ở đầu gối, bắp chân, xoa bóp mắt cá chân rồi đến bàn chân và ngón chân.
• Massage lưng: Cho bé nằm úp trên giường. Tay ba mẹ di chuyển từ đầu massage dọc theo hông xuống cột sống (không chạm vào cột sống). Bàn tay và ngón tay nhẹ nhàng xoa dần sang 2 bên.

7. Cho bé ngủ đủ

Ngủ đủ giấc không chỉ giúp bé phát triển tốt thể chất và trí não, mà còn tăng đề kháng cho bé hiệu quả. Khi ngủ, cơ thể sẽ tự tiến hành sửa chữa các mô tổn thương, tăng tiết hormone cải thiện sức đề kháng, kháng viêm, kháng nhiễm trùng. Tùy theo từng lứa tuổi mà ba mẹ cho bé ngủ từ 9 tới 12 tiếng mỗi ngày. Để cải thiện chất lượng giấc ngủ, nên cho bé ngủ trong không gian yên tĩnh, hạn chế ánh sáng và duy trì độ ẩm thích hợp nhằm giúp bé không gặp khó khăn khi hô hấp.

8. Cho bé tham gia các hoạt động thể dục thể thao

Tập luyện thể dục, thể thao thường xuyên giúp trẻ tăng cường trao đổi chất, chuyển hóa năng lượng, có lợi cho xương khớp. Không chỉ tăng cường đề kháng cho bé, qua các nghiên cứu cho thấy, những đứa trẻ thường xuyên rèn luyện thể lực với các hoạt động thể dục, thể thao có khả năng tiếp thu kiến thức và xử lý vấn đề tốt hơn những trẻ không có thói quen này.

9. Kiểm tra sức khỏe định kỳ cho bé

Kiểm tra sức khỏe định kỳ giúp ba mẹ nắm được tình trạng sức khỏe của bé, đặc biệt là sự tăng trưởng về thể chất, tinh thần. Kiểm tra sức khỏe định kỳ đặc biệt quan trọng trong 1000 ngày đầu đời của trẻ. Trong giai đoạn này, nếu trẻ được theo dõi và chăm sóc kỹ lưỡng về sức khỏe và dinh dưỡng, trẻ sẽ phát triển tối đa trong giai đoạn hiện tại, đồng thời tác động lâu dài đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ trong quá trình trưởng thành.

10. Nếu bố mẹ có hút thuốc hãy bỏ ngay hôm nay

Chất nicotine có trong thuốc lá tác động tiêu cực đến sự phát triển thai nhi và trẻ sơ sinh. Thuốc lá là nguyên nhân tử vong hàng đầu ở trẻ sơ sinh khỏe mạnh, có thể gây đột tử trẻ sơ sinh mà không rõ nguyên nhân. Ngoài ra khói thuốc gây bệnh hen suyễn, nhiễm trùng hô hấp, nhiễm trùng tai, viêm phế quản, viêm phổi thường gặp ở trẻ sơ sinh. Do đó, nếu đang hút thuốc lá, ba mẹ hãy thay đổi thói quen này. Nếu có thể, hãy bỏ ngay từ hôm nay để bảo vệ sức khỏe con và cả ba mẹ.

11. Tạo môi trường sống sạch, trong lành cho trẻ

Chất lượng không khí tại các thành phố lớn nước ta đang ở mức báo động. Ô nhiễm không khí dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe đặc biệt là ở nhóm đối tượng trẻ sơ sinh có sức đề kháng yếu. Hệ hô hấp của trẻ bị suy yếu bởi ô nhiễm không khí, tạo điều kiện cho các loại virus, vi khuẩn xâm nhập.

Để cải thiện môi trường sống cho trẻ, ba mẹ nên giữ phòng ở thông thoáng, sạch sẽ bằng cách lau dọn thường xuyên, thay ga gối để tránh bụi bẩn khiến bé kích ứng. Giữ vệ sinh bộ lọc điều hòa để luồng không khí luôn sạch sẽ. Che chắn kỹ càng, đeo khẩu trang cho bé mỗi khi ra ngoài. Nếu gia đình sống gần nhà máy, xí nghiệp, hãy đóng kín cửa sổ để hạn chế bụi vào nhà.

12. Ba mẹ cần cập nhật thông tin bệnh sớm nhất

Cập nhật thông tin phòng bệnh theo mùa và chủ động phòng bệnh cho trẻ bằng vắc xin và một số phương pháp khác như giữ ấm cơ thể trẻ khi trời lạnh, thường xuyên rửa tay bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn, giữ vệ sinh môi trường sống, hạn chế đưa trẻ đến nơi đông người,.... giúp ngăn ngừa nguy cơ mắc bệnh ngay từ sớm, tránh nguy cơ bệnh nặng, biến chứng và tốn kém nhiều chi phí điều trị cho trẻ khi mắc bệnh.

⇒ Xem thêm: 10+ cách tăng cường sức đề kháng cho trẻ sơ sinh dưới 1 tuổi.

Khi nào cần đưa bé đến bác sĩ khám về sức đề kháng?

Khi trẻ nhiễm trùng nặng, lâu khỏi, tái đi tái lại nhiều lần, ba mẹ cần đưa bé đến bác sĩ thăm khám để chắc chắn sức khỏe bé vẫn ổn, không rơi vào tình trạng suy giảm miễn dịch. Suy giảm miễn dịch gồm 2 loại:

• Một là, suy giảm miễn dịch tiên phát do bẩm sinh khiến một số thành phần của hệ miễn dịch trẻ hoạt động không bình thường, dễ nhiễm trùng.
• Hai là, suy giảm miễn dịch thứ phát do mắc các bệnh lý gây suy giảm miễn dịch, trẻ suy dinh dưỡng nặng,...

Sau đây là một số dấu hiệu suy giảm miễn dịch ở trẻ, ba mẹ cần lưu ý: chậm tăng cân, phát triển, nhiễm trùng nặng, dai dẳng, nấm miệng, nấm da dai dẳng, tiêu chảy kéo dài, 2 tháng dùng kháng sinh nhưng có hiệu quả thấp.

⇒ Ngoài con của mình, thì bạn cũng cần quan tâm đến sức khỏe của bản thân, hãy xem thêm: 14 cách tăng cường đề kháng cho người lớn hiệu quả.

Một số câu hỏi thường gặp về tăng cường sức đề kháng cho trẻ em

1. Con tôi chán ăn/kén ăn thì phải bổ sung dinh dưỡng như thế nào?

Khi trẻ chán ăn, việc đầu tiên ba mẹ cần chú ý là không nên ép bé ăn, thay vào đó nên kết hợp một vài loại thực phẩm trẻ yêu thích trong khẩu phần ăn hằng ngày. Nếu nghi ngờ trẻ mắc các bệnh lý tiêu hóa hoặc các bệnh lý khác dẫn đến chán ăn, ba mẹ nên đưa bé đi khám bác sĩ để được điều trị kịp thời. Ngoài ra, ba mẹ có thể tìm hiểu một số loại vitamin và khoáng chất giúp trẻ có thể cải thiện tình trạng chán ăn.

2. Có nên sử dụng thực phẩm bổ sung hay thuốc làm tăng đề kháng cho bé không?

Không. Ba mẹ không nên tự ý dùng thuốc và thực phẩm bổ sung khi chưa có sự chỉ định của bác sĩ, với mục đích tăng cường đề kháng cho bé. Thay vào đó ba mẹ có thể đến các Hệ thống phòng khám dinh dưỡng uy tín như Nutrihome để được các bác sĩ thăm khám, kiểm tra thể trạng của bé, từ đó đưa ra chỉ định có nên sử dụng thực phẩm bổ sung hay thuốc để làm tăng sức đề kháng cho bé hay không.

Trong những năm đầu đời, trẻ dễ mắc các bệnh truyền nhiễm như lao, viêm gan B, viêm phổi, viêm màng não, cúm,... Khi mắc bệnh, trẻ thường diễn biến rất nặng, nguy cơ biến chứng và tử vong cao, chi phí điều trị khổng lồ. Hãy chủ động tăng đề kháng cho bé bằng việc tiêm chủng đầy đủ, bổ sung dinh dưỡng hợp lý, tập cho bé thói quen rèn luyện sức khỏe, giữ vệ sinh cá nhân và kiểm tra sức khỏe định kỳ.