10+ cách tăng đề kháng cho trẻ sơ sinh dưới 1 tuổi hiệu quả

Trẻ sau khi sinh ra đã có sẵn hệ miễn dịch bẩm sinh nhưng vẫn chưa hoàn thiện, do đó, bé dễ bị vi khuẩn, vi-rút và các tác nhân gây bệnh ở môi trường bên ngoài xâm nhập và tấn công gây bệnh. Để đảm bảo bé phát triển vượt trội và khỏe mạnh toàn diện, ba mẹ cần biết cách tối ưu nhất để tăng đề kháng cho trẻ sơ sinh trong 12 tháng đầu đời. Nội dung của bài viết sẽ trang bị cho ba mẹ nền tảng để tăng cường đề kháng, chăm sóc sức khỏe của bé toàn diện và hiệu quả hơn.

Hệ miễn dịch của trẻ sơ sinh cần được bảo vệ

Hệ miễn dịch ở trẻ sơ sinh là mạng lưới bao gồm các tế bào, mô và protein giúp cơ thể chống lại sự xâm nhập của các tác nhân gây bệnh như vi rút, vi khuẩn và các mầm bệnh khác từ môi trường bên ngoài.

Khi mới sinh ra, trẻ sơ sinh đã có hệ miễn dịch bẩm sinh nhưng bé vẫn hay bị ốm vặt do hệ miễn dịch của bé chưa hoàn thiện trong năm đầu đời, bé vẫn đang phải “vay mượn” để sử dụng kháng thể của người mẹ truyền cho bé qua nhau thai để chống chọi với bệnh tật. Hơn nữa, 6 tháng sau sinh, kháng thể được truyền từ mẹ sang con dần suy giảm và mất đi. Chính vì lý do này, trẻ sơ sinh là đối tượng có nguy cơ cao mắc các bệnh truyền nhiễm với các biến chứng nghiêm trọng. (1)

Các chuyên gia khuyến cáo, trẻ sơ sinh cần thực hiện nhiều phương pháp tăng cường sức đề kháng bằng duy trì bú sữa mẹ, tiêm phòng đầy đủ, xây dựng chế độ dinh dưỡng thích hợp, chăm sóc môi trường sống của bé và rất nhiều phương pháp khác mẹ có thể tham khảo ở nội dung tiếp theo đây.

Hướng dẫn cách tăng đề kháng cho trẻ sơ sinh dưới 1 tuổi

1. Tiêm ngừa các mũi quan trọng cho bé

Tiêm ngừa cho trẻ sơ sinh là cách an toàn và hiệu quả nhất để bảo vệ bé khỏi những căn bệnh truyền nhiễm nghiêm trọng, đặc biệt khi đây là giai đoạn hệ miễn dịch của bé chưa hoàn thiện và sức đề kháng còn rất yếu.

Một số mũi tiêm quan trọng giúp tăng đề kháng cho trẻ sơ sinh dưới 1 tuổi bao gồm:

• Vắc xin phòng bệnh viêm gan B: tiêm trong 24h đầu sau sinh;
• Vắc xin phòng ngừa bệnh lao: tiêm trong 1 tháng đầu sau sinh;
• Vắc xin phòng ngừa bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván; vắc xin phòng ngừa bệnh bại liệt, bệnh viêm phổi, viêm màng não mủ do HIb: tiêm từ 2 tháng tuổi;
• Vắc xin phòng tiêu chảy cấp do Rotavirus: tiêm từ 2 tháng tuổi;
• Vắc xin phòng viêm phổi, viêm màng não, viêm tai giữa do phế cầu khuẩn: tiêm từ 2 tháng tuổi;
• Vắc xin phòng bệnh viêm màng não do não mô cầu khuẩn B, C: tiêm từ 6 tháng tuổi;
• Vắc xin phòng bệnh cúm: tiêm từ 6 tháng tuổi;
• Vắc xin phòng bệnh viêm màng não do não mô cầu khuẩn A, C, Y, W-135: tiêm từ 6 tuần tuổi (Nimenrix - Bỉ), hoặc từ 9 tháng tuổi (Menactra - Mỹ), hoặc 12 tháng tuổi (MenQuadfi - Mỹ);
• Vắc xin phòng viêm não Nhật Bản (Imojev): tiêm từ 9 tháng tuổi;
• Vắc xin phòng Sởi, Quai bị, Rubella (Priorix): tiêm từ 9 tháng tuổi;
• Vắc xin phòng thủy đậu (Varilrix): tiêm từ 9 tháng tuổi;
• Vắc xin phòng bệnh Sởi, Quai bị, Rubella (MMR II); tiêm từ 12 tháng tuổi;
• Vắc xin phòng viêm gan A+B: tiêm từ 12 tháng tuổi;
• Vắc xin phòng sởi, quai bị, rubella, thủy đậu (ProQuad): tiêm từ 12 tháng tuổi.

Phụ nữ trong giai đoạn mang thai tuỳ vào tình hình sức khỏe sẽ được chỉ định tiêm vắc xin cúm, vắc xin uốn ván, vắc xin ho gà - bạch hầu - uốn ván để bảo vệ sức khoẻ và truyền kháng thể thụ động qua cho thai nhi.

⇒ Xem thêm: Vắc xin là gì? Tác dụng phòng bệnh của vắc xin.

2. Nên nuôi con bằng sữa mẹ

Tổ chức Y tế Thế giới khuyến khích trẻ nên được bú sữa mẹ trong ít nhất 6 tháng đầu đời và có thể được duy trì cho đến khi trẻ 2 tuổi. Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng tốt nhất để tăng đề kháng cho trẻ sơ sinh vì chứa nhiều dưỡng chất giúp nâng cao hệ miễn dịch của bé (protein, chất béo, đường, men vi sinh).

Hơn nữa, trong giai đoạn mang thai, nếu mẹ bầu có tiêm một số loại vắc xin ngừa bệnh cũng sẽ giúp truyền những kháng thể phòng bệnh cho bé thông qua sữa mẹ. Do đó, nuôi con bằng sữa mẹ là cách để bảo vệ hệ miễn dịch còn non nớt của trẻ sơ sinh.

Với những mẹ không thể cho bé bú sữa, mẹ hãy đảm bảo bé uống đầy đủ liều lượng sữa công thức theo khuyến nghị của bác sĩ và nhà sản xuất.

3. Dinh dưỡng hợp lý qua chế độ ăn dặm

Trẻ sơ sinh cần tập ăn dặm từ 6 tháng tuổi để đáp ứng nhu cầu bổ sung thêm chất dinh dưỡng cho sự phát triển của bé. Trong tháng đầu tập ăn dặm, trẻ chỉ cần ăn 2 đến 3 muỗng thức ăn mềm, mỗi ngày một lần, vào thời điểm thích hợp cho cả mẹ và bé.

Một số các món ăn tăng đề kháng cho trẻ sơ sinh mẹ có thể chế biến cho bé bao gồm: rau mùi tây, bông cải xanh, khoai tây, khoai mỡ, khoai lang, cà rốt, táo hoặc lê. Để bé ăn dặm an toàn, mẹ hãy đảm bảo thức ăn đã nấu chín và đủ nguội ngay trước khi cho bé ăn.

Lưu ý, mẹ tuyệt đối không cho trẻ sơ sinh dưới 1 tuổi ăn mật ong vì nguy cơ ngộ độc, hạn chế uống sữa bò vì nguy cơ dị ứng và tránh ăn các món hạt vì nguy cơ mắc nghẹn cao.

4. Bé dưới 1 tuổi cần ngủ nhiều để củng cố sức đề kháng

Một giấc ngủ ngon có vai trò vô cùng quan trọng để nuôi dưỡng hệ thống miễn dịch đang phát triển và tăng sức đề kháng của trẻ sơ sinh. Khi ngủ, hệ thống miễn dịch của trẻ sẽ sản xuất ra các tế bào và kháng thể chống lại bệnh tật. Nếu bé bị thiếu ngủ, đặc biệt là trẻ sinh non (dưới 36 tuần tuổi), bé dễ bị mắc các bệnh truyền nhiễm, ốm vặt và ảnh hưởng đến quá trình phục hồi của trẻ.

Do đó, mẹ nên đảm bảo bé được ngủ đủ giấc và không bị gián đoạn. Thời gian ngủ của trẻ trong vòng 1 tháng đầu sau sinh đến 3 tháng tuổi nên dao động từ 16 đến 18 giờ mỗi ngày; bé từ 4 đến 11 tháng tuổi nên ngủ từ 12 đến 16 giờ mỗi ngày. Ngoài ra, phòng ngủ của bé nên rộng rãi, thoáng mát, nhiệt độ không quá nóng đảm bảo thân nhiệt của bé từ 36,5 đến 37,5ºC.

5. Hạn chế sử dụng thuốc kháng sinh cho trẻ

Phụ huynh không được tự ý sử dụng thuốc kháng sinh cho trẻ nếu chưa có chỉ định hoặc chưa tham khảo ý kiến với bác sĩ. Việc tiếp xúc với kháng sinh trong 12 tháng đầu đời có thể ảnh hưởng đến các tế bào miễn dịch bẩm sinh, chẳng hạn như tế bào đuôi gai, tế bào tiêu diệt tự nhiên và tế bào bạch huyết bẩm sinh. Điều này gây ra tác động sâu sắc đến việc tăng đề kháng cho trẻ sơ sinh và cản trở khả năng thích nghi của bé đối với mầm bệnh và vắc xin.

Thuốc kháng sinh cũng ảnh hưởng đến hệ miễn dịch thích ứng (hệ miễn dịch không phải sinh ra là đã có, mà là phát triển thông qua tiêm chủng, tiếp xúc với môi trường và chế độ dinh dưỡng, ngủ nghỉ và sinh hoạt) của trẻ. Cụ thể hơn, khi trẻ sơ sinh phải sử dụng thuốc kháng sinh từ quá sớm sẽ suy giảm khả năng tổng hợp các kháng thể đặc hiệu của kháng nguyên. Điều này sẽ ảnh hưởng đến khả năng phòng chống bệnh tật sau này khi trẻ tiêm chủng hoặc tiếp xúc với các tác nhân gây bệnh từ môi trường bên ngoài.

6. Hãy massage cho bé để tăng tuần hoàn

Massage cho trẻ sơ sinh có thể ảnh hưởng tích cực một cách gián tiếp đến hệ miễn dịch vì hoạt động này cải thiện giấc ngủ, giúp bé thư giãn và tiêu hóa tốt hơn, tạo thói quen hít thở sâu và gia tăng tuần hoàn trong cơ thể. Tất cả những tác động tích cực này cộng hưởng giúp nâng cao hệ miễn dịch toàn diện của trẻ sơ sinh.

Mẹ có thể massage cho bé mỗi ngày từ 10-15 phút để tăng sức đề kháng cho trẻ sơ sinh. Các chuyên gia khuyến khích thực hiện hoạt động này trước giờ đi ngủ để bé có thói quen thư giãn và chìm vào giấc ngủ dễ dàng hơn.

7. Tắm nắng để tăng sức đề kháng cho trẻ sơ sinh

Từ 6 tháng tuổi trở lên, ba mẹ có thể tắm nắng cho trẻ sơ sinh để gia tăng sức đề kháng. Việc hấp thụ ánh nắng giúp trẻ sản xuất đủ vitamin D, hạn chế bệnh còi xương, hỗ trợ điều trị bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh. Hơn nữa, tắm nắng cho bé còn giúp bé tránh bị hăm tã vì ánh nắng có tác dụng kháng khuẩn.

Để đảm bảo an toàn khi tắm nắng cho trẻ sơ sinh, mẹ lưu ý thoa kem chống nắng phổ rộng dành cho trẻ sơ sinh có chỉ số SPF tối thiểu là 30, có khả năng chống tia UVA/UVB 30 phút trước khi ra ngoài và bôi lại sau mỗi hai giờ hoặc sau khi bé đi bơi hoặc đổ mồ hôi quá nhiều. Trước khi sử dụng sản phẩm trên khắp cơ thể trẻ sơ sinh, mẹ có thể thử kiểm tra dị ứng bằng cách thoa một lượng nhỏ lên một vùng da khuất của bé.

8. Kiểm tra sức khỏe định kỳ cho trẻ sơ sinh

Phụ huynh chỉ đưa trẻ sơ sinh đi khám khi bé bị bệnh, tuy nhiên theo các bác sĩ việc khám định kỳ cho trẻ sơ sinh ngay cả khi bé khoẻ mạnh cũng rất quan trọng. Kiểm tra sức khỏe định kỳ cho trẻ sơ sinh thông thường bắt đầu từ 2 tuần tuổi, bé được đánh giá và kiểm tra thể chất, tinh thần, theo dõi các cột mốc tăng trưởng quan trọng từ đó sớm phát hiện những dấu hiệu bất thường, kịp thời có phương pháp điều trị.

Kiểm tra sức khỏe định kỳ cho trẻ sơ sinh cũng là cách giúp phụ huynh cập nhật tiến độ và lịch tiêm chủng của con, đảm bảo trẻ được tiêm vắc xin đầy đủ, đúng lịch để tăng đề kháng cho trẻ sơ sinh, tăng miễn dịch phòng ngừa bệnh truyền nhiễm nguy hiểm.

9. Giữ môi trường sống không có khói thuốc

Khói thuốc thường chứa nhiều chất độc hại đặc biệt nguy hiểm đối với trẻ sơ sinh vì các bé có đường hô hấp chưa hoàn thiện và hệ miễn dịch kém hơn người trưởng thành. Hơn nữa, việc hít khói thuốc thụ động có tác động đến tế bào T (một thành phần của hệ miễn dịch) và tăng nguy cơ mắc phải hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh, nhiễm trùng đường hô hấp, nhiễm trùng tai và lên cơn hen suyễn.

Do đó, để tăng cường sức đề kháng cho trẻ sơ sinh, cần giữ môi trường sống trong lành, bảo vệ bé khỏi khói thuốc thụ động.

10. Tạo môi trường sống sạch, trong lành cho trẻ

Chất lượng không khí trong môi trường sống là điều rất quan trọng đối với sức khỏe và sự phát triển của trẻ sơ sinh. Các chất gây ô nhiễm trong không khí như khói thuốc lá, bụi, mùi thơm và hóa chất có thể gây ra, kích hoạt hoặc làm trầm trọng thêm các đợt hen suyễn, phản ứng dị ứng và bệnh về đường hô hấp ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.

Do đó, mẹ cần đảm bảo căn phòng của bé luôn thoáng mát, sạch sẽ để tạo điều kiện sống lý tưởng cho bé, lưu ý vệ sinh sạch sẽ nơi ở và nơi bé thường xuyên sinh hoạt như phòng khách, giường ngủ, mặt bàn, mặt ghế, đồ chơi…

11. Vệ sinh cá nhân cho trẻ sạch sẽ

Vệ sinh cá nhân sạch sẽ giúp ngăn ngừa sự lây lan của các bệnh truyền nhiễm, giúp cho trẻ sơ sinh tăng sức đề kháng để có cuộc sống khỏe mạnh khi trưởng thành. Ba mẹ cần lưu ý một số điều cơ bản khi vệ sinh cá nhân cho trẻ như sau:

• Luôn rửa tay sạch sẽ trước khi thực hiện bất kỳ hoạt động vệ sinh cá nhân nào cho bé;
• Cần kiểm tra và thay tã cho trẻ thường xuyên để giảm sự lây lan của vi trùng và ngăn ngừa trẻ sơ sinh và người chăm sóc khỏi bị bệnh;
• Không cần phải tắm cho bé mỗi ngày, thường chỉ cần tắm cho bé từ 2-3 lần/tuần, nhưng cần đảm bảo vệ sinh sạch sẽ vùng kín, vùng mông, tay và lau mặt cho bé mỗi ngày;
• Lau sạch rốn của bé hàng ngày bằng tăm bông nhúng vào nước ấm, ba mẹ tuyệt đối không sử dụng rượu, hãy cẩn thận để lau xung quanh dây rốn và giữ cho vùng rốn của bé khô ráo.

12. Khử trùng, vệ sinh các đồ dùng cá nhân của bé

Trẻ sơ sinh dưới 12 tháng tuổi thường thích đưa đồ chơi (hoặc bất kỳ đồ vật nào) vào trong miệng, đây là cách bé tìm hiểu về thế giới xung quanh mình. Bé cũng có thể đang mọc răng nên thích nhai hoặc ngậm đồ vật để giảm đau tạm thời.

Mẹ hãy đảm bảo vệ sinh hoặc rửa sạch tất cả các vật dụng thường xuyên bị ẩm hoặc được dùng để cho bé ăn uống. Vứt bỏ hoặc thay thế tất cả các vật dụng nếu mẹ cảm thấy chúng đang bị nấm mốc hoặc có bất kỳ sự đổi màu nào xung quanh ống ngậm. Những món đồ chơi trong phòng tắm như con vịt cao su cũng nên bỏ đi vì bị nước đọng lại không thoát hết và có thể gây ôi thiu.

13. Ba mẹ cần cập nhật thông tin bệnh sớm nhất từ báo đài

Tin tức về sức khoẻ trên báo đài vô cùng đa dạng, được cập nhật nhanh chóng và rất đáng tin cậy cho phụ huynh theo dõi. Ba mẹ cần cập nhật thông tin sức khỏe trên các kênh chính thống như các kênh truyền hình uy tín: Đài Truyền hình Việt Nam VTV, Đài Truyền hình TPHCM HTV, Đài Truyền hình Vĩnh Long THVL…, các trang báo lớn, các trang sức khỏe của các tổ chức, cơ quan y tế uy tín.

⇒ Hãy xem thêm: 20+ bệnh thường gặp ở trẻ sơ sinh: Các bệnh nguy hiểm cần phòng ngừa.

14. Chú ý các bệnh truyền nhiễm gia tăng theo mùa

Hơn nữa, một số bệnh truyền nhiễm sẽ có xu hướng gia tăng theo mùa, ba mẹ hãy theo dõi thông tin để tiêm ngừa và thực hiện một số biện pháp phòng bệnh cho bé. Dưới đây là một số bệnh có nguy cơ bùng phát theo mùa:

• Bệnh mùa hè: rôm sảy, tiêu chảy cấp, viêm phế quản cấp, thủy đậu, sốt vi-rút,...;
• Bệnh mùa thu: sởi, viêm não Nhật Bản, cúm mùa, sốt xuất huyết, tay chân miệng, viêm da dị ứng,...;
• Bệnh mùa xuân: viêm mũi xuất tiết, viêm họng cấp, viêm VA, viêm amidan cấp hoặc hốc mủ, viêm xoang,...;
• Bệnh mùa đông: hen suyễn, nhiễm trùng đường hô hấp, viêm phổi, quai bị, sốt phát ban, bệnh tiêu chảy, v.v.

⇒ Xem thêm: 12 cách tăng đề kháng cho bé, hiệu quả cho trẻ hay ốm vặt.

Những dấu hiệu suy giảm đề kháng ở trẻ dưới 1 tuổi mom cần nắm

Ngoài những cách giúp gia tăng đề kháng của trẻ sơ sinh nêu trên, mẹ cũng cần theo dõi một số báo hiệu cho thấy hệ miễn dịch của bé đang bị suy giảm để chủ động tìm cách tăng cường cho bé kịp thời. Sau đây là những biểu hiện phổ biến nhất:

• Dễ bị mắc bệnh, bệnh kéo dài, thường xuyên, hay tái phát;
• Rối loạn về máu, chẳng hạn như số lượng tiểu cầu thấp hoặc thiếu máu;
• Vết thương lâu khỏi, quá trình điều trị bệnh khó khăn, tốn nhiều thời gian;
• Gặp các vấn đề về tiêu hóa, chẳng hạn như nhu động ruột không đều, chán ăn, buồn nôn, tiêu chảy hoặc táo bón.
• Tăng trưởng và phát triển chậm về cân nặng, chiều cao, về các cột mốc phát triển thể lý, tâm lý và vận động.

Ba mẹ cần chú ý đến những dấu hiệu cho thấy hệ miễn dịch của trẻ sơ sinh đang bị suy yếu để chủ động thực hiện các biện pháp cần thiết nhằm đảm bảo bé có sức khỏe tốt nhất.

Một số câu hỏi thường gặp về tăng đề kháng cho bé sơ sinh

1. Bé bú mẹ ít hay mẹ không đủ sữa cho con bú thì có ảnh hưởng nhiều đến miễn dịch của con không?

Câu trả lời là KHÔNG, bé bú sữa mẹ ít hay không có sữa mẹ để bú không ảnh hưởng nhiều đến miễn dịch. Mặc dù sữa mẹ là lựa chọn dinh dưỡng tốt nhất cho trẻ trong vòng 6 tháng đầu đời. Nhưng bé hoàn toàn có thể bổ sung dưỡng chất trong sữa mẹ bằng sữa bột công thức. Hơn nữa, mẹ có rất nhiều cách để tăng cường sức đề kháng cho trẻ sơ sinh. Ví dụ như tiêm chủng vắc xin đầy đủ, đúng thời điểm cho bé, đây là cách nâng cao hệ thống miễn dịch của trẻ sơ sinh một cách hiệu quả và an toàn nhất..

2. Sữa công thức có thay cho sữa mẹ được không?

Câu trả lời là CÓ, bé có thể uống sữa công thức thay cho sữa mẹ. Một số sữa công thức dành cho trẻ sơ sinh chứa các loại vitamin và chất dinh dưỡng mà sữa mẹ có thể không cung cấp đủ.

3. Trẻ sơ sinh ngủ ít có làm giảm đề kháng không?

Câu trả lời là CÓ, trẻ sơ sinh ngủ ít, thiếu ngủ sẽ khó để chống lại sự xâm nhập của các tác nhân lây bệnh khiến bé dễ bị ốm hơn và bệnh của bé có thể lâu khỏi hơn khi hệ miễn dịch suy yếu. Trẻ sơ sinh ngủ đủ giấc sẽ nâng cao khả năng chống lại nhiễm trùng và tăng cường phản ứng của hệ thống miễn dịch đối với việc tiêm chủng.

4. Làm sao để nhận biết trẻ biếng ăn do mọc răng hay sức đề kháng yếu?

Trẻ biếng ăn do mọc răng sẽ không gây ra các triệu chứng sốt cao, tiêu chảy, hăm tã hay sổ mũi. Mọc răng cũng không khiến bé dễ bị bệnh và kéo dài các triệu chứng của bệnh. Ba mẹ sẽ luôn cần cẩn trọng với cơn sốt và tiếng khóc của bé trong giai đoạn mọc răng, vì đó có thể là báo hiệu cho thấy bé đang bị nhiễm trùng.

Kết luận

Trong giai đoạn đầu đời, hệ miễn dịch của trẻ sơ sinh vô cùng non yếu, do đó, bé dễ có nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm gây ra các biến chứng nghiêm trọng. Để tăng đề kháng cho trẻ sơ sinh, mẹ cần đảm bảo bé được tiêm vắc xin đầy đủ và đúng thời điểm; đồng thời, chăm sóc chế độ dinh dưỡng, giấc ngủ và vệ sinh cá nhân của bé cẩn thận để tăng cường hệ miễn dịch của bé một cách tối đa.

Một lưu ý cuối cùng đó là các mom cũng cần chăm sóc tốt cho bản thân mình, có như vậy mới đủ sức để đảm bảo cho sức khỏe của bé toàn diện nhất.