Có nên tiêm mũi phế cầu 13? Những lợi ích bạn không thể bỏ qua

Viêm màng não, viêm phổi, nhiễm trùng huyết… là những căn bệnh nguy hiểm do vi khuẩn phế cầu gây ra. Theo thống kê, phế cầu khuẩn gây ra 50% trong số các trường hợp viêm màng não do vi khuẩn, với tỷ lệ tử vong là 8% ở trẻ em và 22% ở người lớn. Tỷ lệ tử vong do viêm phổi do phế cầu là 5 - 7% và cao hơn ở người cao tuổi và những người mắc bệnh lý nền. Trước diễn biến phức tạp của bệnh do phế cầu khuẩn gây ra, vấn đề có nên tiêm mũi phế cầu 13 hay không được khá nhiều người quan tâm.

Trong bài viết dưới đây, chuyên gia đến từ Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC sẽ giải đáp thắc mắc này một cách chi tiết nhất.

Vắc xin phế cầu 13 phòng bệnh gì?

Vắc xin phế cầu 13 được nghiên cứu và phát triển bởi tập đoàn hàng đầu thế giới về dược phẩm và chế phẩm sinh học – Pfizer (Mỹ) và được sản xuất tại Bỉ.

Loại vắc xin này có khả năng kích thích hệ miễn dịch của cơ thể sản sinh kháng thể đặc hiệu, chủ động chống lại 13 chủng phế cầu nguy hiểm và phổ biến nhất, bao gồm vi khuẩn phế cầu type 1, 3, 4, 5, 6A, 6B, 7F, 9V, 14, 18C, 19A, 19F và 23F. Nhờ cơ chế hoạt động đặc biệt này, vắc xin phế cầu 13 giúp phòng ngừa hiệu quả các bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng do phế cầu khuẩn gây ra, như:

• Viêm phổi: Đây là bệnh nhiễm trùng ở phổi, có thể gây khó thở, sốt cao, ho, thậm chí dẫn đến suy hô hấp và có nguy cơ gây tử vong cao.
• Viêm màng não: Bệnh nhiễm trùng màng não, có thể gây ra các triệu chứng như sốt cao, đau đầu dữ dội, cứng cổ, buồn nôn, nôn mửa, thậm chí tử vong.
• Nhiễm trùng huyết: Còn gọi là nhiễm trùng máu, đây là tình trạng nhiễm trùng lan rộng khắp cơ thể, có thể gây sốc, suy đa tạng và tử vong.
• Viêm tai giữa: Bệnh thường gặp ở trẻ em, gây đau tai, sốt, khó chịu. Nếu không được điều trị kịp thời, có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng như thủng màng nhĩ, suy giảm thính lực, viêm xương chũm, viêm màng não, liệt mặt, áp xe não... thậm chí đe dọa tới tính mạng.
• Viêm xoang: Gây nghẹt mũi, chảy mũi, đau đầu, cảm giác đau hoặc căng ở mặt. Nếu không được điều trị có thể dẫn đến biến chứng viêm xoang mạn tính, viêm màng não, viêm tấy ổ mắt…

Có nên tiêm mũi phế cầu 13 không?

Việc tiêm mũi phế cầu 13 là rất cần thiết! Vắc xin phế cầu 13 giúp cơ thể sản sinh ra kháng thể, bảo vệ khỏi nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng do vi khuẩn phế cầu gây ra như viêm phổi, viêm màng não, nhiễm trùng huyết, viêm xoang.

Việc tiêm chủng không chỉ bảo vệ bản thân mà còn góp phần giảm thiểu sự lây lan bệnh trong cộng đồng. Việc tiêm vắc xin phế cầu 13 đầy đủ, đúng lịch theo khuyến cáo sẽ mang lại những lợi ích như sau:

1. Phòng ngừa được các bệnh nguy hiểm do phế cầu khuẩn

Vắc xin phế cầu 13 đóng vai trò quan trọng trong việc giảm nguy cơ mắc các bệnh nghiêm trọng do phế cầu khuẩn gây ra, bao gồm viêm phổi, viêm màng não, viêm tai giữa, nhiễm trùng huyết, viêm xoang. Những căn bệnh này không chỉ gây ra đau đớn mà còn có khả năng dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và tính mạng của người bệnh.

Tiêm vắc xin phế cầu 13 không chỉ giúp cơ thể hình thành kháng thể mà còn tạo ra một lớp bảo vệ vững chắc chống lại 13 chủng phế cầu nguy hiểm như 1, 3, 4, 5, 6A, 6B, 7F, 9V, 14, 18C, 19A, 19F và 23F với tỷ lệ khoảng 86 - 97%. (3)

Nhiều nghiên cứu ở người lớn trên 65 tuổi cho thấy, vắc xin phế cầu 13 giúp giảm gần một nửa tỷ lệ mắc bệnh (4). Cụ thể, trong một nghiên cứu lớn với 42.240 người tham gia, nhóm được tiêm vắc xin chỉ ghi nhận 49 trường hợp (tương đương khoảng 0,1%) mắc viêm phổi do phế cầu khuẩn. Trong khi đó, nhóm đối chứng sử dụng giả dược lại có 90 trường hợp (khoảng 0,2%). Điều này cho thấy rằng việc tiêm vắc xin phế cầu 13 giúp làm giảm rõ rệt số lượng người bị bệnh, giảm thiểu nguy cơ mắc các bệnh nguy hiểm và góp phần bảo vệ sức khỏe cho người cao tuổi.

Tỷ lệ giảm chung về tỷ lệ mắc bệnh phế cầu xâm lấn sau khi tiêm vắc xin phế cầu dao động từ 31 - 85%. Các bệnh phế cầu xâm lấn do các huyết thanh nhóm vắc xin gây ra cũng làm giảm đáng kể tỷ lệ mắc, dao động từ 35 - 91%. (5)

2. Giảm nguy cơ biến chứng khi mắc bệnh

Tiêm vắc xin phế cầu 13 giúp giảm nguy cơ biến chứng nghiêm trọng khi mắc các bệnh do phế cầu khuẩn. Khi một người được tiêm vắc xin, nếu không may mắc bệnh, cơ thể sẽ có sẵn kháng thể để chống lại vi khuẩn, từ đó làm giảm mức độ nghiêm trọng của triệu chứng. Điều này có nghĩa là nguy cơ phát triển các biến chứng nguy hiểm như viêm màng não hoặc nhiễm trùng huyết sẽ được giảm đi đáng kể. Nhờ đó, người bệnh có khả năng hồi phục nhanh hơn và hạn chế các tác động lâu dài đến sức khỏe.

Người ta ước tính rằng, việc tiêm vắc xin phế cầu 13 đã ngăn ngừa được 175,2 triệu trường hợp mắc tất cả các bệnh do phế cầu khuẩn và 624.904 trường hợp tử vong trên toàn cầu trong giai đoạn 2010 - 2019. (6)

Trong một nghiên cứu cho thấy, vắc xin phế cầu đã ngăn ngừa được hơn 282.000 trường hợp mắc bệnh phế cầu xâm lấn (IPD), bao gồm khoảng 16.000 trường hợp viêm màng não, khoảng 172.000 trường hợp nhiễm khuẩn huyết và khoảng 55.000 trường hợp viêm phổi do vi khuẩn huyết. Ngoài ra, tiêm chủng đã ngăn ngừa được 97 triệu lượt khám bệnh do viêm tai giữa, 438.914 - 706.345 ca nhập viện do viêm phổi và 2.780 ca tử vong.

Các trường hợp mắc IPD đã giảm 91%, từ 15.707 vào năm 1997 xuống còn 1.382 vào năm 2019. Số lần khám viêm tai giữa trung bình hàng năm đã giảm 41%, từ 78 lần khám/100 trẻ trước khi đưa vắc xin phế cầu vào sử dụng xuống còn 46 lần khám/100 trẻ sau khi đưa vắc xin phế cầu 13 vào sử dụng. Số lần nhập viện do viêm phổi hàng năm đã giảm 66% - 79%, từ 110.000 - 175.000 vào năm 1997 xuống còn 37.000 vào năm 2019.

Ước tính tỷ lệ tử vong liên quan đến IPD giảm 28% trong 30 ngày, từ 3,4 ca tử vong trên 100.000 dân trong giai đoạn trước khi có vắc xin xuống còn 2,4 trong giai đoạn sử dụng vắc xin phế cầu 13.

3. Hiệu quả bảo vệ lâu dài

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ, một mũi tiêm vắc xin phế cầu 13 có thể bảo vệ ít nhất 80% trẻ sơ sinh khỏi bệnh phế cầu khuẩn nghiêm trọng. Vắc xin tương tự bảo vệ khoảng 75% người lớn trên 65 tuổi khỏi bệnh phế cầu khuẩn nghiêm trọng.

Tiêm vắc xin phế cầu 13 mang lại hiệu quả phòng bệnh lâu dài, giúp cơ thể duy trì khả năng miễn dịch chống lại nhiều loại vi khuẩn phế cầu. Sau khi tiêm, hệ thống miễn dịch sẽ sản sinh ra kháng thể, tạo ra một "hàng rào" bảo vệ vững chắc trước những nguy cơ mắc các bệnh nghiêm trọng như viêm phổi, viêm màng não, viêm tai giữa nhiễm trùng huyết…

Sự bảo vệ này không chỉ kéo dài trong một thời gian ngắn mà còn có thể tồn tại bền vững trong suốt nhiều năm, giảm nguy cơ mắc bệnh và đảm bảo sức khỏe bền vững cho người được tiêm. Ngay cả khi mắc bệnh, người đã tiêm vắc xin thường có triệu chứng nhẹ hơn và ít có nguy cơ biến chứng nguy hiểm. Điều này đặc biệt quan trọng trong việc bảo vệ nhóm đối tượng dễ bị tổn thương như trẻ em và người lớn tuổi.

4. Giảm gánh nặng bệnh tật cho cộng đồng

Có nên tiêm mũi phế cầu 13? Tiêm vắc xin phế cầu 13 đóng vai trò quan trọng trong việc giảm gánh nặng bệnh tật cho cộng đồng. Khi một lượng lớn dân số được tiêm vắc xin, tỷ lệ mắc các bệnh do phế cầu khuẩn sẽ giảm đáng kể. Điều này không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe cá nhân mà còn góp phần tạo nên "miễn dịch cộng đồng", bảo vệ những người không thể tiêm vắc xin vì lý do sức khỏe, như trẻ nhỏ hoặc người già.

Sự giảm thiểu bệnh tật không chỉ giúp nâng cao chất lượng cuộc sống mà còn giảm áp lực lên hệ thống y tế, từ đó tiết kiệm nguồn lực cho việc điều trị và chăm sóc sức khỏe. Khi số lượng ca bệnh giảm, các bệnh viện và cơ sở y tế sẽ có khả năng phục vụ tốt hơn cho các trường hợp khẩn cấp khác, góp phần vào sự phát triển bền vững của cộng đồng. Do đó, tiêm vắc xin phế cầu 13 không chỉ là một hành động bảo vệ cá nhân mà còn là một cam kết vì sức khỏe chung của xã hội.

5. Giảm chi phí y tế

Chi phí tiêm vắc xin luôn thấp hơn so với chi phí điều trị khi đã mắc bệnh. Tiêm vắc xin phế cầu 13 giúp ngăn ngừa các bệnh nghiêm trọng như viêm phổi, viêm màng não, nhiễm trùng huyết, từ đó giảm thiểu các chi phí liên quan đến khám bệnh, chữa bệnh, nhập viện, thuốc men, xét nghiệm...

Khi mắc bệnh, người đã tiêm vắc xin thường có triệu chứng nhẹ hơn và thời gian hồi phục nhanh hơn. Điều này giúp giảm thời gian nằm viện, giảm chi phí điều trị và tăng năng suất lao động. Việc tiêm vắc xin đầy đủ, đúng lịch cũng giúp giảm thiểu nguy cơ biến chứng, từ đó giảm chi phí điều trị lâu dài. Khi tỷ lệ tiêm chủng cao, bệnh tật sẽ lây lan chậm hơn, giảm gánh nặng cho hệ thống y tế, giúp tiết kiệm chi phí cho toàn xã hội.

Đối tượng nên tiêm vắc xin phế cầu 13

Bên cạnh việc tìm hiểu có nên tiêm mũi phế cầu 13, nhiều người cũng cần quan tâm đối tượng nên tiêm vắc xin phế cầu 13. Vắc xin phế cầu 13 được chỉ định tiêm cho trẻ từ 6 tuần tuổi trở lên và người lớn. Những đối tượng khuyến khích ưu tiên thực hiện tiêm vắc xin phế cầu 13 càng sớm càng tốt, bao gồm:

• Trẻ em: Trẻ em dưới 2 tuổi là nhóm đối tượng dễ bị tổn thương bởi các bệnh nhiễm trùng do phế cầu khuẩn. Việc tiêm vắc xin trong giai đoạn này giúp bảo vệ trẻ từ sớm và tạo ra miễn dịch lâu dài.
• Người lớn tuổi: Người từ 65 tuổi trở lên có hệ miễn dịch yếu hơn, dễ mắc các bệnh nghiêm trọng do phế cầu khuẩn. Tiêm vắc xin giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh như viêm phổi, viêm màng não và nhiễm trùng huyết.
• Người có bệnh mãn tính: Những người mắc các bệnh mãn tính như tiểu đường, bệnh phổi mãn tính, hoặc bệnh tim mạch nên tiêm vắc xin phế cầu 13. Hệ miễn dịch của họ có thể bị suy yếu, tăng nguy cơ mắc bệnh nhiễm trùng.
• Người hút thuốc: Hút thuốc làm suy giảm chức năng phổi, tăng nguy cơ mắc bệnh phổi do vi khuẩn gây ra.
• Người có hệ miễn dịch suy yếu: Những người đang trong quá trình điều trị ung thư, sử dụng thuốc ức chế miễn dịch hoặc có các vấn đề về miễn dịch bẩm sinh cần tiêm vắc xin để bảo vệ khỏi nhiễm trùng.
• Người sống trong môi trường đông đúc: Những người sống trong các cơ sở y tế, viện dưỡng lão hoặc khu tập trung đông người khác có nguy cơ cao hơn về nhiễm trùng nên tiêm vắc xin để bảo vệ bản thân và những người xung quanh.

⇒ Tham khảo thêm: Tiêm phế cầu 13 có sốt không? Nguyên nhân và cách xử lý

Một số lưu ý trước và sau khi tiêm phế cầu 13

1. Lưu ý trước tiêm

Có nên tiêm mũi phế cầu 13 không thì việc tiêm vắc xin phế cầu 13 là rất quan trọng và cần được thực hiện đầy đủ, đúng lịch. Để quá trình tiêm chủng diễn ra nhanh chóng, thuận lợi hơn, trước khi đi tiêm vắc xin phế cầu 13, cần lưu ý một số vấn đề sau:

• Nên lựa chọn những trung tâm tiêm chủng uy tín, chất lượng, đảm bảo cung ứng đầy đủ vắc xin để có thể tiêm đầy đủ, đúng lịch theo khuyến cáo.
• Tìm hiểu trước vắc xin phế cầu 13 như nước sản xuất, số mũi tiêm, lịch tiêm, độ tuổi tiêm, tác dụng phụ… để hiểu rõ về vắc xin hơn.
• Khi đi tiêm cần mang theo đầy đủ sổ tiêm chủng/phiếu khám chữa bệnh và thông báo cho bác sĩ tình trạng sức khỏe, các loại thuốc đang sử dụng, các bệnh đang mắc phải, dị ứng với bất kỳ thành phần nào của vắc xin.
• Phụ nữ nếu đang mang thai hoặc có dự định mang thai cần thông báo cho bác sĩ trước để bác sĩ đưa ra chỉ định tiêm chủng phù hợp.
• Trước khi tiêm vắc xin nên ăn uống đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết để tăng cường sức đề kháng, giúp cơ thể khỏe mạnh để vắc xin hoạt động tốt hơn.
• Nghỉ ngơi đầy đủ, nên ngủ đủ giấc, đúng giờ và giữ cho tâm trạng vui vẻ, tránh căng thẳng, stress quá mức.
• Khi đi tiêm mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát để quá trình tiêm chủng diễn ra dễ dàng hơn.

2. Theo dõi và chăm sóc sau tiêm phế cầu 13

Sau khi tiêm vắc xin phế cầu 13, cần lưu ý một số vấn đề sau:

• Ở lại trung tâm tiêm chủng ít nhất 30 phút để nhân viên y tế theo dõi tình trạng sức khỏe, đảm bảo không có phản ứng phụ nghiêm trọng nào xảy ra. Nếu phát hiện có các biểu hiện bất thường, nôn trớ, thở nhanh hay ngắt quãng, thở khò khè, da mẩn đỏ,… cần báo ngay cho nhân viên y tế gần nhất.
• Khi về nhà, tiếp tục theo dõi sức khỏe trong 24 – 48 giờ sau khi tiêm bao gồm: thân nhiệt, nhịp thở, sự tỉnh táo (chơi đùa), ăn, ngủ, quan sát da toàn thân và vùng tiêm (sưng, mẩn đỏ, phát ban). Nếu có dấu hiệu bất thường, cần đưa người bệnh đến trung tâm y tế gần nhất để thăm khám và điều trị kịp thời.
• Sau khi tiêm vắc xin, nên mặc quần áo thoáng mát, thấm hút mồ hôi tốt.
• Xây dựng và duy trì chế độ dinh dưỡng hàng ngày hợp lý, khoa học và uống nhiều nước. Nếu trẻ vẫn bú mẹ thì cho trẻ bú mẹ nhiều hơn
• Nếu có dấu hiệu sốt, có thể dùng thuốc hạ sốt thông thường (paracetamol, ibuprofen) với liều phù hợp cân nặng khi trẻ sốt >38.5 độ C, quấy khóc. Tuy nhiên, với trẻ nhỏ cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng để đảm bảo an toàn.
• Nếu tại vết tiêm xuất hiện các dấu hiệu sưng, đỏ, có thể chườm lạnh để giảm đau và giảm sưng.
• Tránh chạm tay vào vết tiêm, không xoa dầu, chườm nóng, nặn chanh, đắp khoai tây hay bôi đắp bất cứ thứ gì lên vết tiêm vì có thể gây nhiễm trùng vết tiêm
• Đối với trẻ nhỏ, không dùng aspirin, không dùng thêm các thuốc ho và hạ sốt khác vì các chế phẩm này có thể làm tăng liều paracetamol ở trẻ.

Chuyên gia từ Hệ thống tiêm chủng VNVC đã giải đáp chi tiết thắc mắc “có nên tiêm mũi phế cầu 13” Tiêm mũi phế cầu 13 là một quyết định sáng suốt và cần thiết được tiêm sớm, tiêm đầy đủ và đúng lịch cho trẻ từ 2 tháng và người lớn để bảo vệ sức khỏe cho bản thân, gia đình và cộng đồng khỏi các gánh nặng bệnh tật do phế cầu gây ra. Vắc xin không chỉ phòng ngừa các bệnh nghiêm trọng do phế cầu khuẩn gây ra mà còn giảm nguy cơ biến chứng và chi phí điều trị.