Giời leo ở mông: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Mặc dù zona thần kinh thường xuất hiện ở các vùng như mặt, ngực, eo, hoặc lưng, nhưng bệnh cũng có thể phát sinh ở mông. Giời leo ở mông không chỉ gây đau nhức và khó chịu mà còn có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Vậy bị giời leo ở mông là gì? Nguyên nhân và cách điều trị như thế nào? Cùng tìm hiểu trong bài viết sau đây!

Giời leo ở mông là gì?

Giời leo, hay còn gọi là bệnh zona thần kinh, là bệnh da liễu do virus Varicella Zoster gây ra. Đây là cùng một loại virus gây bệnh thủy đậu (trái rạ) ở trẻ em, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi. Sau khi mắc thủy đậu, virus này "ẩn mình" trong các rễ thần kinh cảm giác cạnh cột sống và có thể tái hoạt động khi sức khỏe của cơ thể suy giảm, gây ra bệnh zona (giời leo).

Khi virus Varicella Zoster tái hoạt động, nó gây ra những biểu hiện rõ rệt như sốt, đau đầu, mệt mỏi, nhạy cảm với ánh sáng và mất ngủ. Các dấu hiệu ngoài da bao gồm các phát ban đỏ, mụn nước chứa chất lỏng, thường tập trung thành từng mảng và chỉ xuất hiện ở một bên cơ thể. Những mụn nước này khi vỡ có thể hình thành các vết loét, rỉ dịch và sau đó đóng vảy, gây ngứa ngáy. Nếu không được chăm sóc đúng cách, vùng da tổn thương có thể để lại vết thâm hoặc sẹo.

⇒ Tham khảo thêm: Mụn nước zona bị vỡ: Cách vệ sinh tránh để lại sẹo

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), cứ 3 người thì có 1 người sẽ mắc bệnh giời leo trong suốt cuộc đời [3]. Tỷ lệ mắc bệnh giời leo hàng năm dao động từ 1,5% – 3% dân số, là một con số đáng chú ý, phản ánh mức độ phổ biến của bệnh này [4].

Một nghiên cứu được công bố vào năm 2015 đã phân tích dữ liệu từ các bác sĩ thực hành chung trong giai đoạn từ tháng 10/2006 đến tháng 3/2013, ước tính tỷ lệ mắc giời leo ở Úc là 5,6 ca/1.000 người, cao hơn so với con số 4,7 ca/1.000 người từ dữ liệu ghi nhận trong giai đoạn trước đó (từ tháng 4/2000 đến tháng 9/2006). Phân tích này cũng cho thấy tỷ lệ mắc bệnh tăng theo độ tuổi, từ 1,8 ca/1.000 người ở nhóm tuổi từ 0 – 24 tuổi lên đến 19,9 ca/1.000 người đối với nhóm trên 80 tuổi.

Một nghiên cứu khác vào năm 2022 được công bố trên Diễn đàn Mở về Bệnh truyền nhiễm, đã đánh giá nguy cơ mắc bệnh giời leo ở người lớn từ 50 tuổi trở lên sau khi mắc COVID-19. Kết quả cho thấy, những người đã mắc COVID-19 có nguy cơ mắc giời leo cao hơn 15% so với những người không bị nhiễm virus này. Đặc biệt, đối với những người phải nhập viện do nhiễm SARS-CoV-2, nguy cơ mắc bệnh giời leo tăng lên đến 21%. [5]

Nguyên nhân gây bệnh giời leo ở mông

Nguyên nhân gây bệnh giời leo ở mông là do virus Varicella Zoster, loại virus gây ra bệnh thủy đậu tái hoạt động. Khi mắc virus lần đầu, bệnh nhân sẽ bị thủy đậu, sau khi lành bệnh, virus không bị đào thải hoàn toàn khỏi cơ thể mà tồn tại trong các hạch thần kinh, đặc biệt là các hạch thần kinh cảm giác. Trong suốt thời gian này, virus sẽ "ngủ yên" và không gây ra bất kỳ triệu chứng nào. Tuy nhiên, khi cơ thể đối mặt với tình trạng suy giảm sức khỏe, căng thẳng kéo dài hoặc mắc một số bệnh lý khác, hệ thống miễn dịch yếu dần, virus sẽ tái kích hoạt.

Khi bị tái kích hoạt, virus di chuyển dọc theo các dây thần kinh và gây viêm nhiễm tại các vùng da mà các dây thần kinh này chi phối. Chính sự di chuyển của virus dọc theo các dây thần kinh là nguyên nhân gây ra các mảng phát ban, mụn nước và đau rát – những dấu hiệu điển hình của bệnh giời leo. Bệnh giời leo có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào trên cơ thể, trong đó mông là một trong những khu vực thường xuyên bị ảnh hưởng.

Đối với trường hợp giời leo ở mông, virus thường tác động đến dây thần kinh hông to (sciatic nerve) hoặc các dây thần kinh vùng chậu – những dây thần kinh chi phối cảm giác và vận động tại vùng mông. Dây thần kinh này là một trong những dây thần kinh lớn nhất và quan trọng nhất trong cơ thể, chạy từ vùng lưng dưới, qua hông và xuống đến đùi. Khi virus Varicella Zoster tái kích hoạt ảnh hưởng đến dây thần kinh này, người bệnh không chỉ cảm nhận triệu chứng ở mông mà còn có thể lan sang đùi hoặc chân, gây đau đớn dữ dội.

Các yếu tố kích hoạt virus tái hoạt động trong khu vực mông

Suy giảm chức năng miễn dịch là nguyên nhân hàng đầu thúc đẩy sự tái hoạt động của virus Varicella Zoster. Khả năng miễn dịch tự nhiên suy giảm theo tuổi tác, đặc biệt từ tuổi 50 trở đi, khiến virus dễ dàng tấn công trở lại. Stress mạn tính, thiếu ngủ, và làm việc quá sức khiến hệ miễn dịch suy yếu, tạo điều kiện cho virus bùng phát. Các bệnh như tiểu đường, ung thư, suy thận hoặc các bệnh tự miễn (HIV/AIDS) làm giảm sức đề kháng, đặc biệt ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát các virus tiềm ẩn trong cơ thể.

Vùng mông là nơi tích tụ nhiều dây thần kinh, đặc biệt là những vùng dễ chịu tác động từ lực nén hoặc ma sát. Các tổn thương tại đây có thể khiến dây thần kinh bị kích thích hoặc tổn thương, góp phần "đánh thức" virus Varicella Zoster. Những người ngồi làm việc trong thời gian dài, chẳng hạn nhân viên văn phòng, tài xế hoặc những người ít hoạt động, dễ gây áp lực lên vùng dây thần kinh tại mông, tăng nguy cơ tái phát giời leo. Những cú ngã hoặc chấn thương tác động lên vùng mông cũng có thể làm kích thích các dây thần kinh và tái kích hoạt virus.

Bên cạnh đó, bất kỳ viêm nhiễm hoặc kích ứng da tại vùng mông đều có khả năng làm suy yếu hệ miễn dịch cục bộ, tạo điều kiện để virus phát triển. Điển hình là việc sử dụng mỹ phẩm, quần áo không thoáng khí hoặc tiếp xúc với chất liệu gây dị ứng có thể làm tổn hại vùng da tại mông, khiến virus dễ lan rộng. Một số trường hợp, vệ sinh da mông không đúng cách hoặc ngồi trên các bề mặt bị nhiễm khuẩn cũng góp phần vào việc kích thích virus.

Thời tiết và môi trường sống cũng đóng vai trò trong việc làm suy yếu lớp bảo vệ tự nhiên của cơ thể, giúp virus phát triển. Thời tiết lạnh có thể làm giảm lưu thông máu tại vùng mông, khiến khu vực này dễ bị ảnh hưởng bởi virus. Môi trường ẩm ướt hoặc nóng bức gây kích ứng da và tăng nguy cơ tái phát bệnh.

Ngoài ra, những người từng phẫu thuật hoặc tiêm thuốc vào vùng mông có nguy cơ cao bị kích thích dây thần kinh tại khu vực này, dẫn đến sự tái phát giời leo. Hoặc, các giai đoạn như mang thai hoặc rối loạn nội tiết tố làm hệ miễn dịch suy yếu tạm thời, khiến virus dễ hoạt động trở lại.

Dấu hiệu nhận biết bị giời leo ở mông

Bị giời leo ở mông hay các vị trí khác trên cơ thể đều có thể gây ra nhiều khó chịu và bất tiện cho người bệnh. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu của bệnh là rất quan trọng để có thể điều trị kịp thời và hiệu quả.

1. Giai đoạn khởi phát

Trong giai đoạn khởi phát, người bệnh thường cảm thấy những triệu chứng ban đầu như tê, ngứa, đau rát, nhức cơ thể và đau đầu. Thậm chí, một số người còn gặp phải các dấu hiệu khác như sốt, mệt mỏi, tiêu chảy hoặc nhạy cảm với ánh sáng. Mặc dù giai đoạn này không gây tổn thương da, nhưng các triệu chứng khó chịu có thể kéo dài từ 1 đến 3 ngày, làm ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể của người bệnh.

2. Giai đoạn bùng phát

Giai đoạn bùng phát của bệnh giời leo ở mông là thời điểm mà các nốt ban đỏ và mụn nước chứa đầy dịch mủ bắt đầu xuất hiện trên mông. Đây là giai đoạn mà người bệnh cảm thấy đau nhức dữ dội, đặc biệt là khi tiếp xúc nhẹ hoặc chạm vào quần áo, gây ra tình trạng nhạy cảm với cơn đau. Cùng với đó là các triệu chứng như sốt và mệt mỏi, khiến cơ thể người bệnh trở nên kiệt sức.

Phát ban giời leo thường không lan rộng khắp cơ thể mà thường chỉ xuất hiện ở một vùng nhất định và sẽ hoàn tất trong khoảng 3 – 5 ngày. Sau đó, các mụn nước sẽ vỡ ra và tạo thành các vết loét, lúc này tình trạng nhiễm trùng có thể gia tăng và khả năng lây nhiễm cho người khác qua các dịch tiết từ vết thương trên da cũng tăng cao. Khi bước sang giai đoạn phục hồi, các mụn nước sẽ dần khô lại, đóng vảy và bong ra sau 10 ngày. Các vảy này sẽ lành lại hoàn toàn sau khoảng 2 – 3 tuần.

3. Giai đoạn mãn tính

Giai đoạn mãn tính của bệnh giời leo, hay còn gọi là đau thần kinh sau zona, xảy ra khi các vết phát ban đã lành và các tổn thương trên da bắt đầu mờ đi. Tuy nhiên, dù vết thương đã hồi phục, nhiều người bệnh vẫn phải đối mặt với các triệu chứng kéo dài như cảm giác đau rát, ngứa ran hoặc cơn đau nhức âm ỉ, có thể từ mức độ vừa phải đến rất dữ dội.

Cơn đau này có thể kéo dài liên tục trong một khoảng thời gian rồi tự biến mất, nhưng cũng có thể tái phát nhiều lần hoặc kéo dài dai dẳng, thậm chí ảnh hưởng đến người bệnh suốt đời.

Các biến chứng của bệnh giời leo ở mông

Đau thần kinh sau zona (PHN) là một trong những biến chứng phổ biến nhất của bệnh giời leo ở mông. PHN thường xảy ra tại khu vực phát ban, ngay cả khi vết phát ban đã lành và biến mất. Cơn đau có thể kéo dài trong nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.

Khoảng 10 – 18% người mắc bệnh giời leo sẽ trải qua PHN [6]. Nguy cơ mắc biến chứng này tăng theo độ tuổi, người lớn tuổi khi bị giời leo có khả năng mắc PHN cao hơn, với các cơn đau kéo dài và mức độ nghiêm trọng hơn so với những người trẻ. Ngược lại, người dưới 40 tuổi hiếm khi gặp phải tình trạng PHN.

Ngoài việc virus gây ra giời leo ở mông, thì còn có thể gây ra ở bất cứ vị trí nào khác trên cơ thể. Nếu bị giời leo ở mặt có thể gây ra hội chứng Ramsay Hunt. Khi bệnh nhân bị liệt dây thần kinh mặt ngoại biên, các bọng nước và phát ban đỏ có thể lan rộng ra cả miệng và tai, gây đau tai dữ dội, mất thính giác và tê liệt khuôn mặt. Nếu không được điều trị kịp thời, tình trạng này có thể gây tổn thương vĩnh viễn cho các cơ quan quan trọng.

Ngoài ra, giời leo có thể tác động đến thần kinh trung ương, dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như viêm não, viêm màng não hoặc đột quỵ. Đây là những tình trạng có thể đe dọa tính mạng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Bệnh cũng có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng khác như liệt mặt, rối loạn tiểu tiện và các bệnh lý về cơ quan khác, chẳng hạn như viêm phổi, viêm gan. Những biến chứng này không chỉ gây khó khăn trong cuộc sống hàng ngày mà còn có thể dẫn đến tử vong nếu không được chữa trị đúng cách.

Cách điều trị bệnh giời leo ở mông

Mặc dù hiện tại không có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn bệnh giời leo, nhưng có nhiều loại thuốc giúp kiểm soát các triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng lâu dài như:

• Thuốc kháng virus: Một số loại thuốc kháng virus như Acyclovir, Famciclovir, Valacyclovir có thể được sử dụng để làm giảm cơn đau và đẩy nhanh quá trình lành bệnh, đặc biệt nếu được sử dụng trong vòng 72 giờ kể từ khi có dấu hiệu bệnh giời leo. Chúng cũng có tác dụng giảm nguy cơ bị đau dây thần kinh sau zona (đau kéo dài nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm).
• Thuốc giảm đau không kê đơn: Các loại thuốc giảm đau nhẹ như Ibuprofen, Acetaminophen giúp làm dịu cơn đau cho người bệnh giời leo.
• Nếu bệnh giời leo ở mông gây cơn đau dữ dội, bác sĩ có thể kê đơn một số loại thuốc đặc biệt để kiểm soát triệu chứng, chẳng hạn như: Thuốc chống co giật, như gabapentin, giúp giảm đau thần kinh; Thuốc chống trầm cảm ba vòng, như amitriptyline, có tác dụng giảm cơn đau kéo dài; Thuốc gây tê như lidocaine, giúp giảm cảm giác đau và ngứa. [7]
• Sau khi các vết phát ban đã lành, người bệnh có thể sử dụng các sản phẩm như kem calamine để làm dịu da và giảm ngứa, đau sau khi mụn nước khô và đóng vảy. Các loại thuốc mỡ và kem đặc trị cũng có thể giúp hỗ trợ quá trình hồi phục da.
• Bên cạnh đó, để giảm bớt cảm giác đau rát và khó chịu, người bệnh có thể thử các biện pháp tắm yến mạch dạng keo hoặc chườm mát tại vùng da bị ảnh hưởng. Những phương pháp này giúp làm dịu da và giảm tình trạng viêm nhiễm.

Phòng ngừa bệnh giời leo ở mông

Thủy đậu là giai đoạn khởi nguồn của virus Varicella Zoster trước khi bước vào trạng thái tiềm ẩn trong cơ thể và tái hoạt gây ra bệnh zona thần kinh. Do đó, việc phòng ngừa thủy đậu từ sớm thông qua tiêm vắc xin không chỉ bảo vệ sức khỏe khỏi những biến chứng của bệnh thủy đậu mà còn giảm thiểu nguy cơ phải đối mặt với bệnh zona thần kinh sau này.

Khi không bị nhiễm thủy đậu, người được tiêm không bị “lưu giữ” virus Varicella Zoster trong cơ thể. Điều này đồng nghĩa với việc loại bỏ nguy cơ tái kích hoạt của virus, vốn là nguyên nhân gây giời leo ở tuổi trưởng thành. Bằng cách tiêm vắc xin thủy đậu, nguy cơ lây lan trong cộng đồng được kiểm soát, giảm khả năng lây nhiễm virus cho những người dễ bị tổn thương, như trẻ nhỏ hoặc người lớn tuổi.

Hiện, hàng trăm trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc đang cung ứng đầy đủ các loại vắc xin thủy đậu cho trẻ em và người lớn, bao gồm:

Tên vắc xin	Đối tượng	Lịch tiêm	Đăng ký tiêm
Varilrix (Bỉ)	Trẻ từ 9 tháng tuổi và người lớn chưa có miễn dịch.	Trẻ từ 09 tháng đến 12 tuổi có lịch tiêm 2 mũi: Mũi 1: lần tiêm đầu tiên. Mũi 2: 3 tháng sau mũi 1. Trẻ từ 13 tuổi trở lên và người lớn có lịch tiêm 2 mũi: Mũi 1: lần tiêm đầu tiên. Mũi 2: cách mũi 1 ít nhất 1 tháng.
Varivax (Mỹ)	Đối tượng từ 12 tháng tuổi trở lên.	Trẻ từ 12 tháng đến 12 tuổi có lịch tiêm 2 mũi: Mũi 1: lần tiêm đầu tiên. Mũi 2: 3 tháng sau mũi 1 (ưu tiên) hoặc hẹn mũi 2 lúc 4-6 tuổi. Trẻ từ 13 tuổi trở lên và người lớn có lịch tiêm 02 mũi: Mũi 1: lần tiêm đầu tiên. Mũi 2: cách mũi 1 ít nhất 01 tháng.
Varicella (Hàn Quốc)
ProQuad (Mỹ)	Trẻ từ 12 tháng tuổi trở lên và người lớn.	Trẻ từ 12 tháng tuổi trở lên và người lớn có lịch tiêm 2 mũi: Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên Mũi 2: 3 tháng sau mũi 1

Quan trọng nhất, để tối ưu hiệu quả phòng ngừa bệnh giời leo ở mông, bên cạnh vắc xin thủy đậu, người từ 50 tuổi trở lên hoặc người từ 18 tuổi có nguy cơ cao cần chủ động tiêm vắc xin phòng bệnh zona thần kinh – Shingrix. Theo các nghiên cứu của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ, vắc xin Shingrix có khả năng phòng ngừa bệnh giời leo lên đến 97% ở những người trưởng thành từ 50 – 69 tuổi và 91% ở những người từ 70 tuổi trở lên.

Vắc xin này được khuyến cáo tiêm cho những người từ 18 tuổi trở lên có nguy cơ cao mắc bệnh, bao gồm những người có hệ miễn dịch yếu hoặc bị suy giảm miễn dịch do bệnh lý hoặc liệu pháp điều trị và những người từ 50 tuổi trở lên với lịch tiêm như sau:

Người từ 18 tuổi trở lên có nguy cơ cao mắc Zona thần kinh (người bị suy giảm miễn dịch hoặc bị ức chế miễn dịch hoặc có khả năng bị ức chế miễn dịch do bệnh lý/liệu pháp điều trị …)

Lịch tiêm 2 mũi như sau:

• Mũi 1: lần tiêm đầu tiên
• Mũi 2: 1 tháng sau mũi 1

Người từ 50 tuổi trở lên (hệ miễn dịch bình thường)

Lịch tiêm 2 mũi như sau:

• Mũi 1: lần tiêm đầu tiên
• Mũi 2: 2 tháng sau mũi 1

Hiện nay, VNVC cung cấp vắc xin giời leo với số lượng lớn, đảm bảo hàng chính hãng, chất lượng cao và được bảo quản trong hệ thống kho lạnh đạt chuẩn GSP theo tiêu chuẩn quốc tế. Quy trình tiêm chủng đảm bảo an toàn, cam kết giữ giá vắc xin ổn định, mang đến cho Khách hàng nhiều ưu đãi hấp dẫn. Đặc biệt, VNVC cung cấp giải pháp tài chính linh hoạt với hình thức “Tiêm vắc xin trước, trả chi phí sau”, cho phép Khách hàng thanh toán theo nhiều đợt, giúp Khách hàng dễ dàng tiếp cận với vắc xin chất lượng cao và dịch vụ tiêm chủng an toàn.

Bên cạnh việc tiêm vắc xin đầy đủ, đúng lịch theo khuyến cáo, để phòng ngừa giời leo ở mông, cần thực hiện các biện pháp sau:

• Duy trì sức khỏe và hệ miễn dịch tốt: Để giảm nguy cơ tái phát bệnh giời leo, việc giữ gìn sức khỏe tổng thể rất quan trọng. Điều này bao gồm ăn uống đủ chất, luyện tập thể dục thể thao, ngủ đủ giấc và giảm căng thẳng.
• Kiểm soát các bệnh lý nền: Những người mắc các bệnh lý như tiểu đường, bệnh tim mạch hoặc có hệ miễn dịch suy yếu (do điều trị hóa trị, sử dụng thuốc ức chế miễn dịch) có nguy cơ mắc bệnh giời leo cao hơn. Việc kiểm soát tốt các bệnh lý nền sẽ giúp giảm nguy cơ phát bệnh.
• Tránh căng thẳng và mệt mỏi: Căng thẳng và mệt mỏi kéo dài là một trong những yếu tố kích hoạt virus Varicella Zoster tái hoạt động. Việc giảm bớt stress trong cuộc sống hằng ngày có thể giúp ngăn ngừa bệnh.
• Theo dõi và thăm khám định kỳ: Nếu đã mắc bệnh thủy đậu trước đây, virus Varicella Zoster có thể tiềm ẩn trong cơ thể suốt đời. Do đó, việc thăm khám định kỳ để kiểm tra sức khỏe và phát hiện sớm dấu hiệu của bệnh là rất quan trọng.

Giời leo ở mông là bệnh lý do virus Varicella Zoster gây ra, không chỉ gây đau đớn mà còn có thể để lại nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Nhận diện sớm các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh là yếu tố quan trọng giúp giảm nguy cơ tái phát hoặc các vấn đề lâu dài như đau thần kinh sau zona. Việc tiêm vắc xin phòng ngừa zona và chăm sóc sức khỏe hợp lý sẽ giúp bảo vệ cơ thể khỏi bệnh. Nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, hãy đến ngay cơ sở y tế để được tư vấn và điều trị phù hợp.