10 hình ảnh zona thần kinh ở lưng chi tiết qua từng giai đoạn

Zona thần kinh điển hình bởi các mụn nước chứa dịch viêm xuất hiện thành chùm dày đặc dọc các dây thần kinh bị ảnh hưởng, đặc biệt là khu vực lưng. Hiểu rõ hình ảnh zona thần kinh ở lưng có thể giúp phát hiện sớm các dấu hiệu ban đầu như đau rát, ngứa ngáy, trước khi các mụn nước xuất hiện. Khi được phát hiện sớm, bệnh có thể được điều trị hiệu quả, giảm thiểu các biến chứng nghiêm trọng như đau thần kinh sau zona, đồng thời ngăn ngừa sự lây lan của virus.

Tìm hiểu bệnh zona thần kinh ở lưng

Zona thần kinh do virus Varicella Zoster gây ra. Loại virus này thuộc nhóm Herpes, cũng chính là tác nhân gây bệnh thủy đậu phổ biến ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi.

Tên gọi “zona thần kinh” xuất phát từ đặc điểm virus này không chỉ gây tổn thương bề mặt da hay niêm mạc mà bản chất virus Varicella Zoster là virus hướng thần kinh, xâm nhập vào các dây thần kinh cảm giác, gây ra những cơn đau thần kinh rát kéo dài, thậm chí có thể để lại di chứng mạn tính kéo dài dai dẳng đến suốt đời.

Zona thần kinh là kết quả của sự tái kích hoạt virus Varicella Zoster, virus tồn tại "ẩn" trong các hạch thần kinh sau khi người bệnh đã khỏi bệnh thủy đậu. Khi hệ miễn dịch suy yếu hoặc cơ thể chịu căng thẳng, virus có thể "thức tỉnh", tái xuất hiện và di chuyển theo các dây thần kinh cảm giác ra ngoài da, gây nên các triệu chứng đau rát, phát ban và mụn nước đặc trưng.

Khi bệnh xảy ra ở lưng – một vùng có diện tích lớn, nơi tập trung nhiều dây thần kinh kết nối với cột sống – các triệu chứng không chỉ giới hạn ở da mà còn ảnh hưởng sâu tới hệ thần kinh, gây cảm giác đau đớn dữ dội và khó chịu kéo dài.

Bệnh có thể xuất hiện ở nhiều vị trí khác nhau trên cơ thể, trong đó lưng là một trong những vị trí thường gặp. Zona thần kinh ở lưng biểu hiện bằng các mảng mụn nước nhỏ li ti, ban đầu rải rác, sau đó nhanh chóng liên kết thành từng dải theo đường đi của dây thần kinh. Vết mụn nước có thể kéo dài từ vùng eo ra sau lưng, đôi khi lan đến bả vai hoặc cổ, gây đau nhức và khó chịu cho người bệnh.

Mặc dù zona thần kinh không quá nguy hiểm nếu được phát hiện và điều trị kịp thời, nhưng việc chủ quan hoặc chăm sóc sai cách có thể dẫn đến những biến chứng đáng lo ngại. Các biến chứng thường gặp bao gồm nhiễm trùng da, đau thần kinh sau zona, và rối loạn chức năng cảm giác. Trong một số trường hợp hiếm, virus có thể gây viêm màng não hoặc các vấn đề về thần kinh nghiêm trọng hơn. Việc nhận diện sớm và tuân thủ hướng dẫn điều trị là chìa khóa để kiểm soát bệnh hiệu quả và bảo vệ sức khỏe lâu dài.

Hình ảnh zona thần kinh ở lưng qua từng giai đoạn   

1. Hình ảnh zona thần kinh ở lưng giai đoạn khởi phát

Giai đoạn khởi phát của zona thần kinh ở lưng thường bắt đầu một cách âm thầm với những biểu hiện không đặc hiệu, khiến người bệnh dễ nhầm lẫn với các vấn đề da liễu hoặc cơ xương thông thường. Ban đầu, người bệnh có thể cảm thấy ngứa, châm chích hoặc tê râm ran ở một vùng da nhất định trên lưng, thường chỉ xuất hiện ở một bên cơ thể theo đường đi của dây thần kinh.

Những cảm giác này dần trở nên rõ rệt hơn, kèm theo cảm giác nóng rát, căng tức hoặc đau nhức khó chịu. Một số trường hợp còn ghi nhận tình trạng ớn lạnh, mệt mỏi, sốt nhẹ hoặc đau đầu. Trên bề mặt da, vùng da bị ảnh hưởng có thể ửng đỏ, hơi sưng và trở nên nhạy cảm khi chạm vào.

Những hình ảnh zona thần kinh ở lưng ở giai đoạn này mô tả một vùng da có dấu hiệu căng, sưng hoặc hơi đỏ, đôi khi bị hiểu lầm là dấu hiệu dị ứng hoặc côn trùng cắn. Chính sự mơ hồ này khiến không ít người chủ quan, bỏ lỡ giai đoạn vàng để điều trị sớm.

2. Hình ảnh zona thần kinh ở lưng giai đoạn bùng phát

Zona thần kinh ở lưng khi bước vào giai đoạn bùng phát sẽ gây ra những triệu chứng khó chịu và đau đớn. Ban đầu, vùng lưng bị tổn thương thường có cảm giác ngứa ran, rát bỏng hoặc đau nhức như kim châm. Sau vài ngày, các mảng ban đỏ xuất hiện, sau đó nhanh chóng phát triển thành cụm mụn nước nhỏ chứa dịch trong, xếp dọc theo đường phân bố của dây thần kinh. Các mụn nước này có thể gây đau rát dữ dội, đặc biệt khi tiếp xúc với quần áo hoặc khi vận động.

Nếu không chăm sóc đúng cách, các mụn nước có thể vỡ ra, gây loét và tăng nguy cơ nhiễm trùng. Trong giai đoạn này, việc kiểm soát cơn đau, hạn chế bội nhiễm zona và hỗ trợ làm lành tổn thương là rất quan trọng.

3. Hình ảnh zona thần kinh ở lưng giai đoạn lành bệnh

Zona thần kinh ở lưng khi bước vào giai đoạn lành bệnh, các mụn nước bắt đầu khô lại, vỡ ra và đóng vảy. Lớp vảy này dần bong ra theo thời gian, để lại vùng da mới có màu hồng nhạt hoặc đậm hơn so với vùng da xung quanh. Trong giai đoạn này, cảm giác đau rát có thể vẫn còn, đặc biệt là ở những người lớn tuổi hoặc có cơ địa nhạy cảm. Một số trường hợp bị đau dây thần kinh sau zona, khiến cơn đau kéo dài nhiều tuần, thậm chí vài tháng sau khi tổn thương da đã lành.

Để hỗ trợ quá trình hồi phục, người bệnh nên dưỡng ẩm vùng da bị ảnh hưởng, tránh cào gãi làm tổn thương thêm, đồng thời có thể sử dụng thuốc giảm đau hoặc thực phẩm bổ sung giúp tái tạo da theo hướng dẫn của bác sĩ.

Hình ảnh giai đoạn này minh họa một khu vực lưng với những mảng da còn dấu tích của bệnh, đôi khi có vệt thâm hoặc sẹo nhỏ. Ngay cả khi giai đoạn này trông giống như đã khỏi hoàn toàn, một số người – đặc biệt là người cao tuổi – vẫn có thể tiếp tục bị đau thần kinh hậu zona (Postherpetic Neuralgia - PHN), kéo dài trong hàng tháng hoặc thậm chí nhiều năm.

Các hình ảnh biến chứng zona thần kinh ở lưng

1. Cơn đau thần kinh dai dẳng

Biến chứng phổ biến nhất của zona thần kinh ở lưng là tình trạng đau dây thần kinh sau zona. Ngay cả khi các tổn thương da đã lành, người bệnh vẫn có thể bị đau rát, nhói buốt hoặc châm chích kéo dài tại vùng lưng bị ảnh hưởng. Cơn đau có thể trở nên dữ dội khi cử động, chạm vào hoặc thay đổi thời tiết, gây khó khăn trong sinh hoạt hằng ngày, đặc biệt là khi nằm ngủ hoặc mặc quần áo chật.

2. Tổn thương da và nguy cơ sẹo

Nếu không được chăm sóc đúng cách, các mụn nước zona ở lưng có thể bị vỡ ra, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập gây nhiễm trùng. Biểu hiện của nhiễm trùng da bao gồm sưng đỏ, chảy mủ, đau nhức tăng dần và có thể để lại sẹo thâm, sẹo lồi hoặc sẹo lõm trên lưng. Trong những trường hợp nặng, nhiễm trùng lan rộng có thể gây viêm mô tế bào hoặc nhiễm trùng huyết, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.

3. Cứng cơ, hạn chế khả năng vận động

Zona thần kinh ở lưng có thể ảnh hưởng đến các dây thần kinh chi phối vùng cơ xung quanh, dẫn đến tình trạng cứng cơ, đau mỏi kéo dài, thậm chí hạn chế vận động. Một số người bệnh cảm thấy khó khăn khi cúi, xoay người hoặc thực hiện các động tác liên quan đến cột sống. Nếu không được điều trị kịp thời, tình trạng này có thể gây ảnh hưởng lâu dài đến hệ cơ xương khớp.

4. Rối loạn giấc ngủ ảnh hưởng tinh thần

Cơn đau kéo dài do zona thần kinh ở lưng có thể làm người bệnh khó ngủ, dễ tỉnh giấc hoặc không thể nằm yên trong một tư thế lâu. Việc mất ngủ liên tục có thể dẫn đến suy nhược cơ thể, căng thẳng, lo âu, thậm chí trầm cảm ở một số trường hợp. Đặc biệt, những người lớn tuổi hoặc có bệnh lý nền dễ bị ảnh hưởng nặng nề hơn về mặt tinh thần.

5. Tổn thương lâu dài đối với hệ thần kinh và cột sống

Bên cạnh những biến chứng thường gặp, virus Varicella zoster (1) còn có thể gây tổn thương kéo dài đến hệ thần kinh và cột sống, dẫn đến tình trạng đau dây thần kinh mạn tính, còn gọi là đau sau zona. Người bệnh có thể trải qua những cơn đau dữ dội tại khu vực từng bị phát ban, với cảm giác nóng rát, nhói buốt, đau sâu bên trong hoặc thậm chí như bị điện giật. Cơn đau có thể xuất hiện liên tục hoặc từng đợt, gây ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt hằng ngày và chất lượng cuộc sống.

6. Nguy cơ tái phát và suy giảm miễn dịch

Ở những người có hệ miễn dịch yếu, zona thần kinh ở lưng không chỉ gây đau đớn kéo dài mà còn có nguy cơ tái phát nhiều lần. Điều này có thể làm suy giảm sức khỏe tổng thể, khiến cơ thể dễ mắc các bệnh nhiễm trùng khác. Nếu không có biện pháp tăng cường đề kháng và kiểm soát bệnh hiệu quả, zona có thể trở thành vấn đề kéo dài, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

Cách điều trị và phòng ngừa zona thần kinh ở lưng

1. Điều trị

Một trong những nguyên tắc quan trọng nhất khi điều trị zona thần kinh là can thiệp sớm. Ngay từ khi xuất hiện những dấu hiệu đầu tiên như ngứa rát, nổi mẩn đỏ hoặc đau nhói lan dọc theo dây thần kinh, người bệnh cần được thăm khám và điều trị kịp thời để hạn chế virus Varicella Zoster nhân lên trong cơ thể.

• Điều trị bằng thuốc kháng virus: Thuốc kháng virus (như Acyclovir, Valacyclovir hoặc Famciclovir) là lựa chọn hàng đầu trong điều trị zona thần kinh. Nhóm thuốc này có tác dụng ngăn cản virus lan rộng, giảm mức độ tổn thương thần kinh và rút ngắn thời gian bùng phát bệnh. Các chuyên gia khuyến nghị rằng việc sử dụng thuốc kháng virus cần được triển khai trong vòng 72 giờ sau khi các triệu chứng ban đầu xuất hiện để đạt hiệu quả tốt nhất.
• Kiểm soát cơn đau: Với các vùng tổn thương ở lưng – nơi tập trung nhiều dây thần kinh quan trọng, cơn đau thường rất dữ dội và kéo dài. Thuốc giảm đau như paracetamol hoặc ibuprofen thường được kê để giảm nhanh triệu chứng. Trong trường hợp đau nặng hơn, các bác sĩ có thể cân nhắc sử dụng thuốc giảm đau thần kinh như gabapentin hoặc pregabalin – nhóm thuốc nổi bật trong việc giảm đau do tổn thương thần kinh.
• Điều trị tổn thương ngoài da: Để xử lý mụn nước và các vết loét do zona, các loại dung dịch sát khuẩn (ví dụ như dung dịch xanh methylen hoặc povidone - iodine) có thể được sử dụng để tránh nhiễm trùng thứ phát – nguy cơ phổ biến nhất với bệnh zona ở lưng. Đồng thời, việc sử dụng các loại kem làm dịu da, giảm viêm cũng giúp làn da nhanh chóng phục hồi.
• Can thiệp chuyên sâu đối với đau mạn tính: Nếu tình trạng đau sau zona kéo dài (postherpetic neuralgia), các biện pháp điều trị chuyên sâu như tiêm botulinum toxin, liệu pháp xông hơi hoặc thậm chí sử dụng phương pháp kích thích thần kinh (TENS) có thể được áp dụng. Đây là những bước tiến mới trong điều trị đau thần kinh, giúp cải thiện đời sống của những bệnh nhân bị tổn thương mãn tính nghiêm trọng.
• Hỗ trợ từ y học cổ truyền: Ngoài các phương pháp điều trị Tây y, việc kết hợp các giải pháp y học cổ truyền như châm cứu, bấm huyệt hoặc sử dụng các thảo dược có tác dụng chống viêm, giảm đau cũng mang lại kết quả khả quan. Tuy nhiên, người bệnh nên tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa để tránh những rủi ro không mong muốn.

Việc chăm sóc tại chỗ cũng rất quan trọng, người bệnh nên giữ vùng da bị tổn thương sạch sẽ, khô ráo, tránh gãi hoặc chạm vào để ngăn ngừa nhiễm trùng thứ phát. Một số loại kem bôi hoặc dung dịch sát khuẩn nhẹ như calamine có thể giúp giảm ngứa và làm dịu da. Nếu triệu chứng kéo dài hoặc có dấu hiệu nhiễm trùng, người bệnh cần đi khám để được điều trị phù hợp.

⇒ Tham khảo thêm: Cách vệ sinh vết zona thần kinh

2. Phòng ngừa

Bên cạnh điều trị, phòng ngừa zona thần kinh là chiến lược quan trọng để ngăn chặn sự tái phát bệnh và hạn chế rủi ro đối với sức khỏe tổng thể. Vì bệnh zona khởi nguồn từ virus Varicella Zoster "ngủ đông" trong cơ thể, việc duy trì hệ miễn dịch khỏe mạnh và chủ động bảo vệ thần kinh là chìa khóa để phòng bệnh hiệu quả.

Theo đó, điều quan trọng nhất là duy trì hệ miễn dịch khỏe mạnh thông qua chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, tập luyện thể dục thường xuyên và kiểm soát căng thẳng. Đặc biệt, cần chủ động tiêm vắc xin phòng bệnh thủy đậu cho trẻ em từ 9 tháng tuổi và vắc xin phòng bệnh zona cho người lớn từ 50 tuổi trở lên và người từ 18 tuổi trở lên có nguy cơ cao là biện pháp hiệu quả giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và hạn chế các biến chứng nghiêm trọng.

Thủy đậu và zona thần kinh đều do virus Varicella Zoster (VZV) gây ra. Vắc xin thủy đậu giúp hệ miễn dịch tạo kháng thể chống lại VZV, phòng ngừa nhiễm trùng ban đầu và giảm nguy cơ virus "ẩn mình" trong các hạch thần kinh. Dù vậy, vắc xin thủy đậu không thay thế vắc xin zona trong việc ngăn ngừa zona đặc hiệu.

Vắc xin thủy đậu hiệu quả cao nhưng vẫn có một số trường hợp không tạo được miễn dịch bảo vệ, làm tăng nguy cơ mắc thủy đậu. Do vắc xin chứa virus sống giảm độc lực, một tỷ lệ rất nhỏ có thể mắc zona sau tiêm, nhưng nguy cơ này thấp hơn nhiều so với khi nhiễm virus thủy đậu tự nhiên.

Vì vậy, để phòng bệnh zona tối ưu, đặc biệt ở người lớn tuổi hoặc người suy giảm miễn dịch, vẫn cần tiêm vắc xin zona ngay cả khi đã được tiêm vắc xin thủy đậu.

Vắc xin thủy đậu được tiêm cho trẻ từ 9 tháng tuổi và người lớn chưa từng mắc bệnh, với lịch tiêm gồm 2 mũi, khoảng cách tùy thuộc vào độ tuổi và loại vắc xin. Vắc xin này không được sử dụng cho phụ nữ mang thai. Phụ nữ chuẩn bị mang thai cần tiêm ngừa trước thời điểm mang thai và tránh thai ít nhất 3 tháng để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.

Hai liều vắc xin thủy đậu cung cấp khả năng phòng 88 - 98% nguy cơ nhiễm thủy đậu. Nếu mắc bệnh sau tiêm, triệu chứng thường nhẹ và ít biến chứng. Đặc biệt, vắc xin vẫn hiệu quả với người vừa tiếp xúc với bệnh nhân thủy đậu nếu tiêm trong vòng 3 - 5 ngày sau khi tiếp xúc, giúp giảm nguy cơ nhiễm bệnh và biến chứng không mong muốn.

Trong khi đó, vắc xin Shingrix được xem là một giải pháp hiệu quả trong việc phòng ngừa bệnh zona, với khả năng bảo vệ lên đến 97% và giúp giảm 88% nguy cơ mắc biến chứng đau thần kinh sau zona. Cơ chế hoạt động của vắc xin là tăng cường phản ứng miễn dịch của cơ thể, giúp nhận diện và ức chế virus Varicella Zoster. Nhờ đó, vắc xin hỗ trợ ngăn ngừa sự tái hoạt động của virus, đặc biệt ở những người có tiền sử mắc thủy đậu trước đó.

Người từ 18 tuổi trở lên có nguy cơ cao mắc zona thần kinh, bao gồm những trường hợp suy giảm miễn dịch, đang sử dụng thuốc ức chế miễn dịch hoặc có nguy cơ bị ức chế miễn dịch do bệnh lý hoặc phương pháp điều trị, cần tiêm vắc xin theo lịch trình sau:

• Mũi 1: Tiêm lần đầu tiên.
• Mũi 2: Tiêm sau mũi đầu tiên 1 tháng.

Đối với những người từ 50 tuổi trở lên có hệ miễn dịch khỏe mạnh, lịch tiêm phòng gồm 2 mũi như sau:

• Mũi 1: Tiêm lần đầu tiên.
• Mũi 2: Tiêm sau mũi đầu tiên 2 tháng.

Bên cạnh đó, việc phòng tránh lây nhiễm từ người đang mắc zona cũng rất quan trọng, bao gồm không tiếp xúc trực tiếp với vùng da có tổn thương, rửa tay thường xuyên và tránh dùng chung đồ cá nhân. Những người từng mắc thủy đậu nên đặc biệt chú ý bảo vệ sức khỏe, bởi virus Varicella Zoster vẫn tồn tại trong cơ thể và có thể tái hoạt động khi hệ miễn dịch suy yếu, gây ra bệnh zona.

Thông qua hình ảnh zona thần kinh ở lưng, người dân có thể nhận biết sớm tình trạng zona thần kinh ở lưng với biểu hiện đặc trưng là các mụn nước đau rát theo dải thần kinh, không chỉ gây khó chịu mà còn có thể dẫn đến biến chứng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc nhận biết sớm và chăm sóc đúng cách sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ biến chứng, đồng thời bảo vệ sức khỏe lâu dài. Nếu xuất hiện các dấu hiệu nghi ngờ, người bệnh nên nhanh chóng thăm khám để được tư vấn và điều trị phù hợp.