13 mẹo dân gian chữa bệnh chân tay miệng an toàn, mau lành

Tay chân miệng là bệnh thường gặp ở trẻ nhỏ và có thể tự khỏi sau khoảng 7 - 10 ngày nếu được chăm sóc đúng cách. Nhiều bậc phụ huynh quan tâm tìm đến các mẹo dân gian chữa bệnh tay chân miệng nhằm hỗ trợ quá trình điều trị, giảm triệu chứng khó chịu và giúp trẻ mau hồi phục bên cạnh các biện pháp y khoa theo khuyến cáo của Bác sĩ. Cùng chuyên gia tìm hiểu ngay trong bài viết dưới đây.

Có nên dùng mẹo dân gian chữa bệnh chân tay miệng?

Tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm cấp tính rất thường gặp ở trẻ nhỏ, do virus gây ra, chủ yếu là virus Coxsackie A16 và Enterovirus 71. Đây là bệnh truyền nhiễm có khả năng lây lan cao trong cộng đồng, đặc biệt ở những nơi tập trung đông trẻ em, đặc biệt trong môi trường vệ sinh kém. Khi trẻ mắc bệnh, cơ thể sẽ tự đào thải virus và hồi phục trong vòng 7 - 10 ngày nếu không có biến chứng.

Trước hết, cần nhấn mạnh rằng, các phương pháp dân gian trong chữa trị bệnh nói chung đã xuất hiện từ lâu và mang tính truyền thống sâu sắc trong đời sống người Việt. Tuy nhiên, không phải mẹo dân gian nào cũng dựa trên cơ sở khoa học hoặc được kiểm chứng về mặt lâm sàng. Việc lạm dụng mẹo dân gian mà bỏ qua các phương pháp điều trị y học hiện đại có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, đặc biệt là đối với tay chân miệng - một bệnh có nguy cơ biến chứng nguy hiểm như viêm não, viêm cơ tim hoặc suy hô hấp.

Thực tế, một số mẹo dân gian chữa bệnh chân tay miệng phổ biến như tắm nước lá chè xanh, nước lá kinh giới, hay bôi dầu dừa lên vết loét trong miệng có thể mang lại cảm giác dễ chịu tạm thời, do những hoạt chất trong tự nhiên có tính kháng khuẩn, kháng viêm nhẹ. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng đây là bệnh xuất phát từ virus, và các mẹo dân gian này không thể tiêu diệt virus, mà chỉ góp phần làm giảm triệu chứng bề mặt.

Mặt khác, việc lạm dụng hoặc sử dụng sai cách những bài thuốc dân gian có thể dẫn đến những hệ quả tiêu cực. Ví dụ, việc tắm lá cây không đảm bảo vệ sinh hoặc sử dụng nước lá không được đun sôi kỹ càng, có thể gây nhiễm trùng thêm cho làn da đang bị tổn thương. Hoặc trên nền da đang viêm nhiễm, sưng đỏ việc dùng nước lá tắm có thể kích ứng làn da của trẻ trở nên nhạy cảm, dị ứng da khiến cho việc điều trị bệnh tay chân miệng thêm khó khăn.

Khi trẻ mắc bệnh chân tay miệng, việc đầu tiên phụ huynh cần làm là đưa trẻ đến cơ sở y tế để được bác sĩ chẩn đoán và hướng dẫn điều trị. Các biện pháp dân gian chỉ nên được áp dụng như một phương pháp bổ trợ, song song với việc tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ. Trong trường hợp trẻ có các dấu hiệu bệnh nặng như sốt cao liên tục, co giật, nôn mửa nhiều, li bì hoặc khó thở, phụ huynh cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức, không nên chỉ dựa vào các biện pháp dân gian.

Theo khuyến cáo của các chuyên gia y tế, bệnh này hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Việc điều trị hiện nay chủ yếu tập trung vào việc làm giảm triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng. Các bác sĩ khuyên rằng, trẻ bị bệnh nên được nghỉ ngơi, bổ sung đủ nước, được sử dụng thuốc hạ sốt, giảm đau theo hướng dẫn của y tế. Với những trường hợp bệnh nặng, việc can thiệp kịp thời của các cơ sở y tế là yếu tố tối quan trọng để tránh biến chứng nguy hiểm đến tính mạng.

Một số mẹo dân gian chữa bệnh chân tay miệng

Dưới đây là những mẹo dân gian chữa bệnh tay chân miệng được nhiều người tin dùng để hỗ trợ giảm triệu chứng bệnh ở trẻ như sốt nhẹ, viêm miệng, viêm da không bội nhiễm...trong giai đoạn đầu của bệnh. Các phương pháp này sử dụng nguyên liệu dễ kiếm, đơn giản để thực hiện tại nhà, nhưng cần đảm bảo vệ sinh và đúng liều lượng để đạt hiệu quả tốt nhất.

1. Mẹo giúp hạ sốt, giảm đau

• Lá tía tô: Lá tía tô có tác dụng kháng viêm, giúp hạ sốt ở trẻ em nhờ khả năng làm tăng tiết mồ hôi, giúp cơ thể giải nhiệt. Để sử dụng, cha mẹ có thể rửa sạch một nắm lá tía tô tươi, đun sôi với khoảng 500ml nước trong 5 - 10 phút, sau đó để nguội và lọc lấy nước cho trẻ uống hoặc dùng nước lau nhẹ nhàng khắp người trẻ giúp hạ thân nhiệt. Lưu ý nên dùng lá tươi, sạch và thận trọng với liều lượng. Không nên dùng trực tiếp ở trẻ dưới 6 tháng tuổi.
• Lá diếp cá: Lá diếp cá cũng là một mẹo dân gian chữa bệnh chân tay miệng thường được sử dụng để hạ sốt do có tính mát, khả năng giải độc, kháng khuẩn và kháng viêm. Cách dùng phổ biến là rửa sạch một nắm lá diếp cá tươi, giã nát để lấy nước cốt. Có thể pha thêm một chút đường hoặc nước lọc cho trẻ dễ uống. Bã lá diếp cá có thể dùng để đắp lên trán hoặc kẹp vào nách trẻ. Cần đảm bảo lá diếp cá sạch và theo dõi phản ứng của trẻ. Không nên dùng trực tiếp ở trẻ dưới 6 tháng tuổi. (2)
• Các mẹo dân gian khác: Bên cạnh đó, việc đảm bảo trẻ uống đủ nước (nước lọc, sữa mẹ, dung dịch điện giải) là rất quan trọng để tránh tình trạng mất nước có thể làm trầm trọng thêm tình trạng sốt. Giữ cho trẻ ở nơi thoáng mát, mặc quần áo rộng rãi, thoải mái cũng giúp trẻ hạ sốt. Một số mẹo khác được lưu truyền bao gồm dùng hành tây thái lát mỏng đắp vào gan bàn chân hoặc dùng khăn ấm lau người cho trẻ , tuy nhiên cần thận trọng và theo dõi nhiệt độ của trẻ thường xuyên.

2. Mẹo trị loét miệng, đau họng

• Mật ong và nghệ: Mật ong được biết đến với đặc tính làm dịu và khả năng kháng khuẩn, có thể giúp giảm đau và thúc đẩy quá trình lành vết loét miệng. Nghệ cũng có đặc tính kháng viêm, sát trùng và kháng khuẩn, hỗ trợ làm lành vết thương. Mẹo dân gian chữa bệnh chân tay miệng này áp dụng đối với trẻ trên 1 tuổi, có thể dùng một lượng nhỏ mật ong nguyên chất bôi trực tiếp lên các vết loét trong miệng vài lần mỗi ngày. Hoặc có thể trộn một ít bột nghệ với mật ong thành hỗn hợp sệt và bôi lên vết loét. Lưu ý quan trọng là không dùng mật ong cho trẻ dưới 1 tuổi vì nguy cơ ngộ độc botulism. (3)
• Uống nước dừa: Nước dừa tươi không chỉ bổ sung chất điện giải mà còn có tính thanh nhiệt, giúp làm dịu cơn đau họng và kích thích vị giác. Ngoài ra, nước dừa còn chứa axit lauric, một loại axit có đặc tính kháng virus. Cho trẻ uống 1 - 2 ly nước dừa tươi mỗi ngày để cải thiện các triệu chứng đau họng và giúp trẻ cảm thấy dễ chịu hơn khi nuốt. Không nên dùng ở trẻ dưới 6 tháng tuổi.
• Lá rau má: Rau má có tính mát và chứa nhiều dưỡng chất giúp tăng cường khả năng chống viêm, làm lành vết thương. Rửa sạch 50g lá rau má, xay nhuyễn với nước rồi lọc lấy nước cho trẻ uống. Ngoài ra, có thể dùng nước rau má để súc miệng nhẹ nhàng, giúp làm dịu các vết loét. Không nên dùng trực tiếp ở trẻ dưới 6 tháng tuổi.
• Các mẹo dân gian khác: Súc miệng bằng nước muối ấm là một phương pháp phổ biến và hiệu quả để làm dịu các vết loét miệng và đau họng nhờ đặc tính sát khuẩn. Một số mẹo khác bao gồm súc miệng bằng giấm táo pha loãng (cho trẻ lớn) và uống trà gừng ấm pha chút mật ong (cho trẻ lớn trên 1 tuổi) để giảm đau họng.

3. Mẹo giảm ngứa và làm lành mụn nước

• Lá trầu không: Một trong những mẹo dân gian chữa bệnh chân tay miệng được biết đến là dùng lá trầu không. Lá trầu không chứa các hợp chất có tính sát khuẩn, giúp làm giảm ngứa và nhanh lành các mụn nước. Rửa sạch 10 - 15 lá trầu không, đun sôi với nước khoảng 5 - 10 phút, để nguội rồi dùng nước này tắm cho trẻ. Ngoài ra, có thể xay nhuyễn lá trầu không và đắp nhẹ lên các vết mụn nước để giảm ngứa.
• Lá chè xanh: Chè xanh có tính chống oxy hóa, kháng viêm và kháng khuẩn mạnh, giúp làm dịu da và giảm ngứa hiệu quả. Chất tannin trong lá chè xanh còn có tác dụng làm se và khô các vết thương. Cách dùng là đun sôi khoảng 50 - 100 gram lá chè xanh tươi khoảng 10 - 15 phút, để nguội rồi pha loãng để tắm cho trẻ. Cần chọn lá chè tươi, sạch và kiểm tra nhiệt độ nước trước khi tắm cho trẻ.
• Gel nha đam: Gel nha đam có tác dụng làm dịu, giảm viêm và thúc đẩy quá trình lành vết thương. Gel nha đam tươi từ lá cây hoặc loại đã chế biến sẵn có thể bôi trực tiếp lên các vùng da bị tổn thương do mụn nước. Thực hiện 3 - 4 lần mỗi ngày sẽ giúp giảm ngứa rát và thúc đẩy quá trình lành vết thương.

4. Mẹo giúp tăng cường sức đề kháng cho cơ thể

• Nước chanh mật ong: Nước chanh pha với mật ong là một phương pháp dân gian giúp tăng cường sức đề kháng nhờ hàm lượng vitamin C cao trong chanh và các đặc tính kháng khuẩn, chống oxy hóa của mật ong. Cách pha là vắt nửa quả chanh vào một cốc nước ấm, thêm một thìa cà phê mật ong và khuấy đều rồi cho trẻ uống vào buổi sáng. Cần lưu ý không cho trẻ dưới 1 tuổi uống mật ong. Áp dụng cho trẻ từ 1 tuổi trở lên.
• Tỏi: Tỏi được biết đến với khả năng tăng cường hệ miễn dịch và có đặc tính kháng virus, kháng khuẩn mạnh mẽ. Allicin trong tỏi là một hợp chất có tác dụng tăng cường miễn dịch. Có thể thêm một chút tỏi băm nhỏ vào thức ăn của trẻ lớn. Nên dùng tỏi với lượng vừa phải vì tỏi có vị hăng và có thể gây khó chịu cho dạ dày nếu dùng quá nhiều. Không áp dụng cho trẻ dưới 6 tháng.
• Nước gừng: Gừng có tính ấm và chứa các hợp chất giúp tăng cường tuần hoàn máu, thúc đẩy quá trình đào thải độc tố. Cách làm là thái mỏng một lát gừng nhỏ, đun với 200ml nước trong 10 phút, thêm một chút mật ong và cho trẻ uống khi đã nguội. Nên cho trẻ uống 1 - 2 lần mỗi ngày. Áp dụng cho trẻ từ 1 tuổi trở lên.

Một số lưu ý khi áp dụng mẹo dân gian chữa bệnh tay chân miệng

Khi áp dụng các mẹo dân gian chữa bệnh chân tay miệng, phụ huynh cần chú ý đến những điểm quan trọng sau để đảm bảo an toàn và hiệu quả cho trẻ:

• Hiểu rõ đặc điểm bệnh lý trước khi áp dụng mẹo dân gian: Trước khi tìm đến các bài thuốc dân gian trong điều trị bệnh tay chân miệng, điều đầu tiên cần hiểu là bệnh này không có thuốc đặc trị. Phần lớn các trường hợp bệnh đều tự khỏi sau 7 – 10 ngày nếu được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, ở một số trường hợp biến chứng nặng, như viêm não, phù phổi cấp hoặc viêm cơ tim, việc điều trị y khoa chuyên sâu là cực kỳ quan trọng. Vì vậy, mẹo dân gian chỉ nên được xem như một sự hỗ trợ trong việc giảm nhẹ triệu chứng, không thể thay thế vai trò của y học hiện đại.
• Không nên áp dụng các biện pháp dân gian như một phương pháp điều trị duy nhất: Cần được theo dõi và điều trị dưới sự hướng dẫn của bác sĩ, đặc biệt khi trẻ có dấu hiệu nặng như sốt cao, li bì, co giật hoặc khó thở. Các mẹo dân gian chỉ nên được sử dụng như biện pháp bổ trợ, song song với phác đồ điều trị y khoa. Các bậc phụ huynh nên kết hợp các phương pháp dân gian với liệu trình do chuyên gia y tế hướng dẫn, đồng thời theo dõi sát sao các triệu chứng của trẻ. Nếu nhận thấy trẻ có dấu hiệu bất thường như sốt cao không giảm, run tay chân, co giật, hoặc thở khó khăn, cần ngay lập tức đưa trẻ đến cơ sở y tế để được can thiệp kịp thời.
• Cần kiểm tra phản ứng dị ứng trước khi áp dụng bất kỳ biện pháp dân gian nào: Một số trẻ có thể dị ứng với các thành phần tự nhiên như mật ong, tỏi hoặc các loại lá thảo mộc. Phụ huynh nên thử một lượng nhỏ trước trên da để kiểm tra phản ứng, và ngừng sử dụng ngay nếu có dấu hiệu dị ứng như đỏ da, ngứa hoặc sưng.
• Không nên sử dụng các chất kích ứng hoặc cay nóng khi trẻ có vết loét miệng: Các chất này có thể làm tăng cảm giác đau và kích ứng. Tương tự, không nên cho trẻ dùng thức ăn cứng, quá nóng hoặc quá lạnh vì có thể gây đau khi tiếp xúc với vết loét.
• Đảm bảo vệ sinh khi thực hiện các biện pháp dân gian: Rửa sạch tay trước khi chuẩn bị và thực hiện, sử dụng nguyên liệu sạch và đảm bảo dụng cụ dùng để chuẩn bị thuốc được vệ sinh đúng cách. Điều này giúp tránh nhiễm trùng thêm cho các vết loét và mụn nước.
• Lưu ý về vệ sinh và nguồn gốc nguyên liệu: Một trong những mẹo dân gian phổ biến là sử dụng nước lá cây để tắm hoặc làm dịu các nốt mụn nước, chẳng hạn như lá chè xanh, lá kinh giới, lá khế hay sài đất. Các loại lá này được biết đến với khả năng kháng khuẩn, tiêu viêm trong y học cổ truyền. Tuy nhiên, nhiều trường hợp đã gặp vấn đề nghiêm trọng do sử dụng nguồn lá không rõ ràng, bị nhiễm bụi bẩn, vi khuẩn hay thuốc trừ sâu. Nếu không vệ sinh và xử lý nguồn nguyên liệu cẩn thận, việc tắm nước lá có thể dẫn đến nguy cơ nhiễm khuẩn các vùng da bị tổn thương, làm bệnh trở nên nặng hơn. Lá cây phải được ngâm rửa thật sạch và đun sôi kỹ trước khi sử dụng để đảm bảo an toàn.

Ngoài ra, cần lưu ý rằng làn da của trẻ nhỏ rất nhạy cảm. Một số loại lá có thể chứa các chất gây kích ứng hoặc dị ứng cho da. Vì vậy, nếu muốn áp dụng phương pháp này, cha mẹ cần thử trước trên một vùng da nhỏ để kiểm tra phản ứng của trẻ, tránh gây tổn thương lan rộng.

• Lưu ý về liều lượng và sự phù hợp: Một số bài thuốc dân gian khác khuyên sử dụng nước ép hoặc trà từ các loại thảo dược như rau sam, cỏ mực hay đậu xanh để uống nhằm làm mát cơ thể và hỗ trợ giảm sốt. Tuy nhiên, không phải trẻ em nào cũng phù hợp với những nguyên liệu này. Hệ tiêu hóa của trẻ nhỏ thường nhạy cảm và trẻ cũng có thể gặp tình trạng dị ứng với một số thảo dược. Bên cạnh đó, việc tự ý sử dụng với liều lượng quá mức hoặc không thích hợp có thể gây phản tác dụng, khiến trẻ không chỉ không khỏi bệnh mà còn rơi vào các vấn đề sức khỏe khác, như rối loạn tiêu hóa hoặc ngộ độc thực phẩm.
• Không áp dụng tùy tiện các phương pháp truyền miệng: Không ít trường hợp các mẹo dân gian được truyền tai nhau nhưng lại thiếu cơ sở khoa học. Chẳng hạn, một số người mách nhau dùng rượu, giấm hoặc các loại tinh dầu mạnh để bôi trực tiếp lên các nốt mụn nước nhằm làm khô nhanh. Điều này hoàn toàn sai lầm, bởi các chất có tính tẩy mạnh sẽ khiến da của trẻ bị tổn thương sâu hơn, làm nặng thêm tình trạng viêm nhiễm. Một số trường hợp có thể gây bỏng rát, đau đớn, thậm chí làm lan rộng tình trạng tổn thương trên da.

Một mẹo dân gian chữa bệnh chân tay miệng khác cũng gây tranh cãi là việc nhịn ăn những thực phẩm "nóng", ví dụ như thịt gà hoặc trứng, khi trẻ bị tay chân miệng. Điều này không có căn cứ khoa học, thậm chí còn gây hại cho sức khỏe của trẻ vì cơ thể bị thiếu hụt dinh dưỡng cần thiết để chống chọi với nhiễm trùng.

• Duy trì chế độ dinh dưỡng và nước uống đầy đủ cho trẻ: Bệnh này thường khiến trẻ biếng ăn do đau miệng, nên việc đảm bảo trẻ được cung cấp đủ dinh dưỡng và nước là rất quan trọng. Chọn thức ăn mềm, dễ nuốt và giàu dinh dưỡng như súp, cháo, sinh tố trái cây.
• Theo dõi sát diễn biến bệnh của trẻ: Nếu sau 2 - 3 ngày áp dụng các biện pháp dân gian mà triệu chứng không được cải thiện hoặc trở nên nghiêm trọng hơn, phụ huynh cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức. Đặc biệt chú ý đến các dấu hiệu như sốt cao liên tục, co giật, nôn trớ, bỏ ăn hoàn toàn, hoặc trẻ trở nên li bì, mệt mỏi.

Cách phòng ngừa bệnh tay chân miệng hiệu quả cho trẻ

Phòng ngừa tay chân miệng luôn là biện pháp tối ưu để bảo vệ trẻ khỏi bệnh, đặc biệt trong giai đoạn dịch bệnh bùng phát. Trước hết, cần xây dựng thói quen vệ sinh cá nhân cho trẻ, bao gồm rửa tay thường xuyên bằng xà phòng sau khi chơi đùa, trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. Các bề mặt tiếp xúc như đồ chơi, bàn ghế, sàn nhà cần được lau chùi sạch sẽ bằng dung dịch sát khuẩn để loại bỏ nguy cơ lây nhiễm virus.

Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường sức đề kháng cho trẻ. Bổ sung các thực phẩm giàu vitamin C, kẽm và chất chống oxy hóa như cam, kiwi, rau xanh, sữa chua sẽ giúp cơ thể trẻ chống lại tác nhân gây bệnh hiệu quả hơn. Đồng thời, hạn chế cho trẻ tiếp xúc với nguồn lây nhiễm bằng cách tránh đưa trẻ đến nơi đông người như trường học, khu vui chơi khi dịch bệnh đang lan rộng.

Giữ môi trường sống sạch sẽ, thoáng mát cũng là yếu tố không thể bỏ qua. Thường xuyên dọn dẹp nhà cửa, giặt giũ chăn ga, tránh để không gian ẩm ướt tạo điều kiện cho virus phát triển. Ngoài ra, phụ huynh nên theo dõi sát sức khỏe của trẻ, phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường như sốt, nổi ban để có biện pháp xử lý kịp thời. Việc tiêm phòng các loại vắc xin liên quan (nếu có) theo khuyến cáo của cơ quan y tế cũng là cách phòng bệnh hiệu quả cần được cân nhắc.

⇒ Tham khảo thêm: Cách nhanh hết tay chân miệng cho trẻ, giúp điều trị tại nhà

Căn bệnh này tuy không quá nguy hiểm nếu được chăm sóc đúng cách, nhưng vẫn có thể gây khó chịu và ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ. Các mẹo dân gian chữa bệnh chân tay miệng được chia sẻ trong bài viết là những giải pháp hỗ trợ an toàn, giúp trẻ mau lành và dễ chịu hơn. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả tốt nhất, hãy luôn kết hợp với sự theo dõi từ bác sĩ và các biện pháp phòng ngừa khoa học.