5 cách phòng bệnh mùa nắng nóng khoa học nên áp dụng

Thời tiết nắng nóng và độ ẩm cao là môi trường thuận lợi cho các tác nhân gây bệnh như vi khuẩn, virus, nấm phát triển. Theo các chuyên gia, những bệnh thường gặp nhất vào mùa nắng nóng bao gồm sốt xuất huyết, tay chân miệng, sốt siêu vi, viêm dạ dày, viêm ruột, thủy đậu, quai bị, viêm gan. Ngoài ra, nắng nóng còn là nguyên nhân gây ngộ độc thực phẩm, tăng nguy cơ mắc bệnh dại do bị chó dại cắn và một số bệnh lý về da. Bài viết sau sẽ mang đến cho độc giả 5 cách phòng bệnh mùa nắng nóng khoa học và nên áp dụng.

Các bệnh thường gặp trong mùa nắng nóng

Mùa nóng, nhiệt độ môi trường tăng cao thúc đẩy sự phát triển của các vi sinh vật gây hại trong thức ăn hằng ngày, cộng thêm việc bảo quản thức ăn không đúng cách khiến người sử dụng dễ bị ngộ độc thực phẩm, nhiều trường hợp dẫn đến tử vong. Tiêu chảy cấp do Rotavirus cũng là những bệnh đường tiêu hóa thường gặp trong mùa nắng nóng. Đặc trưng của bệnh là tốc độ lây lan nhanh, dễ bùng phát thành dịch, trẻ càng nhỏ càng dễ nhiễm bệnh và diễn tiến nặng.

Ngoài ra, các bệnh về đường hô hấp như cúm, viêm phổi, viêm phế quản,... cũng rất thường gặp trong thời điểm nắng nóng. Việc thay đổi nhiệt độ đột ngột từ môi trường sử dụng điều hòa sang môi trường nắng nóng bên ngoài, hoặc ở trong môi trường máy lạnh quá lâu khiến niêm mạc đường hô hấp khô, tạo cơ hội cho các bệnh đường hô hấp.

Các bệnh truyền nhiễm khác như thủy đậu, quai bị, viêm gan, dại cũng thường tăng cao trong mùa nắng nóng. Trẻ nhỏ, người cao tuổi, người có bệnh lý nền đặc biệt là các bệnh nền về tim mạch, hô hấp rất dễ mắc bệnh trong mùa nắng nóng. Chính vì thế phòng bệnh mùa nắng nóng là vấn đề cần được quan tâm nhiều hơn.

Cách phòng bệnh mùa nắng nóng bằng vắc xin

Hầu hết các bệnh truyền nhiễm thường gặp trong mùa nắng nóng có thể được phòng ngừa hiệu quả bằng vắc xin. Hiện Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC có đầy đủ các loại vắc xin phòng bệnh truyền nhiễm quan trọng cho trẻ em và người lớn, đặc biệt là các vắc xin phòng bệnh mùa nắng nóng.

1. Vắc xin ngừa dại

Nước ta hiện sử dụng chủ yếu 2 loại vắc xin ngừa dại thế hệ mới là Verorab (Pháp) và  Abhayrab (Ấn Độ). Vắc xin được sản xuất từ tế bào Vero, với quy trình khép kín giúp gia tăng độ tinh khiết, an toàn và đảm bảo các tiêu chuẩn cho Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đưa ra. Trong quá trình sản xuất, nhà sản xuất cũng không sử dụng chất bảo quản thimerosal (thủy ngân) do đó giảm các tác dụng phụ tại chỗ tiêm như sưng, đau, sốt,...

Từ khi vắc xin được đưa vào sử dụng đã làm giảm đáng kể số ca tử vong do dại. Theo kết quả nghiên cứu năm 2000 trên 171 bệnh nhân tại Trng Quốc, bị động vật nhiễm bệnh cắn, vết thương ở mức độ III , sử dụng vaccine Verorab vào ngày 0, 3, 7, 14, 28 và huyết thanh dại từ ngựa vào ngày 0. Kết quả, vắc xin cho thấy có khả năng tạo mức kháng thể nhanh và bền vững sau 7 ngày. Bệnh nhân sống sót dù vết thương nặng.

2. Vắc xin phòng cúm

Vắc xin phòng cúm giúp giảm nguy cơ mắc bệnh, giảm nguy cơ trở nặng và biến chứng do cúm. Theo Bộ Y tế, vắc xin cúm có tính an toàn cao, khả năng bảo vệ lên đến 90% phòng các thể nhẹ và nặng do cúm. Theo một số kết quả nghiên cứu được đăng tải trên Thư viện Y khoa quốc gia Mỹ vào năm 2016, tiêm vắc xin phòng cúm có thể giảm đến 45% nguy cơ nhồi máu cơ tim, 57% nguy cơ nhập viện ở người cao tuổi và 79% nguy cơ nhập viện ở bệnh nhân tiểu đường, giảm biến chứng, tỷ lệ tử vong do cúm ở người bệnh tim mạch.

Một nghiên cứu năm 2014 của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ cũng cho thấy, vắc xin phòng cúm giúp giảm nguy cơ nhập viện và 74% nguy cơ bệnh diễn tiến nặng ở khoa hồi sức nhi trong mùa cúm 2010-2012. Theo nghiên cứu năm 2018, vắc xin cúm giảm 80% ca tử vong liên quan đến cúm, giảm nguy cơ mất khả năng lao động do bệnh, giảm chi phí y tế và gánh nặng lên hệ thống chăm sóc sức khỏe giúp tập trung nguồn lực điều trị cho các loại bệnh khác.

Trẻ nhỏ, người cao tuổi, người có bệnh nền là những đối tượng nguy cơ cao, cần tiêm vắc xin càng sớm càng tốt và tiêm nhắc lại mỗi năm. Đây cũng là một trong những phương pháp phòng bệnh mùa nắng nóng.

3. Vắc xin phòng các bệnh do phế cầu

Phế cầu là vi khuẩn thường trí ở vùng mũi họng của người khỏe mạnh. Thông thường, vi khuẩn không gây bệnh, chỉ khi cơ thể suy yếu hoặc gặp các tác nhân gây bệnh tại đường hô hấp khác, phế cầu khuẩn sẽ nhân cơ hội xâm lấn các cơ quan gây viêm xoang, viêm phổi, viêm màng não, đi vào máu gây nhiễm khuẩn huyết.

Theo kết quả của nghiên cứu được thực hiện tại Canada trong vòng 19 năm, để điều trị cho 6,3 triệu ca bệnh gây ra do phế cầu khuẩn, chi phí phải tiêu tốn là 7,9 tỷ USD. Từ khi vắc xin phòng phế cầu được đưa vào sử dụng tại Canada đã giúp nước này giảm đáng kể gánh nặng về kinh tế do các bệnh phế cầu xâm lấn, viêm tai giữa, viêm xoang.

Kết quả của một cuộc thử nghiệm lâm sàng quy mô ở Mỹ cũng cho thấy, một mũi vắc xin phế cầu có khả năng giảm 97% nguy cơ nhiễm các chủng phế cầu khuẩn có trong vắc xin. Vắc xin còn có khả năng bảo vệ chéo trước các loại virus gây bệnh đường hô hấp khác như cúm.

Việt Nam hiện có 2 loại vắc xin xin ngừa phế cầu gồm: Synflorix (Bỉ) ngừa 10 chủng, hay còn gọi vắc xin phế cầu 10 và Prevenar 13 (Bỉ) ngừa 13 chủng phế cầu, hay còn gọi là vắc xin phế cầu 13. Để phòng bệnh mùa nắng nóng hãy tham khảo ngay lịch tiêm như sau:

4. Vắc xin phòng viêm màng não do não mô cầu

Vi khuẩn não mô cầu gồm 13 nhóm có khả năng gây bệnh, trong đó nhóm A, B, C, Y, W-135, X là 6 nhóm gây bệnh nguy hiểm nhất. Các bệnh lý xâm lấn do não mô cầu là bệnh truyền nhiễm đặc biệt nguy hiểm như viêm màng não có thể gây tử vong chỉ trong 24 giờ từ khi phát bệnh hoặc gây di chứng tàn phế suốt đời. Hiện nay, Việt Nam có 3 loại vắc xin phòng 5 nhóm não mô cầu gồm  A, B, C, Y và W-135 là Bexsero (Ý), VA-Mengoc-BC (Cu Ba), Menactra (Mỹ).

Trong đó, vắc xin Bexsero là vắc xin thế hệ mới vừa được hãng vắc xin và dược phẩm hàng đầu thế giới GSK (Bỉ) đưa về Việt Nam và VNVC là đơn vị đầu tiên có được loại vắc xin quan trọng này để phục vụ nhu cầu phòng bệnh sớm của khách hàng, cho trẻ từ 2 tháng tuổi đến người lớn 50 tuổi.

Vắc xin được sản xuất bằng công nghệ mới tiếp cận dựa trên hệ gen của vi khuẩn não mô cầu để phát triển vắc xin, chứa bốn thành phần kháng nguyên (4CMENB) của nhóm B, cung cấp khả năng tiêu diệt hiệp đồng cao và bao phủ nhiều chủng vi khuẩn não mô cầu nhóm B hơn, có hiệu quả 95% phòng các bệnh lý não mô cầu xâm lấn nhóm B gây ra như viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết, viêm phổi…

5. Vắc xin phòng ho gà - bạch hầu - uốn ván

Ho gà, bạch hầu và uốn ván là 3 căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Người mắc bệnh có khả năng gặp nhiều biến chứng như: viêm phổi, suy hô hấp, viêm não (với bệnh ho gà), viêm cơ tim, viêm thần kinh (với bệnh bạch hầu), thuyên tắc phổi, co thắt thanh quản, gãy xương (với bệnh uốn ván),... Từ khi vắc xin phòng ho gà, bạch hầu, uốn ván được đưa vào sử dụng, tần suất mắc bệnh đã giảm đáng kể.

Các tổ chức y tế khuyến cáo, cần tiêm đúng lịch, đủ liều vắc xin phòng ho gà - bạch hầu - uốn ván và không nên bỏ qua liều tiêm nhắc lại để củng cố miễn dịch, đây cũng là một cách phòng bệnh mùa nắng nóng. Hiện Việt Nam lưu hành chủ yếu 2 loại vắc xin 3 trong 1 phòng ho gà - bạch hầu - uốn ván bao gồm: vắc xin Adacel (Canada) và Boostrix (Bỉ).

6. Vắc xin phòng viêm gan

Viêm gan, đặc biệt viêm gan B là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm vì dễ diễn tiến xơ gan, ung thư gan. Mỗi ngày toàn cầu ghi nhận hơn 3.500 người tử vong do viêm gan, trong đó  có 83% trường hợp mắc viêm gan B và 17% mắc viêm gan C. Trẻ sơ sinh nhiễm bệnh do nguồn lây từ mẹ truyền sang con là chính.

Nếu người mẹ nhiễm viêm gan B, trẻ cần được tiêm huyết thanh và vắc xin sau sinh. Huyết thanh có hiệu quả tốt nhất khi tiêm trong 6 giờ đầu, vắc xin hiệu quả tốt nhất trong 24 giờ đầu. Nếu được tiêm đầy đủ, tỷ lệ phòng tránh là 95%. Sau đó, trẻ cần tiếp tục tiêm ở các mốc 2, 3, 4 tháng tuổi và 16 - 18 tháng tuổi. Phụ nữ trước mang thai cần tiêm đủ 3 mũi vắc xin trong 6 tháng sẽ có đủ miễn dịch bảo vệ, ngừa nguy cơ nhiễm bệnh. Đây là một trong những vắc xin phòng bệnh mùa nắng nóng.

Các loại vắc xin phòng viêm gan B lưu hành tại Việt Nam bao gồm:

• Vắc xin 6 trong 1 phòng bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, Hib và viêm gan B: Infanrix Hexa (Bỉ), Hexaxim (Pháp).
• Vắc xin Gene Hbvax (Việt Nam)
• Vắc xin Heberbiovac (Cuba)

Vắc xin phòng viêm gan A gồm:

• Vắc xin Havax (Việt Nam)
• Vắc xin Avaxim 80U (Pháp)

Và vắc xin phòng viêm gan AB Twinrix (Bỉ).

7. Vắc xin phòng sởi - quai bị - rubella

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), phần lớn các trường hợp được tiêm đầy đủ 2 mũi vắc xin phòng sởi - quai bị - rubella sẽ tạo được miễn dịch bền vững suốt đời. Một liều vắc xin MMR phòng sởi - quai bị - rubella phòng ngừa 93% nguy cơ mắc  bệnh sởi, 78% đối với bệnh quai bị và 97% đối với bệnh rubella. Hai liều vắc xin phòng 97% đối với bệnh sởi và 88% đối với bệnh quai bị.

8. Vắc xin phòng thủy đậu

Theo kết quả nghiên cứu “Hiệu quả theo thời gian của vaccine thủy đậu" xuất bản năm 2004, tại Thư viện Y khoa Quốc gia Mỹ, một mũi vắc xin phòng thủy đậu có hiệu quả đến 97% trong năm đầu tiên và 86% trong năm thứ hai. Từ năm thứ 2 đến năm thứ 8, vắc xin cho hiệu quả bảo vệ ổn định khoảng 81-86%. Kết quả thử nghiệm lâm sàng trước khi cấp phép vắc xin của CDC Hoa Kỳ cũng cho thấy, vắc xin phòng được 98% mọi thể thủy đậu và 100% hiệu quả phòng ngừa thủy đậu thể nặng.

Theo một nghiên cứu khác được thực hiện bởi Eugene D. Shapiro và cộng sự, được thực hiện từ năm 2006 đến 2010 cho thấy, hiệu quả 2 mũi vắc xin trong 2 năm rưỡi sau khi tiêm liều thứ hai cho trẻ em tốt. Tỷ lệ mắc thủy đậu thấp hơn 95% ở những trẻ được tiêm hai mũi so với một mũi. Hãy tiêm vắc xin này để phòng bệnh mùa nắng nóng.

9. Vắc xin phòng tiêu chảy cấp do Rotavirus

Cứ 2 trẻ nhập viện do tiêu chảy, thì có 1 trẻ tiêu chảy do Rotavirus. Hiện tiêu chảy cấp do Rotavirus chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Chủng ngừa là biện pháp phòng ngừa nguy cơ mắc bệnh, giảm biến chứng và tỷ lệ nhập viện hiệu quả. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh vắc xin ngừa tiêu chảy cấp do Rotavirus có hiệu quả phòng bệnh lên đến 98% các trường hợp nặng và 74-87% phòng tiêu chảy do Rotavirus ở mọi mức độ trong năm đầu tiên tính từ thời điểm uống vắc xin.

Vắc xin phòng tiêu chảy cấp do Rotavirus - Rotarix (Bỉ)/ Rotavin M1 (Việt Nam) được chỉ định cho trẻ uống từ 6 đến 24 tuần tuổi với lịch 2 liều. Vắc xin Rotateq (Mỹ) có lịch uống 3 liều với trẻ từ 7.5 - 32 tuần.

⇒ Hãy tìm hiểu thêm khi bạn có con nhỏ: 6 cách phòng bệnh mùa nắng nóng cho trẻ bố mẹ cần lưu lại

Phương pháp phòng bệnh mùa nắng nóng qua chế độ ăn uống

Thời tiết nóng bức, độ ẩm cao là điều kiện lý tưởng cho các vi khuẩn có hại đường tiêu hóa sinh sôi và phát triển. Trong khi đó, nhiều người có thói quen bảo quản, xử lý thực phẩm hoặc nấu ăn không đúng cách làm tăng nguy cơ ngộ độc thực phẩm và các bệnh truyền nhiễm đường tiêu hóa. Để bảo vệ hệ tiêu hóa khỏe mạnh trong mùa nắng nóng, người dân cần:

• Hạn chế ăn uống các thức ăn vỉa hè không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Nên lựa chọn chế biến thức ăn tại nhà. Khi mua chọn các thực phẩm tươi, mới có đầy đủ nhãn mác, đảm bảo nguồn gốc, xuất xứ và lưu ý về hạn sử dụng sản phẩm.
• Uống đủ 2 lít nước mỗi ngày đối với người lớn, trẻ em uống khi cảm thấy khát. Ăn nhiều rau củ quả để bổ sung vitamin và khoáng chất, giúp tăng cường sức đề kháng cho cơ thể.
• Thức ăn cần được nấu chín kỹ để khử độc tố trong thực phẩm. Ăn chín, uống sôi để giảm nguy cơ mắc bệnh tiêu hóa trong mùa nắng nóng.
• Rửa tay sạch sẽ trước và sau khi chế biến thực phẩm. Rửa sạch thực phẩm và rau quả bằng nước sạch hoặc ngâm muối để ngăn ngừa nhiễm khuẩn.
• Thực phẩm tươi sống nên được bảo quản riêng biệt với các loại thực phẩm khác để tránh nguy cơ nhiễm khuẩn chéo.
• Hãy giữ lạnh và rã đông thực phẩm đúng cách. Rã đông thực phẩm kỹ lưỡng và không rã đông nhiều lần nhất là khi mang theo thức ăn đi du lịch trong dịp hè. Chọn dụng cụ cách nhiệt để bảo quản đồ ăn, tránh ánh nắng trực tiếp, bảo quản thức ăn và đồ uống riêng biệt.
• Nhiệt độ tủ lạnh nên được điều chỉnh dưới 5 độ C; tủ đông ở -15 độ C đến -18 độ C.
• Sử dụng thớt khác nhau để chế biến thực phẩm sống và chín, rửa thớt giữa các lần sử dụng.

Bảo vệ cơ thể khi ra ngoài trời để ngừa bệnh mùa nắng

Bảo vệ cơ thể của bạn khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời cũng là một trong những cách phòng bệnh mùa nắng nóng. Tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng trong thời gian dài có thể gây bỏng nắng, lão hóa da sớm thậm chí là ung thư da. Ngoài ra, thời tiết nóng bức khiến cơ thể ra nhiều mồ hôi, dễ gây các bệnh về da. Do đó, khi ra khỏi nhà trong thời tiết nắng nóng, bạn cần lưu ý những điều sau:

• Chọn quần áo phù hợp: Nên lựa chọn những bộ quần áo sáng màu khi ra đường vì chúng hấp thụ nhiệt ít, giúp bạn cảm thấy mát mẻ và thoải mái hơn. Khi ti bức xạ mặt trời lên đến đỉnh điểm (từ 12-16 giờ), bạn không nên ở ngoài trời quá lâu, nếu bắt buộc phải ra đường cần trang bị đầy đủ áo khoác chống nắng, kính râm, mũ nón.
• Dùng kem chống nắng: Bôi kem trước khi ra khỏi nhà trong khoảng 15-30p, đồng thời bôi lại mỗi 2 giờ giúp da bạn giữ được sự mềm mại và tươi tắn trong mùa hè. Nên lựa chọn sản phẩm có chỉ số chống nắng SPF thích hợp để tránh da bị tổn thương, đồng thời tránh bôi quá nhiều kem chống nắng khiến da không thẩm thấu kịp thời gây dị ứng da.
• Dùng xịt khoáng: Để cấp ẩm cho da hiệu quả, xịt khoáng là sản phẩm tuyệt vời giúp cấp ẩm, giảm tiết dầu và giữ lớp trang điểm lâu hơn.

Các phương pháp chống nắng nóng tại nhà

Để chống nắng tại nhà hiệu quả trong mùa nóng, những gì bạn cần làm là:

• Dùng rèm che hoặc các tấm phim cách nhiệt cho cửa sổ để tránh ánh nắng mặt trời chiếu trực tiếp. Khi bạn lựa chọn rèm che cho cửa sổ, hãy chọn chất liệu dệt bền chặt, nhiều lớp để giữ nhiệt tốt hơn. Bên cạnh đó, tấm lót trong rèm cửa nên là các loại vải sáng màu để phản chiếu ánh mặt trời hiệu quả.
• Sử dụng quạt đúng cách: Quạt trần được đánh giá cao nhất với khả năng luân chuyển không khí cho toàn bộ căn phòng. Nếu có quạt đứng, quạt tháp hoặc quạt lửng hãy đặt các chai nước đá ở hướng gió thổi. Tránh dùng quạt khi nhiệt độ không khí từ 37 độ C trở lên, vì khi đó quạt chỉ thổi những luồng gió nóng.
• Trồng cây ở cửa sổ: Đặt lên bệ cửa sổ một vài chậu cây nhỏ để làm ẩm không khí và giảm hơi nóng trong nhà. Những loại cây bạn có thể trồng trong nhà có thể kể đến như trầu bà, hương thảo.
• Quần áo trong nhà nên sử dụng vật liệu bằng vải cotton, vải lanh để tăng tính thoáng khí, hút ẩm và điều chỉnh nhiệt độ cơ thể.
• Lau chùi nhà ở thường xuyên để giữ môi trường sống sạch sẽ, mát mẻ, đồng thời hạn chế sự phát triển của các tác nhân gây bệnh bám trên bề mặt các vật dụng.

Những thói quen cần có để ngừa bệnh mùa nắng

Để có hệ đề kháng khỏe mạnh, phòng ngừa hiệu quả các bệnh trong mùa nắng nóng, bạn cần xây dựng những thói quen sống lành mạnh:

• Đảm bảo chế độ dinh dưỡng đầy đủ với nhiều rau xanh, trái cây, các loại thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất. Không uống nước đá, nước có gas, thay vào đó nên chọn nước lọc, nước trái cây.
• Tập thể dục điều đặn, tốt nhất là sáng sớm hoặc chiều muộn, tránh tập khi thời tiết nóng đỉnh điểm.
• Không nên tắm ngay lập tức khi vừa về đến nhà, cũng không vào ngay phòng điều hòa có nhiệt độ thấp hơn nhiều so với bên ngoài để tránh sốc nhiệt.
• Không để quạt thổi trực tiếp vào người, không nằm quá lâu trong phòng điều hòa vì có thể làm khô niêm mạc mũi họng. Nên lắp đặt máy phun sương để tạo độ ẩm trong không khí, tránh đường hô hấp bị khô.
• Tiêm đầy đủ các loại vắc xin được khuyến cáo. Tiêm đúng lịch, đủ mũi để hiệu quả để phát huy được tốt nhất hiệu quả phòng bệnh của vắc xin.

Cần làm gì khi mắc các bệnh mùa nắng nóng?

Khi gặp phải những dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh như sốt cao, mệt mỏi, ho kéo dài, đau tức ngực, khó thở, các biểu hiện bệnh lý ngoài da, buồn nôn, tiêu chảy,... cần đến ngay các cơ sở y tế để được bác sĩ thăm khám và chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh; từ đó có phác đồ điều trị bệnh hiệu quả. Tuyệt đối bạn không nên tự ý điều trị bệnh tại nhà để tránh điều trị sai cách, dẫn đến bệnh tiến triển nặng hơn,

Phòng bệnh mùa nắng nóng sẽ dễ dàng hơn nếu người dân có ý thức phòng bệnh chủ động bằng vắc xin, cùng thói quen ăn uống, sinh hoạt và tập luyện lành mạnh. Để được tư vấn các loại vắc xin ngừa bệnh mùa nắng nóng cho từng lứa tuổi, mời bạn liên hệ Hotline VNVC số 028 7102 6595 hoặc đến trực tiếp các trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc.