Sau tiêm phòng bao lâu thì được uống kháng sinh? [GIẢI ĐÁP CHI TIẾT]

Tiêm phòng là biện pháp bảo vệ cơ thể khỏi nguy cơ mắc, gây di chứng nặng, thậm chí tử vong do các bệnh truyền nhiễm. Tuy nhiên, trong trường hợp sau tiêm phòng chẳng may bị ốm, chấn thương hay nhiễm trùng cần phải sử dụng đến thuốc kháng sinh, liệu có làm giảm đi hiệu quả của vắc xin không?Vậy sau tiêm phòng bao lâu thì được uống kháng sinh? Cùng chuyên gia VNVC tìm hiểu ngay trong bài viết dưới đây.

Sau tiêm phòng bao lâu thì được uống kháng sinh?

Theo các chuyên gia nhận định, sau khi tiêm phòng vẫn có thể dùng được thuốc kháng sinh. Tính cho đến hiện tại, chưa có bất kỳ bằng chứng khoa học nào cho thấy vắc xin sẽ ảnh hưởng đến cơ chế hoạt động của thuốc kháng sinh và ngược lại.

Theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), ngoài một số trường hợp ngoại lệ đặc biệt (ví dụ như vắc xin thương hàn đường uống), thuốc kháng sinh không gây ảnh hưởng đến cách cơ thể phản ứng với vắc xin hay tác động đến quá trình tạo miễn dịch. Vì vậy, không có chống chỉ định nào trong việc tiêm chủng khi đang dùng kháng sinh.

Vắc xin và kháng sinh hoạt động theo các cách khác nhau. Vắc xin được chế tạo để kích thích hệ thống miễn dịch, tạo ra kháng thể đặc hiệu chống lại các bệnh nhiễm trùng. Trong khi đó, kháng sinh được dùng để điều trị nhiễm trùng do vi khuẩn gây ra.

Trong trường hợp bị nhiễm trùng vi khuẩn sau tiêm, chẳng hạn như sốt cao, sưng đỏ hay đau nhiều ở vị trí tiêm, bác sĩ sẽ đưa ra quyết định có nên dùng kháng sinh hay không. Như vậy, dùng kháng sinh sau tiêm vắc xin cũng phải dựa trên tình trạng sức khỏe cụ thể và theo tư vấn của bác sĩ để mang lại kết quả tốt nhất.

Đang uống kháng sinh có thể tiêm vắc xin được không? 

Theo chuyên gia nhận định, đang uống kháng sinh hoàn toàn có thể tiêm vắc xin nếu thể trạng và sức khỏe người tiêm ổn định. Nhìn chung, kháng sinh không gây ảnh hưởng đến đáp ứng miễn dịch đối với các loại vắc xin nói chung, hay việc hệ miễn dịch tiếp nhận và nhận diện vắc xin, ngoại trừ vắc xin thương hàn sử dụng qua đường uống được chống chỉ định đối với hệ miễn dịch yếu kém.

Trong trường hợp trẻ nhỏ đang uống kháng sinh cần phải có sự tham vấn của bác sĩ trước khi tiêm. Căn cứ vào Quyết định số 1575/QĐ-BYT, trẻ đang điều trị kháng sinh cần phải được khám và đánh giá tình trạng bệnh lý. Nếu trẻ không có nằm trong trường hợp chống chỉ định hoặc tạm hoãn, có thể thực hiện tiêm chủng theo đúng lịch như bình thường. Như vậy, khi bé đang sử dụng thuốc kháng sinh, cha mẹ cần xem xét thể trạng của bé và đưa đi thăm khám bác sĩ để được tư vấn về việc tiêm chủng cho trẻ.

⇒ Xem thêm: Sau uống kháng sinh bao lâu thì được tiêm phòng? [Giải đáp chi tiết]

Thuốc kháng sinh có làm ảnh hưởng đến hiệu quả của vắc xin không?

Theo Luật Dược được Quốc hội ban hành: “Vắc xin là thuốc chứa kháng nguyên tạo cho cơ thể khả năng đáp ứng miễn dịch được dùng với mục đích phòng bệnh, chữa bệnh”. Vắc xin được ví như “hàng rào” bảo vệ cơ thể trước mầm bệnh, cơ chế hoạt động của vắc xin tuân theo 4 giai đoạn sau:

• Giai đoạn 1: Vắc xin đưa vào cơ thể người;
• Giai đoạn 2: Hệ thống miễn dịch nhận diện kháng nguyên;
• Giai đoạn 3: Tế bào lympho B sản xuất kháng thể tiêu diệt kháng nguyên;
• Giai đoạn 4: Tế bào lympho T ghi nhớ và bảo vệ cơ thể.

Bên cạnh đó, kháng sinh (antibiotics) là chất được tạo ra bởi các chủng vi sinh vật, có tác dụng tiêu diệt hoặc ngăn chặn sự phát triển của các vi sinh vật khác. Theo Chương I Phần I Quyết định 708/QĐ-BYT năm 2015, kháng sinh được phân thành 9 nhóm dựa trên đặc điểm cấu trúc và sinh hóa đặc thù của vi khuẩn. Khi kháng sinh đi vào tế bào sẽ phát huy tác dụng ức chế sự phát triển hoặc tiêu diệt vi khuẩn đang sinh trưởng (đặc biệt trong giai đoạn phát triển mạnh theo cấp số nhân). Cơ chế hoạt động của kháng sinh khi vào cơ thể được bao gồm:

• Ức chế sinh tổng hợp vách tế bào vi khuẩn;
• Gây rối loạn chức năng màng nguyên tương;
• Ức chế sinh tổng hợp protein;
• Ức chế sinh tổng hợp acid nucleic.

Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ, nhận định thuốc kháng sinh không gây ảnh hưởng đến cách cơ thể phản ứng với vắc xin. Vì vậy, người có bệnh lý nhẹ, đang uống kháng sinh thì không cần trì hoãn việc tiêm phòng.

Theo kết quả nghiên cứu “Impact of vaccination on antibiotic usage: a systematic review and meta-analysis” được đăng tải trên tạp chí CMI - Ấn phẩm hàng tháng của Hiệp hội Vi sinh lâm sàng và Bệnh truyền nhiễm Châu Âu, tập 25, số 10, vào tháng 10/2019, dựa trên 4980 hồ sơ gửi về, 895 báo cáo toàn văn và 96 bài nghiên cứu khoa học, đã chỉ ra rằng:

• Tiêm phòng vắc xin cúm làm giảm số ngày sử dụng kháng sinh ở người trưởng thành khỏe mạnh;
• Tiêm phòng vắc xin cúm làm giảm việc sử dụng kháng sinh ở trẻ em từ 6 tháng đến 14 tuổi.

Khi nào cần sử dụng thuốc kháng sinh sau tiêm chủng?

Hầu hết các trường hợp phải sử dụng thuốc kháng sinh sau tiêm chủng do hai nguyên nhân chính sau đây:

1. Xuất hiện các nhiễm trùng sau tiêm

Nguy cơ nhiễm trùng sau khi tiêm phòng có thể xuất phát từ nguyên nhân sai sót trong thực hành tiêm chủng. Đây thường là lỗi trong quy trình chuẩn bị - pha hồi chỉnh - kỹ thuật tiêm - bảo quản - sử dụng vắc xin diễn ra không đúng kỹ thuật. Việc tiêm sai cách có thể làm cho vết tiêm bị sưng, gây nhiễm trùng, mưng mủ và dẫn tới áp xe vị trí tiêm. Ngoài ra, việc bị áp xe vùng tiêm có thể do vệ sinh không đúng cách khiến vi khuẩn xâm nhập gây tình trạng mủ, sưng tấy.

Khi có hiện tượng bị áp xe, người tiêm cần phải thăm khám bác sĩ để được điều trị kịp thời, tránh những biến chứng nguy hiểm sau này. Thông thường, đối với tình trạng áp xe chỗ tiêm có nhiễm trùng da, bác sĩ sẽ chỉ định sử dụng kháng sinh để ngăn chặn sự lây nhiễm của vi khuẩn.

Bên cạnh hiện tượng áp xe, một phản ứng hiếm gặp và cực kỳ nguy hiểm là sốc nhiễm trùng. Việc điều trị biến chứng sốc nhiễm trùng thường sẽ theo phác đồ điều trị sốc, kháng sinh và điều trị các biến chứng.

2. Theo chỉ định từ bác sĩ

Sau khi tiêm phòng, trẻ nhỏ hoặc thậm chí người lớn có thể xuất hiện các triệu chứng sốt, ho, tiêu chảy,... phù thuộc vào cơ địa của từng người với vắc xin. Ở tùy trường hợp tình trạng sức khỏe của từng người mà bác sĩ sẽ chỉ định sử dụng kháng sinh phù hợp.

Mặc dù kháng sinh không gây ảnh hưởng nào trong hoạt động bảo vệ của vắc xin nhưng không vì thế mà sử dụng tùy ý. Người tiêm nên thăm khám bác sĩ để được khám sàng lọc và đưa ra chỉ định phù hợp.

Trường hợp nào không được sử dụng kháng sinh sau tiêm vắc xin?

Thuốc kháng sinh là một nhóm thuốc được sử dụng để điều trị tình trạng nhiễm trùng do vi khuẩn bằng việc ức chế hoặc tiêu diệt sự phát triển của vi khuẩn, nấm và tảo. Vì vậy, đối với một số loại vắc xin sống, giảm độc lực không được khuyến cáo sử dụng đồng thời với thuốc kháng sinh, cụ thể như:

• Vắc xin thương hàn (loại sống, giảm độc lực, dùng qua đường uống): Không dùng vắc xin thương hàn sống, giảm độc lực qua đường uống khi chưa ngưng sử dụng thuốc kháng sinh được 72 giờ. Ngoài ra, sau khi uống vắc xin thương hàn sống, người tiêm không nên uống thuốc kháng sinh trong vòng 1 tuần sau tiêm để đảm bảo hiệu quả nhất;
• Vắc xin lao BCG: Thuốc kháng sinh có thể cản trở khả năng hoạt động miễn dịch của vắc xin lao BCG. Nếu cần phải sử dụng, người tiêm nên hỏi ý kiến bác sĩ để được tư vấn rõ nhất;
• Vắc xin cúm (loại sống, giảm độc lực): Không nên tiêm vắc xin cúm (sống, giảm độc lực) khi đã dùng thuốc kháng virus cúm trong vòng 48 giờ trước đó. Ngoài ra, người tiêm vắc xin cúm cần lưu ý không sử dụng thuốc kháng sinh sau 14 ngày tiêm phòng. Trong trường hợp người tiêm vắc xin cúm (sống, giảm độc lực) uống kháng sinh trong vòng 14 ngày sau tiêm chủng, cần phải tiêm nhắc mũi vắc xin cúm sau 48 giờ trở lên kể từ lần cuối uống thuốc kháng virus zanamivir hoặc oseltamivir, hoặc sau 5 ngày kể từ lần cuối uống thuốc peramivir, hoặc 17 ngày kể từ lần cuối uống thuốc peramivir;
• Vắc xin thủy đậu (loại sống, giảm độc lực): Thuốc kháng sinh có thể làm giảm hiệu quả của vắc xin thủy đậu (sống, giảm độc lực) chứa virus Varicella Zoster. Nếu có thể, người tiêm chủng nên ngừng sử dụng thuốc kháng sinh ít nhất 24 giờ trước khi tiêm chủng. Trường hợp bác sĩ đánh giá thấy phù hợp về mặt lâm sàng, hãy trì hoãn dùng thuốc kháng virus trong 14 ngày sau khi tiêm chủng.

Đối với các loại vắc xin sống, giảm độc lực như Rotavirus hay Sởi - Quai bị - Rubella, hiện chưa có khuyến cáo nào cho thấy sẽ kháng các loại thuốc kháng sinh nên người tiêm có thể an tâm tiêm phòng.

⇒ Xem thêm: Vắc xin sống giảm độc lực là gì?

Trường hợp không được dùng kháng sinh thì thay thế bằng cách nào?

Trong trường hợp không thể dùng kháng sinh, người tiêm có tận dụng các “kháng sinh tự nhiên” để thay thế các loại kháng sinh nhân tạo. Một số thực phẩm thường ngày có thể mang công dụng “không thể ngờ”, cụ thể như:

• Tỏi: Chứa hoạt chất allicin, glucogen, aliien và fitonxit có tác dụng chống lại các vi khuẩn gây bệnh, thường được dùng để làm giảm triệu chứng cảm, cúm;
• Gừng: Có tính ẩm, cay nồng, thường được áp dụng chữa phong hàn và đau bụng;
• Nghệ: Chứa các chất oxy hóa có tác dụng kháng virus, chống viêm hiệu quả;
• Hành: Chứa hoạt chất Allicine có khả năng khử khuẩn, hỗ trợ điều trị các bệnh như thương hàn, lỵ, trực khuẩn, tả,...
• Rau diếp cá: Chứa decanoyl – acetaldehyd có tác dụng kháng khuẩn;
• Mật ong: Chứa hydrogen peroxide có công dụng kháng khuẩn, hàm lượng đường cao giúp ngăn chặn sự sinh sôi của một số loại vi khuẩn;
• Rau kinh giới: Chứa 2 hoạt chất Carvacrol và Thymol có khả năng kháng khuẩn mạnh, diệt ký sinh trùng đường ruột như giun, sán gây chảy máu, ngộ độc, tắc ruột hiệu quả;
• Đinh hương: Tác dụng kháng khuẩn, chống lại sự xâm nhập của vi khuẩn;
• Tinh dầu cỏ xạ hương: Chống lại vi khuẩn, khả năng đề kháng với chất kháng sinh;
• Dầu dừa: Chứa khoảng 50% acid lauric – loại acid có thể kháng khuẩn, kháng virus, chống nấm ở mức độ nhẹ.

Cùng với các thực phẩm trên, người tiêm cần quan tâm tới chế độ dinh dưỡng cân bằng để gia tăng sức đề kháng cho cơ thể.

Những việc cần thiết thực hiện sau khi tiêm chủng vắc xin

Sau khi tiêm chủng vắc xin, trẻ em và người lớn đều phải đặc biệt lưu ý những điều sau:

• Ở lại điểm tiêm chủng ít nhất 30 phút để theo dõi sau tiêm;
• Nếu có dấu hiệu bất thường như khó thở, nôn trở,... cần báo ngay với nhân viên y tế;

Đối với trẻ em, bạn cần phải đặc biệt chăm sóc sau quá trình tiêm chủng như sau:

• Cho trẻ mặc đồ thoải mái, hạn chế tác động mạnh đến vùng tiêm;
• Cung cấp đầy đủ dưỡng chất cho trẻ;
• Có thể dùng thuốc hạ sốt thông thường (paracetamol) với liều phù hợp cân nặng nếu trẻ sốt trên 38.5 độ C;
• Có thể chườm lạnh ở vị trí tiêm để giúp giảm đau và giảm sưng cho trẻ;
• Tuyệt đối không xoa dầu gió, chườm nóng, đắp chanh, khoai tây hay bất kỳ phương pháp trị liệu dân gian nào lên vết tiêm;
• Không dùng aspirin, không dùng thêm các thuốc ho và hạ sốt khác vì các chế phẩm này có thể làm tăng liều paracetamol ở trẻ.

Như vậy, với thắc mắc: “Sau tiêm phòng bao lâu thì được uống kháng sinh?” đã được giải đáp trong bài viết. Trong một số người hợp ngoại lệ từ các vắc xin sống, giảm độc lực như thương hàn đường uống, BCG, cúm, thủy đậu thì thuốc kháng sinh không gây ảnh hưởng đến cách cơ thể phản ứng với vắc xin hay tác động đến quá trình tạo miễn dịch. Do đó, không có chống chỉ định nào trong việc tiêm chủng khi đang dùng kháng sinh.

Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn và hiệu quả của vắc xin, phụ huynh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi quyết định cho trẻ uống kháng sinh sau khi tiêm phòng. Hệ thống trung tâm tiêm chủng VNVC hy vọng bài viết này sẽ mang lại thông tin hữu ích, giúp cha mẹ trang bị đầy đủ kiến thức về tiêm chủng an toàn cho trẻ.