Sốt xuất huyết, zona và các loại vắc xin quan trọng cho người lớn, người có bệnh nền

Cứ 3 người lớn tại Việt Nam sẽ có 1 người mắc zona thần kinh (giời leo), gây ra những cơn đau nhức thần kinh dữ dội và biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Không chỉ zona thần kinh, các bệnh như thủy đậu, cúm, viêm phổi, viêm màng não… cũng đang có xu hướng diễn biến phức tạp, gia tăng số ca mắc, đặc biệt ở người lớn tuổi, người có bệnh lý nền, hình thành gánh nặng lớn lên hệ thống y tế quốc gia.

Nhằm mang đến cho người dân những thông tin hữu ích về bệnh sốt xuất huyết, zona thần kinh và các loại vắc xin quan trọng cho người lớn, người có bệnh lý nền, ngày 6/12/2024, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC đã tổ chức chương trình tư vấn trực tuyến “Sốt xuất huyết, zona thần kinh và các loại vắc xin quan trọng cần tiêm cho người lớn, người có bệnh nền” với sự tham gia của các chuyên gia, bác sĩ đầu ngành trong lĩnh vực y tế:

• TTƯT.TS.BS Nguyễn Thị Minh Đức – Trưởng khoa Thần kinh, Trung tâm Khoa học Thần kinh, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM
• BS.CKI Lê Thị Trúc Phương – Chuyên viên Y khoa, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC
• BS Bùi Thanh Phong – Quản lý Y khoa, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC

Quý Khách có thể xem lại chương trình ngay tại đây.

Diễn biến và sự nguy hiểm của zona thần kinh

Mở đầu chương trình, TTƯT.TS.BS Nguyễn Thị Minh Đức – Trưởng khoa Thần kinh, Trung tâm Khoa học Thần kinh, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM cho biết, bệnh zona thần kinh (giời leo) và thủy đậu đều do virus Varicella Zoster (VZV) gây ra, với những triệu chứng ảnh hưởng đến cả da và thần kinh. Ở lần đầu nhiễm VZV, virus sẽ gây ra bệnh thủy đậu. Sau khi bệnh thủy đậu đã khỏi, VZV sẽ không bị cơ thể đào thải hoàn toàn mà lui về ẩn mình trong các hạch thần kinh tủy sống, "ngủ đông" tại chỗ. Khi cơ thể suy yếu, virus sẽ thức tỉnh, di chuyển đến da và gây ra bệnh zona thần kinh.

Zona thần kinh có triệu chứng đau nhức, sốt, mệt mỏi và mất ngủ. Các vết hồng ban và mụn nước thường tập trung thành từng chùm, chủ yếu xuất hiện một bên cơ thể. Khi mụn nước vỡ ra, chúng tạo thành các vết loét rỉ dịch, rất dễ gây nhiễm trùng, bội nhiễm nghiêm trọng. Sau đó, vết thương sẽ đóng vảy và dần lành lại, tuy nhiên có thể để lại vết thâm (tăng sắc tố) hoặc sẹo nếu không được chăm sóc đúng cách.

Mặc dù bệnh thủy đậu và zona thần kinh thường có thể tự khỏi sau một thời gian, nhưng đối với những người có hệ miễn dịch suy yếu hoặc cơ thể đang trong tình trạng mệt mỏi, bệnh có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như viêm màng não, nhiễm trùng da, viêm phổi và nhiều vấn đề khác. Tỷ lệ người mắc phải biến chứng đau kéo dài sau khi mắc zona có thể lên tới 13 - 26%.

Theo bác sĩ Minh Đức, gần đây, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh đã tiếp nhận nhiều ca mắc thủy đậu và zona thần kinh, trong đó có không ít trường hợp thủy đậu có biến chứng nguy hiểm và zona diễn biến nặng. Trong giai đoạn đầu, khi bệnh nhân chưa xuất hiện mụn nước và đau đơn, bác sĩ sẽ chỉ định các xét nghiệm cận lâm sàng để loại trừ các bệnh viêm nhiễm, ung thư và sau đó kê đơn thuốc điều trị. Nếu bệnh nhân đã có bóng nước, bác sĩ sẽ chỉ định dùng thuốc kháng virus và kích thích thần kinh sọ để giảm đau do zona. Một số bệnh nhân đã phải nhập viện với các biến chứng nặng như viêm não và viêm màng não sau khi mắc zona.

Chia sẻ thêm về bệnh zona thần kinh, bác sĩ Minh Đức cho biết, zona là căn bệnh gây ra bởi sự tái hoạt động của virus thủy đậu VZV, có xu hướng gia tăng đáng kể ở những người có hệ miễn dịch suy giảm. Đặc biệt, hệ miễn dịch suy yếu do tuổi tác là một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu khiến tình trạng này trở nên phổ biến hơn ở người cao tuổi. Khi con người ngày càng già đi, hệ miễn dịch cũng lão hóa và trở nên kém hiệu quả trong việc chống lại các tác nhân gây bệnh. Theo thống kê, từ độ tuổi 50 trở lên, nguy cơ mắc bệnh zona tăng cao đáng kể, với tỷ lệ cứ 3 người thì sẽ có 1 người mắc bệnh một lần trong đời.

Không chỉ gắn liền với yếu tố tuổi tác, suy giảm miễn dịch do các bệnh lý nền hoặc tác động từ một số phương pháp điều trị cũng là nguyên nhân chính kích hoạt bệnh zona. Những người mắc bệnh ác tính, các bệnh lý mãn tính như đái tháo đường, bệnh tim, bệnh thận, bệnh hô hấp, hoặc mắc các bệnh tự miễn như lupus ban đỏ, viêm khớp dạng thấp, đều nằm trong nhóm nguy cơ cao.

Các biện pháp điều trị như hóa trị, xạ trị, hay việc sử dụng thuốc ức chế miễn dịch sinh học hoặc corticoid liều cao kéo dài cũng góp phần làm suy yếu hệ miễn dịch, tạo điều kiện cho virus phía sau bệnh zona tái hoạt động. Ngay cả tình trạng stress kéo dài hay suy nhược thần kinh cũng được xem là một yếu tố quan trọng làm suy giảm khả năng tự bảo vệ của cơ thể, từ đó làm tăng nguy cơ mắc zona.

Người có hệ miễn dịch suy yếu, bao gồm cả người lớn tuổi và người có bệnh nền, không chỉ đối mặt với nguy cơ mắc bệnh zona cao hơn người bình thường mà còn có nguy cơ tái phát bệnh cao hơn đáng kể. Cụ thể, những người mắc các bệnh lý nền như đái tháo đường hoặc tăng huyết áp, khả năng tái phát zona lên đến 30%. Đối với những người từng mắc zona kèm theo biến chứng đau kéo dài sau zona, nguy cơ tái phát bệnh cũng cao hơn nhiều so với những người không gặp phải biến chứng này.

Những con số và nghiên cứu này như hồi chuông cảnh báo cho nhóm đối tượng nguy cơ cao, đặc biệt là người lớn tuổi và những người có bệnh nền, cần chú ý hơn đến việc bảo vệ sức khỏe và theo dõi các dấu hiệu cảnh báo của bệnh zona, từ đó có biện pháp phòng ngừa và điều trị kịp thời.

Theo bác sĩ Bùi Thanh Phong - Quản lý Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC, tiêm vắc xin zona thần kinh là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất đối với bệnh này. Vắc xin Shingrix, được nghiên cứu và phát triển bởi tập đoàn dược phẩm hàng đầu thế giới Glaxosmithkline (GSK) từ Bỉ, là vắc xin tái tổ hợp được bào chế dưới dạng hỗn dịch tiêm. Vắc xin này chứa kháng nguyên glycoprotein E (gE) của virus VZV, được đông khô và hoàn nguyên bằng hỗn dịch bổ trợ AS01 đi kèm trong lọ đơn liều.

Vắc xin Shingrix được khuyến cáo sử dụng cho người lớn từ 50 tuổi trở lên và những người từ 18 tuổi trở lên có nguy cơ mắc zona thần kinh. Lịch tiêm gồm 2 mũi, cách nhau từ 1 đến 2 tháng, tùy theo từng đối tượng cụ thể.

Đối với người lớn từ 50 - 69 tuổi có hệ miễn dịch khỏe mạnh, vắc xin Shingrix có hiệu quả lên đến 97% trong việc ngăn ngừa bệnh zona, trong khi hiệu quả ở những người từ 70 tuổi trở lên đạt 91%. Vắc xin cũng có hiệu quả 91% trong việc ngăn ngừa đau dây thần kinh sau zona ở người từ 50 tuổi trở lên và 89% đối với người từ 70 tuổi trở lên. Đối với những người có hệ miễn dịch suy yếu, hiệu quả của Shingrix trong việc ngăn ngừa bệnh zona dao động từ 68 - 91%, tùy thuộc vào tình trạng suy yếu miễn dịch của từng người.

Với thắc mắc từ khán giả theo dõi chương trình: Những người mắc các bệnh chứng về thần kinh như Alzheimer có tiêm được vắc xin phòng zona thần kinh không? Theo giải đáp từ bác sĩ Bùi Thanh Phong, người từ 50 tuổi trở lên, bất kể có hoặc không có bệnh lý nền, đều thuộc nhóm cần tiêm ngừa vắc xin phòng zona thần kinh. Tuổi tác và các bệnh lý nền không chỉ làm tăng nguy cơ mắc bệnh mà còn gia tăng mức độ nghiêm trọng của bệnh lý này.

Tuy nhiên, không chỉ riêng vắc xin zona, bất kỳ loại vắc xin nào cũng cần sự đánh giá cẩn thận từ bác sĩ, đặc biệt ở những người có bệnh lý nền. Trước khi tiêm, khách hàng cần tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa, mang theo hồ sơ khám bệnh cùng danh sách các loại thuốc đang điều trị để bác sĩ xác định tình trạng sức khỏe hiện tại và quyết định việc tiêm phòng.

Ngoài vắc xin phòng zona thần kinh, người lớn tuổi và mắc bệnh nền – vốn thuộc nhóm nguy cơ cao mắc các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm – cũng cần tiêm các loại vắc xin khác để bảo vệ sức khỏe. Các loại vắc xin được khuyến cáo bao gồm vắc xin phòng cúm, viêm phổi, viêm màng não do phế cầu, bạch hầu, ho gà, uốn ván, và sốt xuất huyết, giúp ngăn ngừa các bệnh lý cũng như biến chứng nguy hiểm từ những bệnh truyền nhiễm này.

Sốt xuất huyết gia tăng vào cuối năm, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe người dân

BS.CKI Lê Thị Trúc Phương – Chuyên viên Y khoa, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC cho biết, sốt xuất huyết là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Dengue gây ra. Virus này có 4 tuýp huyết thanh khác nhau, bao gồm DEN-1, DEN-2, DEN-3 và DEN-4. Do đó, một người có thể mắc sốt xuất huyết đến bốn lần trong đời, mỗi lần là do một tuýp huyết thanh khác nhau.

Sốt xuất huyết được xem là một căn bệnh rất nguy hiểm bởi tính chất khó chẩn đoán. Có đến 80% người nhiễm virus không có triệu chứng rõ ràng nhưng vẫn có thể truyền bệnh cho người khác mà không biết mình đang mang mầm bệnh. Hơn nữa, bệnh có thể diễn tiến nhanh chóng và khó lường. Trong khi những ca bệnh nhẹ có thể tự khỏi sau vài ngày thì những trường hợp nặng nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng như xuất huyết nặng, sốc, suy đa tạng, thậm chí tử vong.

Hiện nay, sốt xuất huyết vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu và chi phí điều trị căn bệnh này rất cao. Theo các nghiên cứu, trung bình một ca điều trị sốt xuất huyết thông thường có thể tốn hơn 300 đô la (khoảng 7.609.500 VNĐ), trong khi các ca nặng có thể tiêu tốn từ 8.000 - 9.000 đô la (khoảng 202.920.019 - 228.285.021 VNĐ). Ở Việt Nam, một thống kê gần đây cho thấy sốt xuất huyết không chỉ gây ra gánh nặng về mặt kinh tế mà còn ảnh hưởng lớn đến xã hội và đời sống của con người.

Dịch sốt xuất huyết đang trở thành gánh nặng lớn cả về kinh tế, sức khỏe và xã hội. Chi phí điều trị một ca mắc thông thường đã ở mức 5 - 6 triệu đồng, trong khi ca bệnh nặng có thể lên tới vài trăm triệu đồng. Bên cạnh chi phí trực tiếp, các chi phí gián tiếp như mất ngày công lao động, trẻ nghỉ học và các biện pháp phòng dịch như diệt véc tơ muỗi truyền cũng tạo áp lực đáng kể lên tài chính gia đình và xã hội.

Không chỉ gây tổn thất kinh tế, sốt xuất huyết còn ảnh hưởng mạnh đến tâm lý và sức khỏe người bệnh. Bệnh nhân có thể đối mặt với các triệu chứng kéo dài sau giai đoạn cấp tính, như trầm cảm, mất ngủ, mệt mỏi, rụng tóc hoặc thậm chí suy giảm thị lực, kéo dài đến 3 năm sau khi khỏi bệnh. Điều này làm suy giảm nghiêm trọng chất lượng cuộc sống. Đặc biệt, nỗi lo sợ bệnh tái phát khiến nhiều phụ huynh đưa con nhỏ đến bệnh viện dù chỉ với những dấu hiệu sốt nhẹ, gây áp lực lên hệ thống y tế.

Thống kê toàn cầu cho thấy số ca mắc sốt xuất huyết đã tăng từ 500.000 ca lên 4,2 triệu ca trong vòng 2 thập kỷ. Tại Việt Nam, dịch từng diễn ra chu kỳ 10 năm, nay đã rút ngắn xuống khoảng 3 - 5 năm. Các đỉnh dịch lớn gần đây, như năm 2019 và 2020, ghi nhận trên 350.000 ca mắc, đưa Việt Nam trở thành quốc gia có số ca mắc cao thứ hai thế giới, chỉ sau Brazil. Dịch không còn chỉ bùng phát vào mùa mưa, mà nay đã trở thành vấn đề quanh năm. Các đỉnh dịch hiện có thể đến từ tháng 5 hoặc tháng 6, sớm hơn nhiều so với trước đây.

Về mặt địa lý, miền Nam vẫn là khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, sau đó là Hà Nội và các tỉnh đồng bằng Bắc Bộ, cũng như miền Trung và Tây Nguyên, nơi tỷ lệ nhiễm đã chạm mức đáng báo động 135/1.000 dân. Nguyên nhân chính của sự gia tăng này là hậu quả của đô thị hóa, biến đổi khí hậu và giao thương mở rộng, khiến dịch sốt xuất huyết trở nên khó kiểm soát và phức tạp hơn bao giờ hết. Việc phòng ngừa bằng các biện pháp chủ động và tăng cường nhận thức cộng đồng hiện đang là giải pháp cấp bách để đối phó với thách thức này.

Theo bác sĩ Trúc Phương, để phòng ngừa bệnh sốt xuất huyết và giảm nguy cơ mắc các biến chứng nghiêm trọng do bệnh gây ra, việc tiêm vắc xin đầy đủ là rất quan trọng. Vắc xin sốt xuất huyết Qdenga của Hãng vắc xin Takeda (Nhật Bản), sản xuất tại Đức, có khả năng bảo vệ hiệu quả chống lại cả bốn tuýp huyết thanh của virus Dengue (DEN-1, DEN-2, DEN-3, DEN-4). Vắc xin này được chỉ định cho người từ 4 tuổi trở lên, với hiệu quả bảo vệ trên 80% đối với nguy cơ mắc bệnh do các tuýp virus Dengue và hơn 90% khả năng ngăn ngừa nhập viện, bệnh nặng cũng như các biến chứng nguy hiểm của sốt xuất huyết.

Vắc xin Qdenga cần tiêm 2 mũi, cách nhau 3 tháng. Những người đã từng mắc sốt xuất huyết vẫn nên tiêm vắc xin để giảm thiểu nguy cơ tái nhiễm bởi các tuýp virus khác trong tương lai, đồng thời ngăn ngừa bệnh tiến triển nặng, các biến chứng nguy hiểm và giảm nguy cơ tử vong do tái nhiễm.

Các loại vắc xin quan trọng khác cho người lớn, người có bệnh lý nền

Theo bác sĩ Thanh Phong, bên cạnh bệnh zona thần kinh và sốt xuất huyết, các bệnh khác như sởi, cúm, phế cầu, bệnh dại cũng đang có xu hướng gia tăng. Sởi, một trong những bệnh nguy hiểm, có khả năng lây lan rất nhanh, 1 người mắc có thể lây cho 11 - 12 người xung quanh. Chu kỳ của bệnh sởi thường 4 - 5 năm và năm 2019 đến 2024 là một chu kỳ điển hình. Điều đặc biệt là sởi có thể lây từ trước khi có triệu chứng và đường lây chủ yếu là qua đường hô hấp (ho, hắt hơi). Trẻ em mắc sởi có thể gặp nhiều biến chứng nguy hiểm. Vì vậy, tiêm phòng sởi cho cả trẻ em và người lớn trong gia đình là cách bảo vệ hiệu quả nhất.

Theo bác sĩ Thanh Phong, từ đầu năm 2024 đến nay, đã ghi nhận hơn 2.000 ca bệnh sởi, trong đó có nhiều ca nặng và 4 trường hợp tử vong. Tại TP.HCM, dịch sởi đã được công bố, và Sở Y tế yêu cầu trẻ từ 9 tháng tuổi trở lên phải tiêm phòng đúng lịch, đồng thời triển khai chiến dịch tiêm vắc xin sởi – rubella cho trẻ từ 1 - 10 tuổi trên toàn địa bàn. Đặc biệt, TP.HCM đã quyết định mở rộng độ tuổi tiêm ngừa xuống từ 6 tháng tuổi sau khi ghi nhận nhiều ca mắc ở trẻ nhỏ dưới 9 tháng.

Bệnh sởi có thể xảy ra ở bất kỳ độ tuổi nào, kể cả người lớn chưa từng tiêm vắc xin hoặc mắc bệnh. Virus sởi lây truyền qua đường hô hấp qua việc ho, hắt hơi với hệ số lây nhiễm rất cao. Nguy hiểm hơn, bệnh có thể lây từ 4 - 5 ngày trước khi phát ban và kéo dài đến 4 - 5 ngày sau phát ban, khiến việc xác định nguồn lây trở nên khó khăn. Nhiều trường hợp dễ nhầm lẫn sởi với các bệnh nhiễm siêu vi thông thường, gia tăng nguy cơ bùng phát dịch.

Hiện không chỉ TP.HCM mà các tỉnh lân cận như Bình Dương, Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu cũng đã ghi nhận nhiều ca mắc và tử vong. Trước tình hình này, tiêm vắc xin sởi là biện pháp phòng ngừa quan trọng và hiệu quả nhất, không chỉ bảo vệ cá nhân mà còn xây dựng miễn dịch cộng đồng, giảm nguy cơ dịch bùng phát lan rộng. Người dân, đặc biệt là các đối tượng chưa có miễn dịch hoặc thuộc nhóm nguy cơ cao, cần chủ động tiêm phòng để cắt đứt nguồn lây lan nguy hiểm này.

Ngoài sởi, các bệnh như cúm, bệnh do phế cầu khuẩn, thương hàn và viêm gan A cũng đang gia tăng, đặc biệt là ở nhóm người lớn tuổi. Theo thống kê, tỷ lệ tử vong ở người cao tuổi do cúm và phế cầu khuẩn lên đến 90%, trong khi tỷ lệ nhập viện là 60%. Những người cao tuổi mắc bệnh còn dễ bị bội nhiễm các loại vi khuẩn và virus khác. Do đó, để bảo vệ sức khỏe, bác sĩ khuyến cáo người lớn tuổi và những người có bệnh lý nền nên tiêm đầy đủ các loại vắc xin phòng cúm, phế cầu khuẩn, thương hàn, viêm gan A, bệnh dại...

Hệ thống tiêm chủng VNVC tự hào là đơn vị tiêm chủng an toàn, uy tín và chất lượng được hàng triệu Khách hàng tin tưởng lựa chọn. VNVC có đầy đủ, số lượng lớn vắc xin zona thần kinh, vắc xin sốt xuất huyết và hơn 50 loại vắc xin phòng gần 50 bệnh cho cả trẻ em và người lớn. Tất cả vắc xin đều được bảo quản nghiêm ngặt trong hệ thống kho lạnh GSP đạt tiêu chuẩn quốc tế, đảm bảo vắc xin luôn được lưu giữ trong nhiệt độ từ 2 - 8 độ C theo yêu cầu của nhà sản xuất.

Đến tiêm chủng tại VNVC, Khách hàng sẽ được thăm khám sàng lọc kỹ lưỡng, chi tiết, tuân thủ nghiêm ngặt quy trình tiêm chủng 5 sao và hướng dẫn của Bộ Y tế, dưới sự chăm sóc của đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm. Quá trình tiêm chủng tại đây mang đến trải nghiệm an toàn, nhẹ nhàng và êm ái nhờ tay nghề chuyên môn cao của các điều dưỡng viên. Đặc biệt, VNVC cam kết cung cấp mức giá tiêm chủng hợp lý, đảm bảo không tăng giá vắc xin bất thường, ngay cả trong tình trạng vắc xin khan hiếm.

Để được tư vấn các thông tin xoay quanh vắc xin phòng bệnh cho trẻ em và người lớn, đặt mua vắc xin, Quý khách vui lòng liên hệ VNVC theo thông tin sau:

• Hotline: 028 7102 6595;
• Fanpage: VNVC – Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em và Người lớn;
• Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất tại đây;
• Để đặt mua vắc xin và tham khảo các sản phẩm vắc xin, Quý khách vui lòng truy cập: https://vax.vnvc.vn/vaccine
• Xem thêm những thông tin tiêm chủng hữu ích từ kênh Tik Tok Bác sĩ Tiêm chủng VNVC

Quý Khách hàng có thể tải VNVC Mobile App dễ dàng bằng 2 link sau:

• Đối với các hệ điều hành IOS (iPhone, iPad…): CÀI ĐẶT TẠI ĐÂY
• Đối với các hệ điều hành Android (Oppo, Samsung, Sony…): CÀI ĐẶT TẠI ĐÂY