Trẻ bị tay chân miệng ở lưỡi: Nguyên nhân, triệu chứng, cách chăm sóc

Tay chân miệng là một trong những bệnh lý phổ biến ở trẻ nhỏ, gây ra bởi các loại virus thuộc nhóm Enterovirus, với đặc trưng là các tổn thương ở da và niêm mạc. Khi trẻ bị tay chân miệng ở lưỡi, đây là một dấu hiệu điển hình nhưng lại đặc biệt gây khó chịu và tiềm ẩn nhiều nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe nếu không được chăm sóc đúng cách.

Vì sao trẻ bị tay chân miệng ở lưỡi?

Bệnh tay chân miệng ở trẻ không chỉ gây tổn thương ở các vị trí lòng bàn tay, lòng bàn chân và vùng da xung quanh miệng mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến niêm mạc miệng, lưỡi. Các loại virus gây bệnh tay chân miệng như Coxsackievirus A16 và Enterovirus 71 tấn công vào các tế bào da và niêm mạc, khiến những vùng này trở thành "điểm nóng" viêm nhiễm.

Ở lưỡi do cấu tạo lớp mô mềm giàu mao mạch, dây thần kinh và thường xuyên tiếp xúc với nước bọt, thực phẩm cũng như thường xuyên nhai, nuốt nên trở thành một trong những vị trí dễ tổn thương nhất. Khi virus xâm nhập niêm mạc lưỡi qua đường tiêu hóa hoặc qua tiếp xúc trực tiếp (như bàn tay, đồ chơi, hoặc bề mặt nhiễm bẩn), chúng nhân lên nhanh chóng ở niêm mạc ruột. Từ đây, virus đi vào máu và lan đến các vị trí như niêm mạc miệng, lưỡi, tay, chân, gây ra các phản ứng viêm tại chỗ.

Trẻ nhỏ cũng thường có thói quen đưa tay hoặc đồ chơi vào miệng, đây là hành vi dễ khiến virus tiếp xúc trực tiếp với niêm mạc miệng và gây tổn thương. Lưỡi là vị trí tiếp xúc trực tiếp và thường xuyên với nước bọt, thức ăn, làm tăng khả năng virus phát triển và kích thích phản ứng viêm.

Mặt khác, lưỡi liên tục phải cọ xát khiến tổn thương dễ lan rộng, gia tăng mức độ đau và khó chịu cho trẻ khi ăn uống. Phần lớn trẻ em, đặc biệt là trẻ nhỏ dưới 5 tuổi có sức đề kháng yếu thường dễ bị tay chân miệng và ảnh hưởng nghiêm trọng đến lưỡi, cần sự chăm sóc đặc biệt từ gia đình và chuyên gia y tế.

Ngoài ra, hệ miễn dịch của trẻ nhỏ chưa hoàn thiện, đặc biệt ở độ tuổi dưới 3 tuổi. Khi cơ thể phản ứng đối với sự xâm nhập của virus, tế bào miễn dịch tập trung vào vùng niêm mạc bị nhiễm để tiêu diệt virus. Tuy nhiên, quá trình này đồng thời gây viêm loét tại vùng lưỡi và niêm mạc miệng.

Dấu hiệu tay chân miệng ở lưỡi

Một số dấu hiệu tay chân miệng ở lưỡi bao gồm: xuất hiện mụn nước và vết loét trên lưỡi, đau rát khi ăn uống.

1. Xuất hiện mụn nước và vết loét trên lưỡi

Một trong những dấu hiệu đặc trưng của bệnh tay chân miệng ở lưỡi là sự xuất hiện của các mụn nước nhỏ, dạng bóng nước bầu dục với kích thước từ 2 - 10mm. Các mụn nước thường chứa dịch trong suốt, dễ vỡ khi trẻ nhai hoặc tiếp xúc với thức ăn.

Mụn nước trên lưỡi làm tăng cảm giác khó chịu và gây đau, đặc biệt là khi chạm vào. Mụn nước có thể lan rộng và xuất hiện đồng thời các vị trí khác trong cơ thể như khoang miệng, lòng bàn tay, bàn chân. Dù các mụn nước có thể tự khô và tróc vảy, nhưng việc vỡ ra có thể để lại các vết loét và tăng nguy cơ viêm nhiễm nếu không được chăm sóc đúng cách.

Các vết loét trên niêm mạc lưỡi sau khi mụn nước vỡ có viền đỏ và bề mặt trắng hay vàng nhạt. Các vết loét này có thể làm tăng mức độ nghiêm trọng của triệu chứng, gây đau dai dẳng, cản trở trẻ ăn uống hay thậm chí là giao tiếp. Ở một số trường hợp nặng, các vết loét bị nhiễm trùng, gây sưng đau, chảy máu hoặc dịch tiết có mùi hôi. Nếu không được xử trí, thời gian hồi phục của vết loét kéo dài và có nguy cơ lan ra các vùng niêm mạc miệng còn lại, làm trầm trọng tình trạng sức khỏe tổng thể của trẻ.

2. Đau rát khi ăn uống

Khi mắc tay chân miệng ở lưỡi, trẻ sẽ có cảm giác đau, rát khi ăn uống. Lưỡi tổn thương khiến cho mỗi lần nhai nuốt đều làm tăng mức độ đau. Đặc biệt là khi ăn các loại thức ăn chua, cay, nóng sẽ càng làm tăng cảm giác bỏng rát cho bệnh nhân.

Trẻ đau rát khi ăn có thể dẫn đến tình trạng biếng ăn, ảnh hưởng đến việc cung cấp dinh dưỡng cho cơ thể và làm tăng nguy cơ dẫn đến mất nước, giảm sức đề kháng nếu trẻ không nhận đủ nước và thực phẩm cần thiết. Đây cũng là lý do việc điều trị tay chân miệng ở lưỡi cần được quan tâm để đảm bảo trẻ hợp tác trong quá trình chăm sóc lẫn ăn uống.

Ngoài ra, một số phụ huynh không phân biệt được triệu chứng tay chân miệng ở lưỡi và vết loét miệng thông thường. Các chuyên gia cho biết, khi loét miệng bình thường chỉ có 1 vết loét duy nhất. Trẻ có thể bị đau miệng, chảy nước dãi, sốt nhẹ kèm theo. Trong khi vết loét do tay chân miệng ngoài vết loét sẽ có thêm các vết chấm và loét xung quanh.

Ngoài vết loét ở miệng, bệnh nhân còn xuất hiện các mụn nước lòng bàn tay, bàn chân và mông, nhiều trường hợp bỏng nước xuất hiện ở kẽ ngón tay. Do đó, ngay khi xuất hiện các vết loét ở miệng hay mụn nước ở các vị trí liệt kê trên, ba mẹ nên đưa trẻ đến bệnh viện để được bác sĩ chỉ định thăm khám và điều trị phù hợp.

Các dấu hiệu kèm theo khi trẻ bị tay chân miệng ở lưỡi

Khi mắc bệnh tay chân miệng, bên cạnh xuất hiện các nốt mụn nước và vết loét ở lưỡi, bệnh nhân có thể còn xuất hiện một số dấu hiệu sau:

• Sốt nhẹ hoặc sốt cao trên 39 độ C, mệt mỏi
• Đau họng
• Chảy nước bọt nhiều, biếng ăn
• Tiêu chảy vài lần trong ngày
• Các bọng nước ở tay, chân, mông.

Ngoài các triệu chứng điển hình trên, tùy vào cơ địa mà bệnh nhân tay chân miệng còn có các biểu hiện như: bóng nước ít xen kẽ hồng ban hay chỉ xuất hiện hồng ban. Một số trường hợp khác chỉ có loét miệng.

Nếu bệnh tay chân miệng nhẹ, bệnh nhân có thể khỏi bệnh sau 7 - 10 ngày chăm sóc. Trường hợp bệnh nhân sốt cao trên 39 độ C, kéo dài hơn 2 ngày kèm các biểu hiện nôn ói, tay chân run rẩy, co giật, tim đập nhanh, khó thở, da nổi vằn, gia đình cần đưa trẻ nhập viện ngay lập tức.

Các biến chứng có thể gặp phải khi bé bị tay chân miệng ở lưỡi

Bệnh tay chân miệng có khả năng gây những biến chứng đáng lo ngại, đặc biệt là khi xuất hiện những tổn thương tại niêm mạc miệng, lưỡi - khu vực nhạy cảm và dễ kích ứng.

1. Nhiễm trùng thứ phát tại vết loét ở lưỡi

Trẻ bị tay chân miệng thường hình thành các mụn nước và vết loét trên lưỡi, đặc biệt khi mụn nước vỡ. Đây là môi trường lý tưởng để vi khuẩn dễ dàng xâm nhập và phát triển, dẫn đến tình trạng nhiễm trùng thứ phát. Nhiễm trùng này không chỉ làm chậm quá trình lành bệnh, mà còn có thể gây đau nhiều hơn và làm tăng nguy cơ lan rộng đến các vùng xung quanh miệng.

2. Nguy cơ viêm miệng lan rộng

Các vết loét ở lưỡi không được xử lý đúng cách có thể lan sang vùng nướu, niêm mạc má, họng và cổ họng, gây viêm miệng nghiêm trọng. Trong trường hợp này, trẻ không chỉ chịu đựng cơn đau kéo dài mà còn gặp khó khăn trong cả việc nuốt và nói, làm trầm trọng thêm ảnh hưởng đến sức khỏe và sinh hoạt.

3. Mất nước

Tình trạng mất nước khi bị tay chân miệng ở lưỡi thường rất phổ biến. Lý do các vết loét ở lưỡi gây đau đớn, khiến trẻ bỏ ăn, bỏ bú hoặc không chịu uống nước, gây suy giảm lượng nước trong cơ thể, mất cân bằng điện giải và tăng nguy cơ dẫn đến sốc, trụy mạch nếu không được bù nước kịp thời. Các dấu hiệu của mất nước bao gồm môi khô, mắt trũng, tiểu ít, mệt mỏi và ngủ li bì. Mất nước là một biến chứng nguy hiểm có thể gây suy kiệt và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng của các cơ quan trong cơ thể.

4. Mất móng tay, móng chân

Ngoài ra, một biến chứng bất thường khác nhưng cũng đáng chú ý là mất móng tay hoặc móng chân, thường bắt đầu khi bệnh thuyên giảm. Nguyên nhân của tình trạng này là sự tổn thương sâu vào lớp da và cơ chế miễn dịch phản ứng quá mức. Dù không đe dọa tính mạng người bệnh, nhưng mất móng tay, móng chân ảnh hưởng đến thẩm mỹ và cần thời gian dài để móng có thể mọc lại hoàn toàn.

5. Viêm màng não, viêm não

Trong các trường hợp bệnh tay chân miệng kéo dài hoặc xuất hiện ở trẻ miễn dịch yếu, trẻ sẽ có nguy cơ gặp biến chứng thần kinh trung ương như viêm màng não và viêm não.

Bệnh nhân viêm màng não thường có biểu hiện sốt cao, đau đầu, cứng gáy, lú lẫn, trong khi viêm não nguy hiểm hơn với dấu hiệu co giật, hôn mê, rối loạn ý thức, đe dọa tính mạng nếu không được điều trị kịp thời. Thậm chí, biến chứng có thể tiến triển thành liệt, đe dọa cuộc sống tương lai của trẻ nhỏ.

6. Rối loạn thần kinh thực vật

Tay chân miệng có thể gây rối loạn thần kinh thực vật. Tuy không đe dọa tính mạng bệnh nhân, nhưng về lâu dài rối loạn thần kinh thực vật có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần và chất lượng sống. Nếu không được phát hiện và điều trị, biến chứng có thể dẫn đến nhiều hệ lụy ở hệ thần kinh, tim mạch, hô hấp, tiêu hóa và cả bài tiết.

7. Viêm cơ tim

Viêm cơ tim là một trong những biến chứng hàng đầu gây tử vong ở người bệnh tay chân miệng. Sự tổn thương cơ tim có thể dẫn đến nhịp tim tăng nhanh bất thường (trên 150 nhịp/ phút), huyết áp không ổn định. Nếu không điều trị, bệnh nhân có thể bị sốc tim và tử vong. Khi chức năng tim suy giảm có thể ảnh hưởng đến các cơ quan khác như gan, thận... gây suy đa cơ quan khiến việc điều trị khó khăn.

8. Phù phổi

Virus có thể tác động đến hệ tuần hoàn và khiến mạch máu phổi ứ trệ, dẫn đến tràn dịch phổi. Phù phổi có thể dẫn đến thiếu oxy, khiến bệnh nhân thở nhanh, khó thở hay thậm chí là ngưng thở. Nếu không can thiệp, người bệnh có thể tử vong trong thời gian ngắn.

9. Kích hoạt phản ứng viêm toàn thân

Virus Enterovirus – tác nhân gây bệnh tay chân miệng – không chỉ dừng lại ở các tổn thương cục bộ mà còn có khả năng tấn công toàn thân. Khi tình trạng viêm do virus kích thích lan rộng, trẻ có thể gặp phải sốt cao không hạ kéo dài nhiều ngày, gây suy nhược cơ thể, kích thích thần kinh hoặc rối loạn chức năng miễn dịch.

Chăm sóc bé bị tay chân miệng ở lưỡi đúng cách

Chăm sóc đúng cách bé bị tay chân miệng ở lưỡi, giúp giảm nhẹ triệu chứng và ngăn bệnh tiến triển nặng, rút ngắn quá trình hồi phục.

1. Giảm đau và làm dịu vùng lưỡi bị tổn thương

Để giảm đau hiệu quả, ba mẹ có thể sử dụng các loại thuốc giảm đau cho trẻ theo chỉ định của bác sĩ. Ngoài ra, các dung dịch sát khuẩn tay chân miệng nhẹ hay gel giảm đau có thể được khuyến nghị sử dụng để giảm viêm và mang lại cảm giác thoải mái hơn cho người bệnh. Ngoài ra, người bệnh có thể ăn các loại đồ ăn, thức uống mát lạnh như nước trái cây ướp lạnh hay súp nguội để làm dịu đau rát ở vùng lưỡi bị loét.

2. Vệ sinh miệng đúng cách

Vệ sinh răng miệng đúng cách giúp ngăn ngừa sự phát triển của vi khuẩn tại các vết loét trên lưỡi, ngăn nguy cơ nhiễm trùng. Ba mẹ có thể cho trẻ súc miệng bằng nước muối sinh lý hoặc các dung dịch súc miệng được bác sĩ chỉ định để vệ sinh răng miệng dịu nhẹ, an toàn. Việc vệ sinh nên được thực hiện thường xuyên 2 - 3 lần mỗi ngày, đặc biệt là sau khi trẻ ăn uống. Giai đoạn này cũng không nên dùng các loại kem đánh răng có tính tẩy mạnh hay bàn chải cứng để tránh làm tổn thương niêm mạc lưỡi.

3. Tránh để bé chạm tay vào miệng

Trẻ có xu hướng chạm tay vào vết thương khiến bản thân đau, rát. Thói quen này có thể làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn vết thương, khiến các vết loét nặng hơn. Do đó, ba mẹ cần lưu ý trẻ không chạm tay vào vết thương, đồng thời cắt móng tay cho trẻ thường xuyên và sử dụng bao tay mềm nếu cần.

4. Dinh dưỡng

Dinh dưỡng hợp lý không chỉ giúp trẻ hồi phục bệnh nhanh hơn mà còn giảm áp lực lên vùng lưỡi tổn thương. Ba mẹ nên cho trẻ ăn các thức ăn dạng lỏng, mềm và dễ nuốt như cháo, súp hay sữa để hạn chế đau rát khi ăn. Ngoài ra, không cho trẻ sử dụng các thực phẩm cay, chua hay quá nóng vì có thể kích thích cơn đau và làm vết loét lan rộng. Đảm bảo trẻ uống đủ nước và bổ sung các loại nước trái cây không chua, giàu vitamin để năng cao đề kháng tự nhiên.

Tay chân miệng hiện chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu và khi bệnh kéo dài, nó có thể gây ra nhiều áp lực lên sức khỏe trẻ em cũng như gia đình. Tình trạng biếng ăn, mất nước, cùng nguy cơ biến chứng nguy hiểm như viêm não, viêm cơ tim, khiến căn bệnh này trở thành nỗi lo thường trực, đặc biệt trong các đợt bùng phát. Chính vì vậy, việc phòng ngừa chủ động là điều vô cùng quan trọng để giảm tác động của bệnh.

Vắc xin phòng bệnh tay chân miệng, mang đến giải pháp hiệu quả trong phòng bệnh. Vắc xin được khuyến nghị tiêm cho trẻ từ 2 tháng đến dưới 6 tuổi, là nhóm tuổi dễ bị tổn thương nhất bởi tay chân miệng. Kết quả nghiên cứu từ tạp chí y khoa uy tín The Lancet cho thấy vắc xin này an toàn và hiệu quả, với tỷ lệ bảo vệ lên đến 96,8%. Vắc xin không chỉ chống lại chủng EV71 – nguyên nhân phổ biến gây bệnh tay chân miệng nặng, mà còn tạo miễn dịch chéo với các chủng khác như B5, C4.

Ngoài việc tiêm vắc xin, các biện pháp phòng bệnh khác cũng đặc biệt quan trọng. Phụ huynh cần chú trọng vệ sinh cá nhân cho trẻ, như rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, sát khuẩn đồ chơi, vật dụng cá nhân, cũng như vệ sinh môi trường sạch sẽ. Trẻ bị bệnh cần được cách ly và theo dõi để tránh lây lan trong gia đình và cộng đồng.

⇒ Tham khảo thêm: Tay chân miệng nổi ở mông: Dấu hiệu bình thường hay nguy hiểm?

Tóm lại, trẻ bị tay chân miệng ở lưỡi thường sẽ xuất hiện các nốt mụn nước và vết loét ở niêm mạc lưỡi, tăng cảm giác đau rát khi ăn uống và kèm theo đó là các dấu hiệu thường gặp ở bệnh tay chân miệng như sốt, đau họng, tiêu chảy, các bọng nước ở vị trí tay, chân, mông... Để giúp trẻ mau hồi phục, ba mẹ cần cho trẻ sử dụng thuốc giảm đau theo hướng dẫn của bác sĩ, kết hợp cùng việc vệ sinh răng miệng đúng cách và dinh dưỡng phù hợp.