Thanh thiếu niên trẻ, khỏe có cần phòng ngừa viêm màng não do não mô cầu?

Nhiều ý kiến cho rằng, những người trẻ, khỏe mạnh như thanh thiếu niên thì không có nguy cơ nhiễm não mô cầu, từ đó chủ quan trong việc tiêm chủng vắc xin để phòng bệnh. Thực tế cho thấy, thanh thiếu niên trong độ tuổi học tập, lao động có nguy cơ cao mắc viêm màng não do não mô cầu, trở thành người lành mang trùng hoặc phát bệnh. Nếu không điều trị kịp thời, người bệnh có thể chịu di chứng tàn tật suốt đời hoặc tử vong.

Gánh nặng mang tên “não mô cầu” ở nhóm đối tượng thanh thiếu niên

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thống kê mỗi năm thế giới có khoảng 1,2 triệu ca mắc viêm màng não và 135.000 ca tử vong do vi khuẩn não mô cầu. Tại Việt Nam, theo Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương và Cục Y tế dự phòng, viêm màng não mô cầu được xếp thứ 6 trong 10 bệnh truyền nhiễm có tỷ lệ tử vong cao nhất ở Việt Nam. Bệnh có tỷ lệ mắc cao lên đến khoảng 2,3/100.000 dân.

Viêm màng não do não mô cầu có thể gặp ở mọi đối tượng, song hai nhóm có tỷ lệ mắc bệnh cao nhất là trẻ dưới 5 tuổi và thanh, thiếu niên. Thanh, thiếu niên, đặc biệt là sinh viên sống ở môi trường đông đúc như ký túc xá, nhà trọ đông người có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Khi mắc, bệnh diễn tiến nhanh, nguy cơ để lại di chứng tàn tật suốt đời mất đi khả năng học tập, lao động và cả tương lai.

Theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ thống kê, tỷ lệ mắc não mô cầu cao nhất ở nhóm dưới 5 tuổi, tiếp theo là thanh thiếu niên từ 17 đến 21 tuổi. Theo nghiên cứu năm 2010 đăng tải trên tạp chí Lancet, 23,7% người 19 tuổi mang vi khuẩn não mô cầu song không biểu hiện triệu chứng, gần gấp đôi so với nhóm 30 và gấp 3 so với nhóm 50 tuổi.

Trong năm 2024, tại Việt Nam cũng đã ghi nhận một số ca bệnh viêm màng não do não mô cầu ở nhóm đối tượng thanh thiếu niên. Điển hình như ca bệnh của nam thanh niên 22 tuổi ở thị xã Sơn Tây Hà Nội. Ngày 3/5, bệnh khởi phát với triệu chứng đau rát họng, sốt, rét run, ăn kém. Ngày 5/5, bệnh nhân xuất hiện triệu chứng co giật toàn thân, sốt cao, mất ý thức... được chuyển điều trị tại Bệnh viện Quân Y 103, xét nghiệm dương tính với vi khuẩn não mô cầu. Trước đó, năm 2016, cô gái mắc não mô cầu 18 tuổi (ở TP. Hải Dương) tử vong chỉ sau 2 ngày có biểu hiện sốt, xuất huyết dưới da.

Năm 2018 ghi nhận trường hợp thiếu nữ 15 tuổi (ở Hà Nội) nhập viện cấp cứu trong tình trạng rất nặng, hôn mê, phải đặt nội khí quản, thở máy, tử ban lan rộng. Bệnh nhân may mắn được cứu sống.

Khoảng 50% bệnh nhân mắc viêm màng não mô cầu tử vong nếu không điều trị. Dù được điều trị kịp thời và tích cực, bệnh cũng có tỷ lệ tử vong cao, lên đến 15%. Có đến 20% bệnh nhân sống sót sau não mô cầu phải chịu nhiều di chứng về thể chất và tinh thần như cắt cụt chi, điếc, mù lòa, rối loạn tâm lý, thiểu năng trí tuệ… Theo một báo cáo Gánh nặng kinh tế - Chi phí bệnh tật ở Đức từ năm 2001-2015, trung bình mỗi ca bệnh mất từ 57.000 euro (hơn 1 tỷ) đến 171.000 euro (hơn 4,5 tỷ) chi phí điều trị trực tiếp và lâu dài. Tại Việt Nam, các ca bệnh viêm não mô cầu được điều trị cũng có thể lên đến hàng trăm triệu đến hàng tỷ đồng.

Cách phòng viêm màng não mô cầu hiệu quả cho đối tượng thanh, thiếu niên

Có thể thấy, không chỉ trẻ nhỏ, người già là những đối tượng dễ tổn thương do não mô cầu khuẩn, mà thanh, thiếu niên đối tượng trẻ, có sức khỏe tốt vẫn rất dễ mắc bệnh. Vắc xin phòng các bệnh do não mô cầu được đánh giá là phương pháp phòng bệnh hiệu quả, an toàn và tiết kiệm nhất cho trẻ em và người lớn; giúp cải thiện chất lượng cuộc sống, đảm bảo sức khỏe cho việc, học tập.

Vi khuẩn não mô cầu có 12 nhóm huyết khác nhau có khả năng gây bệnh, trong đó A, B, C, Y và W-135 là 5 nhóm gây bệnh thường gặp và nguy hiểm nhất. Và hiện 5 nhóm này đã có vắc xin phòng ngừa, bao gồm:

• Vắc xin phòng não mô cầu cộng hợp tứ giá A, C, Y, W-135 - Menactra (Mỹ) tiêm cho trẻ từ 9 tháng tuổi đến người lớn 55 tuổi;
• Vắc xin phòng não mô cầu Neisseria Meningitidis nhóm A, C, Y, W-135  MenQuadfi (Mỹ) tiêm trẻ em từ 12 tháng tuổi trở lên và người lớn;
• Vắc xin phòng não mô cầu Neisseria Meningitidis nhóm A, C, Y, W-135 Nimenrix (Bỉ) tiêm trẻ em từ 6 tuần tuổi trở lên và người lớn;
• Vắc xin Bexsero (Ý) phòng não mô cầu nhóm B tiêm cho trẻ từ 2 tháng tuổi đến người lớn 50 tuổi;
• Vắc xin VA-Mengoc BC (Cuba) phòng não mô cầu nhóm B và C tiêm cho trẻ từ 6 tháng tuổi đến người lớn 45 tuổi.

Mời bạn xem thêm video

Trong đó, vắc xin Menactra do hãng dược phẩm hàng đầu thế giới Sanofi Pasteur (Pháp) sản xuất tại Mỹ theo công nghệ polysaccharide cộng hợp phòng 4 nhóm huyết thanh A, C, Y, W-135, có lịch tiêm cho trẻ từ 9 tháng đến người lớn 55 tuổi. Theo số liệu của CDC Mỹ, từ khi đưa vào sử dụng, vắc xin cộng hợp ACYW-135 đã giảm đến 90% số ca mắc bệnh ở các nhóm huyết thanh C, Y và W-135. Hiện vắc xin Menactra đang được sử dụng tại hơn 70 quốc gia trên thế giới.

Vắc xin Bexsero chứa bốn thành phần kháng nguyên (4CMENB) của nhóm B, có hiệu quả phòng các bệnh lý não mô cầu xâm lấn nhóm B gây ra như viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết, viêm phổi… Vắc xin VA-Mengoc BC (CuBa) chứa 1 thành phần kháng nguyên nhóm B và polysaccharide nhóm C giúp phòng các bệnh lý do não mô cầu khuẩn nhóm B, C.

Theo khuyến cáo của nhiều tổ chức Y tế thế giới và Việt Nam, người dân nên tiêm đầy đủ các loại vắc xin phòng não mô cầu như đã tiêm vắc xin não mô cầu cộng hợp tứ giá ACYW-135 Menactra nên tiêm thêm vắc xin não mô cầu nhóm B - Bexsero. Vì vắc xin phòng các nhóm huyết thanh não mô cầu khuẩn sinh ra miễn dịch đặc hiệu cho từng nhóm, không có miễn dịch chéo với nhóm huyết thanh khác nên dù đã được chủng ngừa ACYW-135 vẫn có thể nhiễm nhóm B.

Hiện vắc xin viêm màng não do não mô cầu chưa có trong chương trình Tiêm chủng mở rộng, do đó để tiêm vắc xin này người dân có thể đến các cơ sở tiêm chủng uy tín, an toàn và chất lượng như Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC.

Hiện nay, tại hàng trăm trung tâm tiêm chủng cao cấp VNVC của Hệ thống tiêm chủng VNVC đang cung ứng đầy đủ tất cả các loại vắc xin quan trọng, vắc xin thế hệ mới, vắc xin thường xuyên khan hiếm, bao gồm cả các loại vắc xin phòng viêm màng não do não mô cầu khuẩn Menactra, Bexsero, VA-Mengoc-BC, sẵn sàng đáp ứng nhu cầu tiêm chủng vắc xin phòng bệnh cho hàng chục triệu trẻ em và người lớn trên toàn quốc.

VNVC có đội ngũ bác sĩ, điều dưỡng nhân viên y tế được đào tạo chuyên nghiệp về an toàn tiêm chủng, kỹ năng tiêm không đau, các quy trình thao tác trước, trong và sau tiêm được thực hiện và giám sát chặt chẽ bởi hệ thống quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn cao. Đặc biệt, VNVC là hệ thống trung tâm tiêm chủng duy nhất trên cả nước có hệ thống dây chuyền bảo quản lạnh (Cold Chain - hệ thống chuyên dụng cho bảo quản vắc xin) đạt chuẩn quốc tế, với hệ thống 4 kho lạnh tổng và hơn 100 kho lạnh đạt chuẩn quốc tế tại các trung tâm tiêm chủng, hệ thống xe lạnh vận chuyển vắc xin chuyên dụng, hệ thống tủ bảo quản vắc xin chuyên nghiệp, các thiết bị vận chuyển, giám sát, vận hành... đảm bảo ở mức cao nhất sự an toàn và hiệu quả cho người sử dụng.

Với sự phát triển nhanh chóng và rộng khắp trên mọi miền đất nước, Hệ thống tiêm chủng VNVC đã góp phần quan trọng trong việc cung ứng vắc xin đầy đủ và ổn định trong nhiều năm qua, nâng tỷ lệ tiêm chủng các loại vắc xin phòng bệnh truyền nhiễm tăng dần qua các năm.

VNVC cũng có nhiều chương trình ưu đãi, hỗ trợ tài chính cho nhiều trẻ em và người lớn có cơ hội tiếp cận đầy đủ và kịp thời hơn với vắc xin phòng các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như ưu đãi giá vắc xin lẻ, ưu đãi giá vắc xin gói, triển khai chính sách “Tiêm vắc xin trước, trả chi phí sau” khách hàng có thể tiêm Gói vắc xin và tận hưởng nhiều dịch vụ cao cấp của Khách hàng gói mà không phải thanh toán toàn bộ chi phí trong một lần. Toàn bộ lãi suất được VNVC chi trả thay cho Khách.

Viêm màng não mô cầu vẫn còn là một thách thức lớn về sức khỏe cộng đồng toàn cầu. Di chứng của bệnh ảnh hưởng nặng nề đến tâm lý, sức khỏe người bệnh, là một gánh nặng lớn về kinh tế. Do đó, tiêm vắc xin là quyền lợi cũng là trách nhiệm của mỗi cá nhân, không chỉ phòng bệnh cho bản thân, mà còn cho gia đình, những người xung quanh và toàn xã hội.