Tiêm phòng thủy đậu có bị zona không? Chuyên gia giải đáp

Sau khi khỏi thủy đậu, virus có thể ngủ đông trong cơ thể nhiều năm, chờ đợi cơ hội tái hoạt động, gây bệnh zona thần kinh. Zona có thể gây đau đớn nghiêm trọng, kéo dài dai dẳng, thậm chí dẫn đến hàng loạt biến chứng nguy hiểm cho người bệnh. Vậy, nếu chủ động tiêm phòng thủy đậu có bị zona không? Đã tiêm thủy đậu, cần tiêm zona không? Bài viết dưới đây, chuyên gia VNVC sẽ giải đáp chi tiết.

Tìm hiểu mối liên hệ giữa bệnh thủy đậu và zona thần kinh

Thủy đậu và zona thần kinh, hai căn bệnh tưởng chừng riêng biệt, thực chất lại có mối liên hệ mật thiết, cùng xuất phát từ một tác nhân gây bệnh duy nhất là virus Varicella Zoster (VZV). Thủy đậu là bệnh nhiễm trùng cấp tính, thường gặp ở trẻ em, gây ra các triệu chứng đặc trưng như phát ban nổi mẩn đỏ, ngứa, kèm theo sốt nhẹ.

Sau khi nhiễm bệnh, hệ miễn dịch sẽ sản sinh kháng thể để chống lại VZV, giúp cơ thể loại bỏ virus và khỏi bệnh. Tuy nhiên, virus này không hoàn toàn bị tiêu diệt mà vẫn tồn tại tiềm ẩn trong các hạch thần kinh cảm giác, ở trạng thái không hoạt động. Đây chính là giai đoạn ngủ yên của virus, có thể kéo dài nhiều năm, thậm chí suốt đời.

Trong khi đó, zona thần kinh hay còn gọi là bệnh giời leo, là sự tái hoạt động của VZV đã ngủ yên trong các hạch thần kinh cảm giác. Nguyên nhân chính của sự tái hoạt động này do một số yếu tố nguy cơ bao gồm: suy giảm hệ miễn dịch do tuổi tác, stress, bệnh lý mạn tính (như ung thư, HIV…), dùng thuốc ức chế miễn dịch…

Khi hệ miễn dịch suy yếu, VZV có cơ hội "thức giấc" và di chuyển dọc theo dây thần kinh cảm giác đến da, gây ra các triệu chứng đặc trưng của bệnh như nổi ban dạng vệt, đau nhói dữ dội dọc theo đường đi của dây thần kinh bị ảnh hưởng, thường chỉ giới hạn ở một bên cơ thể nhất định. Vùng da bị tổn thương thường đỏ, sưng, nổi mụn nước, gây ngứa và đau đớn.

Mối liên hệ giữa thủy đậu và zona thần kinh được thể hiện rõ ràng qua việc: người từng mắc thủy đậu có nguy cơ cao mắc zona thần kinh sau này. Thực tế cho thấy, nguy cơ mắc zona thần kinh tăng theo tuổi tác, tỷ lệ mắc bệnh cao ở người cao tuổi và những người có hệ miễn dịch suy yếu.

Cơ chế hoạt động của vắc xin thủy đậu

Vắc xin thủy đậu là vắc xin sống, giảm độc lực chứa virus Varicella Zoster đã được làm suy yếu, không còn khả năng gây bệnh nhưng vẫn đảm bảo khả năng kích hoạt phản ứng miễn dịch cần thiết khi tiêm.

Vắc xin thủy đậu khi được đưa vào cơ thể, sẽ kích thích hệ miễn dịch sinh ra kháng thể đặc hiệu với virus Varicella Zoster, tạo điều kiện cho hệ miễn dịch "đánh trận giả" và nắm được cách nhận diện mầm bệnh, học được cách tiêu diệt virus. Nhờ đó, hệ miễn dịch sẽ chủ động kích hoạt các tấn công mầm bệnh khi chẳng may cơ thể tiếp xúc trong tương lai, bảo vệ người được tiêm khỏi nguy cơ mắc bệnh thủy đậu..

Thủy đậu xuất hiện quanh năm tại Việt Nam và cao điểm thường tập trung vào mùa xuân, từ tháng 3 đến tháng 5 hằng năm. Trước khi có vắc xin phòng thủy đậu, có đến 95% dân số mắc bệnh. Tuy trong đa số trường hợp, thủy đậu là căn bệnh lành tính, nhưng nếu không được điều trị và chăm sóc đúng cách, bệnh có thể diễn tiến nặng dẫn đến nhiễm trùng da, viêm phổi, viêm não, nhiễm khuẩn huyết. ..

Trẻ em, người lớn, phụ nữ trước khi mang thai cần chủ động tiêm phòng thủy đậu càng sớm càng tốt để cơ thể có miễn dịch chủ động, bảo vệ sức khỏe, tính mạng bản thân, con trẻ, gia đình và toàn xã hội. Nhiều nghiên cứu cho thấy, 88 - 98% người đã tiêm vắc xin được bảo vệ khỏi bệnh thủy đậu.

Tiêm phòng thủy đậu có bị zona không?

Với câu hỏi "tiêm phòng thủy đậu có bị zona không?" chúng ta cần hiểu rõ vắc xin phòng thủy đậu có vai trò quan trọng trong phòng bệnh thủy đậu, từ đó giảm nguy cơ mắc bệnh zona thần kinh trong tương lai. Khi đã được tiêm chủng đầy đủ, đúng lịch vắc xin phòng thủy đậu sẽ mang lại tác dụng ngăn ngừa sự nhiễm trùng ban đầu do virus Varicella Zoster, từ đó giảm thiểu nguy cơ virus xâm nhập cơ thể, tiềm ẩn trong các hạch thần kinh.

Tuy vắc xin phòng thủy đậu hiệu quả cao, nhưng cũng cần lưu ý rằng vẫn sẽ có một tỷ lệ rất nhỏ (khoảng 2%) (2) người không sinh miễn dịch bảo vệ sau khi tiêm vắc xin và có nguy cơ mắc bệnh. Nhưng trong trường hợp này, bệnh thủy đậu thường nhẹ, ít nổi mụn nước, sốt nhẹ và nhanh phục hồi bệnh hơn.

Ngoài ra, vắc xin phòng thủy đậu là vắc xin sống giảm độc lực nên vẫn có một tỷ lệ rất nhỏ người mắc zona sau khi tiêm phòng thủy đậu. Nguy cơ mắc zona này thấp hơn rất nhiều so với sau khi nhiễm virus thủy đậu hoang dã. Hầu hết các ca mắc zona sau khi tiêm vắc xin thường nhẹ và không có liên quan với các biến chứng nghiêm trọng.

Khuyến nghị của chuyên gia

Vắc xin phòng thủy đậu được nghiên cứu trong việc phòng bệnh và các biến chứng của bệnh thủy đậu. Tương tự, vắc xin phòng zona cũng chỉ được nghiên cứu trong phòng ngừa bệnh zona và các biến chứng liên quan, không được nghiên cứu chứng minh có thể ngăn ngừa thủy đậu tiên phát.

Dựa theo cơ chế hoạt động của cả 2 loại vắc xin, vắc xin thủy đậu có vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa bệnh thủy đậu và giảm nguy cơ mắc zona, nhưng không thể thay thế hoàn toàn vắc xin zona trong việc phòng ngừa đặc hiệu bệnh lý này. Do đó, theo các chuyên gia, người dân cần tiêm đầy đủ vắc xin thủy đậu và vắc xin zona thần kinh để đạt được hiệu quả phòng ngừa tốt nhất trước thủy đậu, zona thần kinh.

Vắc xin phòng thủy đậu được cấp phép tại Mỹ vào năm 1995. Từ đó, số ca nhập viện và tử vong do thủy đậu giảm hơn 90%. Khoảng 99% người có miễn dịch với thủy đậu sau 2 liều vắc xin. Trung bình, khoảng 78% người có miễn dịch sau 1 liều và 99% người có miễn dịch sau khi tiêm 2 liều theo khuyến cáo (3). Hiện, nước ta có những loại vắc xin phòng thủy đậu sau.

Vắc xin phòng zona thần kinh đang được lưu hành tại Việt Nam có tên Shingrix, được nghiên cứu và phát triển bởi tập đoàn dược phẩm và chế phẩm sinh học GSK - Bỉ.

Vắc xin Shingrix được Cục quản lý Dược (Bộ Y tế) cấp phép sử dụng tại Việt Nam vào tháng 5/2024. Đến tháng 10/2024, Hệ thống tiêm chủng VNVC là đơn vị triển khai tiêm vắc xin zona thần kinh đầu tiên tại Việt Nam cho người từ 50 tuổi trở lên sức khỏe bình thường và người từ 18 có nguy cơ cao mắc bệnh (người bị suy giảm miễn dịch hoặc bị ức chế miễn dịch hoặc có khả năng bị ức chế miễn dịch do bệnh lý/liệu pháp điều trị…).

Vắc xin có lịch tiêm 2 mũi cách nhau từ 2 - 6 tháng hoặc với người bị suy giảm miễn dịch/ức chế miễn dịch, khoảng cách có thể từ 1 - 2 tháng.

Vắc xin được sản xuất theo công nghệ bất hoạt, tái tổ hợp và công thức chứa dược chất đặc biệt tăng hiệu quả ở đối tượng cao tuổi, người có bệnh nền, người suy giảm miễn dịch hay có bệnh lý. Vắc xin phòng zona thần kinh lên đến 97% ở người từ 50 tuổi trở lên, giảm nguy cơ gặp biến chứng đau thần kinh hậu zona và các biến chứng khác đến 90%.

Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC hiện có đầy đủ vắc xin phòng thủy đậu, zona thần kinh cùng nhiều loại vắc xin phòng bệnh truyền nhiễm nguy hiểm khác cho trẻ em và người lớn. Với mục tiêu mang về cho người dân Việt Nam ngày càng nhiều loại vắc xin mới, vắc xin quan trọng như các quốc gia tiên tiến trên thế giới, VNVC đã không ngừng nỗ lực tiếp cận với các hãng vắc xin hàng đầu thế giới kể từ những ngày đầu thành lập. Bằng năng lực vượt trội,

VNVC tự hào khi trở thành đối tác chiến lược toàn diện của nhiều hãng vắc xin lớn trên thế giới như Glaxosmithkline - GSK (Bỉ), Sanofi Pasteur (Pháp), Pfizer (Mỹ), Merck Sharp and Dohme (Mỹ), AstraZeneca (Anh), Abbott (Hà Lan)...

VNVC được tuyền nhập khẩu chính hãng số lượng lớn tất cả vắc xin quan trọng, đặt mua số lượng lớn vắc xin đủ cho người dân sử dụng trong nhiều năm.

Với hệ thống kho lạnh GSP theo tiêu chuẩn quốc tế và hệ thống dây chuyền bảo quản lạnh (Cold Chain), VNVC đảm bảo các vắc xin được bảo quản ở nhiệt độ tiêu chuẩn từ 2 - 8 độ C, theo yêu cầu của nhà sản xuất trong suốt quá trình lưu trữ, vận chuyển. Hệ thống kho lạnh trải dài cả nước, các xe vận chuyển chuyên dụng là các yếu tố giúp VNVC bảo quản và cấp phát hàng trăm triệu liều vắc xin chất lượng cao đến tận tay người dân.

Bên cạnh đó, VNVC còn tự hào khi có đội ngũ bác sĩ, điều dưỡng viên giàu kinh nghiệm, chuyên môn cao, được đào tạo bài bản. 100% bác sĩ và điều dưỡng viên có chứng chỉ an toàn tiêm chủng, luôn đặt sự an toàn và trải nghiệm của Khách hàng lên hàng đầu.

Đặc biệt, VNVC thường xuyên có nhiều chương trình ưu đãi giá để người dân tiếp cận dễ dàng hơn với vắc xin. Chương trình Tiêm vắc xin trước, trả chi phí sau với toàn bộ lãi suất được VNVC chi trả thay cho Khách hàng, thời hạn trả góp linh hoạt từ 6-12 tháng giúp người dân được tiêm đầy đủ, đúng lịch các loại vắc xin có trong Gói mà không phải thanh toán hết chi phí trong một lần.

Trên đây, chuyên gia từ Hệ thống tiêm chủng VNVC đã giải đáp chi tiết thắc mắc tiêm phòng thủy đậu có bị zona không? Vắc xin phòng thủy đậu là vắc xin sống, giảm độc lực nên vẫn có một tỷ lệ rất nhỏ người mắc zona sau khi tiêm phòng thủy đậu. Nguy cơ mắc zona này thấp hơn rất nhiều so với sau khi nhiễm virus thủy đậu hoang dã và hầu hết trường hợp mắc zona sau tiêm vắc xin thường nhẹ, không có biến chứng nghiêm trọng. Các chuyên gia khuyến cáo người dân cần tiêm đầy đủ vắc xin phòng thủy đậu và zona thần kinh để có sự bảo vệ hiệu quả.