Trẻ sơ sinh có bị lây quai bị không? Nguy cơ và cách bảo vệ trẻ

Quai bị là bệnh truyền nhiễm do virus gây ra, dễ lây lan qua đường hô hấp và tiếp xúc gần. Nhiều bậc phụ huynh lo lắng, với đặc thù hệ miễn dịch còn non nớt trong giai đoạn đầu đời, liệu trẻ sơ sinh có bị lây quai bị không? Cùng chuyên gia từ Hệ thống Tiêm chủng VNVC tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.

Trẻ sơ sinh có bị lây quai bị không?

Trẻ sơ sinh có thể bị lây bệnh quai bị, nhưng với tỷ lệ khá hiếm nhờ được thụ hưởng kháng thể từ mẹ trong thai kỳ và giai đoạn đầu đời, đặc biệt nếu người mẹ đã tiêm vắc xin có thành phần quai bị trước khi mang thai hoặc từng mắc bệnh trước đó. Lớp bảo vệ miễn dịch này giúp hạn chế đáng kể nguy cơ lây nhiễm quai bị cho trẻ sơ sinh. (1)

Tuy nhiên, trong trường hợp người mẹ không có miễn dịch hoặc nhiễm bệnh ngay gần thời điểm sinh, trẻ có thể đối diện nguy cơ cao hơn, dù rất hiếm gặp. Một số ít trường hợp ghi nhận biến chứng nặng, như suy hô hấp hoặc viêm phổi, nhấn mạnh tầm quan trọng của tiêm chủng phòng bệnh cho phụ nữ trước khi mang thai. (2)

Quai bị là bệnh truyền nhiễm do virus Paramyxovirus gây ra, có khả năng lây lan nhanh qua đường hô hấp. Mặc dù thường được xem là bệnh lành tính, quai bị vẫn gây ra gánh nặng đáng kể cho y tế cộng đồng. Bệnh thường gặp ở trẻ em và thanh thiếu niên, dễ bùng phát thành dịch trong môi trường tập thể như trường học, ký túc xá.

Khi trẻ sơ sinh mắc quai bị, ngoài triệu chứng sốt, sưng đau tuyến mang tai, có thể gặp biến chứng nghiêm trọng: viêm tinh hoàn dẫn đến vô sinh ở nam giới, viêm buồng trứng, viêm tụy, viêm não, viêm màng não... Dù tỷ lệ tử vong thấp, quai bị vẫn ảnh hưởng lớn đến sức khỏe, chất lượng cuộc sống và tạo áp lực phòng chống dịch, nhất là tại những nơi tỷ lệ tiêm chủng chưa cao.

Khi nào trẻ sơ sinh có nguy cơ mắc bệnh quai bị?

Sau khi đã giải đáp cho câu hỏi “trẻ sơ sinh có bị lây quai bị không”, hãy cũng tìm hiểu nguy cơ mắc bệnh ở trẻ sơ sinh. Trẻ sơ sinh có nguy cơ mắc bệnh quai bị cao hơn, nếu thuộc một trong các trường hợp sau:

1. Không nhận được miễn dịch quai bị thụ động từ mẹ

Kháng thể IgG phòng quai bị của mẹ truyền qua nhau thai trong tam cá nguyệt thứ III có khả năng bảo vệ trẻ trước một số bệnh truyền nhiễm trong giai đoạn đầu đời. Tuy nhiên, nếu bản thân người mẹ chưa từng mắc bệnh quai bị, cũng như chưa được tiêm đủ liều vắc xin phòng quai bị trước khi sinh con, trẻ sinh ra có thể thiếu kháng thể thụ động trước bệnh quai bị; làm tăng nguy cơ nhiễm bệnh quai bị ở trẻ sơ sinh khi trẻ tiếp xúc với nguồn lây.

2. Lây nhiễm từ người thân

Quai bị lây truyền chủ yếu qua giọt bắn và dịch tiết nước bọt khi bệnh nhân ho/hắt hơi/nói chuyện, có tiếp xúc gần như hôn trẻ hay vô ý dùng chung đồ dùng cá nhân. Người mắc quai bị có thể lây cho người khác từ 1 tuần trước khi sưng tuyến mang tai và kéo dài 2 tuần sau khi sưng tuyến. Đáng chú ý, một số trường hợp không có dấu hiệu sưng tuyến mang tai rõ ràng, nhưng vẫn tồn tại khả năng lây truyền virus cho trẻ sơ sinh và người thân trong gia đình có tiếp xúc gần.

Trẻ sơ sinh thường có hệ miễn dịch yếu ớt, nhiều gia đình, người thân lại có thói quen bế sát mặt, hôn trẻ lam tăng nguy cơ phơi nhiễm bệnh. Để hạn chế được điều này, người thân có dấu hiệu bệnh cần được thăm khám để chẩn đoán chính xác đồng thời tránh tiếp xúc gần với trẻ sơ sinh và những người xung quanh. Đeo khẩu trang khi có bệnh nhân trong nhà. Có thể thấy, trẻ sơ sinh có bị lây quai bị không còn phụ thuộc vào nguy cơ nhiễm bệnh của những người trong gia đình và những người xung quanh có tiếp xúc gần với trẻ.

3. Trẻ sơ sinh có hệ miễn dịch non nớt

Ngay cả khi trẻ nhận được nguồn kháng thể thụ động chống lại virus gây bệnh quai bị từ nhau thai và sữa mẹ, nồng độ kháng thể thụ động cũng sẽ giảm dần từ 4 - 6 tháng sau sinh. Đó là chưa kể đến hệ miễn dịch của trẻ nhỏ chưa phát triển hoàn thiện, còn non nớt rất dễ bị các mầm bệnh tấn công, đặc biệt là những trẻ bước vào giai đoạn mầm non, tiểu học tiếp xúc với môi trường đông người càng dễ mắc bệnh nếu chưa được tiêm phòng vắc xin.

4. Mẹ mắc quai bị trước và sau sinh

Nếu mẹ mắc quai bị trong giai đoạn trước và sau sinh, trẻ sơ sinh có nguy cơ cao phơi nhiễm giọt bắn cao trong quá trình được mẹ chăm sóc hàng ngày. Đa số các trường hợp trẻ mắc quai bị do lây sau sinh từ mẹ/người chăm sóc. Do đó, khi mẹ nghi ngờ hoặc đã xác định mắc quai bị cần đeo khẩu trang, vệ sinh tay nghiêm ngặt, hạn chế tiếp xúc gần, để người thân chăm trẻ cho đến khi khỏi bệnh.

5. Trẻ chưa đến tuổi chủng ngừa

Trước khi đến độ tuổi chủng ngừa, trẻ hoàn toàn phụ thuộc vào lượng kháng thể thụ động được thừa hưởng từ mẹ và "lá chắn" từ người trong gia đình đã tiêm chủng đầy đủ để chống lại mầm bệnh. Nếu nguồn kháng thể thủ động từ mẹ không đủ hoặc gia đình có nhiều người chưa tiêm phòng thủy đậu, nguy cơ trẻ sơ sinh chưa đến tuổi chủng ngừa mắc bệnh quai bị là rất cao nếu không may tiếp xúc mầm bệnh hoặc sống trong vùng có dịch.

Do đó, việc tiêm chủng đầy đủ cho bản thân người mẹ trước khi mang thai và tiêm chủng đầy đủ cho các thành viên trong gia đình cũng là cách nâng cao sự bảo vệ cho trẻ trước bệnh quai bị.

Dấu hiệu trẻ sơ sinh bị quai bị

Sau khi xâm nhập cơ thể qua đường hô hấp, virus gây bệnh quai bị bám vào niêm mạc mũi, miệng, kết mạc rồi theo đường máu xâm nhập nội tạng gây các triệu chứng bệnh.

Trẻ sơ sinh khởi phát bệnh quai bị với triệu chứng sốt 38 - 39 độ C, kéo dài trong khoảng 3 - 4 ngày. Trẻ ăn ngủ kém, đau đầu, nhức tai, ớn lạnh, sợ gió. Ở trẻ sơ sinh chưa thể mô tả triệu chứng bệnh, ba mẹ cần quan sát tình trạng sức khỏe của trẻ, nhất là sau sốt 24 - 48 giờ xuất hiện triệu chứng sưng một bên mặt, sau 1 - 2 ngày sưng tiếp bên kia là dấu hiệu cảnh báo trẻ mắc bệnh quai bị cần đưa đến bệnh viện để được thăm khám và xử trí kịp thời.

Phụ huynh lưu ý việc chẩn đoán nguy cơ trẻ sơ sinh có bị lây quai bị không chỉ nên được thực hiện tại bệnh viện và điều trị bởi bác sĩ, tuyệt đối không tự chẩn đoán và điều trị cho trẻ tại nhà.

Mặt khác, khi tuyến mang tai sưng to có thể làm mất rãnh trước và sau tai, gây biến dạng gương mặt, mặt phình, cằm xệ, cổ bành. Da tuyến mang tai sưng, căng, bóng, không đỏ, sờ nóng, đau, ấn không lõm.

Biến chứng có thể gặp nếu trẻ sơ sinh mắc quai bị

Các biến chứng có thể gặp phải ở trẻ sinh sinh mắc quai bị bao gồm:

• Viêm tinh hoàn, viêm buồng trứng, viêm vú, viêm màng não, viêm não và mất thính giác.
• Mất thính giác thường là một bên và thoáng qua, nhưng điếc vĩnh viễn đột ngột xảy ra ở khoảng 1/20.000 bệnh nhân. Ở các quốc gia chưa đưa vắc xin quai bị vào chương trình tiêm chủng, điếc do quai bị vẫn là nguyên nhân chính gây mất thính giác mắc phải, đôi khi chiếm tới 25% các trường hợp điếc một bên ở trẻ em.
• Biểu hiện thần kinh như viêm màng não hoặc viêm não cực kỳ hiếm gặp. Tần suất viêm màng não vô trùng ở người mắc quai bị chưa được tiêm chủng dao động từ dưới 1% đến 10%. Các triệu chứng có thể xuất hiện 4-5 ngày sau khởi phát viêm tuyến mang tai, hoặc thậm chí trước đó hoặc không có viêm tuyến mang tai. Nhiều bệnh nhân viêm màng não liên quan đến quai bị cần nhập viện nhưng hồi phục không có di chứng.
• Viêm não là một biến cố hiếm gặp nhưng nghiêm trọng, xảy ra ở khoảng 1/1000 trường hợp; nó có thể phát triển sau nhiễm quai bị và chịu trách nhiệm cho hầu hết các trường hợp tử vong. Viêm não do quai bị xảy ra với tần suất (≤1%). Gần 10% số người bị viêm não do quai bị có di chứng lâu dài như co giật, liệt, liệt dây thần kinh sọ, hẹp cống Sylvius và tràn dịch não.
• Viêm tụy xảy ra ở 4% các trường hợp.

Cách phòng ngừa quai bị cho trẻ sơ sinh

Để phòng ngừa quai bị cho trẻ sơ sinh hiệu quả, cần kết hợp giữa việc tiêm chủng đúng lịch, đủ mũi và một số biện pháp phòng ngừa khác.

1. Tiêm vắc xin

Để phòng bệnh quai bị cho trẻ sơ sinh và cả người lớn, các chuyên gia y tế khuyến cáo người dân tiêm ngừa đầy đủ, đúng lịch vắc xin chứa thành phần quai bị. Hiện nước ta đang lưu hành chủ yếu các loại vắc xin kết hợp có thành phần quai bị bao gồm: Vắc xin Priorix (Bỉ), vắc xin MMR II (Mỹ) phòng bệnh Sởi - Quai bị - Rubella, vắc xin Proquad (Mỹ) phòng Sởi - Quai bị - Rubella - Thủy đậu. Mỗi loại vắc xin có độ tuổi chỉ định và lịch tiêm khác biệt:

Vắc xin	MMR II	Priorix	Proquad
Xuất xứ	Merck Sharp and Dohm (MSD, Mỹ)	Glaxosmithkline (GSK, Bỉ)	Merck Sharp & Dohme (MSD, Mỹ)
Đối tượng	Trẻ từ 12 tháng tuổi trở lên và người lớn	Trẻ em từ 9 tháng tuổi và người lớn	Trẻ em từ 12 tháng tuổi trở lên và người lớn
Lịch tiêm	Vắc xin MMR-II cho trẻ từ 12 tháng tuổi đến < 7 tuổi (chưa tiêm Sởi đơn hay MMR II) có lịch tiêm 2 mũi: Mũi 1: lần tiêm đầu tiên. Mũi 2: 3 tháng sau mũi 1 (ưu tiên) hoặc hẹn mũi 2 lúc 4-6 tuổi. Vắc xin MMR-II cho trẻ từ 7 tuổi và người lớn có lịch tiêm 2 mũi: Mũi 1: lần tiêm đầu tiên. Mũi 2: 1 tháng sau mũi 1.	Trẻ em từ 9 tháng tuổi đến dưới 12 tháng tuổi tại thời điểm tiêm lần đầu tiên (chưa tiêm vắc xin Sởi hay MMR II), tiêm 3 mũi: Mũi 1: lần tiêm đầu tiên trong độ tuổi. Mũi 2: cách mũi 1 là 3 tháng. Mũi 3: cách mũi 2 là 3 năm hoặc hẹn lúc 4-6 tuổi. Trẻ em từ 12 tháng tuổi đến dưới 7 tuổi, tiêm 2 mũi: Mũi 1: lần tiêm đầu tiên trong độ tuổi. Mũi 2: cách mũi 1 là 3 tháng. Trẻ em từ 7 tuổi và người lớn, tiêm 2 mũi: Mũi 1: lần tiêm đầu tiên trong độ tuổi. Mũi 2: cách mũi 1 là 1 tháng.	Trẻ từ 12 tháng tuổi trở lên: Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên trong độ tuổi. Mũi 2: Cách 3 tháng sau mũi 1 (ít nhất 1 tháng). Trẻ từ 9 tháng tới dưới 12 tháng tuổi: Có thể chỉ định vắc xin ProQuad theo khuyến cáo chính thức hoặc khi sự bảo vệ sớm được xem là cần thiết.
Đăng ký tiêm

Hiện VNVC đang có đầy đủ các loại vắc xin có thành phần phòng bệnh quai bị, sẵn sàng đáp ứng nhu cầu tiêm chủng của trẻ sơ sinh đến người lớn. VNVC là Hệ thống tiêm chủng An toàn - Uy tín - Chất lượng với 100% vắc xin nhập khẩu chính hãng, bảo quản trong hệ thống dây chuyền lạnh (Cold Chain) đạt chuẩn GSP tiêu chuẩn Quốc tế, đảm bảo vắc xin luôn ở trong điều kiện tiêu chuẩn với nhiệt độ duy trì ổn định 2 - 8°C.

VNVC cũng là đơn vị tiên phong thực hiện quy trình tiêm chủng an toàn 8 bước toàn diện, được giám sát và thực hiện bởi đội ngũ bác sĩ, điều dưỡng giàu kinh nghiệm, giỏi chuyên môn, 100% có chứng chỉ an toàn tiêm chủng. Tại phòng tiêm, mọi thao tác kiểm tra và đối chiếu vắc xin được thực hiện dưới sự chứng kiến của điều dưỡng tiêm chính, điều dưỡng hỗ trợ và Khách hàng, đảm bảo “5 đúng”: Đúng đối tượng - Đúng lịch tiêm - Đúng vắc xin (loại, hạn sử dụng) - Đúng liều lượng - Đúng đường dùng. Sau tiêm, khách hàng được theo dõi 30 phút tại trung tâm và hướng dẫn giám sát tại nhà.

VNVC còn đầu tư bài bản vào cơ sở vật chất khang trang, trang thiết bị cao cấp và không gian dịch vụ toàn diện: sảnh chờ rộng rãi, sang trọng; phòng khám và phòng tiêm hiện đại; khu vui chơi sinh động cho trẻ; phòng pha sữa, thay tã; phòng chờ sau tiêm; cùng hàng loạt tiện ích miễn phí như wifi tốc độ cao, nước sạch, bỉm tã, khăn ướt, nhà vệ sinh sạch đẹp…

Để được tư vấn, đặt lịch tiêm và giải đáp các thắc mắc liên quan đến vắc xin tại VNVC, Quý khách có thể liên hệ trực tiếp với VNVC theo thông tin sau:

• Hotline: 028 7102 6595;
• Fanpage: VNVC - Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em và Người lớn;
• Xem thêm những thông tin tiêm chủng hữu ích từ kênh Tik Tok: https://www.tiktok.com/@vnvc.vn;
• Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất tại đây;
• Để đặt mua vắc xin và tham khảo các sản phẩm vắc xin, Quý khách vui lòng truy cập: https://vax.vnvc.vn/vaccine;
• Đặt mua các sản phẩm chăm sóc sức khỏe và dinh dưỡng chính hãng, chất lượng cao từ các thương hiệu uy tín hàng đầu quốc tế như Nestlé Health Science (Thụy Sĩ), Asahi - Wakodo (Nhật Bản), ECO Green (sản xuất tại Mỹ) với giá ưu đãi tại VNVC SHOP TẠI ĐÂY;

Quý Khách hàng có thể cài đặt ứng dụng “Trợ lý tiêm chủng toàn năng” - app VNVC dễ dàng thông qua 2 đường dẫn sau:

• IOS (iPhone, iPad…): CÀI ĐẶT TẠI ĐÂY
• Android (Oppo, Samsung, Sony…): CÀI ĐẶT TẠI ĐÂY

2. Các biện pháp phòng ngừa khác

Một số biện pháp phòng bệnh quai bị cho trẻ sơ sinh khác bên cạnh tiêm vắc xin có thể kể đến bao gồm:

• Nuôi con bằng sữa mẹ: Sữa mẹ cung cấp kháng thể tự nhiên, giúp tăng cường miễn dịch, bảo vệ trẻ trước nhiều bệnh truyền nhiễm, không chỉ riêng bệnh quai bị.
• Giữ vệ sinh cá nhân: Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, đặc biệt sau khi ra ngoài, trước khi cho trẻ ăn hoặc bế trẻ.
• Vệ sinh đồ dùng và môi trường sống: Khử khuẩn đồ chơi, bình sữa, vật dụng thường xuyên tiếp xúc với trẻ để hạn chế mầm bệnh.
• Tránh tiếp xúc với người nghi mắc bệnh: Không để trẻ gần gũi, dùng chung đồ cá nhân với người có triệu chứng sốt, sưng tuyến nước bọt hay nghi ngờ quai bị.
• Hạn chế đưa trẻ đến nơi đông người: Nên hạn chế cho trẻ sơ sinh đến những nơi tập trung đông người như bệnh viện, siêu thị, khu vui chơi đông đúc, đặc biệt là khi có nhiều ca bệnh quai bị trong cộng đồng.
• Che miệng khi ho, hắt hơi: Nhắc nhở người lớn trong gia đình thực hiện đúng cách để tránh phát tán giọt bắn.
• Giữ sức khỏe tổng thể: Bảo đảm chế độ dinh dưỡng hợp lý cho mẹ và trẻ, giữ ấm cơ thể, tránh để trẻ bị suy giảm sức đề kháng.

Trẻ sơ sinh có bị lây quai bị không? Nhìn chung, các trường hợp trẻ sơ sinh mắc quai bị khá hiếm nhưng vẫn có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân như: Trẻ không nhận được miễn dịch thụ động từ mẹ, lây nhiễm bệnh quai người thân, mẹ mắc quai bị trước và sau sinh hay xảy ra ở trẻ chưa đến tuổi chủng ngừa. Do đó, để phòng ngừa quai bị, trẻ cần được tiêm phòng ngay khi đến độ tuổi chỉ định. Mặt khác bản thân mẹ và người trong gia đình cần chủng ngừa quai bị đầy đủ để tạo "lá chắn" bảo vệ trẻ trước nguy cơ mắc bệnh.