Trẻ tiêm phế cầu có bị viêm phổi không? Ba mẹ cần lưu ý điều gì?

Viêm phổi do phế cầu khuẩn là bệnh nguy hiểm có thể gây ra nhiều biến chứng nặng nề, nhập viện kéo dài, tốn kém chi phí, thậm chí tử vong cho trẻ nhỏ. Tiêm vắc xin phế cầu là biện pháp an toàn và hiệu quả nhất giúp bảo vệ trẻ khỏi căn bệnh này. Tuy nhiên, nhiều phụ huynh vẫn còn lo lắng “Trẻ tiêm phế cầu có bị viêm phổi không?”. Trong bài viết này, VNVC sẽ giải đáp thắc mắc trên và cung cấp những thông tin cần thiết về việc tiêm phế cầu cho trẻ để các phụ huynh có thể yên tâm bảo vệ sức khỏe con yêu.

Hiệu quả của vắc xin phế cầu trong phòng ngừa viêm phổi

Phế cầu khuẩn (Streptococcus Pneumoniae) lây truyền qua đường hô hấp, có thể gây ra viêm tai giữa, viêm phế quản, viêm xoang, viêm phổi, nhiễm trùng huyết, viêm màng não với những di chứng về thần kinh, vận động vĩnh viễn nếu không được điều trị kịp thời.

Vắc xin phế cầu là loại vắc xin giúp kích thích cơ thể sản sinh ra các kháng thể chống lại vi khuẩn Streptococcus Pneumoniae ở trẻ nhỏ dưới 5 tuổi, người lớn, người trên 65 tuổi và những người có bệnh lý nền như hen suyễn, tim mạch, tiểu đường, suy giảm miễn dịch,... Ngoài ngăn ngừa các bệnh do phế cầu khuẩn, vắc xin phế cầu được chứng minh có khả năng tạo ra “miễn dịch chéo không đặc hiệu” với Covid-19, giúp bảo vệ lá phổi, tăng cường đề kháng hô hấp. Đồng thời, vắc xin giảm tỷ lệ biến chứng nguy hiểm như suy hô hấp, tử vong, giúp bảo vệ sức khỏe toàn diện.

Một thử nghiệm lâm sàng lớn cho thấy, vắc xin liên hợp phế cầu khuẩn đầu tiên (PCV7) có khả năng làm giảm bệnh xâm lấn do các chủng huyết thanh vắc xin gây ra tới 97%. Sau khi tiêm vắc xin PCV7, có ít hơn 20% số ca viêm phổi được xác nhận trên X-quang ngực, giảm 7% số đợt viêm tai giữa cấp tính và số lần đặt ống thông khí quản cũng ít hơn 20%. (1)

Năm 2010, FDA cấp phép sử dụng cho vắc xin Prevenar 13 (PCV13) và các nghiên cứu cho thấy nồng độ kháng thể do PCV13 tạo ra có khả năng bảo vệ chống lại bệnh xâm lấn hiệu quả. Các nhà nghiên cứu đã tiến hành một thử nghiệm ngẫu nhiên với khoảng 85.000 người từ 65 tuổi trở lên từ năm 2008 đến năm 2013 và kết quả cho thấy, vắc xin Prevenar 13 giúp giảm nguy cơ mắc bệnh viêm phổi do phế cầu khuẩn loại vắc xin đến 46%. Vắc xin cũng mang lại hiệu quả 45% trong việc phòng ngừa viêm phổi do phế cầu khuẩn không thuộc chủng vắc xin. Ngoài ra, vắc xin còn giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng huyết do phế cầu khuẩn (IPD) đến 75%.

Đối với vắc xin Pneumo 23 (PPSV23), nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, vắc xin có hiệu quả hơn 90% trong việc ngăn ngừa bệnh xâm lấn do các chủng huyết thanh trong vắc xin gây ra. Đây là những bằng chứng khoa học cho thấy vắc xin phế cầu có thể bảo vệ hiệu quả cho trẻ em và người lớn khỏi các bệnh nghiêm trọng do phế cầu khuẩn gây ra, bao gồm viêm phổi.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ước tính hàng năm có khoảng 150 triệu đợt viêm phổi xảy ra ở trẻ em các nước đang phát triển, trong đó khoảng 11 triệu trẻ nhập viện. Chỉ riêng ở Việt Nam, mỗi năm có khoảng 2,9 triệu trẻ em mắc bệnh viêm phổi và hơn 4.000 trẻ em đã tử vong vì căn bệnh này. Các thống kê cho thấy, vắc xin phế cầu đã giúp ngăn chặn 6-7,5 triệu trường hợp mắc bệnh viêm phổi, viêm màng não, viêm tai giữa do S.Pneumoniae không định tuýp, cứu sống khoảng 290.000 trẻ dưới 5 tuổi trên toàn cầu.

Trẻ tiêm phế cầu có bị viêm phổi không?

Trẻ em sau khi tiêm vắc xin phế cầu vẫn có nguy cơ bị viêm phổi. Vắc xin phế cầu có hiệu quả phòng bệnh cao, giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và biến chứng nặng do phế cầu khuẩn gây ra, bao gồm viêm phổi. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, phế cầu có nhiều chủng khác nhau và vắc xin phế cầu không thể bảo vệ chống lại tất cả các chủng phế cầu. Bên cạnh đó, có rất nhiều tác nhân khác gây viêm phổi, trẻ có thể bị nhiễm bệnh viêm phổi do các chủng vi khuẩn và siêu vi khác như:

• Vi khuẩn: Phế cầu khuẩn là tác nhân vi khuẩn hàng đầu gây viêm phổi tại Mỹ. Loại viêm phổi này có thể tự xảy ra hoặc sau khi bị cảm lạnh hoặc cúm. Nó có thể ảnh hưởng đến một phần thùy của phổi, tình trạng này gọi là viêm phổi thùy.
• Các sinh vật: Vi khuẩn Mycoplasma pneumoniae cũng có thể gây viêm phổi. Tuy nhiên, vi khuẩn này thường gây các triệu chứng nhẹ hơn so với các loại viêm phổi khác.
• Nấm: Viêm phổi do nấm thường phổ biến ở người có bệnh mạn tính hoặc hệ thống miễn dịch yếu. Loại nấm gây bệnh có thể tìm thấy trong đất hoặc phân chim.
• Virus, bao gồm Covid-19: Một số loại virus gây cảm lạnh và cúm có thể gây ra viêm phổi. Viêm phổi do virus thường nhẹ nhưng trong một số trường hợp nếu không điều trị kịp thời có thể diễn biến nghiêm trọng ảnh hưởng đến tính mạng. (2)

Mặc dù vắc xin phế cầu đã tạo ra lá chắn bảo vệ trẻ khỏi các bệnh do phế cầu khuẩn, nhưng trẻ vẫn có thể bị viêm phổi do nhiều nguyên nhân khác như virus, vi khuẩn khác. Đặc biệt, những trẻ có hệ miễn dịch kém hoặc mắc các bệnh lý nền như tim bẩm sinh, phổi mạn tính... sẽ có nguy cơ cao bị viêm phổi và biến chứng nặng hơn so với trẻ bình thường. Khi hệ miễn dịch suy yếu, cơ thể sẽ khó chống lại vi khuẩn và virus gây viêm phổi.

Biện pháp giúp phòng ngừa viêm phổi toàn diện ở trẻ

Trẻ tiêm phế cầu có bị viêm phổi không? Mặc dù sau khi tiêm phế cầu cho trẻ thì trẻ vẫn có khả năng mắc viêm phổi do các chủng virus, vi khuẩn khác gây ra nhưng sẽ bảo vệ cơ thể khỏi phế cầu khuẩn, ngăn ngừa các bệnh nguy hiểm khác như viêm mũi họng, viêm tai giữa, viêm màng não, nhiễm trùng huyết,... Do đó, để bảo vệ sức khỏe toàn diện cho trẻ và ngăn ngừa viêm phổi, các bậc phụ huynh cần thực hiện các biện pháp sau:

Tiêm phòng vắc xin

Biện pháp giúp phòng ngừa viêm phổi ở trẻ tốt và hiệu quả nhất là tiêm phòng vắc xin đầy đủ. Vắc xin giúp tạo ra hệ miễn dịch mạnh mẽ để chống lại các vi khuẩn và virus gây viêm phổi. Ngay cả khi trẻ bị viêm phổi sau khi tiêm phòng, các triệu chứng thường nhẹ hơn và ít nguy cơ xảy ra biến chứng.

Hiện nay, tại Việt Nam vắc xin viêm phổi được khuyến cáo tiêm cho trẻ em và người lớn để phòng ngừa nguy cơ mắc viêm phổi do phế cầu khuẩn là vắc xin Synflorix (Bỉ) được chỉ định cho trẻ từ 6 tuần tuổi đến 5 tuổi, phòng ngừa các bệnh do 10 nhóm phế cầu khuẩn gây ra, bao gồm viêm màng não, viêm phổi, nhiễm khuẩn huyết và viêm tai giữa cấp. Và vắc xin Prevenar 13 (Bỉ) phòng các bệnh do 13 nhóm phế cầu khuẩn gây ra như viêm phổi, viêm màng não, viêm tai giữa, … đặc biệt có thể sử dụng cho cả trẻ em, người trưởng thành và người cao tuổi.

Tháng 5/2024, Bộ Y tế đã phê duyệt sử dụng vắc xin Pneumovax 23 (ngừa phế cầu khẩu) do hãng dược phẩm MSD (Mỹ) sản xuất, hiệu quả hơn 90%, dành cho trẻ từ 2 tuổi và người lớn với lịch tiêm một mũi. Loại mới có tác dụng phòng 23 nhóm huyết thanh của phế cầu khuẩn.

Bên cạnh vắc xin phế cầu, để ngăn ngừa viêm phổi ở trẻ nhỏ, các bậc phụ huynh cần cho trẻ tiêm thêm các loại vắc xin sau:

• Vắc xin cúm: Bảo vệ trẻ khỏi bệnh cúm, một bệnh đường hô hấp dễ lây lan có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như viêm phổi. Các loại vắc xin phòng bệnh cúm cho trẻ em và người lớn gồm: Vaxigrip Tetra (Pháp), Influvac Tetra (Hà Lan), Ivacflu-S (Việt Nam), GC Flu Quadrivalent (Hàn Quốc).
• Vắc xin não mô cầu: Viêm phổi do não mô cầu khuẩn đang chiếm đến 9% trong số ca mắc bệnh viêm phổi. Bệnh có thể gây biến chứng nặng nề và nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến tử vong. Ba loại vắc xin phòng não mô cầu có thể tiêm gồm vắc xin thế hệ mới Bexsero (Bỉ), VA-Mengoc-BC (Cu Ba), vắc xin cộng hợp Menactra (Mỹ), MenQuadfi (Mỹ) và Nimenrix (Bỉ).
• Vắc xin ngừa viêm phổi do Hib: Vi khuẩn Hib là nguyên nhân chủ yếu gây bệnh nguy hiểm là viêm phổi cho trẻ dưới 5 tuổi. Bệnh dễ lây lan và có thể gây biến chứng nặng. Phụ huynh nên chủ động phòng ngừa viêm phổi do Hib bằng cách tiêm vắc xin 6 trong 1 Hexaxim (Pháp), Infanrix Hexa (Bỉ), vắc xin 5 trong 1 Pentaxim (Pháp), vắc xin Quimi – Hib (Cu Ba).

Phòng bệnh không đặc hiệu

Viêm phổi là một bệnh lý hô hấp nguy hiểm ở trẻ em, ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển của bé. Do đó, việc phòng ngừa viêm phổi cho trẻ là vô cùng quan trọng. Vệ sinh cá nhân là bước đầu tiên và thiết yếu để ngăn ngừa sự lây lan của vi khuẩn, virus. Cha mẹ cần rèn luyện cho trẻ thói quen rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước, đặc biệt sau khi đi vệ sinh, trước khi ăn và sau khi tiếp xúc với người bệnh. Việc giữ cho cơ thể bé sạch sẽ cũng giúp giảm nguy cơ mắc bệnh.

Bên cạnh đó, dinh dưỡng hợp lý cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường sức đề kháng của trẻ. Chế độ ăn cân bằng, đầy đủ dưỡng chất như protein, vitamin và khoáng chất giúp bé có hệ miễn dịch khỏe mạnh, chống lại các tác nhân gây bệnh. Cha mẹ nên cho bé bú sữa mẹ ít nhất trong 6 tháng đầu đời, sau đó kết hợp với chế độ ăn đa dạng, nhiều rau xanh và trái cây để bổ sung đầy đủ nguồn dinh dưỡng giúp tăng cường sức khỏe toàn diện.

Môi trường sống trong lành, sạch sẽ cũng là yếu tố then chốt để bảo vệ sức khỏe hô hấp của trẻ. Cha mẹ cần đảm bảo nhà cửa thoáng mát, thường xuyên vệ sinh, khử trùng để hạn chế sự phát triển của vi khuẩn, virus. Tránh cho trẻ tiếp xúc với khói thuốc lá, bụi bẩn và các chất ô nhiễm môi trường để phòng tránh các bệnh liên quan đến đường hô hấp.

Hy vọng qua bài viết trên, các bạn đã biết được “Trẻ tiêm phế cầu có bị viêm phổi không?”. Mặc dù sau khi tiêm vắc xin phế cầu, trẻ vẫn có khả năng bị viêm phổi do các loại virus, vi khuẩn khác gây ra nhưng tình trạng sẽ nhẹ hơn và ít có biến chứng nguy hiểm. Để bảo vệ sức khỏe toàn diện cho trẻ nhỏ và phòng ngừa bệnh viêm phổi, phụ huynh cần đưa trẻ đi tiêm các loại vắc xin quan trọng, cần thiết như phế cầu, não mô cầu, cúm, sởi, ho gà,...