Vắc xin cúm và vắc xin phòng bệnh hô hấp cho phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ

Mặc dù mùa đông chưa đến, nhưng nhiều địa phương trên cả nước đã ghi nhận số ca mắc các bệnh hô hấp tăng mạnh, đặc biệt là ở trẻ em, phụ nữ mang thai và người cao tuổi, với nhiều trường hợp biến chứng nghiêm trọng. Trong số các tác nhân gây bệnh, virus cúm là một nguyên nhân chủ yếu dẫn đến các ca bệnh nặng. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm cúm mùa ảnh hưởng đến khoảng 5 - 10% người lớn và 20 - 30% trẻ em, có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm như viêm phổi cấp, suy hô hấp và tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Nhằm mang đến cho người dân những thông tin quan trọng về diễn biến nguy hiểm của cúm mùa và các bệnh hô hấp ở phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ, tối ngày 8/11/2024 vừa qua, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC phối hợp cùng Đài Truyền hình Việt Nam tổ chức chương trình tư vấn trực tuyến “Diễn biến nguy hiểm của cúm mùa và các bệnh hô hấp cuối năm ở phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ”. Chương trình có sự tham gia của các chuyên gia hàng đầu về Bệnh Truyền nhiễm, nội tổng hợp và tiêm chủng như:

• BS Trương Hữu Khanh – Phó Chủ tịch Liên chi hội Truyền nhiễm TP.HCM
• BS.CKII Lê Thị Mỹ Châu – Trưởng Đơn vị Bệnh Truyền nhiễm, Khoa Nội Tổng hợp, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM
• BS Bùi Thanh Phong – Quản lý Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC

Quý Khách có thể xem lại chương trình ngay tại đây!

Cúm là một bệnh nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính do virus influenza gây ra. Virus cúm có thể tấn công mũi, họng gây ra các triệu chứng như: sốt, ho, đau họng, nghẹt mũi hoặc chảy nước mũi, mệt mỏi, đau đầu…

Bệnh cúm có thể lây lan qua không khí khi người bệnh hắt hơi, ho hoặc qua tiếp xúc với các vật dụng bị nhiễm virus. Mặc dù phần lớn trường hợp cúm là nhẹ và có thể tự khỏi sau vài ngày, nhưng đôi khi bệnh có thể diễn tiến nặng, gây ra các biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt là ở những người già, trẻ em, phụ nữ mang thai hoặc người có hệ miễn dịch yếu.

Theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), hàng năm có khoảng 1 tỷ trường hợp mắc bệnh cúm mùa, trong đó có khoảng 3 - 5 triệu ca bệnh nặng và 290.000 - 650.000 ca tử vong. Tại Việt Nam, hàng năm vẫn ghi nhận từ 600.000 - 1.000.000 trường hợp mắc bệnh cúm mùa. (1)

Bác sĩ Trương Hữu Khanh - Phó Chủ tịch Liên chi hội Truyền nhiễm TP.HCM cho biết, mặc dù cúm xuất hiện hàng năm, nhưng năm nay, với điều kiện thời tiết khắc nghiệt và sự biến động mạnh của khí hậu, đặc biệt là tình trạng nắng mưa thất thường đã khiến cho sức đề kháng của người dân bị suy giảm. Khi thời tiết diễn biến bất thường, việc ăn uống và ngủ nghỉ cũng trở nên khó khăn, làm suy giảm đáng kể khả năng miễn dịch, tạo điều kiện thuận lợi cho virus cúm và các virus hô hấp khác phát triển mạnh. Thêm vào đó, sau đại dịch Covid-19, khoảng cách miễn dịch trong cộng đồng đã tạo ra một lỗ hổng lớn, khiến các bệnh hô hấp như cúm dễ dàng lây nhiễm bùng phát mạnh mẽ trong cộng đồng.

Trẻ em và phụ nữ mang thai là những đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh cúm mùa, bởi cả hai nhóm đối tượng này đều có hệ miễn dịch yếu và dễ bị tổn thương. Đối với trẻ nhỏ, hệ hô hấp chưa phát triển hoàn chỉnh, khả năng chống chọi với các tác nhân gây bệnh còn hạn chế nên dễ dàng bị virus cúm tấn công, gây bệnh và gây ra những biến chứng nguy hiểm như viêm phổi, viêm cơ tim, viêm não, viêm cơ, suy hô hấp, suy thận, nhiễm trùng huyết…, nguy cơ tử vong cao nếu không được điều trị tích cực, kịp thời.

Theo thống kê, phụ nữ mang thai có nguy cơ phải nhập viện do cúm gấp 2,44 lần so với những người không mang thai. Đặc biệt, nếu mẹ bầu mắc phải các bệnh lý nền như tiểu đường, hen suyễn hoặc bệnh tim mạch, nguy cơ này càng tăng cao. Cúm trong thai kỳ có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng đối với sức khỏe của thai phụ, bao gồm viêm phổi, viêm cơ tim, viêm tai giữa, viêm não, viêm nội tâm mạc, nhiễm trùng máu gây sốc nhiễm khuẩn với giảm huyết áp nghiêm trọng, thậm chí có thể gây suy đa tạng và đe dọa tính mạng.

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, tỷ lệ tử vong chung do cúm ở phụ nữ mang thai ước tính lên tới 27% và hơn 50% phụ nữ mang thai mắc phải viêm phổi thứ phát do vi khuẩn. Tại Hoa Kỳ, trong nhóm phụ nữ mang thai từ 18 - 29 tuổi, tỷ lệ nhập viện vì cúm lên tới 29%, trong khi tỷ lệ tử vong đạt 16%. Tại châu Âu, tỷ lệ tử vong do cúm trong thai kỳ cũng dao động gần 10%, cho thấy sự nguy hiểm nghiêm trọng của căn bệnh này đối với phụ nữ mang thai.

Mắc cúm trong thai kỳ không chỉ đe dọa sức khỏe của mẹ mà còn có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho thai nhi, như sảy thai, thai chết lưu hoặc sinh non. Đặc biệt, cúm còn làm tăng nguy cơ dị tật bẩm sinh, ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi trong những tháng đầu thai kỳ. Những biến chứng có thể bao gồm rối loạn phát triển cơ thể, ảnh hưởng đến cấu trúc cơ thể và nhiễm sắc thể của thai nhi, cũng như các dị tật như hở hàm ếch, rối loạn tâm thần khi trẻ lớn lên, cân nặng thấp và các bệnh tim bẩm sinh.

Theo bác sĩ Khanh, để phòng ngừa và giảm thiểu nguy cơ mắc các bệnh hô hấp như cúm, việc duy trì một lối sống lành mạnh là rất quan trọng. Người dân cần chú ý giữ ấm cơ thể, đặc biệt trong những ngày giao mùa và phải tiêm phòng cúm cùng các vắc xin cần thiết khác đầy đủ, đúng lịch, đồng thời thực hiện kiểm tra sức khỏe định kỳ.

Bên cạnh đó, khi có các dấu hiệu bất thường như ho kéo dài, khó thở, sốt cao, phụ huynh và phụ nữ mang thai cần chủ động đến các cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám và điều trị kịp thời, nhằm tránh các biến chứng nguy hiểm do cúm và các bệnh hô hấp khác gây ra.

Theo BS.CKII Lê Thị Mỹ Châu - Trưởng Đơn vị Bệnh Truyền nhiễm, Khoa Nội Tổng hợp, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM, cúm có thể có những biểu hiện từ nhẹ đến nặng, trong đó, khi xảy ra biến chứng, bệnh có thể tiến triển nguy hiểm, mặc dù tỷ lệ biến chứng không cao nhưng lại có thể gây tử vong. Trong giai đoạn khởi phát, cúm thường bắt đầu với các triệu chứng cấp tính như sốt cao từ 39 - 40 độ C, kèm theo run rẩy, mệt mỏi, suy kiệt và ăn uống kém.

Khi bệnh tiến triển đến giai đoạn toàn phát sẽ xuất hiện ba hội chứng chính:

• Thứ nhất là hội chứng nhiễm trùng, với các triệu chứng sốt cao liên tục, môi khô, lưỡi bẩn, mệt mỏi, cơ thể uể oải và cảm giác lạnh run.
• Hội chứng thứ hai là hội chứng hô hấp, trong đó bệnh nhân sẽ bắt đầu ho ngay từ những ngày đầu, ban đầu là ho khan không có đờm, nhưng sau vài ngày sẽ phát triển thành viêm phế quản hoặc viêm phổi với ho có đờm, thở khó và đờm có mủ.
• Cuối cùng là hội chứng đau, bệnh nhân sẽ cảm thấy đau cơ toàn thân, đặc biệt là đau cơ quanh hốc mắt, kèm theo đau đầu dữ dội, cơn đau tăng lên khi sốt cao.

Cúm có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt là các biến chứng tại phổi. Một trong những biến chứng phổ biến là viêm phổi do cúm, nhưng đôi khi, bệnh nhân có thể phát triển viêm phổi thứ phát do bội nhiễm vi khuẩn. Thậm chí, có thể xuất hiện viêm phổi do cả virus và vi khuẩn cùng lúc khiến tình trạng bệnh trở nên nặng hơn.

Ngoài viêm phổi, cúm cũng có thể dẫn đến các bệnh lý nhiễm trùng khác như viêm phế quản, viêm mũi họng, viêm xoang hay viêm tai giữa do bội nhiễm. Ngoài ra, cúm cũng có thể gây biến chứng ngoài phổi như viêm cơ tim, đau cơ, đặc biệt là đau cơ chân và trong những trường hợp hiếm gặp, cúm có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng hơn như viêm não hoặc viêm tủy.

Một số nhóm người có cơ địa đặc biệt dễ gặp phải các biến chứng khi mắc cúm, bao gồm trẻ em dưới 5 tuổi, người lớn trên 65 tuổi và những người có các bệnh nền mãn tính như bệnh phổi tắc nghẽn, hen suyễn, suy thận mãn tính, bệnh gan mãn tính hoặc suy giảm miễn dịch do sử dụng thuốc hoặc nhiễm HIV. Phụ nữ mang thai, đặc biệt trong tam cá nguyệt thứ 2 và thứ 3, cũng là nhóm có nguy cơ cao gặp phải biến chứng khi mắc cúm. Ngoài ra, những người béo phì cũng có khả năng gặp biến chứng nặng nếu bị nhiễm cúm.

Virus cúm có khả năng lây lan ngay từ 1 ngày trước khi xuất hiện các triệu chứng đầu tiên và kéo dài trong khoảng 5 - 7 ngày sau đó. Trong giai đoạn 3 - 4 ngày đầu, mức độ lây lan của virus rất cao, vì đây là thời điểm virus hoạt động mạnh nhất. Sau khoảng 5 - 7 ngày, khi virus bắt đầu suy giảm, khả năng lây lan cũng giảm theo.

Điều này có nghĩa là những người mắc cúm có thể truyền virus cho người khác ngay cả khi chưa có triệu chứng rõ ràng và thậm chí không nhận ra mình đang mang mầm bệnh. Mức độ lây nhiễm thường tương quan trực tiếp với mức độ triệu chứng của bệnh nhân, do đó, những người có triệu chứng rõ ràng thường có khả năng lây lan virus mạnh hơn.

Chia sẻ về đường lây của virus cúm, bác sĩ Châu cho biết, virus cúm chủ yếu lây lan qua đường hô hấp, thông qua các giọt bắn nhỏ li ti khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Những giọt bắn này có thể tồn tại trong không khí và khi người khỏe mạnh hít phải sẽ dễ bị nhiễm bệnh.

Ngoài ra, virus cúm cũng có thể lây lan qua tiếp xúc gián tiếp khi chúng ta chạm vào các bề mặt hoặc vật dụng bị nhiễm virus, sau đó đưa tay lên mắt, mũi hoặc miệng. Vì vậy, để phòng ngừa hiệu quả, chúng ta cần hạn chế tiếp xúc gần với người bệnh, thường xuyên rửa tay bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn và đeo khẩu trang ở nơi công cộng, đặc biệt là trong mùa dịch.

Chia sẻ thêm về bệnh cúm mùa, BS Bùi Thanh Phong - Quản lý Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết, cúm là một bệnh truyền nhiễm rất dễ lây lan qua đường hô hấp, một người mắc cúm có thể lây nhiễm cho 2 - 4 người xung quanh. Phụ nữ mang thai thường có hệ miễn dịch yếu hơn, dễ mắc bệnh hơn và có nguy cơ biến chứng cao hơn. Do đó, việc tiêm phòng vắc xin cúm là vô cùng quan trọng để bảo vệ sức khỏe của cả mẹ và bé.

Theo khuyến cáo của WHO, CDC Hoa Kỳ, phụ nữ mang thai có thể tiêm vắc xin cúm ở bất kỳ giai đoạn nào của thai kỳ. Tuy nhiên, dữ liệu hiện có cho thấy việc tiêm vắc xin cúm vào 3 tháng giữa và cuối thai kỳ được nghiên cứu nhiều hơn so với 3 tháng đầu thai kỳ.

Trong 3 tháng đầu, thai nhi đang trong giai đoạn phát triển mạnh mẽ và có nhiều yếu tố tiềm ẩn có thể ảnh hưởng đến sự an toàn của thai nhi. Do đó, thời điểm lý tưởng nhất để mẹ bầu tiêm vắc xin cúm là vào 3 tháng giữa hoặc 3 tháng cuối thai kỳ để đảm bảo sự yên tâm cho mẹ bầu.

Phụ nữ mang thai có thể tiêm vắc xin cúm tứ giá, một loại vắc xin chứa bốn thành phần, bao gồm 2 chủng virus cúm A (H1N1, H3N2) và 2 chủng virus cúm B (Yamagata, Victoria).

Đây là vắc xin đã được chứng minh là an toàn và hiệu quả trong hơn 60 năm qua, có khả năng bảo vệ cơ thể khỏi bệnh cúm và các biến chứng nghiêm trọng mà virus cúm có thể gây ra. Vắc xin này được khuyến nghị sử dụng cho tất cả đối tượng từ 6 tháng tuổi trở lên, bao gồm trẻ em, người lớn, những người có bệnh lý nền, phụ nữ mang thai và phụ nữ đang cho con bú.

Đối với trẻ từ 9 tuổi trở lên và người lớn, cần tiêm 1 mũi vắc xin cúm cơ bản và tiêm nhắc mỗi năm. Trẻ em dưới 9 tuổi cần tiêm 2 liều cơ bản, mỗi liều cách nhau 4 tuần và sau đó tiêm nhắc hàng năm để bảo vệ sức khỏe lâu dài. Tuy nhiên, ở phụ nữ mang thai, lịch tiêm cúm sẽ được điều chỉnh dựa trên nguy cơ biến chứng. Phụ nữ mang thai 3 tháng giữa hoặc 3 tháng cuối nên tiêm thêm 1 mũi nhắc với khoảng cách 6 tháng so với mũi tiêm trước đó.

Bên cạnh vắc xin cúm, để phòng ngừa các bệnh hô hấp, trẻ em, phụ nữ mang thai và người lớn cũng cần tiêm đầy đủ các loại vắc xin quan trọng khác. Tuy nhiên, tùy vào từng đối tượng sẽ phù hợp với từng loại vắc xin khác nhau. Do đó, Bác sĩ Thanh Phong khuyến cáo:

• Đối với trẻ em: Cha mẹ nên đưa bé đến trung tâm tiêm chủng gần nhất để được bác sĩ kiểm tra lịch sử tiêm chủng và tư vấn cụ thể về các loại vắc xin cần thiết cho bé, thường bắt đầu từ 2 tháng tuổi.
• Đối với phụ nữ mang thai: Nên tiêm đầy đủ các vắc xin quan trọng như cúm, bạch hầu, uốn ván, ho gà... theo hướng dẫn của bác sĩ để bảo vệ sức khỏe cho cả mẹ và bé.
• Đối với người lớn tuổi và người có bệnh nền: Tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn về các loại vắc xin phù hợp và lịch tiêm chủng cụ thể. Các loại vắc xin quan trọng cho người lớn có thể tiêm gồm vắc xin cúm, phế cầu, ho gà – bạch hầu – uốn ván…

Để được tư vấn các thông tin xoay quanh vắc xin phòng bệnh cho trẻ em và người lớn, đặt mua vắc xin, Quý khách vui lòng liên hệ VNVC theo thông tin sau:

• Hotline: 028 7102 6595;
• Fanpage: VNVC – Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em và Người lớn;
• Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất tại đây;
• Để đặt mua vắc xin và tham khảo các sản phẩm vắc xin, Quý khách vui lòng truy cập: https://vax.vnvc.vn/vaccine
• Xem thêm những thông tin tiêm chủng hữu ích từ kênh Tik Tok Bác sĩ Tiêm chủng VNVC

Quý Khách hàng có thể tải VNVC Mobile App dễ dàng bằng 2 link sau:

• IOS (iPhone, iPad…): https://bit.ly/VNVC_APPSTORE
• Android (Oppo, Samsung, Sony…): https://bit.ly/VNVC_GGPLAY

BÀI VIẾT CÙNG CHỦ ĐỀ