Vì sao ngày càng có nhiều loại vắc xin não mô cầu?

Theo các chuyên gia, các nhóm huyết thanh của vi khuẩn não mô cầu liên tục có diễn biến phức tạp, biến đổi theo từng khu vực và thời điểm. Đặc biệt giữa các nhóm này không có miễn dịch chéo, nghĩa là một vắc xin chỉ bảo vệ được một hoặc một số nhóm huyết thanh nhất định. Vì vậy, các nhà khoa học trên toàn thế giới đã nỗ lực nghiên cứu và tạo ra nhiều loại vắc xin não mô cầu để bảo vệ toàn diện khỏi nhiều chủng não mô cầu nguy hiểm gồm A, B, C, Y, W cho cả trẻ em và người lớn.

Bác sĩ Phạm Văn Phú - Quản lý Y khoa, Hệ thống Tiêm chủng VNVC cho biết như trên trong bối cảnh Việt Nam đã có đầy đủ cả 5 loại vắc xin phòng viêm màng não và các bệnh lý do các nhóm huyết thanh gây bệnh nặng và lưu hành phổ biến của vi khuẩn não mô cầu gây ra, bao gồm Bexsero (Ý) phòng nhóm B, VA-Mengoc-BC (Cu Ba) phòng nhóm B, C; Menactra, MenQuadfi và Nimenrix phòng nhóm A, C, Y, W-135.

Hệ thống Tiêm chủng VNVC tự hào là đơn vị tiên phong ra mắt và triển khai tiêm trọn bộ vắc xin não mô cầu, mở rộng cơ hội bảo vệ cho trẻ em và người lớn ở nhiều lứa tuổi.

Sự đa dạng của các loại vắc xin não mô cầu không chỉ phản ánh tính phức tạp của vi khuẩn và sự biến động dịch tễ, mà còn thể hiện bước tiến khoa học trong công nghệ sản xuất cùng khuyến cáo y tế toàn cầu. Mỗi loại vắc xin giữ một vai trò riêng, bổ sung cho nhau, tạo nên lá chắn phòng bệnh toàn diện, bảo vệ sức khỏe cho trẻ em, thanh thiếu niên và người lớn ở mọi độ tuổi.

Đa dạng nhóm huyết thanh gây bệnh

Đến nay, vi khuẩn não mô cầu đã được xác định có 12 nhóm huyết thanh, trong đó 6 nhóm chính gồm A, B, C, Y, W-135 và X, chiếm hơn 90% tổng số ca bệnh trên toàn thế giới. Nhóm X chủ yếu lưu hành tại Nam Mỹ, châu Âu và châu Phi, trong khi tại Việt Nam đã ghi nhận nhiều ca bệnh do các nhóm B, C và W-135. Điểm đáng lo ngại là những nhóm này đều có khả năng gây bệnh cảnh nặng và dễ dàng bùng phát thành dịch nếu không được kiểm soát kịp thời.

Trong khi đó, mỗi loại vắc xin chỉ có khả năng bảo vệ một hoặc một vài nhóm huyết thanh nhất định, hoàn toàn không có khả năng tạo miễn dịch chéo với các nhóm huyết thanh khác. Chính vì vậy, để đạt hiệu quả bao phủ rộng và giảm thiểu tối đa nguy cơ mắc bệnh, việc tiêm chủng cần kết hợp nhiều loại vắc xin nhằm bảo vệ khỏi nhiều nhóm huyết thanh của não mô cầu.

Dịch tễ thay đổi liên tục

Đặc điểm dịch tễ học của bệnh não mô cầu thay đổi liên tục theo thời gian, vùng địa lý và nhóm tuổi. Trên thế giới, vào thập niên 1970 - 1980, các nhóm huyết thanh A và B chiếm ưu thế; đầu những năm 2000 nổi lên nhóm A và C; giữa thập niên 2000 phổ biến nhóm B và C; và từ năm 2016 đến nay, thế giới chứng kiến sự bùng phát mạnh mẽ của nhóm W.

Tại Vương quốc Anh, tỷ lệ mắc bệnh do não mô cầu khuẩn nhóm W đã tăng từ 2% lên 40% các ca não mô cầu xâm lấn trong giai đoạn 2008 - 2015. Tại Hoa Kỳ, số ca mắc bệnh tăng trở lại từ năm 2021 và đến năm 2023 đã đạt mức cao nhất kể từ 2014, chủ yếu do sự gia tăng nhanh của nhóm Y.

Tại Việt Nam, giai đoạn 1999 - 2002, các nhóm huyết thanh C và B chiếm ưu thế ở trẻ dưới 5 tuổi; sau đó, nhóm B lại phổ biến hơn trong quân đội và tại khu vực phía Nam. Những năm gần đây, nhóm W-135 bắt đầu được ghi nhận. Thực tế này cho thấy, việc chỉ tiêm phòng một hoặc một số nhóm huyết thanh không thể đảm bảo hiệu quả phòng ngừa toàn diện và tối ưu.

Khác biệt về công nghệ và chỉ định

Sự khác nhau giữa các loại vắc xin não mô cầu còn đến từ công nghệ sản xuất và chỉ định tiêm ngừa của từng loại vắc xin. Từ các loại vắc xin polysaccharide truyền thống, vắc xin ngày nay đã phát triển sang công nghệ cộng hợp, protein tái tổ hợp, OMV…giúp cải thiện khả năng tạo miễn dịch, bảo vệ cho nhiều nhóm tuổi và đối tượng dân số hơn.

Đơn cử, MenQuadfi và Nimenrix được phát triển với protein cộng hợp từ giải độc tố uốn ván (TT), có cấu trúc phân tử tiên tiến, tạo đáp ứng miễn dịch mạnh mẽ và trí nhớ miễn dịch bền vững. Đồng thời, các vắc xin này còn giúp giảm tỷ lệ người lành mang trùng, từ đó góp phần cắt đứt chuỗi lây truyền trong cộng đồng. Về chỉ định, trong khi một số vắc xin ACYW trước đây giới hạn độ tuổi tiêm ngừa đến 55 tuổi, thì MenQuadfi và Nimenrix hiện đã được mở rộng cho người lớn ở mọi độ tuổi.

Đối với huyết thanh não mô cầu nhóm B, việc phát triển vắc xin gặp nhiều khó khăn, vì các protein polysaccharide nhóm huyết thanh B dạng nang giống với phân tử kết dính tế bào thần kinh ở người, làm tăng mối lo ngại về tính tự miễn. Vắc xin chứa túi màng ngoài (OMV) VA-Mengoc-BC đã khắc phục được vấn đề này, nhưng phổ bảo vệ lại hẹp vì chỉ có một thành phần kháng nguyên của não mô cầu nhóm B.

Tuy nhiên, một cải tiến trong công nghệ protein tái tổ hợp giúp phạm vi bảo vệ MenB rộng rãi hơn chính là vắc xin Bexsero, với 4 thành phần kháng nguyên của não mô cầu nhóm B (NHBA, NadA, fHbp, OMV), khả năng tiêu diệt hiệp đồng, bao phủ nhiều chủng não mô cầu nhóm B, hiệu quả lên tới 95%, chỉ định tiêm sớm cho trẻ từ 2 tháng tuổi.

Nhờ đó, trẻ em đã có thể tiêm ngừa cả 5 nhóm huyết thanh của vi khuẩn não mô cầu từ sớm với Bexsero tiêm từ 2 tháng tuổi và Nimenrix từ 6 tuần tuổi, thay vì mốc 6 tháng và 9 tháng như trước đây.

Nhu cầu bảo vệ rộng và toàn diện

Các cơ quan y tế uy tín như Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ hay Hội Y học Dự phòng Việt Nam đều khuyến cáo cần tiêm phối hợp các loại vắc xin phòng đủ 5 nhóm huyết thanh chính: A, B, C, W, Y nhằm tăng cường hiệu quả phòng ngừa, giảm nguy cơ mắc bệnh, hạn chế tử vong và phòng ngừa nguy cơ dịch bùng phát trong cộng đồng.

Bác sĩ Phạm Văn Phú nhấn mạnh: “Sự đa dạng về chủng loại vắc xin không phải là dư thừa, mà phản ánh tính phức tạp của vi khuẩn não mô cầu cũng như yêu cầu bảo vệ sức khỏe cộng đồng một cách toàn diện và tối ưu nhất”.

Hiện Hệ thống trung tâm tiêm chủng VNVC đang cung cấp đầy đủ 5 loại vắc xin phòng não mô cầu cho trẻ em và người lớn.

Tất cả vắc xin được nhập khẩu chính hãng, chất lượng cao, bảo quản trong kho lạnh đạt chuẩn GSP quốc tế, quy trình tiêm chủng an toàn toàn diện, được thực hiện bởi đội ngũ bác sĩ, điều dưỡng và nhân viên y tế giàu kinh nghiệm, giỏi chuyên môn, 100% có chứng chỉ An toàn tiêm chủng bậc cao, đảm bảo tiêm đúng kỹ thuật, êm ái và nhẹ nhàng. Bên cạnh đó, VNVC còn sở hữu cơ sở vật chất hiện đại, trang thiết bị cao cấp, không gian rộng rãi, thoáng mát, vệ sinh sạch sẽ.

Để được tư vấn các thông tin xoay quanh vắc xin phòng bệnh cho trẻ em và người lớn, đặt mua vắc xin, Quý khách vui lòng liên hệ VNVC theo thông tin sau:

• Hotline: 028 7102 6595;
• Fanpage: VNVC – Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em và Người lớn;
• Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất tại đây;
• Để đặt mua vắc xin và tham khảo các sản phẩm vắc xin, Quý khách vui lòng truy cập: https://vax.vnvc.vn/vaccine
• Xem thêm những thông tin tiêm chủng hữu ích từ kênh Tik Tok: https://www.tiktok.com/@vnvc.vn
• Đặt mua các sản phẩm chăm sóc sức khỏe và dinh dưỡng chính hãng, chất lượng cao từ các thương hiệu uy tín hàng đầu quốc tế như Nestlé Health Science (Thụy Sĩ), Asahi – Wakodo (Nhật Bản), Ecogreen (sản xuất tại Mỹ) với giá ưu đãi tại VNVC SHOP TẠI ĐÂY.

Quý Khách hàng có thể cài đặt ứng dụng “Trợ lý tiêm chủng” – app VNVC dễ dàng thông qua 2 đường dẫn sau:

• Đối với các hệ điều hành IOS (iPhone, iPad…): CÀI ĐẶT TẠI ĐÂY
• Đối với các hệ điều hành Android (Oppo, Samsung, Sony…): CÀI ĐẶT TẠI ĐÂY

Bên cạnh tiêm đầy đủ các loại vắc xin phòng bệnh do não mô cầu, mọi người cần kết hợp các biện pháp phòng bệnh như đảm bảo vệ sinh như rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, ăn uống đủ chất dinh dưỡng, luyện tập, nâng cao thể trạng. Thực hiện tốt vệ sinh, thông khí nơi ở, nơi làm việc. Có chế độ sinh hoạt, làm việc và nghỉ ngơi hợp lý. Phát hiện sớm các trường hợp nghi ngờ mắc bệnh để cách ly và điều trị kịp thời. Khi có dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh cần đi khám hoặc thông báo ngay cho cơ quan y tế gần nhất, không tự ý điều trị.