Cảnh giác: Viêm phế quản cấp ở trẻ em rất thường gặp

Viêm phế quản cấp ở trẻ em không chỉ gây ra các triệu chứng khó chịu như ho có đờm, tức ngực, sốt mà còn tiềm ẩn nhiều biến chứng nghiêm trọng như viêm phổi thứ phát, hội chứng suy giảm hô hấp cấp tính, tràn khí màng phổi, viêm phế quản mạn tính… nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Vậy viêm phế quản cấp ở ở trẻ em là gì? Nguyên nhân do đâu? Dấu hiệu và cách nhận biết như thế nào? Cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây!

Viêm phế quản cấp ở trẻ em là gì?

Viêm phế quản cấp ở trẻ em là bệnh nhiễm trùng đường hô hấp thường gặp, xảy ra khi virus hoặc vi khuẩn tấn công khiến đường dẫn khí vào phổi bị sưng viêm. Bệnh khởi phát đột ngột với ho kéo dài, có thể kèm theo đờm, khò khè hoặc đau rát họng. Thông thường, bệnh có thể tự khỏi sau 1 - 3 tuần, tuy nhiên nếu không được chăm sóc đúng cách, viêm phế quản cấp dễ tiến triển nặng và gây biến chứng.

Mặc dù khởi phát đột ngột và thường lành tính, viêm phế quản cấp tính vẫn có thể tiến triển nặng, dẫn đến viêm phổi nếu không được điều trị đúng cách. Trường hợp bệnh tái phát nhiều lần, người mắc có nguy cơ cao phát triển các bệnh lý mạn tính ở phổi như hen suyễn hoặc viêm phế quản mạn tính, gây ảnh hưởng lâu dài đến chức năng hô hấp và chất lượng cuộc sống.

Nguyên nhân gây viêm phế quản cấp ở trẻ em

Viêm phế quản cấp ở trẻ em là bệnh lý nhiễm trùng đường hô hấp phổ biến, do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra. Cụ thể:

1. Do virus

Đa phần các trường hợp viêm phế quản cấp ở trẻ em là do virus gây ra. Các loại virus thường gặp gồm virus hợp bào hô hấp (RSV), virus cúm, virus á cúm, adenovirus hoặc virus rhinovirus. Những tác nhân này tấn công niêm mạc đường hô hấp, gây sưng viêm và tiết nhiều dịch nhầy, dẫn đến ho và khó thở.

2. Do vi khuẩn

Mặc dù phần lớn các trường hợp viêm phế quản cấp tính do virus gây ra, tác nhân vi khuẩn chỉ chiếm khoảng 10% hoặc ít hơn. Trong nhóm này, ba loại vi khuẩn thường gặp nhất gồm Mycoplasma pneumoniae, Chlamydia pneumoniae và Bordetella pertussis (tác nhân gây ho gà). Những vi khuẩn này có thể khiến bệnh kéo dài hơn, triệu chứng nặng nề hơn và dễ dẫn đến biến chứng nếu không được chẩn đoán, điều trị đúng cách.

3. Các yếu tố nguy cơ khác

Tiếp xúc với các yếu tố kích ứng như khói thuốc lá, bụi mịn, không khí ô nhiễm hoặc các hóa chất độc hại có thể gây tổn thương niêm mạc đường hô hấp, dẫn đến viêm phế quản cấp tính. Những tác nhân này không chỉ làm khởi phát bệnh mà còn làm nặng thêm các bệnh hô hấp sẵn có như hen suyễn hay viêm mũi dị ứng.

Ngoài ra, các chất gây dị ứng như phấn hoa, lông thú, nấm mốc cũng có thể kích hoạt phản ứng viêm, làm đường thở sưng phù và xuất hiện các triệu chứng đặc trưng của viêm phế quản, đặc biệt ở những người có cơ địa nhạy cảm.

Dấu hiệu nhận biết viêm phế quản cấp ở trẻ

Khi bị viêm phế quản cấp, trẻ sẽ có xuất hiện các triệu chứng từ nhẹ đến giai đoạn toàn phát với các dấu hiệu hô hấp rõ ràng. Cụ thể, các giai đoạn của bệnh bao gồm:

1. Giai đoạn khởi phát

Các triệu chứng ban đầu của viêm phế quản cấp thường không đặc hiệu và giống như một đợt cảm lạnh thông thường:

• Ho khan;
• Hắt hơi;
• Sổ mũi;
• Sốt nhẹ;
• Quấy khóc hoặc mệt mỏi. (2)

2. Giai đoạn toàn phát

Các triệu chứng trở nên rõ ràng và nặng hơn, phản ánh tình trạng viêm nhiễm đã lan xuống phế quản. Cụ thể:

• Trẻ ho nhiều, có đờm (đờm màu trắng, vàng hoặc xanh);
• Sốt cao;
• Thở khò khè;
• Thở rít;
• Khó thở;
• Đau tức ngực.

3. Các dấu hiệu nguy hiểm cần đưa trẻ đi cấp cứu ngay

Đây là những dấu hiệu cảnh báo tình trạng bệnh đã chuyển nặng thành suy hô hấp hoặc viêm phổi, đe dọa đến tính mạng trẻ và cần được can thiệp y tế khẩn cấp:

• Ho kèm theo sốt cao hơn 100,4 độ F (38 độ C);
• Ho kèm máu;
• Tình trạng khó thở, thở khò khè ngày càng nghiêm trọng và ngày càng nặng hơn;
• Trẻ trông nhợt nhạt, uể oải;
• Môi, móng tay có màu xanh;
• Mất tập trung hoặc suy nghĩ không rõ ràng;
• Các tình trạng ho, sốt, khó thở, đau tức ngực… kéo dài hơn 3 tuần.

Chẩn đoán viêm phế quản cấp ở trẻ em

Để chẩn đoán viêm phế quản cấp ở trẻ em, bác sĩ sẽ yêu cầu khám lâm sàng và thực hiện một số xét nghiệm cần thiết. Cụ thể:

1. Khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ khai thác bệnh sử, hỏi về thời gian khởi phát và mức độ các triệu chứng như ho, khò khè, sốt, khó thở… Sau đó, bác sĩ sẽ nghe phổi bằng ống nghe để phát hiện các tiếng ran, tiếng thở rít hoặc khò khè, dấu hiệu đặc trưng của viêm phế quản.

2. Các xét nghiệm

Sau khi khám lâm sàng, để chẩn đoán bệnh chính xác, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện một số xét nghiệm sau:

• Chụp X-quang ngực: Sử dụng tia X để tạo hình ảnh chi tiết của phổi, xương và các mô trong lồng ngực, giúp bác sĩ phát hiện tình trạng viêm hoặc loại trừ các bệnh khác như viêm phổi.
• Xét nghiệm khí máu động mạch: Được thực hiện để đo nồng độ oxy và carbon dioxide trong máu, đánh giá khả năng trao đổi khí của phổi.
• Đo nồng độ oxy trong máu (SpO₂): Dùng máy đo nhỏ gắn vào ngón tay hoặc ngón chân để xác định lượng oxy trong máu. Phương pháp này an toàn, không gây đau và cho kết quả nhanh.
• Nuôi cấy dịch mũi hoặc đờm: Phân tích mẫu dịch hô hấp giúp xác định loại virus hoặc vi khuẩn gây nhiễm trùng, từ đó lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.
• Đo chức năng hô hấp: Kiểm tra khả năng hít vào và thở ra của phổi bằng thiết bị chuyên dụng, giúp đánh giá mức độ tắc nghẽn hoặc suy giảm hô hấp. (3)

Cha mẹ cần làm gì khi trẻ bị viêm phế quản cấp?

Khi trẻ bị viêm phế quản cấp, việc chăm sóc tại nhà đóng vai trò rất quan trọng trong việc hỗ trợ trẻ hồi phục. Cha mẹ cần tập trung vào chế độ dinh dưỡng, vệ sinh môi trường và đặc biệt là tránh các sai lầm phổ biến.

1. Chế độ dinh dưỡng

Viêm phế quản cấp ở trẻ em thường gây ra các triệu chứng khó chịu, khiến trẻ cảm thấy mệt mỏi và chán ăn. Lúc này, bố mẹ cần xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý cho trẻ để tăng sức đề kháng, giúp quá trình hồi phục diễn ra nhanh chóng hơn.

• Ưu tiên cho trẻ ăn các món ăn mềm, lỏng như cháo, súp, sữa, hoặc bột… để bé dễ nuốt, dễ tiêu hóa và cung cấp đủ nước.
• Đảm bảo thực phẩm giàu vitamin (nhất là Vitamin C) và khoáng chất để tăng cường sức đề kháng. Có thể bổ sung thêm các món ăn giàu calo và protein để bù đắp năng lượng tiêu hao do sốt và ho.
• Không nên ép trẻ ăn quá nhiều trong một lần. Hãy chia thành nhiều bữa nhỏ trong ngày để trẻ dễ hấp thu hơn và tránh bị nôn trớ sau khi ho.
• Cho trẻ uống đủ nước ấm, nước hoa quả, hoặc dung dịch oresol (nếu trẻ có sốt cao hoặc tiêu chảy) để bù nước và làm loãng đờm.

2. Vệ sinh môi trường sống

Bên cạnh xây dựng chế độ dinh dưỡng phù hợp để tăng sức đề kháng, phụ huynh cần chú ý giảm thiểu các yếu tố kích thích và mầm bệnh để trẻ dễ thở hơn và nhanh khỏi bệnh.

• Nên rửa tay thường xuyên cho trẻ và vệ sinh mũi họng bằng nước muối sinh lý nhiều lần trong ngày để làm sạch chất nhầy và thông thoáng đường thở, giúp trẻ dễ thở hơn.
• Đảm bảo phòng ở của trẻ sạch sẽ, thoáng mát nhưng cần lưu ý không để gió lùa vào. Nên để độ ẩm trong phòng thích hợp, có thể sử dụng máy tạo độ ẩm để tránh niêm mạc hô hấp bị khô.
• Người thân trong gia đình tuyệt đối không được hút thuốc lá.
• Đảm bảo trẻ mặc đủ ấm, đặc biệt là vùng cổ, ngực, bàn chân.

3. Những sai lầm thường gặp cần tránh

Việc chăm sóc sai cách có thể khiến bệnh kéo dài hoặc gây ra biến chứng nguy hiểm cho trẻ. Do đó, bố mẹ khi chăm sóc trẻ bị viêm phế quản cấp cần lưu ý tránh những sai lầm sau:

• Tự ý cho trẻ sử dụng kháng sinh: Hầu hết các trường hợp viêm phế quản cấp đều do virus gây ra, trong khi đó kháng sinh không có tác dụng với virus. Việc tự ý cho trẻ sử dụng kháng sinh có thể gây rối loạn tiêu hóa, tăng nguy cơ kháng kháng sinh.
• Ủ ấm quá kỹ: Nhiều người thường có thói quen ủ ấm trẻ quá kỹ khiến trẻ đổ mồ hôi để nhanh hết bệnh. Tuy nhiên, đây là việc sai lầm, việc ủ quá kỹ sẽ làm nhiệt độ cơ thể không thoát ra được khiến trẻ sốt cao và tiềm ẩn nhiều nguy cơ khác.
• Kiêng tắm, kiêng nước: Việc không tắm cho trẻ có thể khiến da bị bít tắc, gây nhiễm trùng da khiến trẻ khó chịu. Do đó, bố mẹ vẫn nên tắm cho trẻ nhưng tắm nhanh bằng nước ấm, trong phòng kín gió và sau đó lau khô và mặc quần áo ngay.

LƯU Ý QUAN TRỌNG: Mặc dù nhiều trường hợp viêm tiểu phế quản cấp ở trẻ em có thể hồi phục sau 1 - 2 tuần chăm sóc đúng cách, trẻ nhỏ vẫn có nguy cơ biến chứng nặng do đường thở hẹp và hệ miễn dịch chưa hoàn thiện. Biến chứng có thể bao gồm viêm phổi, suy hô hấp hoặc bội nhiễm, đặc biệt ở trẻ sơ sinh, trẻ sinh non hoặc trẻ có bệnh lý nền.

Đáng lưu ý, hiện viêm phế quản cấp chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, chủ yếu là hỗ trợ hô hấp, giảm triệu chứng, bổ sung dinh dưỡng và chăm sóc y tế kịp thời. Vì vậy, phòng bệnh chủ động luôn là ưu tiên hàng đầu để bảo vệ trẻ.

Các biện pháp phòng ngừa hiệu quả bao gồm tiêm ngừa đầy đủ vắc xin hô hấp và các vắc xin phòng bệnh lây qua đường hô hấp, như vắc xin cúm, phế cầu, ho gà, RSV, sởi, thủy đậu…, kết hợp với vệ sinh cá nhân, giữ ấm cơ thể, hạn chế tiếp xúc khói thuốc và môi trường ô nhiễm, cùng chế độ dinh dưỡng giàu vitamin và khoáng chất.

Để được tư vấn các thông tin xoay quanh vắc xin phòng bệnh hô hấp và các vắc xin quan trọng khác cho trẻ em và người lớn, đặt mua vắc xin, Quý khách vui lòng liên hệ VNVC theo thông tin sau:

• Hotline: 028 7102 6595;
• Fanpage: VNVC - Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em và Người lớn;
• Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất tại đây;
• Để đặt mua vắc xin và tham khảo các sản phẩm vắc xin, Quý khách vui lòng truy cập: https://vax.vnvc.vn/vaccine
• Xem thêm những thông tin tiêm chủng hữu ích từ kênh Tik Tok: https://www.tiktok.com/@vnvc.vn
• Đặt mua các sản phẩm chăm sóc sức khỏe và dinh dưỡng chính hãng, chất lượng cao từ các thương hiệu uy tín hàng đầu quốc tế như Nestlé Health Science (Thụy Sĩ), Asahi - Wakodo (Nhật Bản), ECO Green (sản xuất tại Mỹ) với giá ưu đãi tại VNVC SHOP TẠI ĐÂY.

Quý Khách hàng có thể cài đặt ứng dụng “Trợ lý tiêm chủng” - app VNVC dễ dàng thông qua 2 đường dẫn sau:

• Đối với các hệ điều hành IOS (iPhone, iPad…): CÀI ĐẶT TẠI ĐÂY
• Đối với các hệ điều hành Android (Oppo, Samsung, Sony…): CÀI ĐẶT TẠI ĐÂY

Viêm phế quản cấp ở trẻ em là bệnh hô hấp thường gặp nhưng có thể gây biến chứng nặng nếu không được điều trị kịp thời. Bố mẹ nên chú ý các dấu hiệu như ho kéo dài, thở khò khè, sốt cao và đưa trẻ đi khám sớm. Đồng thời, giữ vệ sinh, tăng sức đề kháng và tiêm chủng đầy đủ giúp phòng ngừa hiệu quả bệnh và bảo vệ sức khỏe hô hấp cho trẻ.