Việt Nam mở rộng độ tuổi tiêm vắc xin Phế cầu 20, Não mô cầu từ 6 tuần tuổi

Bộ Y tế vừa công bố quyết định mở rộng độ tuổi chỉ định đối với hai vắc xin quan trọng là vắc xin não mô cầu ACYW-TT của Sanofi (Pháp) và vắc xin phế cầu 20 (PCV20) của Pfizer (Mỹ). Theo cập nhật mới, cả hai loại đều được cho phép tiêm từ 6 tuần tuổi thay vì trước đây ACYW-TT chỉ tiêm cho trẻ từ 12 tháng tuổi và PCV20 chỉ tiêm cho người lớn từ 18 tuổi, phù hợp với khuyến cáo và xu hướng phòng bệnh truyền nhiễm của các nước phát triển trên toàn thế giới.

Quyết định này đánh dấu bước tiến quan trọng của ngành y tế trong chiến lược bảo vệ trẻ em ngay từ những tháng đầu đời, giai đoạn có nguy cơ cao nhất mắc các bệnh viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết gây tử vong nhanh như não mô cầu và các bệnh xâm lấn, gây biến chứng nặng như viêm phổi, viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết do phế cầu.

Theo hướng dẫn mới, lịch tiêm chủng vắc xin phế cầu 20 chia theo các mốc sau. Trẻ từ 6 tuần tuổi đến dưới 7 tháng tuổi tiêm ba mũi, mỗi mũi cách nhau một tháng và mũi 4 cách mũi trước đó 8 tháng. Trẻ từ 7 đến dưới 12 tháng tuổi tiêm hai mũi cách nhau một tháng và mũi 3 sau 6 tháng. Trẻ từ 12 đến dưới 24 tháng tuổi tiêm hai mũi cách nhau hai tháng. Trẻ 24 tháng trở lên và người lớn chỉ cần tiêm một mũi.

Với vắc xin não mô cầu ACYW-TT, trẻ từ 6 tuần tuổi đến dưới 6 tháng tuổi tiêm ba mũi, mỗi mũi cách nhau ít nhất hai tháng. Trẻ từ 6 tháng tuổi đến dưới 12 tháng tuổi, tiêm một mũi và nhắc lại khi đủ 12 tháng tuổi. Trẻ từ 12 tháng tuổi trở lên và người lớn chỉ cần tiêm một mũi. Thanh thiếu niên từ 15 tuổi trở lên tiếp tục có nguy cơ mắc bệnh, được khuyến cáo thêm một mũi để tăng cường bảo vệ.

Tính đến tháng 9/2025, vắc xin phế cầu 20 đã được hơn 40 quốc gia cấp phép sử dụng cho trẻ em và đưa vào Chương trình Tiêm chủng quốc gia của 15 nước như Mỹ, Canada, Úc, Ý, Nhật Bản, Hàn Quốc… Tại Việt Nam, từ tháng 5/2025, Hệ thống Tiêm chủng VNVC phối hợp với hãng dược phẩm Pfizer đưa vắc xin này về triển khai tiêm cho người lớn từ 18 tuổi trở lên. Chỉ sau hơn 5 tháng, Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế) tiếp tục phê duyệt mở rộng chỉ định cho trẻ nhỏ và thanh thiếu niên, phù hợp xu hướng quốc tế và kịp thời đáp ứng nhu cầu bảo vệ trẻ em trước các type phế cầu đang lưu hành.

Song song đó, VNVC cũng là đơn vị tiên phong đưa vắc xin não mô cầu thế hệ mới MenQuadfi (Sanofi, Pháp) ra mắt và triển khai tiêm từ ngày 4/7/2025, mang đến lựa chọn bảo vệ 4 nhóm huyết thanh nguy hiểm A, C, Y, W cho trẻ từ 12 tháng tuổi. Việc Bộ Y tế mở rộng chỉ định MenQuadfi xuống nhóm trẻ từ 6 tuần tuổi càng cho thấy sự cần thiết trong việc chủ động ứng phó với dịch tễ não mô cầu đang diễn biến phức tạp, nhất là khi số ca mắc trong năm 2025 tăng gấp 6 lần so với cùng kỳ năm ngoái.

Được sản xuất theo công nghệ tiên tiến, hai loại vắc xin giúp phòng bệnh và giảm tình trạng người lành mang trùng, từ đó hạn chế bệnh lây lan trong cộng đồng.

BS.CKI Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa, Hệ thống Tiêm chủng VNVC nhận định: “Việc mở rộng chỉ định đồng thời cho cả 2 loại vắc xin cho trẻ ngay từ 6 tuần tuổi là bước tiến quan trọng, mở rộng cơ hội bảo vệ cho trẻ em và thanh thiếu niên trước các bệnh nguy hiểm do phế cầu và não mô cầu gây ra. Đây là giai đoạn trẻ dễ mắc bệnh truyền nhiễm và thường gặp biến chứng nặng, do đó bảo vệ sớm từ những tuần đầu đời giúp trẻ giảm đáng kể gánh nặng bệnh tật và nguy cơ tử vong”.

Trong nhiều năm qua, VNVC đã phối hợp với các hãng vắc xin và dược phẩm uy tín đưa đầy đủ các dòng vắc xin phế cầu từ phế cầu cộng hợp 10, 13, 15 type đến phế cầu polysaccharide như phế cầu 23 type về Việt Nam, giúp hàng triệu trẻ em và người lớn tiếp cận vắc xin phòng bệnh thế hệ mới, chất lượng cao. Trên nền tảng đó, vắc xin phế cầu 20 tiếp tục là bước tiến vượt trội khi bổ sung các type huyết thanh độc lực cao như 8, 10A, 11A, 12F và 15B, mở rộng đáng kể độ bao phủ trước các type vi khuẩn phế cầu đang lưu hành.

Theo PGS.TS.BS Phạm Quang Thái, Phó Trưởng khoa Kiểm soát Bệnh truyền nhiễm, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, phế cầu khuẩn là tác nhân gây bệnh phức tạp với hơn 100 type huyết thanh khác nhau. Trong đó, có khoảng 30 type là nguyên nhân gây ra tới 90% ca bệnh trên toàn cầu. Một số type có khả năng xâm lấn mạnh và gây ra những tổn thương nghiêm trọng nên được ưu tiên đưa vào thành phần của vắc xin.

Việc triển khai các vắc xin phế cầu thế hệ đầu đã giúp giảm đáng kể bệnh do các type huyết thanh được bao phủ bởi vắc xin, nhưng lại dẫn đến sự thay thế và gia tăng tần suất gây bệnh của các type gây bệnh ngoài vắc xin. Đây là lý do nhiều quốc gia quyết định chuyển sang sử dụng vắc xin phế cầu 20 (PCV20) để duy trì hiệu quả phòng bệnh dài hạn.

Đối với bối cảnh dịch tễ tại Việt Nam, chuyên gia cho biết các nghiên cứu từ năm 2011 đến nay đã chỉ ra nhiều type phế cầu gây bệnh phổ biến ở trẻ em, bao gồm 6A, 6B, 19A, 23F, 19F và 14 đều có trong vắc xin PCV20. Dẫn chứng dữ liệu cụ thể, PGS.TS.BS Phạm Quang Thái đề cập đến thống kê tại Bệnh viện Nhi Trung ương giai đoạn 2019-2022 trên 297 trẻ mắc bệnh phế cầu xâm lấn, cho thấy có đến 84,7% ca bệnh xảy ra ở trẻ dưới 5 tuổi. Phân tích sâu hơn cho thấy, nếu được đưa vào sử dụng, PCV20 có thể bao phủ từ 87% đến 93,9% các type phế cầu gây bệnh ở nhóm trẻ này.

PGS.TS.BS Phạm Quang Thái đánh giá: “Với phạm vi bảo vệ rộng hơn, PCV20 là giải pháp quan trọng, giúp mở rộng độ bao phủ của các type phế cầu nguy hiểm gây bệnh, tăng cường khả năng ứng phó trước sự chuyển dịch của các type huyết thanh, từ đó bảo vệ sức khỏe cộng đồng một cách toàn diện hơn”.

Phế cầu và não mô cầu là hai loại vi khuẩn nguy hiểm gây các bệnh nặng ở cả trẻ em và người lớn. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính phế cầu khuẩn là nguyên nhân gây ra khoảng 1,6 triệu ca tử vong trên toàn cầu mỗi năm. Đây là tác nhân phổ biến nhất gây viêm phổi đặc biệt ở trẻ nhỏ và người cao tuổi. Ngoài ra, vi khuẩn này còn gây các bệnh viêm màng não, viêm tai giữa, nhiễm khuẩn huyết. 30-50% trẻ sống sót sau viêm màng não do phế cầu phải chịu nhiều di chứng vĩnh viễn như điếc, mù, liệt, suy giảm trí nhớ. Viêm tai giữa do phế cầu ảnh hưởng tới 80% trẻ trước 10 tuổi, có thể gây thủng màng nhĩ, mất thính lực vĩnh viễn cho trẻ. Phế cầu khuẩn đang kháng lại nhiều loại kháng sinh, khiến điều trị tốn kém, kéo dài và khó khăn.

Tại Việt Nam, nghiên cứu tại ba bệnh viện trọng điểm gồm BV Nhi Trung ương tại Hà Nội, Bệnh viện Nhi đồng 1 và 2 tại TP HCM năm 2019 cho thấy phế cầu khuẩn hiện diện ở 28,7% trẻ khỏe mạnh và 36,6% trẻ nhập viện vì nhiễm khuẩn hô hấp. Tiếp đó, một nghiên cứu tại Bệnh viện Nhi Trung ương (2015-2021) ghi nhận viêm màng não do phế cầu chủ yếu xảy ra ở trẻ dưới 1 tuổi (71,9%), với nguy cơ tử vong cao hoặc để lại nhiều di chứng kéo dài.

Với bệnh do não mô cầu, từ đầu năm đến nay, cả nước ghi nhận 84 ca bệnh não mô cầu, đã có ca tử vong, số ca tăng gấp 6 lần so với cùng kỳ năm 2024, cảnh báo nguy cơ bùng phát dịch. Việc áp dụng chỉ định mới được kỳ vọng tăng cường bảo vệ sớm cho trẻ ngay từ 6 tuần tuổi trước các bệnh viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết do não mô cầu gây ra có thể khiến người bệnh tử vong trong 24 giờ và để lại nhiều di chứng nặng nề như đoạn chi, chạy thận nhân tạo, co giật, động kinh, giảm thính lực, rối loạn thần kinh, suy giảm trí nhớ…

Tại Việt Nam, VNVC hiện là hệ thống tiêm chủng uy tín, an toàn và chất lượng hàng đầu, phục vụ hàng triệu lượt khách mỗi năm với gần 250 trung tâm tại 34 tỉnh thành. Hơn 8 năm qua, VNVC đã đưa về hơn 20 loại vắc xin và sinh phẩm thế hệ mới như vắc xin sốt xuất huyết, zona thần kinh, các vắc xin não mô cầu, vắc xin và kháng thể phòng RSV, mở rộng cơ hội tiếp cận những tiến bộ y học dự phòng hiện đại cho trẻ em và người dân cả nước.

Trong bối cảnh Bộ Y tế mở rộng chỉ định tuổi tiêm các vắc xin phế cầu và não mô cầu đặc biệt quan trọng vào giai đoạn cuối năm khi bệnh hô hấp gia tăng, VNVC bảo đảm cung ứng đầy đủ các loại vắc xin phế cầu phế cầu 10, phế cầu 13, phế cầu 15, phế cầu 20 và các loại vắc xin não mô cầu phòng các nhóm huyết thanh B, BC, A, C, Y, W chính hãng, chất lượng cao, bảo quản trong hệ thống kho lạnh, dây chuyền lạnh đạt chuẩn quốc tế theo tiêu chuẩn GSP, giúp người dân dễ dàng tiếp cận vắc xin phù hợp theo từng nhóm tuổi, từ đó được bảo vệ toàn diện hơn trước các chủng phế cầu đang ngày càng nguy hiểm.

• Tra cứu lịch tiêm mới nhất của vắc xin Phế cầu 20 Prevenar 20 tại đây
• Tra cứu lịch tiêm mới nhất của vắc xin Não mô cầu ACYW-TT MenQuadfi tại đây

BÀI VIẾT CÙNG CHỦ ĐỀ