Zona thần kinh có gây vô sinh không? Sự thật bạn cần biết

Zona thần kinh là điển hình bởi các mụn nước đau rát dọc theo dây thần kinh ở nhiều vị trí trên cơ thể, bao gồm cả vùng kín, khiến nhiều người lo lắng mắc zona thần kinh có gây vô sinh không? Cùng chuyên gia từ Hệ thống tiêm chủng VNVC giải đáp dựa trên cơ sở y học trong bài viết sau!

Cơ chế gây bệnh của virus zona thần kinh

Zona thần kinh do virus Varicella-zoster (VZV) gây ra – đây cũng chính là virus gây bệnh thủy đậu. Sau khi một người mắc thủy đậu và khỏi bệnh, virus không bị loại trừ hoàn toàn mà đi vào trạng thái tiềm ẩn trong các hạch thần kinh cảm giác, chủ yếu là hạch rễ sau của tủy sống và hạch thần kinh sọ não.

Bình thường, hệ miễn dịch sẽ kiểm soát sự tồn tại của virus, ngăn chặn sự tái hoạt động của virus Varicella-zoster. Tuy nhiên, khi hệ miễn dịch suy yếu hoặc cơ thể gặp các yếu tố kích thích như căng thẳng, tuổi tác cao, bệnh lý nền, sử dụng thuốc ức chế miễn dịch… virus có thể tái kích hoạt, di chuyển dọc theo các dây thần kinh cảm giác và gây ra bệnh zona thần kinh.

Khi virus VZV tái hoạt động, chúng di chuyển theo đường dẫn truyền của dây thần kinh cảm giác từ hạch thần kinh đến vùng da tương ứng, gây tổn thương dọc theo đường đi của dây thần kinh đó. Quá trình này làm xuất hiện các mụn nước nhỏ, đau rát trên nền da viêm đỏ, thường tập trung thành dải hoặc cụm theo một bên cơ thể. Đồng thời, virus còn tấn công và gây tổn thương dây thần kinh, khiến người bệnh có cảm giác đau nhức dữ dội, đặc biệt là đau thần kinh sau zona có thể kéo dài ngay cả khi các tổn thương da đã lành.

Ngoài ra, nếu virus tấn công vào một số dây thần kinh quan trọng có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm. Chẳng hạn, nếu virus xâm nhập vào dây thần kinh sinh ba (trigeminal nerve), bệnh nhân có thể bị zona mắt, dẫn đến viêm giác mạc, thậm chí mù lòa. Nếu virus lan rộng đến hệ thần kinh trung ương, bệnh có nguy cơ gây viêm não, viêm màng não, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.

Như vậy, cơ chế gây bệnh của virus zona thần kinh chủ yếu liên quan đến sự tái hoạt động của virus Varicella - zoster, sự di chuyển của virus theo dây thần kinh cảm giác và sự tấn công trực tiếp vào các tế bào thần kinh cũng như vùng da tương ứng. Điều này lý giải vì sao bệnh zona thần kinh không chỉ gây tổn thương da mà còn gây đau nhức kéo dài và có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được kiểm soát tốt.

Zona thần kinh có gây vô sinh không?

Zona thần kinh không ảnh hưởng đến hệ thống sinh sản của nam hay nữ và không ảnh hưởng đến khả năng sinh sản. Bởi virus Varicella - zoster chủ yếu ảnh hưởng đến hệ thần kinh và da, không tác động trực tiếp đến cơ quan sinh sản. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, bệnh có thể gián tiếp ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản nếu xảy ra ở vùng kín hoặc gây ra các biến chứng nghiêm trọng.

Trước hết, nếu zona thần kinh xuất hiện ở vùng kín, virus Varicella - zoster có thể gây tổn thương da và niêm mạc dẫn đến viêm nhiễm, đau rát kéo dài, thậm chí loét da nghiêm trọng. Lý giải vấn đề này, chuyên gia của Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết các triệu chứng bất thường ở vùng kín thường khó nhận biết sớm, dẫn đến tình trạng đa số bệnh nhân bị zona thần kinh ở khu vực này chỉ phát hiện khi bệnh đã bước sang giai đoạn muộn. Điều này khiến hiệu quả điều trị bị suy giảm đáng kể, làm tăng nguy cơ viêm nhiễm nặng và biến chứng nguy hiểm.

Không chỉ vậy, vùng kín là khu vực có làn da mỏng, nhạy cảm, thường xuyên chịu áp lực từ các vùng da xung quanh như bẹn, đùi, mông và hông trong quá trình di chuyển. Do đó, các mụn nước do zona thần kinh rất dễ bị vỡ, làm dịch tiết lan rộng, lây nhiễm sang các vùng da khỏe mạnh, khiến phạm vi tổn thương trở nên nghiêm trọng hơn.

Bên cạnh đó, biến chứng đau dây thần kinh hậu zona có thể kéo dài nhiều tháng đến nhiều năm, gây căng thẳng tâm lý, suy giảm sức khỏe tổng thể. Điều này có thể làm rối loạn nội tiết tố, ảnh hưởng đến chu kỳ rụng trứng ở nữ giới hoặc chất lượng tinh trùng ở nam giới. Tuy nhiên, đây là những tác động gián tiếp và thường không gây ảnh hưởng lâu dài nếu bệnh được điều trị hợp lý.

Ngoài ra, đây cũng là vị trí khó vệ sinh. Nếu không được chăm sóc đúng cách, vùng da bị tổn thương có thể bị bội nhiễm, dẫn đến lở loét, đau rát dữ dội, từ đó có thể tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập, gây viêm nhiễm cơ quan sinh dục, làm suy giảm chức năng sinh sản, đặc biệt ở nữ giới. Trong những trường hợp nghiêm trọng, tình trạng nhiễm trùng thứ phát với liên cầu khuẩn nhóm A có thể xảy ra, làm tăng nguy cơ nhập viện và thậm chí đe dọa tính mạng.

Tóm lại, zona thần kinh không phải là nguyên nhân trực tiếp gây vô sinh, nhưng nếu xảy ra ở vùng kín hoặc dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, bệnh có thể gián tiếp ảnh hưởng đến khả năng sinh sản. Vì vậy, người mắc zona thần kinh, đặc biệt là ở vùng nhạy cảm cần theo dõi sát tình trạng bệnh và điều trị kịp thời để tránh những ảnh hưởng không mong muốn.

Một số vấn đề sức khỏe nghiêm trọng do zona thần kinh gây ra

Zona thần kinh có gây vô sinh không? Mặc dù zona thần kinh không trực tiếp gây vô sinh, tuy nhiên bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, đặc biệt là nếu không được điều trị kịp thời. Dưới đây là một số vấn đề sức khỏe nghiêm trọng có thể xảy ra do zona thần kinh. Cụ thể:

1. Đau sau zona

Một trong những biến chứng phổ biến nhất của zona thần kinh là đau sau zona (Postherpetic Neuralgia - PHN). Đây là tình trạng đau dây thần kinh kéo dài ngay cả khi các tổn thương da đã lành. Cơn đau có thể dữ dội, bỏng rát hoặc đau nhói theo từng cơn, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Người bệnh có thể bị mất ngủ, căng thẳng kéo dài và gặp khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày. Nguy cơ mắc PHN tăng cao ở người lớn tuổi hoặc những người có hệ miễn dịch suy yếu.

⇒ Tham khảo thêm: Cách giảm đau sau zona thần kinh, điều trị thế nào cho hiệu quả

2. Giảm thị lực

Nếu zona thần kinh ảnh hưởng đến dây thần kinh sinh ba (trigeminal nerve), đặc biệt là nhánh mắt, người bệnh có thể bị zona thần kinh mắt. Tình trạng này có thể gây viêm giác mạc, loét giác mạc, tăng nhãn áp, làm suy giảm thị lực nghiêm trọng. Nếu không điều trị kịp thời, người bệnh có nguy cơ bị sẹo giác mạc vĩnh viễn và thậm chí gây mù lòa.

3. Hội chứng Ramsay Hunt

Zona thần kinh có thể tấn công dây thần kinh sọ số VII (dây thần kinh mặt) gây ra hội chứng Ramsay Hunt. Người mắc hội chứng này có thể gặp các triệu chứng như đau tai dữ dội, mất thính lực một bên, chóng mặt, mất vị giác và phát ban quanh tai. Biến chứng có thể khiến người bệnh suy giảm thính lực vĩnh viễn nếu không được điều trị sớm.

4. Liệt một phần cơ mặt

Khi virus Varicella - zoster tấn công dây thần kinh mặt, người bệnh có thể bị liệt một phần cơ mặt, khiến khuôn mặt bị mất cân đối, khó cử động, mí mắt không thể nhắm lại hoàn toàn. Tình trạng này thường xuất hiện cùng hội chứng Ramsay Hunt và có thể kéo dài, thậm chí không phục hồi hoàn toàn nếu tổn thương thần kinh nghiêm trọng.

5. Nhiễm trùng da

Các mụn nước do zona thần kinh có thể bị nhiễm trùng nếu không được chăm sóc đúng cách. Khi vi khuẩn xâm nhập vào vùng da tổn thương, người bệnh có thể bị viêm mô tế bào, áp xe dưới da hoặc nhiễm trùng lan rộng. Trong những trường hợp nặng, nhiễm trùng có thể dẫn đến hoại tử da hoặc nhiễm trùng huyết, đe dọa đến tính mạng người bệnh.

6. Viêm phổi

Mặc dù hiếm gặp, virus Varicella - zoster có thể gây viêm phổi ở những người có hệ miễn dịch suy yếu, đặc biệt là người cao tuổi, bệnh nhân ung thư hoặc người dùng thuốc ức chế miễn dịch. Viêm phổi do VZV có thể gây khó thở, sốt cao, ho và suy hô hấp nếu không được điều trị kịp thời.

7. Đột quỵ

Một số nghiên cứu cho thấy người mắc zona thần kinh, đặc biệt là zona ở vùng đầu và cổ, có nguy cơ đột quỵ cao hơn, ngay cả trong thời gian dài sau khi khỏi bệnh. Nghiên cứu được công bố vào tháng 11 trên Tạp chí của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ đã phát hiện rằng những người từng bị zona có nguy cơ gặp các biến cố tim mạch cao hơn gần 30% trong suốt nhiều năm sau đó, thậm chí có thể kéo dài đến 12 năm hoặc hơn. Đặc biệt, những người có hệ miễn dịch suy giảm có thể đối mặt với rủi ro cao hơn. (1)

Nguyên nhân là do virus Varicella - zoster có thể gây viêm mạch máu não (vasculopathy) làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông, dẫn đến tắc nghẽn mạch máu não gây nguy hiểm cho người bệnh.

8. Viêm não

Trong những trường hợp hiếm gặp, virus Varicella - zoster có thể xâm nhập vào hệ thần kinh trung ương gây viêm não (encephalitis). Biến chứng này có thể gây sốt cao, đau đầu dữ dội, rối loạn ý thức, co giật và thậm chí hôn mê. Viêm não do VZV là một tình trạng nguy hiểm, có thể để lại di chứng thần kinh lâu dài hoặc dẫn đến tử vong.

9. Viêm màng não

Zona thần kinh cũng có thể gây viêm màng não do virus, một tình trạng viêm các lớp màng bao quanh não và tủy sống. Người bệnh có thể bị đau đầu dữ dội, cứng cổ, buồn nôn, nhạy cảm với ánh sáng và rối loạn ý thức. Mặc dù viêm màng não do VZV thường nhẹ hơn so với viêm màng não do vi khuẩn, nhưng vẫn cần được theo dõi và điều trị kịp thời để tránh biến chứng nguy hiểm.

Tóm lại, mặc dù zona thần kinh không gây vô sinh, nhưng bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể của người bệnh. Do đó, việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời là rất quan trọng. Đặc biệt, những người có nguy cơ cao như người lớn tuổi, người suy giảm miễn dịch cần chủ động tiêm vắc xin ngừa zona để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh và các biến chứng nghiêm trọng.

Các phòng ngừa zona thần kinh

1. Duy trì hệ miễn dịch khỏe mạnh

Đây là yếu tố quan trọng giúp ngăn ngừa virus Varicella - zoster tái hoạt động. Theo đó, mỗi người cần xây dựng chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, giàu vitamin C, vitamin D, kẽm và protein để hỗ trợ tăng cường đề kháng. Đồng thời nên tập thể dục thường xuyên, ngủ đủ giấc để góp phần giúp hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả hơn.

2. Kiểm soát căng thẳng, stress

Stress kéo dài có thể làm suy yếu hệ miễn dịch, tạo điều kiện cho virus Varicella - zoster tái hoạt động. Chính vì vậy, để kiểm soát căng thẳng kéo dài, có thể áp dụng các biện pháp đơn giản như tập ngồi thiền, yoga, sắp xếp thời gian nghỉ ngơi hợp lý và tìm kiếm sự hỗ trợ tâm lý nếu cần.

3. Tránh tiếp xúc với người mắc thủy đậu hoặc zona thần kinh

Virus Varicella - zoster có thể lây từ người bị thủy đậu hoặc zona sang người chưa từng mắc bệnh. Vì vậy, cần hạn chế tiếp xúc gần với người bị zona, rửa tay thường xuyên, không dùng chung vật dụng cá nhân và giữ gìn vệ sinh sạch sẽ để bảo vệ bản thân và những người xung quanh.

4. Hạn chế các yếu tố nguy cơ làm suy giảm miễn dịch

Một số yếu tố như hút thuốc lá, uống rượu bia quá mức, sử dụng thuốc ức chế miễn dịch có thể làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến cơ thể dễ bị virus Varicella - zoster tấn công. Những người đang sử dụng thuốc ức chế miễn dịch cần tham khảo ý kiến bác sĩ để có biện pháp phòng ngừa phù hợp.

5. Tiêm vắc xin phòng zona thần kinh

Đây là biện pháp hiệu quả nhất giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và hạn chế mức độ nghiêm trọng nếu nhiễm virus. Hiện nay, có hai loại vắc xin phổ biến là Zostavax và Shingrix. Trong đó, Shingrix được khuyến nghị tiêm cho người trưởng thành từ 50 tuổi trở lên và những người từ 18 tuổi có nguy cơ cao mắc zona thần kinh, bao gồm những trường hợp suy giảm hoặc ức chế miễn dịch do bệnh lý hay điều trị.

Vắc xin mang lại hiệu quả phòng bệnh lên đến 97%, đồng thời giúp giảm nguy cơ đau thần kinh sau zona và các biến chứng nghiêm trọng khác với mức bảo vệ trên 90%. Tuy nhiên, Shingrix không được chỉ định cho trẻ em và không có tác dụng phòng ngừa bệnh thủy đậu.

Lịch tiêm vắc xin Shingrix cụ thể như sau:

Đối với người từ 18 tuổi trở lên có nguy cơ cao mắc Zona thần kinh (người bị suy giảm miễn dịch hoặc bị ức chế miễn dịch hoặc có khả năng bị ức chế miễn dịch do bệnh lý/liệu pháp điều trị …) có lịch tiêm 2 mũi:

• Mũi 1: lần tiêm đầu tiên
• Mũi 2: 1 tháng sau mũi 1

Đối với người từ 50 tuổi trở lên (hệ miễn dịch bình thường) có lịch tiêm 2 mũi:

• Mũi 1: lần tiêm đầu tiên
• Mũi 2: 2 tháng sau mũi 1

Với mạng lưới hàng trăm trung tâm hiện đại tại hơn 55 tỉnh, thành trên toàn quốc, VNVC đảm bảo cung ứng đầy đủ, số lượng lớn vắc xin phòng bệnh zona thần kinh, đã qua kiểm định an toàn và chứng minh khả năng đáp ứng miễn dịch cao khi tiêm đúng liều và lịch trình.

VNVC cam kết bảo quản vắc xin trong điều kiện tối ưu của hệ thống dây chuyền lạnh (Cold Chain) và hệ thống kho lạnh hiện đại, quy mô lớn đạt chuẩn quốc tế. Vắc xin luôn được bảo quản ổn định ở nhiệt độ từ 2 – 8 độ C, đảm bảo chất lượng vắc xin nguyên vẹn, quy trình tiêm chủng vắc xin an toàn cùng dịch vụ Khách hàng chuyên nghiệp, tận tâm, thân thiện nhưng mức giá hợp lý, luôn bình ổn và nhiều ưu đãi.

Chuyên gia giải đáp thắc mắc “zona thần kinh có gây vô sinh không?”. Mặc dù zona thần kinh không trực tiếp gây vô sinh, nhưng nếu xảy ra ở vùng kín và không được điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến viêm nhiễm, tổn thương nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản. Vì vậy, việc chủ động phòng ngừa thông qua tiêm vắc xin, duy trì lối sống lành mạnh và phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường là điều cần thiết để bảo vệ sức khỏe một cách toàn diện.