Xét nghiệm zona thần kinh: 5 phương pháp chính xác nhất hiện nay

Nếu không được phát hiện và điều trị sớm, bệnh zona thần kinh có thể biến chứng nghiêm trọng như viêm màng não, viêm não, viêm phổi, viêm gan, mù lòa hay đột quỵ. Để công tác điều trị đạt hiệu quả và ngăn nguy cơ biến chứng, việc thực hiện sớm các xét nghiệm zona thần kinh tại bệnh viện là rất quan trọng.

Tại sao cần xét nghiệm zona thần kinh?

Xét nghiệm zona thần kinh giúp xác định chính xác nguyên nhân gây bệnh. Các triệu chứng của zona thần kinh như mụn nước mọc theo đường dây thần kinh kèm theo đau nhức có thể dễ bị nhầm lẫn với các bệnh da liễu khác hoặc nhiễm trùng da do vi khuẩn. Một số trường hợp bệnh nhân thậm chí chỉ xuất hiện đau dây thần kinh mà không có dấu hiệu đặc trưng trên da, dẫn đến việc khó nhận diện bệnh.

⇒ Tham khảo thêm: Phân biệt zona và viêm da tiếp xúc khác nhau thế nào?

Xét nghiệm, chẳng hạn như kiểm tra mẫu dịch từ các mụn nước hoặc thực hiện các phân tích sinh học phân tử như PCR (phản ứng chuỗi polymerase), cho phép phát hiện sự hiện diện của virus Varicella Zoster một cách chính xác, từ đó loại bỏ khả năng nhầm lẫn với các bệnh lý tương tự.

Xét nghiệm zona thần kinh có giá trị trong việc nhận diện mức độ lây nhiễm tiềm tàng. Mặc dù zona thần kinh không lây truyền trực tiếp thành bệnh zona, nhưng virus Varicella Zoster trong mụn nước của người bệnh có thể lây sang những người chưa từng mắc hoặc chưa được tiêm phòng thủy đậu, gây nên bệnh thủy đậu ở nhóm này. Việc xét nghiệm và chẩn đoán chính xác không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe của bệnh nhân, mà còn có ý nghĩa trong việc bảo vệ cộng đồng, đặc biệt là nhóm người dễ tổn thương như trẻ sơ sinh, phụ nữ mang thai, hoặc những người suy giảm miễn dịch.

Ngoài ra, việc xét nghiệm còn mang lại lợi ích quan trọng trong việc đánh giá nguy cơ và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng của bệnh zona thần kinh. Một số bệnh nhân có thể đối mặt với các biến chứng như đau dây thần kinh sau zona, viêm màng não hoặc thậm chí là suy giảm thị lực nếu zona xảy ra ở vùng mắt. Xét nghiệm kịp thời giúp các bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị sớm, giảm thiểu nguy cơ của các biến chứng này, đặc biệt là tình trạng đau dai dẳng kéo dài, vốn có thể tác động tiêu cực đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.

Ngược lại, nếu không được chẩn đoán và điều trị sớm, bệnh zona có thể dẫn đến hàng loạt biến chứng nguy hiểm có thể kể đến như:

• Tổn thương da nghiêm trọng, nhiễm khuẩn, hình thành sẹo lồi
• Tổn thương mắt, khiến bệnh nhân viêm kết mạc, giác mạc hay củng mạc mắt. Từ đó, đe dọa thị lực, thậm chí có nguy cơ khiến người bệnh mù lòa vĩnh viễn
• Hội chứng Ramsay Hunt là tình trạng liệt một bên mặt, ù tai, nghe kém, mất khả năng nghe, buồn nôn,...
• Tổn thương thần kinh trung ương gây viêm não, viêm màng não, tai biến mạch máu não
• Tổn thương các cơ quan khác như viêm phổi, viêm gan, thậm chí là đột quỵ dẫn đến tử vong.

Mặt khác, xét nghiệm zona thần kinh và điều trị sớm còn giúp giảm nguy cơ lây bệnh cho người khác. Mặc dù bệnh zona thần kinh không lây truyền qua tiếp xúc với vết thương, nhưng virus gây bệnh là Varicella Zoster vẫn có thể gây bệnh thủy đậu cho người chưa có kháng thể phòng bệnh.

Các phương pháp xét nghiệm zona thần kinh

Đa số các trường hợp chẩn đoán bệnh zona thần kinh sẽ dựa vào các dấu hiệu lâm sàng đặc trưng, kèm theo một trong các yếu tố dịch tễ để góp phần vào chẩn đoán. Tuy nhiên. trong nhiều trường hợp khó cần chẩn đoán phân biệt, các bác sĩ có thể chỉ định bệnh nhân thực hiện thêm một số xét nghiệm zona thần kinh sau.

1. Xét nghiệm PCR

Xét nghiệm zona thần kinh PCR (phản ứng chuỗi polymerase) giúp phát hiện DNA của virus Varicella Zoster từ dịch bóng nước trên da. Đây được xem là xét nghiệm giá trị nhất, có độ nhạy cao nhất để xác định người mắc bệnh zona thần kinh, đặc biệt là các trường hợp cần chẩn đoán phân biệt.

Độ nhạy của phương pháp xét nghiệm zona thần kinh PCR đã được chứng minh qua kết quả của nhiều cuộc thí nhiệm. Điển hình như một thí nghiệm được đăng tải trên tạp chí khoa học Sciencedirect. Qua phân lập 110 mẫu thử từ bệnh nhân nghi ngờ nhiễm virus Varicella Zoster bằng phương pháp PCR và phương pháp nuôi cấy cho thấy, có 15 mẫu thử (chiếm 14%) chứa virus Varicella Zoster được phân lập qua phương pháp nuôi cấy. 51 mẫu thử (chiếm 46%) được phân lập có chứa DNA của virus qua phương pháp PCR. (1)

Theo kết luận, phương pháp xét nghiệm PCR thời gian thực có ưu điểm khuếch đại virus nhanh, giảm nguy cơ nhiễm bẩn, độ nhạy cao, thời gian trả kết quả nhanh hơn so với phương pháp nuôi cấy virus thông thường và là phương pháp xét nghiệm tối ưu để chẩn đoán tình trạng nhiễm virus Varicella Zoster.

2. Xét nghiệm nuôi cấy virus

Xét nghiệm bằng cách nuôi cấy virus là phương pháp truyền thống, trong đó mẫu mô từ tổn thương trên da được nuôi cấy trong phòng thí nghiệm để kiểm tra khả năng sinh sôi của virus. Thông thương, thời gian từ khi xét nghiệm mẫu thử cho đến khi có kết quả kéo dài từ 1 - 2 tuần. Thời gian cho kết quả kéo dài, đoi hỏi kỹ thuật xét nghiệm cao cũng là nhược điểm của phương pháp nuôi cấy virus khi so sánh với các phương pháp xét nghiệm khác. Tuy nhiên, ưu điểm của phương pháp xét nghiệm zona thần kinh này là xác nhận chính xác loại virus người bệnh mắc phải.

3. Xét nghiệm DFA

DFA (hay xét nghiệm kháng thể huỳnh quang trực tiếp) là phương pháp chẩn đoán nhanh tình trạng nhiễm virus ở bệnh nhân zona thần kinh, dựa trên mẫu bệnh phẩm từ các tổn thương trên da. Xét nghiệm DFA phổ biến rộng rãi với chi phí rẻ hơn so với nuôi cấy và thời gian trả kết quả cũng nhanh hơn. Xét nghiệm kháng thể huỳnh quang trực tiếp DFA có thời gian trả kết quả trong vòng 2 giờ, với khả năng phát hiện đồng thời virus Herpes simplex và Varicella Zoster.

4. Xét nghiệm Tzanck

Tzanck là người đầu tiên đưa ra chẩn đoán tế bào học vào năm 1947. Sau này, kỹ thuật đã được áp dụng rộng rãi trong chuyên ngành da liễu để chẩn đoán các bệnh về da khác nhau, trong đó bao gồm chẩn đoán các bệnh về da có bọng nước như thủy đậu, zona thần kinh hay nhiễm virus Herpes simplex.

⇒ Tham khảo thêm: Phân biệt zona và herpes: 13 đặc điểm giúp phân loại chính xác

Xét nghiệm Tzanck được thực hiện bằng cách lấy mẫu từ tổn thương và nhuộm trong phòng thí nghiệm để xác định sự xuất hiện của tế bào khảm, biểu hiện của nhiễm virus. Trong trường hợp người bệnh nhiễm virus Varicella Zoster sẽ biểu hiện bằng tế bào gai lệch hình và tế bào đa nhân khổng lồ. Trong đó, tế bào đa nhân khổng lồ là các tế bào kích thước lớn, viền bào tương mịn, nhân hợp bào. (2)

5. Xét nghiệm kháng thể

Xét nghiệm kháng thể giúp đánh giá sự hiện diện của hai kháng thể IgG và IgM có trong máu. Trong đó, kháng thể IgG thường xuất hiện muộn hơn và tồn tại lâu hơn cho thấy bệnh nhân từng tiếp xúc với virus. Kháng thể IgM xuất hiện sớm và giảm dần cho thấy tình trạng nhiễm trùng cấp tính. Cụ thể, kết quả xét nghiệm kháng thể IgG và IgM có thể biểu hiện như sau:

• IgG dương tính (+) và IgM âm tính (-): chứng tỏ cơ thể khỏe mạnh, không mắc bệnh. IgG dương tính có thể là do người bệnh đã từng nhiễm virus trước đó hoặc cũng có thể là do hiệu quả của vắc xin.
• IgG âm tính (-), IgM âm tính (-): chứng tỏ cơ thể khỏe mạnh không nhiễm bệnh. Tuy nhiên nên tiêm ngừa vắc xin để phòng bệnh từ sớm.
• IgG dương tính (+) hoặc âm tính (-), IgM dương tính (+): chứng tỏ đã nhiễm bệnh, cần tiến hành điều trị.

Quy trình xét nghiệm chẩn đoán zona thần kinh

Để có kết quả xét nghiệm zona thần kinh chính xác, quy trình xét nghiệm bài bản, đúng cách là rất quan trọng. Cụ thể, quy trình xét nghiệm zona thần kinh được thực hiện tuần tự theo các bước sau.

1. Khám trước khi thực hiện xét nghiệm

Để được chỉ định loại xét nghiệm cụ thể, trước hết bệnh nhân cần thăm khám với bác sĩ. Trong quá trình thăm khám, người bệnh cho bác sĩ xem dấu hiệu bệnh zona thần kinh trên da, kết hợp cùng việc mô tả triệu chứng bệnh khác, như đau đầu, khó chịu, sợ sáng...

Ngoài ra, người bệnh cần thông tin đến bác sĩ các loại thuốc đang sử dụng, các bệnh lý nền, tình trạng dị ứng của bản thân. Nếu thực hiện xét nghiệm, bác sĩ có thể chỉ định bệnh nhân dừng sử dụng một số loại thuốc trước đó. Vùng da lấy mẫu cần được làm sạch bằng dung dịch sát khuẩn để tránh nhiễm khuẩn. Tránh thoa kem, thuốc mỡ, dưỡng da hoặc các dung dịch khác trên vết thương trong quá trình lấy mẫu để hạn chế khả năng ức chế kết quả xét nghiệm PCR.

2. Lấy mẫu bệnh phẩm

Quá trình xét nghiệm có thể bao gồm việc thu thập mẫu từ các tổn thương trên da, lấy mẫu máu hoặc tiến hành các xét nghiệm cận lâm sàng khác. Thông thường, bác sĩ sẽ chỉ định lấy dịch trong các mụn nước mới xuất hiện trên da trong giai đoạn cấp tính của bệnh. Đây là nơi chứa nhiều virus nhất, giúp gia tăng độ chính xác của kết quả xét nghiệm.

Thời gian lấy mẫu lý tưởng nhất là trong vòng 3 - 4 ngày sau khi xuất hiện triệu chứng và thường không quá 7 ngày. Mẫu cần được vận chuyển đến phòng thí nghiệm trong vòng 48 giờ. Nếu mẫu vận chuyển đến phòng xét nghiệm trễ hơn 48 giờ, cần được đông lạnh ở nhiệt độ từ 20 độ C trở xuống sau đó vận chuyển càng sớm càng tốt. (3)

3. Các bước xét nghiệm

Sau khi được thu thập, mẫu bệnh phẩm được xử lý để tách chiết virus. Tùy vào xét nghiệm được bác sĩ chỉ định, mẫu bệnh phẩm có thể được mang đi soi tươi, nuôi cấy hoặc tiến hành PCR. Trong đó, xét nghiệm bằng phương pháp soi tươi cho ra kết quả nhanh nhất chỉ trong vòng vài giờ, nuôi cấy virus có thể mất vài ngày đến vài tuần còn PCR thường mất vài giờ đến một vài ngày. Thời gian xét nghiệm có thể thay đổi tùy thuộc vào cơ sở y tế và loại xét nghiệm.

Sau khi có kết quả, bác sĩ sẽ cung cấp thông tin cần thiết để đưa ra phác đồ điều trị phù hợp, giúp bệnh nhân nhanh chóng hồi phục và hạn chế biến chứng.

Nên xét nghiệm zona thần kinh ở đâu?

Chuyên khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là nơi quy tụ các bác sĩ, chuyên gia đầu ngành có trình độ từ thạc sĩ, bác sĩ chuyên khoa I trở lên, trực tiếp chỉ định xét nghiệm, điều trị các bệnh về da hoặc các bệnh có triệu chứng trên da như zona thần kinh cho Khách hàng.

Ứng dụng những công nghệ hiện đại đến từ Âu - Mỹ với các loại máy móc tiên tiến được nhập khẩu trực tiếp từ nước ngoài. Ngoài ra, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh còn là nơi có thủ tục thăm khám, xét nghiệm nhanh chóng, với chi phí hợp lý cho nhiều đối tượng Khách hàng. Chuyên khoa có phục vụ trị liệu ngoài giờ hành chính và cuối tuần thứ sáu, thứ bảy, có dịch vụ khám VIP giúp rút ngắn thời gian thăm khám, nâng cao trải nghiệm của Khách hàng.

HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH

• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội:
  • 108 Hoàng Như Tiếp, P.Bồ Đề, Q.Long Biên, Hà Nội
  • Hotline: 024 3872 3872 – 024 7106 6858
• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM:
  • 2B Phổ Quang, P.2, Q.Tân Bình, TP.HCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh – Quận 8:
  • 316C Phạm Hùng, P.5, Q.8, TP.HCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7:
  • 25 Nguyễn Hữu Thọ, P.Tân Hưng, Q.7, TP.HCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789

Fanpage: https://www.facebook.com/benhvientamanh/

Website: https://tamanhhospital.vn

Những lưu ý trước khi làm xét nghiệm zona

Để quy trình xét nghiệm diễn ra thuận lợi, kết quả chính xác, người bệnh cần lưu ý một số điều sau trước khi thực hiện xét nghiệm.

• Lựa chọn cơ sở y tế uy tín có đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm, được đào tạo bài bản, trang thiết bị hiện đại, tiên tiến. "Chọn mặt gửi vàng". Điều này không chỉ giúp bệnh nhân đảm bảo được hiệu quả xét nghiệm, mà là còn để quá trình điều trị về sau hiệu quả hơn.
• Trước khi thực hiện xét nghiệm, bác sĩ có thể khuyên bệnh nhân kiêng ăn, uống hay tạm ngưng sử dụng một số loại thuốc. Hãy tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ và trao đổi kỹ nếu có bất kỳ thắc mắc nào về quy trình xét nghiệm.
• Lấy mẫu bệnh phẩm có thể đau và khó chịu. Bệnh nhân nên chuẩn bị trước tâm lý thật tốt, phối hợp tốt cùng nhân viên y xét nghiệm để quá trình lấy mãu diễn ra nhanh chóng và hiệu quả hơn. Sau khi lấy mẫu, nếu có dấu hiệu bất thường cần thông báo ngay cho nhân viên y tế để được hỗ trợ.

Lựa chọn phương pháp xét nghiệm zona thần kinh sẽ được bác sĩ chỉ định dựa trên tình trạng bệnh và điều kiện sức khỏe của từng bệnh nhân. Mỗi phương pháp xét nghiệm đều sẽ có những ưu và nhược điểm riêng, điều quan trọng là bệnh nhân cần lựa chọn cẩn thận cơ sở y tế thực hiện xét nghiệm sao cho đảm bảo quy trình diễn ra nhanh chóng, an toàn và hiệu quả nhất.