Đến 80% trường hợp tử vong do phế cầu xảy ra ở trẻ em

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính, mỗi năm trên thế giới có khoảng 1,6 triệu người tử vong do phế cầu khuẩn, chủ yếu do các bệnh phế cầu xâm lấn như viêm phổi, viêm màng não và nhiễm khuẩn huyết. Trong đó, 700.000 đến 1 triệu ca tử vong xảy ra ở trẻ em dưới 5 tuổi. Ngay cả khi sống sót, bệnh nhân cũng phải gánh chịu những di chứng kéo dài, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất và tinh thần.

Gánh nặng lớn do phế cầu khuẩn gây ra

Phế cầu khuẩn lây truyền qua đường hô hấp, là tác nhân hàng đầu gây viêm phổi, viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết… Nếu không được điều trị kịp thời, phế cầu có thể dẫn đến các di chứng thần kinh vĩnh viễn hoặc thậm chí tử vong.

Năm 2021, thế giới ghi nhận 344 triệu ca nhiễm trùng đường hô hấp dưới, trong đó phế cầu khuẩn là tác nhân hàng đầu, chiếm gần 1/3 số ca mắc và gây khoảng 505.000 ca tử vong. Đáng lo ngại hơn, khả năng kháng thuốc của phế cầu khuẩn đang gia tăng, làm giảm hiệu quả điều trị và tăng chi phí y tế. Nghiên cứu cho thấy, bệnh nhân nhiễm chủng phế cầu khuẩn kháng penicillin có nguy cơ tử vong cao hơn do bị cản trở trong quá trình điều trị và ức chế khả năng hoạt động của vi khuẩn.

Theo đó, gánh nặng tài chính từ phế cầu khuẩn cũng rất lớn. Ở Châu Âu, chi phí điều trị viêm phổi do phế cầu ước tính hơn 10 tỷ euro mỗi năm, trong đó Đức chi khoảng 1.333 USD cho mỗi ca nhập viện. Tại Hoa Kỳ, phế cầu khuẩn gây ra 4 triệu đợt bệnh và 22.000 ca tử vong, tiêu tốn 5,5 tỷ USD mỗi năm, riêng viêm phổi chiếm 22% tổng số ca nhưng lại tiêu tốn đến 72% tổng ngân sách điều trị.

Tại Việt Nam, chi phí điều trị cho một ca viêm phổi là từ 15 – 23 triệu đồng, với thời gian nằm viện trung bình kéo dài từ 6 – 13 ngày, tạo áp lực tài chính đáng kể cho gia đình bệnh nhân và hệ thống bảo hiểm y tế.

Thực trạng đáng lo ngại về nguy cơ nhiễm trùng phế cầu khuẩn ở trẻ em

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trong số 5,83 triệu ca tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi vào năm 2015, có khoảng 294.000 trường hợp là do phế cầu khuẩn với tỷ lệ mắc bệnh cao nhất rơi vào nhóm trẻ dưới 2 tuổi (100 - 200 ca/100.000 trẻ), đạt đỉnh 50 - 80% ở nhóm trẻ 2 - 3 tuổi. Các tổ chức và chuyên gia y tế thế giới cũng xác định được khoảng 30 – 50% trẻ em mang vi khuẩn phế cầu ở vòm họng, 95% trong số đó nhiễm trước 2 tuổi với các nhóm huyết thanh phế cầu khuẩn có tỷ lệ kháng kháng sinh cao.

Ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, hệ hô hấp chưa phát triển hoàn thiện, phổi có độ đàn hồi thấp, mũi ngắn và hẹp do cấu trúc xương mặt đang trong giai đoạn phát triển. Trẻ chủ yếu thở bằng mũi, làm tăng nguy cơ vi khuẩn xâm nhập sâu vào đường hô hấp, gây ra các bệnh lý nghiêm trọng như viêm phổi, viêm màng não, viêm tai giữa, nhiễm trùng máu…, thậm chí có thể dẫn đến tử vong.

Năm 2000, 6 trong 10 quốc gia có tỷ lệ mắc phế cầu cao ở trẻ dưới 5 tuổi nằm ở khu vực châu Á. Các bệnh do phế cầu ước tính chiếm 11% tổng số ca tử vong do viêm phổi ở trẻ, với tỷ lệ tử vong 119/100.000 trẻ và viêm màng não có tỷ lệ tử vong lên đến 59%.

Tại Việt Nam, nghiên cứu năm 2019 chỉ ra phế cầu khuẩn hiện diện ở 28,7% trẻ khỏe mạnh và 36,6% trẻ nhập viện với tình trạng nhiễm khuẩn hô hấp. Hàng năm, 2,9 triệu trẻ mắc viêm phổi và 4.000 trẻ tử vong vì các bệnh liên quan đến phế cầu. Nghiên cứu tại Bệnh viện Nhi Trung ương (2015 - 2021) cho thấy viêm màng não do phế cầu chủ yếu xảy ra ở trẻ dưới 1 tuổi, chiếm 71,9% và có nguy cơ tử vong cao hoặc để lại nhiều di chứng kéo dài.

Hậu quả nghiêm trọng và di chứng lâu dài đối với trẻ sống sót

Bệnh do phế cầu khuẩn không chỉ là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ em mà còn để lại những di chứng lâu dài, ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể, sự phát triển nhận thức và chất lượng cuộc sống của người sống sót. Các thể bệnh phế cầu xâm lấn như viêm phổi, viêm màng não và nhiễm khuẩn huyết có thể gây tổn thương cơ quan nghiêm trọng, dẫn đến rối loạn chức năng ở hệ hô hấp, tim mạch, gan và thận.

Viêm phổi do phế cầu làm tăng tỷ lệ tử vong, với tỷ lệ chỉ 32,2% số người sống sót tử vong trong vòng 10 năm sau đợt nhiễm trùng cấp tính.

Viêm phổi do phế cầu có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như tắc nghẽn đường thở, xẹp phổi, áp xe phổi, viêm mủ màng phổi (nhiễm trùng quanh phổi và khoang ngực), viêm màng ngoài tim (viêm lớp màng ngoài của tim)... Viêm phổi do phế cầu khuẩn gây tử vong cho khoảng 1 trong 20 người mắc bệnh.

Trong khi đó, viêm màng não do phế cầu khuẩn lại là một trong những bệnh nguy hiểm nhất ở trẻ, với tỷ lệ tử vong lên tới trên 50% nếu không được điều trị kịp thời. Trong đó, biến chứng mạch máu não rất phổ biến, với đột quỵ mạch xảy ra ở 30% bệnh nhân, huyết khối tĩnh mạch não ở 9% và xuất huyết não ở 9%. Ngay cả khi được điều trị tích cực, kịp thời và may mắn sống sót, vẫn có khoảng 30 – 50% trẻ phải đối mặt với các di chứng thần kinh nặng nề như điếc, mù và chậm phát triển trí tuệ.

Trong 132 bài báo được đăng tải trên tạp chí y khoa The Lancet, nguy cơ trung bình của ít nhất 1 di chứng lớn hoặc nhỏ sau xuất viện là 19,9%. Nguy cơ mắc ít nhất 1 di chứng lớn là 12,8% và nguy cơ mắc 1 di chứng nhỏ là 8,6%. Nguy cơ trung bình mắc ít nhất 1 di chứng lớn là 24,7% ở viêm màng não do phế cầu khuẩn.

Nhiễm khuẩn huyết do phế cầu, thường xảy ra ở những bệnh nhân viêm phổi với tỷ lệ rất cao đến 50%, dẫn đến tỷ lệ tử vong đến 19%. Một khi phế cầu khuẩn xâm nhập vào máu, chúng không chỉ lưu hành trong hệ tuần hoàn mà còn có khả năng xâm nhập và gây tổn thương trực tiếp đến các cơ quan như gan, lách và thận. Nếu số lượng vi khuẩn quá lớn vượt quá khả năng xử lý các cơ quan này có thể bị quá tải, dẫn đến suy giảm chức năng hoặc tổn thương vĩnh viễn.

Trong những trường hợp nghiêm trọng, nhiễm khuẩn huyết có thể dẫn đến hoại tử mô, buộc phải cắt cụt chi để cứu sống bệnh nhân. Theo thống kê, khoảng 1 trong 30 trẻ em mắc nhiễm khuẩn huyết do phế cầu sẽ tử vong, ngay cả khi được chăm sóc y tế tích cực. Ở người lớn, tỷ lệ tử vong lên đến 1 trong 8 trường hợp.

Ngoài ra, viêm tai giữa cấp tính cũng là bệnh phổ biến, ảnh hưởng tới khoảng 80% trẻ em trước 10 tuổi. Nó có thể dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng về thính lực và nhận thức, đặc biệt ở nhóm có khả năng tiếp cận dịch vụ y tế hạn chế. Khoảng 15% trẻ bị thủng màng nhĩ có thể gặp biến chứng nặng nề, ảnh hưởng đến sự phát triển trí tuệ và học tập với khả năng bị nhiễm trùng tái phát cao gấp đôi, có thể gây mất thính lực vĩnh viễn.

Biện pháp phòng ngừa phế cầu khuẩn an toàn và hiệu quả

Theo các chuyên gia, tiêm vắc xin là biện pháp phòng ngừa các bệnh nguy hiểm do phế cầu khuẩn gây ra an toàn, hiệu quả và tiết kiệm nhất. Vắc xin giúp cơ thể sản sinh kháng thể đặc hiệu, bảo vệ trẻ khỏi nguy cơ mắc bệnh và biến chứng nặng do bệnh gây ra.

Theo số liệu thống kê năm 2015 của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), vắc xin phế cầu đã giúp ngăn chặn 6 – 7,5 triệu trường hợp nhiễm phế cầu khuẩn và cứu sống khoảng 290.000 trẻ dưới 5 tuổi.

Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã cấp phép vắc xin PCV13 để phòng ngừa bệnh phế cầu khuẩn xâm lấn và viêm tai giữa ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ vào tháng 2/2010.

Từ khi vắc xin Prevenar 13 được đưa vào sử dụng ở trẻ em đã làm giảm tỷ lệ mắc các bệnh phế cầu xâm lấn xuống 35% và giảm phế cầu xâm lấn do huyết thanh nhóm 19A xuống 45% (Kaplan SL, Hội nghị thường niên IDSA 2011).

Vắc xin Prevenar 13 (Bỉ) giúp phòng các bệnh phế cầu khuẩn xâm lấn gây nguy hiểm cho trẻ em và người lớn như viêm phổi, viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết (nhiễm trùng máu), viêm tai giữa cấp tính,… do 13 chủng phế cầu khuẩn Streptococcus Pneumoniae gây ra (type 1, 3, 4, 5, 6A, 6B, 7F, 9V, 14, 18C, 19A, 19F và 23F). Lịch tiêm cụ thể như sau:

Từ 6 tuần tuổi đến dưới 7 tháng tuổi:  Lịch tiêm gồm 4 mũi:

• Mũi 1: lần tiêm đầu tiên.
• Mũi 2: cách mũi 1 là 1 tháng.
• Mũi 3: cách mũi 2 là 1 tháng.
• Mũi 4 (mũi nhắc lại): tối thiểu 8 tháng kể từ mũi thứ 3

(Mũi 4 cách mũi 3 tối thiểu 2 tháng, khi trẻ 11 - 15 tháng tuổi).

Từ 7 tháng đến dưới 12 tháng tuổi (chưa từng được tiêm phòng vắc xin trước đó):  Lịch tiêm gồm 3 mũi:

• Mũi 1: lần tiêm đầu tiên.
• Mũi 2: cách mũi 1 là 1 tháng.
• Mũi 3 (mũi nhắc lại): cách mũi 2 tối thiểu 6 tháng.

(Mũi 3 cách mũi 2 tối thiểu 2 tháng, khi trẻ trên 1 tuổi)

Từ 12 tháng đến dưới 24 tháng tuổi (chưa từng được tiêm phòng vắc xin trước đó):  Lịch tiêm gồm 2 mũi:

• Mũi 1: lần tiêm đầu tiên.
• Mũi 2: cách mũi 1 tối thiểu 2 tháng.

Từ 24 tháng đến người lớn (chưa từng được tiêm phòng vắc xin trước đó):  Lịch tiêm 01 mũi.

Đối với người lớn từ 18 tuổi trở lên, có thể tiêm vắc xin phế cầu 20 (Prevenar 20) để phòng các bệnh viêm phổi, viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết, viêm tai giữa… do 20 chủng phế cầu gây ra, bao gồm: 1, 3, 4, 5, 6A, 6B, 7F, 8, 9V, 10A, 11A, 12F, 14, 15B, 18C, 19A, 19F, 22F, 23F, 33F.

Người từ 18 tuổi trở lên đã tiêm vắc xin phế cầu 13 trước đó có thể tiêm thêm 1 liều vắc xin phế cầu 20 nhằm tăng cường kháng thể bảo vệ. Đồng thời, mở rộng khả năng bảo vệ, bổ sung thêm 7 tuýp huyết thanh phế cầu không có trong phế cầu 13, bao gồm: 8, 10A, 11A, 12F, 15B, 22F, 33F. Đây đều là các chủng phế cầu khuẩn có độc lực cao và có thể gây ra các bệnh phế cầu nặng, xâm lấn như viêm màng não, thậm chí tử vong và có khả năng gây dịch.

Hiện nay, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC đang có đầy đủ, số lượng với vắc xin phế cầu khuẩn dành cho trẻ em và người lớn. 100% vắc xin được nhập khẩu chính hãng và bảo quản trong hệ thống kho lạnh đạt chuẩn GSP tiêu chuẩn quốc tế, đảm bảo lưu giữ nhiệt độ trong khoảng từ 2 – 8 độ C theo đúng yêu cầu nghiêm ngặt của nhà sản xuất.

Quy trình tiêm vắc xin được thực hiện bài bản, khoa học và khép kín theo 8 bước, đảm bảo tiêm chủng an toàn, kiểm soát nhiễm trùng chặt chẽ. Bên cạnh đó, VNVC còn cam kết luôn bình ổn giá vắc xin, không tăng giá bất thường và thường xuyên mang đến nhiều ưu đãi hấp dẫn dành cho Khách hàng.

Để được tư vấn các thông tin vắc xin cho trẻ em và người lớn, đặt mua vắc xin, Quý khách vui lòng liên hệ VNVC theo thông tin sau:

• Hotline: 028 7102 6595;
• Fanpage: VNVC – Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em và Người lớn;
• X (Twitter): https://x.com/vnvcvietnam
• Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất Tại đây;
• Để đặt mua vắc xin và tham khảo các sản phẩm vắc xin, Quý khách vui lòng truy cập: vax.vnvc.vn.
• Xem thêm những thông tin tiêm chủng hữu ích từ kênh Tik Tok Bác sĩ Tiêm chủng VNVC
• Đặt mua các sản phẩm chăm sóc sức khỏe và dinh dưỡng chính hãng, chất lượng cao từ các thương hiệu uy tín hàng đầu quốc tế như Nestlé Health Science (Thụy Sĩ), Asahi - Wakodo (Nhật Bản), ECO Green (sản xuất tại Mỹ) với giá ưu đãi tại VNVC SHOP tại đây.

Quý Khách hàng có thể tải VNVC Mobile App dễ dàng bằng 2 link sau:

• IOS (iPhone, iPad…): https://bit.ly/VNVC_APPSTORE
• Android (Oppo, Samsung, Sony…): https://bit.ly/VNVC_GGPLAY

Ngoài việc tiêm vắc xin, để bảo vệ trẻ khỏi vi khuẩn phế cầu, bố mẹ cần giữ vệ sinh cho trẻ sạch sẽ, cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, đảm bảo môi trường sống sạch, thoáng, tránh tiếp xúc với người bệnh và xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh. Đồng thời, nên cho trẻ khám sức khỏe định kỳ để bảo vệ sức khỏe toàn diện.