Lưu ý cho cha mẹ: Tiêm thừa mũi bại liệt có sao không?

Kể từ khi có vắc xin, tiêm chủng đã thành công ngăn ngừa sự lây lan của bệnh bại liệt và gần như xóa sổ căn bệnh này ở nhiều nơi trên thế giới. Tuy nhiên, giống như bất kỳ biện pháp can thiệp y tế nào, vắc xin bại liệt có thể gây ra tác dụng phụ và trong một số trường hợp hiếm gặp, có thể xảy ra tình trạng “quá liều”. Vậy tiêm thừa mũi bại liệt có sao không? Cách xử lý và biện pháp giảm tiêm thừa như thế nào? Chuyên gia VNVC sẽ giải đáp trong bài viết dưới đây!

Tiêm thừa vắc xin bại liệt có thể xảy ra không?

Tiêm thừa vắc xin bại liệt có thể xảy ra trong một số trường hợp đặc biệt. Nguyên nhân thường là do phụ huynh không nhớ rõ lịch tiêm trước đó hoặc thay đổi cơ sở tiêm chủng khiến thông tin bị gián đoạn, song lịch sử tiêm ngừa không được ghi nhớ và lưu trữ cẩn thận..

Hiện tại, vắc xin phòng bại liệt được sản xuất và phát triển ở nhiều dạng, bao gồm vắc xin đường uống (OPV), vắc xin bất hoạt nguyên đơn đường tiêm (IPV) và vắc xin kết hợp phòng các bệnh khác như bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm gan B, viêm phổi/viêm màng não mủ do vi khuẩn Hib. Vì có nhiều loại vắc xin và lịch uống/tiêm khác nhau, dẫn đến tình trạng trẻ có thể bị tiêm thừa vắc xin bại liệt.

Tiêm thừa mũi bại liệt có sao không? 

Các chuyên gia khẳng định điều này hoàn toàn không gây nguy hiểm. Mục tiêu chính của vắc xin là đưa vào một lượng nhỏ nhất các kháng nguyên (các thành phần của virus hoặc vi khuẩn) gây bệnh, kích thích phản ứng miễn dịch tạo ra kháng thể và kích hoạt tế bào trí nhớ, mà không gây bệnh cho người tiêm.

Song song đó, vắc xin bại liệt vốn được chứng minh an toàn ngay cả khi tiêm nhắc lại nhiều hơn số mũi quy định. Một số phản ứng nhẹ có thể xảy ra như sốt, mệt mỏi, sưng đỏ tại chỗ tiêm hoặc rối loạn tiêu hóa thoáng qua (với OPV), nhưng đây là phản ứng thường gặp và tự khỏi, không ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe.

Ngoài ra, trong trường hợp không thể xác định chắc chắn mũi tiêm trước đó, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Bộ Y tế Việt Nam đều khuyến cáo nên tiêm nhắc lại thay vì bỏ qua, để đảm bảo trẻ được bảo vệ đầy đủ.

1. Với vaccine IPV, OPV 

IPV là vắc xin bại liệt bất hoạt đường tiêm và OPV là vắc xin đường uống dưới dạng dung dịch với lịch uống 3 liều. Cả hai loại vắc xin này đều được sử dụng phổ biến cho trẻ nhỏ để bảo vệ khỏi căn bệnh nguy hiểm này. Vì một số nguyên nhân đặc biệt, trẻ có thể gặp phải trường hợp tiêm thừa mũi vắc xin IPV ở hai loại vắc xin này. Theo các chuyên gia, việc tiêm thừa thường không gây nguy hiểm và không ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của trẻ.

Một nghiên cứu đánh giá tính an toàn của tình trạng uống quá liều vắc xin OPV trên 29 trẻ em dưới 5 tuổi, trong đó có 15 trẻ được xử trí bằng cách rửa dạ dày và theo dõi trong 2 tháng để ghi lại rủi ro nguy hiểm. Kết quả cho thấy, chỉ có hai dấu hiệu xuất hiện trong thời gian theo dõi, bao gồm sốt (xuất hiện trong hai tuần đầu kể từ khi tiêm mũi quá liều) và ho (xuất hiện trong tuần thứ 3 và thứ 4 sau khi tiếp xúc với tình trạng quá liều).

Kết quả này cho thấy không có nguy cơ cụ thể được ghi nhận và tình trạng quá liều OPV là an toàn đối với trẻ đã được uống vắc xin, bất kể có xử trí rửa dạ dày hay không.

2. Tiêm thừa khi tiêm cùng vắc xin 5in1, 6in1 và 4in1 

Đối với trường hợp tiêm thừa vắc xin bại liệt kết hợp với các bệnh khác như vắc xin 6 trong 1, 5 trong 1 và 4 trong 1, cũng sẽ không gây nguy hiểm cho trẻ. Vì cơ chế hoạt động của vắc xin là kích thích hệ miễn dịch tạo kháng thể chống lại tác nhân có hại, không phải gây bệnh, đồng thời không có nguy cơ xảy ra tình trạng “quá tải miễn dịch” khi tiêm thừa nên sẽ không ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ.

Mặc dù tiêm thừa vắc xin bại liệt được cho là vô hại, nhưng tình trạng có thể sẽ gây tốn kém chi phí tiêm chủng và khả năng xuất hiện một số phản ứng nhẹ sau tiêm, có thể ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày của trẻ.

Lưu ý: Phụ huynh cần duy trì lịch tiêm chủng khoa học và ghi chép sổ tiêm đầy đủ hoặc đăng ký tiêm ngừa tại các trung tâm tiêm chủng uy tín như VNVC để được hỗ trợ lưu trữ và quản lý tiêm chủng điện tử hiện đại, tránh tiêm nhắc lại không cần thiết.

Nên làm gì nếu đã tiêm/uống thừa mũi bại liệt?

Khi trẻ đã tiêm hoặc uống thừa mũi vắc xin bại liệt, dù là dạng uống (OPV), dạng tiêm (IPV) hay vắc xin kết hợp, thì bố mẹ đều lo lắng liệu: tiêm thừa mũi bại liệt có sao không? điều này có gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe hay miễn dịch của trẻ không. Thực tế, việc tiêm thừa một mũi vắc xin bại liệt sẽ không gây nguy hiểm và trong hầu hết trường hợp, không cần can thiệp hay điều chỉnh đặc biệt, trẻ cần tiếp tục tiêm vắc xin theo phác đồ đã chỉ định.

Bên cạnh đó, sau khi tiêm thừa vắc xin, bố mẹ nên theo dõi sát phản ứng sau tiêm của trẻ như sốt nhẹ, sưng đỏ tại vị trí tiêm, quấy khóc hoặc biếng ăn. Nếu có xuất hiện các dấu hiệu bất thường, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất để được can thiệp kịp thời.

Xem thêm: Vắc xin bại liệt tiêm mấy mũi là đủ? Nên tiêm khi nào cho trẻ?

Làm sao để giảm tiêm thừa vắc xin bại liệt?

Mặc dù việc tiêm thừa vắc xin bại liệt không gây nguy hiểm cho trẻ, nhưng trong tiêm chủng vắc xin, việc tiêm đúng liều và đúng phác đồ là ưu tiên hàng đầu để giúp trẻ sản sinh kháng thể bảo vệ tối ưu, nên cần tránh việc lặp lại việc tiêm thừa vắc xin. Đặc biệt việc tiêm không đúng lịch có thể làm rối loạn phác đồ tiêm chủng, gây khó khăn trong theo dõi hiệu quả miễn dịch. Một số cách để hạn chế tình trạng tiêm thừa vắc xin bao gồm:

• Theo dõi sát lịch tiêm chủng cho trẻ bằng cách sử dụng sổ tiêm chủng cá nhân hoặc ứng dụng quản lý tiêm chủng, để đảm bảo ghi rõ các thông tin tiêm chủng bao gồm: loại vắc xin, ngày tiêm, cơ sở tiêm chủng… phục vụ cho trường hợp chuyển nơi tiêm chủng để bác sĩ nắm rõ;
• Tham khảo bác sĩ trước khi tiêm: Đảm bảo khám sàng lọc trước tiêm để bác sĩ khai thác lịch tiêm chủng và chỉ định tiêm đúng loại/ phác đồ của vắc xin;
• Không tự ý đổi loại vắc xin: Nếu cơ sở tiêm hết hàng hoặc muốn đổi vắc xin cho trẻ, cần hỏi bác sĩ về phác đồ thay thế hợp lý, tránh tự ý thay đổi;
• Loại bỏ quan niệm “tiêm cho chắc” hoặc “tiêm bù mũi” nếu chưa rõ lịch sử tiêm chủng, mà nên tham khảo bác sĩ để được tư vấn;
• Nên hạn chế tình trạng đổi cơ sở tiêm chủng và loại vắc xin để giảm nguy cơ tiêm thừa vắc xin bại liệt.

Để được tư vấn, đặt lịch tiêm và giải đáp các thắc mắc liên quan đến vắc xin, Quý khách có thể liên hệ trực tiếp với VNVC theo thông tin sau:

• Hotline: 028 7102 6595;
• Fanpage: VNVC – Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em và Người lớn;
• Xem thêm những thông tin tiêm chủng hữu ích từ kênh Tik Tok: https://www.tiktok.com/@vnvc.vn;
• Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất tại đây;
• Để đặt mua vắc xin và tham khảo các sản phẩm vắc xin, Quý khách vui lòng truy cập: https://vax.vnvc.vn/vaccine;
• Đặt mua các sản phẩm chăm sóc sức khỏe và dinh dưỡng chính hãng, chất lượng cao từ các thương hiệu uy tín hàng đầu quốc tế như Nestlé Health Science (Thụy Sĩ), Asahi - Wakodo (Nhật Bản), ECO Green (sản xuất tại Mỹ) với giá ưu đãi tại VNVC SHOP TẠI ĐÂY.

Quý Khách hàng có thể cài đặt ứng dụng “Trợ lý tiêm chủng toàn năng” – app VNVC dễ dàng thông qua 2 đường dẫn sau:

• IOS (iPhone, iPad…): https://bit.ly/VNVC_APPSTORE
• Android (Oppo, Samsung, Sony…): https://bit.ly/VNVC_GGPLAY

Tiêm thừa vắc xin bại liệt có ảnh hưởng đến miễn dịch và lịch tiêm tiếp theo không?

Việc tiêm thừa vắc xin bại liệt không gây ảnh hưởng tiêu cực đến miễn dịch của trẻ cũng như gián đoạn lịch tiêm chủng tiếp theo. Về mặt miễn dịch học, vắc xin hoạt động bằng cách kích thích cơ thể sản sinh kháng thể đặc hiệu chống lại virus bại liệt, nên tiêm thừa mũi vắc xin trẻ vẫn tiếp nhận kháng nguyên như một lần “nhắc lại”, từ đó củng cố trí nhớ miễn dịch mà không gây quá tải hay phản ứng bất thường.

Trong trường hợp mũi tiêm thừa diễn ra trong khoảng cách thời gian ngắn, bác sĩ có thể cân nhắc điều chỉnh mũi tiêm tiếp theo để tối ưu hóa khả năng đáp ứng miễn dịch. Do đó, trong bất kỳ trường hợp nào, bố mẹ cũng cần thông báo cho bác sĩ để có hướng xử lý phù hợp và an toàn nhất.

Bài viết trên đây đã giải đáp cho thắc mắc “Tiêm thừa mũi bại liệt có sao không?” cho bố mẹ có cách xử trí phù hợp khi vô tình gặp phải trường hợp này. Thực tế, tiêm thừa mũi vắc xin thường không gây nguy hiểm và không ảnh hưởng đến khả năng đáp ứng miễn dịch của trẻ. Nhưng quan trọng nhất vẫn là tiêm đủ liều và đúng lịch theo khuyến cáo thì vắc xin mới mang lại hiệu quả bảo vệ tối ưu và toàn diện.