Bệnh viêm màng não mô cầu ở trẻ em: Nguyên nhân, dấu hiệu và điều trị

Bệnh viêm màng não mô cầu ở trẻ em là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do vi khuẩn Neisseria meningitidis gây ra. Bệnh khởi phát đột ngột, có thể gây tử vong trong 24 giờ nếu không được điều trị kịp thời. Ngay cả khi được điều trị, trẻ cũng phải chịu biến chứng nghiêm trọng và di chứng bệnh tật suốt đời.

Bệnh viêm màng não do não mô cầu có thể khó chẩn đoán ở giai đoạn đầu vì các triệu chứng giống các bệnh do nhiễm siêu vi thông thường. Do đó, ba mẹ cần lưu ý về các dấu hiệu của bệnh viêm màng não mô cầu để điều trị sớm và giảm nguy cơ tử vong cho bé.

Bệnh viêm màng não mô cầu ở trẻ em là gì?

Bệnh viêm màng não mô cầu ở trẻ em là tình trạng nhiễm trùng màng bao quanh não và tủy sống do vi khuẩn Neisseria meningitidis gây ra. Trẻ sơ sinh (đặc biệt 3-5 tháng tuổi) là đối tượng dễ mắc bệnh viêm màng não do não mô cầu cao nhất. Thanh thiếu niên là nhóm có tỷ lệ mắc não mô cầu cao thứ 2, đặc biệt là những người sống trong môi trường đông đúc như ký túc xá trường học, doanh trại quân đội, khu tập thể,...

Mức độ nguy hiểm của bệnh viêm màng não mô cầu ở trẻ

Các triệu chứng của bệnh viêm màng não do não mô cầu khởi phát đột ngột và tiến triển nghiêm trọng rất nhanh. Bệnh có thể gây tử vong trong 24 giờ nếu không được phát hiện và can thiệp y tế kịp thời, một số trường hợp trẻ em nhận điều trị sớm nhưng vẫn chịu di chứng tàn tật suốt đời: cắt cụt tay chân, điếc, liệt, mù loà, thiểu năng trí tuệ…

Nguyên nhân gây bệnh viêm màng não mô cầu ở trẻ em

Nguyên nhân gây bệnh viêm màng não mô cầu ở trẻ em là do vi khuẩn Neisseria meningitidis.  Cho đến nay, các nhà khoa học đã tìm thấy 13 nhóm huyết thanh của vi khuẩn não mô cầu, trong đó có 6 nhóm huyết thanh chủ yếu gây bệnh viêm màng não mô cầu cho trẻ bao gồm A, B, C, W, X và Y. Tại Việt Nam, các nhóm huyết thanh phổ biến là A, B, C, Y, W-135, đặc biệt là nhóm B.

Vi khuẩn não mô cầu lây cho trẻ qua con đường nào? Những yếu tố nguy cơ

Vi khuẩn não mô cầu lây thông qua tiếp xúc gần với người bị nhiễm bệnh. Trẻ có thể hít phải những giọt nước trong không khí khi người bệnh hắt hơi, nói chuyện gần, ôm hôn trẻ. Nguy hiểm hơn, phần lớn thanh thiếu niên nhiễm vi khuẩn Neisseria meningitidis không xuất hiện triệu chứng sớm, điều này gây khó khăn trong việc nhận biết và hạn chế tiếp xúc với nguồn bệnh.

Trẻ em có nhiều nguy cơ bị viêm màng não mô cầu, đặc biệt là các bé chưa được tiêm vắc xin ngừa bệnh. Các yếu tố nguy cơ khác bao gồm: nhẹ cân khi sinh, thiếu hụt bổ thể, rối loạn hệ thống miễn dịch, nhiễm HIV, sống chung nhà hoặc học cùng lớp với người bị nhiễm vi khuẩn não mô cầu,…

Dấu hiệu bệnh viêm màng não mô cầu ở trẻ em

Ban đầu, các triệu chứng thường không đặc hiệu và giống bệnh cúm. Biểu hiện đầu tiên bao gồm nhức đầu và đau họng. Sau đó, trẻ sẽ lần lượt khởi phát các triệu chứng sau theo thời gian: khát, đau nhức toàn thân và sốt, giảm sự thèm ăn, buồn nôn và nôn mửa, đau chân, khó chịu, buồn ngủ, khó thở, tiêu chảy, cứng cổ, lạnh tay và chân, màu da bất thường, ban đỏ, lú lẫn/mê sảng và nếu đến giai đoạn này vẫn chưa được can thiệp y tế, trẻ sẽ tử vong.

Ngoài ra, trẻ em nhiễm vi khuẩn não mô cầu có thể biến chứng nhiễm khuẩn huyết, đây là căn bệnh đe dọa tính mạng. Các triệu chứng nhiễm khuẩn huyết khởi phát đột ngột và trở nên nghiêm trọng rất nhanh bao gồm: sốt, ớn lạnh, đau họng, nhức đầu (đặc biệt là khi cúi đầu, đưa cằm vào sát ngực), nhạy cảm với ánh sáng, đau nhức cơ và khớp, kiệt sức, mệt mỏi, thờ ơ và phát ban những đốm nhỏ,... Khi bệnh nhiễm khuẩn huyết trở nặng nhanh chóng, các triệu chứng có thể bao gồm: huyết áp thấp; lượng nước tiểu rất ít và chảy máu.

Các biến chứng và di chứng của bệnh viêm màng não mô cầu ở trẻ em

Tử vong nhanh trong vòng 24h là hậu quả nghiêm trọng nhất của bệnh viêm màng não mô cầu. Ngay cả khi được điều trị, cứ 15 trẻ thì có khoảng 1 trẻ tử vong sau đó. Tỷ lệ biến chứng nghiêm trọng ở trẻ là rất cao (lên đến 21%) bao gồm giảm thính lực, điếc, co giật, để lại sẹo vĩnh viễn trên da, biến chứng nhiễm khuẩn huyết gây tử vong rất nhanh, chỉ trong vòng 6-12 giờ, những trẻ sống sót sau nhiễm khuẩn huyết có thể phải cắt cụt chi. (1)

Hướng dẫn cách phòng ngừa hiệu quả đến 95% bệnh màng não mô cầu ở trẻ

Hiện các nhóm huyết thanh nguy hiểm gây bệnh não mô cầu gồm A, B, C, Y, W-135 đều đã có vắc xin phòng ngừa hiệu quả cho trẻ em và người lớn, khả năng bảo vệ cao hơn 90%. Trong đó, vắc xin thế hệ mới Bexsero (Ý) phòng bệnh do não mô cầu nhóm B được sản xuất bởi hãng dược phẩm hàng đầu thế giới GSK, có thể phòng bệnh cho bé từ 2 tháng tuổi, người lớn chưa qua sinh nhật tuổi 51 cũng có thể tiêm vắc xin phòng căn bệnh này.

Vắc xin Bexsero chứa 4 thành phần kháng nguyên protein não mô cầu nhóm B giúp cung cấp phổ bảo vệ rộng hơn và với công nghệ phiên mã ngược tân tiến đảm bảo an toàn và hiệu quả bảo vệ đến 95% cho trẻ, vắc xin này có thể tiêm sớm cho trẻ từ 2 tháng tuổi.

Ngoài ra, phụ huynh có thể chọn tiêm vắc xin phòng não mô cầu nhóm B, C là vắc xin VA-Mengoc BC do Finlay Institute sản xuất tại Cuba. Vắc xin có thể tiêm cho bé từ 6 tháng tuổi và người lớn đến 45 tuổi. Bên cạnh hai loại vắc xin nêu trên, trẻ cần tiêm thêm vắc xin Menactra (Mỹ) hoặc vắc xin Nimenrix (Bỉ) hoặc vắc xin MenQuadfi (Mỹ) để phòng ngừa bệnh do vi khuẩn não mô cầu nhóm A, C, Y, W-135, góp phần bảo vệ toàn diện.

Các vắc xin não mô cầu không có miễn dịch phòng ngừa chéo, vì vậy trẻ em và người lớn cần tiêm sớm và đầy đủ các nhóm não mô cầu B hoặc BC và ACYW-135 phòng 5 nhóm huyết thanh gây bệnh, không nên trì hoãn hoặc chỉ tiêm một loại và bỏ qua loại khác.

Giữ vệ sinh mũi họng cho bé thường xuyên vì vi khuẩn Neisseria meningitidis thường khu trú trong mũi và cổ họng. Với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, ba mẹ hãy sử dụng dung dịch muối nhẹ hoặc máy hút mũi để làm sạch chất nhầy hoặc gỉ mũi của bé. Với những trẻ lớn hơn, ba mẹ hãy dạy bé cách xì mũi để vệ sinh thay vì dùng tay ngoáy mũi.

Những thói quen như súc miệng sau khi ăn, đánh răng 2 lần một ngày, hạn chế đưa tay vào miệng cũng rất cần thiết để đảm bảo mũi, họng của bé được sạch sẽ. Song song đó, ba mẹ cần dọn dẹp môi trường sống gọn gàng, thoáng khí, khử trùng bề mặt thường xuyên để gia tăng hiệu quả phòng ngừa bệnh tật cho trẻ.

Không cho bé tiếp xúc với người bệnh vì bệnh viêm màng não do não mô cầu có thể lây lan dễ dàng qua tiếp xúc với dịch tiết đường hô hấp và cổ họng của người nhiễm bệnh. Ngoài ra, vi khuẩn não mô cầu có thể tồn tại trong một thời gian ngắn bên ngoài cơ thể, làm tăng khả năng lây truyền qua các bề mặt hoặc đồ vật bị nhiễm khuẩn. Do đó, việc ăn chung, dùng chung muỗng, đĩa, chén, ly hoặc sống gần người bệnh cần hạn chế để tránh lây lan vi khuẩn.

[Xem thêm video: “Vắc xin mới phòng viêm màng não mô cầu b: tất cả những thông tin cần biết!”]

Chẩn đoán viêm màng não mô cầu ở trẻ em

Bệnh viêm não mô cầu ở trẻ em có thể khó chẩn đoán vì các dấu hiệu thường giống với các bệnh khác. Nếu nghi ngờ trẻ bị bệnh viêm màng não mô cầu, bác sĩ sẽ lấy mẫu máu hoặc dịch não tủy để gửi và thử nghiệm trong phòng thí nghiệm. Nếu vi khuẩn Neisseria meningitidis có trong các mẫu, các nhà thí nghiệm có thể nuôi cấy vi khuẩn để bác sĩ biết nhóm huyết thanh cụ thể gây nhiễm trùng. Khi đó, bác sĩ sẽ quyết định loại kháng sinh nào đem lại tác dụng điều trị tốt nhất.

Điều trị bệnh viêm màng não mô cầu ở trẻ em

Khi thấy các triệu chứng của bệnh viêm màng não mô cầu, ba mẹ cần đưa bé đến cơ sở y tế gần nhất trong thời gian sớm nhất để được cách ly và can thiệp y tế kịp thời. Để điều trị, các bác sĩ có thể cho bé cách ly trong 24 giờ đầu tiên, tiêm tĩnh mạch thuốc kháng sinh trong vòng 5-7 ngày.

Ngoài ra, để quản lý các triệu chứng, bác sĩ có thể sử dụng một số phương pháp khác như dùng thuốc điều trị huyết áp thấp, phẫu thuật loại bỏ mô chết, chăm sóc vết thương cho các bộ phận cơ thể bị tổn thương. Một số bé có thể cần được đặt máy thở để hỗ trợ hô hấp.

Kết luận

Bệnh não mô cầu rất nguy hiểm do đó cần tiêm vắc xin phòng bệnh càng sớm càng tốt, tốt nhất là tiêm cho trẻ từ 2 tháng tuổi. Trẻ lớn, thanh thiếu niên là nhóm có nguy cơ mắc não mô cầu cao thứ 2 cũng cần kiểm tra lịch sử tiêm chủng để kịp thời tiêm bổ sung, tiêm bù, tiêm đuổi các loại vắc xin phòng não mô cầu phù hợp, phòng ngừa nguy cơ nhiễm bệnh và biến chứng, ảnh hưởng đến hiệu suất học tập và nền tảng tương lai.

Trên đây là các thông tin về bệnh viêm màng não mô cầu ở trẻ em, cảm ơn bạn đã theo dõi bài viết.