Khi nào trẻ không được tiêm phòng? Trường hợp nào cần hoãn tiêm?

Tiêm chủng là một trong những khoản đầu tư rất cần thiết, quan trọng và ý nghĩa cho mỗi đứa trẻ. Tuy nhiên, không phải lúc nào việc tiêm vắc xin cũng được thực hiện mà không cần xem xét. Bởi có những trường hợp đặc biệt trẻ không đủ điều kiện sức khỏe nên được bác sĩ trì hoãn tiêm vắc xin. Do đó, trước khi tiêm chủng cho trẻ, bố mẹ cần phải tìm hiểu khi nào trẻ không được tiêm phòng, khi nào có thể tiêm phòng để đưa ra quyết định đúng đắn góp phần bảo vệ sức khỏe lâu dài cho con em mình.

Khám sàng lọc: đánh giá tình trạng sức khỏe của trẻ trước khi tiêm phòng

Khám sàng lọc trước khi tiêm chủng vắc xin là việc rất cần thiết nhằm phát hiện những bất thường cần lưu ý để chỉ định tiêm/ uống vắc xin, tạm hoãn hay không được tiêm/ uống một loại vắc xin nào đó đối với trẻ em hoặc người lớn.

Do đó, bố mẹ hoặc người giám hộ trẻ cần trao đổi với bác sĩ các thông tin cần thiết liên quan đến sức khỏe của trẻ như tình trạng sức khỏe hiện tại, trẻ có đủ cân nặng 2kg hay không, trẻ có đang sốt hay mắc bệnh gì hay không, trẻ có mắc bệnh bẩm sinh hoặc đang mắc bệnh cần phải nhập viện điều trị hay không, trẻ có đang dùng thuốc hay các phương pháp điều trị trong vòng 3 tháng qua hay không, tiền sử tiêm chủng của trẻ, trẻ có từng dị ứng với thức ăn/thuốc/vắc xin, trẻ có bú (ăn), uống, ngủ, chơi bình thường những ngày gần đây hay không?... Đây là những dữ liệu rất quan trọng cùng với kết quả khám sàng lọc, bác sĩ sẽ đánh giá trẻ có đủ điều kiện sức khỏe để tiến hành tiêm hoặc cần hoãn tiêm để đảm bảo an toàn cho trẻ.

Việc khám sàng lọc trước tiêm chủng được thực hiện theo đúng quy định nghiêm ngặt theo quy định của Bộ Y Tế (Quyết định số 1575/QĐ-BYT (1) ban hành ngày 27/03/2023) tập trung vào việc đánh giá tình trạng sức khỏe chung của cơ thể bao gồm:

• Đo thân nhiệt
• Đánh giá tri giác
• Quan sát nhịp thở, nghe phổi
• Nghe tim
• Phát hiện các bất thường khác
• Hỏi đáp, trao đổi thông tin với người được tiềm/ người đưa trẻ đi tiêm.

Khi nào trẻ không được tiêm phòng?

Việc khám sàng lọc trước tiêm sẽ giúp bác sĩ phát hiện các dấu hiệu bất thường của trẻ cần lưu ý để chỉ định tiêm/ uống vắc xin, tạm hoãn hay không được tiêm/ uống một loại vắc xin nào đó. Do đó, nhằm tránh các nguy cơ gặp phản ứng nặng sau tiêm chủng, bố mẹ hoặc người chăm sóc trẻ cần nắm được các trường hợp khi nào trẻ không được tiêm phòng để phối hợp với bác sĩ nhằm đưa ra quyết định phù hợp và chính xác giúp bảo vệ an toàn cho trẻ.

1. Trẻ có tiền sử bị dị ứng

Trẻ có tiền sử bị dị ứng có được tiêm vắc xin không là thắc mắc của rất nhiều bố mẹ. Trong trường hợp này, chuyên gia cho biết trẻ đã từng có tiền sử phản vệ độ III trở lên sau khi tiêm vắc xin hoặc sau khi tiếp xúc với một trong số thành phần của vắc xin như gelatin, neomycin, protein trứng (ovalbumin), protein của men, kháng sinh, muối nhôm, các chất có vai trò bảo quản, chất ổn định... thì cần chống chỉ định tiêm vắc xin.

Tuy nhiên, tỷ lệ xảy ra các trường hợp phản ứng dị ứng nghiêm trọng sau tiêm là rất thấp, chỉ xảy ra trong khoảng 1,31/1.000.000 liều vắc xin.

2. Ức chế miễn dịch

Trẻ có hệ miễn dịch suy giảm do các bệnh lý như HIV/AIDS, ung thư, đang điều trị các liệu pháp làm suy yếu hệ miễn dịch như hóa trị liệu, xạ trị, hoặc sử dụng corticosteroid liều cao,... cần cân nhắc trước khi cho trẻ tiêm chủng bởi không phải loại vắc xin nào cũng được khuyến cáo sử dụng.

Các chuyên gia cho biết, trẻ em trong trường hợp này cần chống chỉ định với các loại vắc xin sống giảm độc lực như vắc xin MMR (sởi, quai bị, rubella), vắc xin thủy đậu, vắc xin phòng Rotavirus,...) bởi sẽ có nguy cơ cao nhiễm bệnh từ loại vắc xin này do có chứa virus sống dù đã được làm yếu đi.

Nếu tiêm vắc xin sống giảm độc lực trước khi điều trị ức chế miễn dịch thì thời gian tối thiểu nên là khoảng 4-6 tuần để đảm bảo an toàn cho trẻ. Khi trẻ ngưng các phương pháp điều trị ức chế miễn dịch thì cũng không nên đưa trẻ đi tiêm vắc xin ngay bởi tác dụng của các liệu pháp này có thể kéo dài ngay cả khi đã ngưng điều trị. Do đó, tốt nhất là nên đợi ít nhất 3 tháng sau khi kết thúc phương pháp điều trị ức chế miễn dịch rồi mới tiến hành tiêm vắc xin cho trẻ để hệ miễn dịch của trẻ có thời gian hồi phục và đáp ứng tốt khi tiếp nhận vắc xin.

3. Trẻ nhiễm HIV

Đối với trẻ phơi nhiễm hoặc nhiễm HIV vẫn được tiến hành tiêm chủng theo lịch của Bộ Y tế tương tự các trẻ khác, loại trừ một số loại vắc xin sau:

Vắc xin Ivactuber

Chỉ định tiêm vắc xin Ivactuber cho:

• Tất cả trẻ sinh từ mẹ không rõ tình trạng nhiễm HIV theo lịch tiêm chủng.
• Tất cả trẻ sinh từ mẹ nhiễm HIV nhưng chưa được xác định tình trạng HIV và không có dấu hiệu lâm sàng nhiễm HIV, bất kể trẻ có được dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con hay không. Trì hoãn tiêm vắc xin Ivactuber cho trẻ có các biểu hiện lâm sàng nghi nhiễm HIV cho đến khi khẳng định tình trạng nhiễm HIV.
• Trì hoãn tiêm vắc xin Ivactuber cho trẻ sơ sinh được khẳng định nhiễm HIV cho đến khi trẻ được điều trị ARV ổn định (CD4 > 25% với trẻ dưới 5 tuổi và CD4 ≥ 200 TB/mm3 đối với trẻ từ 5 tuổi trở lên).

Lưu ý: Theo dõi trẻ sau tiêm vắc xin Ivactuber để phát hiện bệnh do tiêm Ivactuber: Loét vị trí tiêm, viêm hạch, bệnh Ivactuber lan tỏa (suy mòn, gan lách hạch to).

Các vắc xin khác

Các vắc xin sống: Sởi, quai bị, rubella, thủy đậu, bại liệt uống.

• Vắc xin sởi: Tiêm vắc xin sởi cho trẻ nhiễm HIV không có triệu chứng. Cân nhắc tiêm vắc xin sởi cho trẻ có triệu chứng nhiễm HIV nhưng không bị suy giảm miễn dịch nặng. Liều tiêm đầu tiên bắt đầu từ tháng thứ 6, hai liều tiếp được tiêm theo lịch tiêm chủng.
• Vắc xin quai bị, rubella, thủy đậu, bại liệt uống: Không sử dụng vắc xin quai bị, rubella, thủy đậu, bại liệt uống cho trẻ nhiễm HIV có suy giảm miễn dịch nặng. Khi trẻ được điều trị ARV ổn định tiếp tục tiêm cho trẻ theo lịch như trẻ không nhiễm HIV.

Các vắc xin khác không phải là vắc xin sống: Trẻ phơi nhiễm và nhiễm HIV được chỉ định như mọi trẻ khác.

Ngoài ra, trẻ có tiền sử lồng ruột và một số trường hợp khác (theo chỉ định của nhà sản xuất với từng loại vắc xin) cũng cần chống chỉ định để đảm bảo an toàn cho trẻ.

Các trường hợp cần hoãn tiêm phòng cho trẻ

Theo quyết định số 1575/QĐ-BYT hướng dẫn khám sàng lọc trước khi tiêm chủng đối với trẻ em đã được ban hành ngày ban hành ngày 27/3/2023 có quy định:

Hoãn tiêm đối với cơ sở tiêm chủng ngoài bệnh viện

Hoãn tiêm đối với cơ sở tiêm chủng tại bệnh viện

Các trường hợp thường bị nhầm lẫn là chống chỉ định hoặc hoãn tiêm

Trong quá trình chăm sóc trẻ, không ít bố mẹ gặp phải những trường hợp bị nhầm lẫn là chống chỉ định hoặc hoãn tiêm chủng, mặc dù thực tế không phải vậy. Việc nhầm lẫn này có thế dẫn đến việc hoãn tiêm không cần thiết, làm giảm hiệu quả của vắc xin đối với trẻ. Do đó, bố mẹ hoặc người giám hộ trẻ cần nắm được các trường hợp thường bị nhầm lẫn là chống chỉ định hoặc hoãn tiêm dưới đây để không bỏ sót bất kỳ mũi tiêm nào cho trẻ, đặc biệt là trong những năm tháng đầu đời:

1. Trẻ bị bệnh nhẹ, sốt nhẹ

Trẻ mắc bệnh nhẹ hoặc sốt nhẹ vẫn có thể đi tiêm theo lịch hẹn của bác sĩ bởi đây không phải là dấu hiệu cần hoãn tiêm hoặc chống chỉ định tiêm chủng ở trẻ. Tuy nhiên trước khi tiêm, bố mẹ hoặc người giám hộ cần thông báo cho bác sĩ về tình hình sức khỏe hiện tại của trẻ, đồng thời trẻ cần được khám sàng lọc trước tiêm, thực hiện một số xét nghiệm cần thiết để đảm bảo bệnh đang mắc hoặc biểu hiện sốt không phải đến từ một bệnh lý ví dụ sốt nhiễm khuẩn, nhiễm trùng, bệnh cấp tính hoặc đến từ nguyên nhân khác.

⇒ Tham khảo thêm: Bé đang bệnh có chích ngừa được không?

2. Trẻ bị dị ứng không phản vệ

Dị ứng không phản vệ ở trẻ là một dạng phản ứng dị ứng không nghiêm trọng và không đe dọa tính mạng, khác với phản ứng phản vệ. Dị ứng không phản vệ có thể biểu hiện dưới nhiều dạng và mức độ khác nhau, bao gồm:

• Phát ban hoặc nổi mề đay: Da trẻ có thể xuất hiện các vết đỏ, sưng, ngứa, hoặc nổi mề đay sau khi tiếp xúc với chất gây dị ứng.
• Chảy nước mũi hoặc ngứa mắt: Trẻ có thể bị chảy nước mũi, ngứa mắt, hoặc hắt hơi khi tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng như phấn hoa, bụi, lông thú, hoặc thực phẩm.
• Đau bụng hoặc tiêu chảy: Một số trẻ có thể phản ứng với thức ăn bằng các triệu chứng tiêu hóa như đau bụng, buồn nôn, nôn, hoặc tiêu chảy.
• Khò khè hoặc ho: Trẻ có thể có các triệu chứng về đường hô hấp như khò khè hoặc ho khi tiếp xúc với chất gây dị ứng, đặc biệt là trong trường hợp dị ứng qua đường hô hấp.

Đối với trường hợp này, điều quan trọng là biết cách phân biệt dị ứng không phản vệ với phản ứng phản vệ nghiêm trọng để đưa ra quyết định cấp cứu kịp thời, Bởi phản ứng phản vệ là một tình trạng nguy hiểm, với các triệu chứng như khó thở, sưng mặt và cổ họng, nhịp tim nhanh, hoặc hạ huyết áp đột ngột,... đòi hỏi can thiệp y tế khẩn cấp.

Trong trường hợp dị ứng không phản vệ, trẻ thường vẫn có thể tiến hành tiêm vắc xin theo lịch đã hẹn với bác sĩ. Tuy nhiên trước khi tiêm, trẻ cũng cần được khám sàng lọc kỹ lưỡng và bác sĩ sẽ đưa ra quyết định trẻ có đủ điều kiện sức khỏe để tiêm/ uống vắc xin, tạm hoãn hay không được tiêm/ uống vắc xin để đảm bảo an toàn và xử lý kịp thời nếu có bất kỳ phản ứng nào xảy ra.

3. Trẻ bị dị ứng với các thành phần không có trong vắc xin

Nếu trẻ bị dị ứng với các thành phần không có trong vắc xin, thì không cần hoãn tiêm vắc xin. Bởi trường hợp dị ứng này không ảnh hưởng đến việc tiêm phòng cũng như hiệu quả của vắc xin và đáp ứng miễn dịch của cơ thể.

4. Trẻ đang dùng thuốc kháng sinh

Trẻ uống kháng sinh để kiểm soát các bệnh nhiễm trùng nhẹ vẫn có thể tiến hành tiêm vắc xin được. Tuy nhiên, nếu trẻ đang trong giai đoạn uống kháng sinh để điều trị các bệnh nhiễm trùng nặng thì cần trì hoãn tiêm cho đến khi trẻ phục hồi sức khỏe hoàn toàn mới tiến hành tiêm chủng bình tiếp tục. Tuy nhiên, để chắc chắn trẻ đang dùng thuốc kháng sinh có tiêm phòng được không, trẻ cần được khám sàng lọc trước tiêm bởi bác sĩ tiêm chủng để đảm bảo an toàn cũng như giúp vắc xin phát huy hiệu quả bảo vệ cao nhất.

5. Trẻ sinh non

Chuyên gia cho biết, trẻ sinh non là đối tượng có thể phát triển chậm hơn so với các trẻ sinh đủ tháng nhưng việc tiêm vắc xin là rất cần thiết để giúp trẻ có đủ kháng thể chống lại các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm trong những năm tháng đầu đời như ho gà, bạch hầu, uốn ván, bại liệt, viêm gan B và các bệnh viêm phổi, viêm màng não mủ do H.Influenzae týp B (Hib), cúm, viêm gan B, não mô cầu khuẩn nhóm B, não mô cầu khuẩn nhóm BC, não mô cầu khuẩn nhóm ACYW, viêm não Nhật Bản, sởi, quai bị, rubella, thủy đậu…

⇒ Tham khảo thêm: Lịch tiêm chủng cho trẻ sinh non

Do đó, bố mẹ hoặc người giám hộ trẻ không nên tự ý hoãn việc tiêm chủng của con bởi nếu trẻ bị trễ dù chỉ một mũi tiêm cũng sẽ kéo theo nguy cơ trễ hàng loạt mũi tiêm tiếp theo rất cần thiết ở từng giai đoạn phát triển của trẻ.

Tại Hệ thống tiêm chủng VNVC, 100% Khách hàng đến tiêm chủng đều được đội ngũ bác sĩ chuyên môn tiêm chủng, có chứng chỉ an toàn tiêm chủng, chứng chỉ hành nghề và chuyên môn cao thực hiện các thao tác khám sàng lọc trước tiêm chủng theo đúng quy định của Bộ Y tế trước khi chỉ định tiêm chủng, bao gồm:

• Đo thân nhiệt
• Đánh giá tri giác
• Quan sát nhịp thở, nghe phổi
• Nghe tim
• Phát hiện các bất thường khác
• Hỏi đáp, trao đổi thông tin với người được tiêm/ người đưa trẻ đi tiêm.

Nếu còn bất kỳ thắc mắc nào về vấn đề khi nào trẻ không được tiêm phòng tại VNVC, quý Khách hàng có thể liên hệ trực tiếp với VNVC thông qua hotline 028.7102.6595 hoặc inbox qua fanpage facebook VNVC - Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em & Người lớn hoặc đến ngay các trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc để được nhân viên chăm sóc Khách hàng hướng dẫn chi tiết, được bác sĩ thăm khám sàng lọc, tư vấn sức khỏe và chỉ định tiêm ngừa phù hợp. Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất tại đây.