“Dịch sởi bùng phát ở nhiều địa phương, tiêm vắc xin mới mong đẩy lùi dịch”

Số ca mắc sởi và sởi nặng có thể sẽ tiếp tục gia tăng tại TP.HCM và nhiều địa phương khác, không chỉ ở trẻ em mà còn nguy hiểm cho người lớn, người cao tuổi, phụ nữ mang thai. Chỉ có tiêm vắc xin đầy đủ mới mong đẩy lùi dịch hiệu quả.

Đó là những chia sẻ của các chuyên gia dịch tễ, y khoa hàng đầu trong chương trình tư vấn trực tuyến “Dịch sởi bùng phát, tiêm vắc xin, dấu hiệu nhận biết và điều trị sao cho đúng?” diễn ra ngày 27/11/2024. Buổi tư vấn trực tuyến có sự góp mặt của:

• BS. Trương Hữu Khanh - Phó Chủ tịch Liên chi hội truyền nhiễm TP.HCM;
• ThS Nguyễn Diệu Thúy - Chuyên viên Y khoa, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC;
• ThS.BS Nguyễn Thanh Hiền Trang - Bác sĩ Nhi, Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7.

Quý Khách có thể xem lại chương trình ngay Tại đây

Mở đầu chương trình, BS Trương Hữu Khanh - Phó Chủ tịch Liên chi hội truyền nhiễm TP.HCM bày tỏ lo ngại về tình hình dịch sởi tại TP.HCM nói riêng và nhiều địa phương trên toàn quốc nói chung. Đồng thời, bác sĩ Khanh cũng dự đoán số ca mắc sởi sẽ tiếp tục gia tăng, nguy cơ không chỉ TP.HCM mà dịch sởi sẽ bùng phát ở nhiều nơi trên khắp cả nước nếu vấn đề miễn dịch cộng đồng với sởi chưa được giải quyết.

Theo bác sĩ Khanh, hiện tại việc tăng cường tiêm vắc xin không đuổi kịp tốc độ lây lan nhanh của bệnh. Nguyên nhân là do “lỗ hổng tiêm chủng” khi có một thời gian dài chương trình tiêm chủng mở rộng thiếu vắc xin trong khi đó ý thức người dân tiêm chủng dịch vụ không nhiều, chỉ chừng mực ở các thành phố lớn.

“Sởi là bệnh rất cổ điển, ông bà hay gọi là bệnh ban đỏ, tốc độ lây lan khủng khiếp, một ca bệnh có thể lây từ 16 - 18 người không có miễn dịch với sởi ở xung quanh. Ngoài lây qua giọt bắn phát tán trong không khí, virus sởi còn bám trên khẩu trang và các vật dụng như bàn ghế, tay nắm cửa, từ đó lây nhiễm gián tiếp cho người khỏe mạnh.

Chỉ có tiêm vắc xin đầy đủ, đúng lịch mới mong kiểm soát được dịch sởi và đẩy lùi dịch bệnh”, BS Khanh nhấn mạnh và lưu ý người dân cần tiêm phòng sởi càng sớm càng tốt để tạo miễn dịch cộng đồng, đặc biệt là các đối tượng nguy cơ cao như trẻ nhỏ, mẹ bầu, người mắc các bệnh lý mạn tính như tim bẩm sinh, suy giảm miễn dịch có nguy cơ cao trở nặng, biến chứng nguy hiểm nếu mắc bệnh.

Bác sĩ Khanh cho biết hiện vắc xin sởi đã được Bộ Y tế cho phép tiêm sớm cho trẻ từ 6 đến dưới 9 tháng ở TP.HCM.

Bác sĩ Khanh mong muốn việc này cũng sẽ được thực hiện rộng khắp trên toàn quốc bởi đây là đối tượng dễ mắc bệnh khi kháng thể bảo vệ từ mẹ giảm dần. Bên cạnh đó, nhóm mẹ bầu mắc sởi cũng tăng nguy cơ viêm phổi, thai chết lưu, sinh non. Chính vì thế, đối với phụ nữ chuẩn bị mang thai, việc tiêm phòng sởi (kết hợp với các bệnh Rubella và Quai bị) trước khi mang thai tốt nhất 3 tháng sẽ giảm nguy cơ sảy thai hoặc dị tật thai nhi khi mẹ nhiễm sởi trong thai kỳ.

BS Khanh lưu ý nguồn lây bệnh sởi và mắc bệnh không chỉ là trẻ em mà còn xảy ra ở người lớn, chủ yếu ở người chưa từng mắc bệnh hoặc chưa tiêm vắc xin sởi, nhóm nhân viên y tế và người thường xuyên làm việc trong môi trường đông người, các cộng đồng dân cư tại vùng dịch hoặc khu vực có tỷ lệ tiêm chủng thấp... Việc phòng ngừa bằng cách đeo khẩu trang, cách ly người bệnh không đủ “sức nặng” để ngăn ngừa bệnh bởi sởi lây lan trước khi có dấu hiệu phát ban.

Về gánh nặng của bệnh sởi tác động đến sức khỏe của người bệnh, ThS.BS Nguyễn Thanh Hiền Trang - Bác sĩ Nhi, Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7 cho biết sởi gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như viêm kết mạc, loét giác mạc dẫn đến mù mắt, tiêu chảy, viêm phổi, viêm não. Trong đó, viêm phổi là biến chứng nguy hiểm, phổ biến nhất. Sau mắc sởi, trẻ còn có nguy cơ suy dinh dưỡng, còi cọc, chậm lớn, ảnh hưởng sự phát triển thể chất và trí tuệ.

Một trong những biến chứng phổ biến hàng đầu ở trẻ mắc sởi là viêm tai giữa cấp, xảy ra ở gần 1/10 số trường hợp mắc sởi. Viêm tai giữa không chỉ gây đau đớn, khó chịu mà còn có thể dẫn tới điếc nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách.

Nguy hiểm hơn cả, viêm phổi – biến chứng nghiêm trọng nhất liên quan đến sởi – là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ mắc bệnh này. Theo thống kê của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ, cứ 20 trẻ mắc sởi thì có 1 trẻ bị viêm phổi nặng. Biến chứng này có thể phát sinh trong thời gian trẻ đang nhiễm sởi hoặc xuất hiện muộn hơn, từ 1 - 2 tuần sau khi khỏi bệnh. Đáng lo ngại, viêm phổi thường diễn tiến nhanh, nhiều trường hợp trẻ không được phát hiện và nhập viện kịp thời đã dẫn đến tử vong.

Ngoài ra, một biến chứng hiếm gặp nhưng cực kỳ nguy hiểm là viêm não, xảy ra ở khoảng 1/1.000 trường hợp mắc sởi. Viêm não có thể gây tổn thương vĩnh viễn đến hệ thần kinh, để lại di chứng nghiêm trọng như động kinh, rối loạn hành vi hoặc thậm chí tử vong.

Bên cạnh đó, trẻ mắc sởi còn dễ gặp tình trạng tiêu chảy và ói mửa, đặc biệt ở trẻ nhũ nhi. Những triệu chứng này kéo dài có thể dẫn đến mất nước nặng, nhiễm trùng và suy kiệt cơ thể, làm tăng nguy cơ tử vong ở những trẻ nhỏ tuổi. Không chỉ dừng lại ở các biến chứng cấp tính, sởi còn có thể gây tổn thương giác mạc, khiến trẻ bị mờ hoặc loét giác mạc, biến chứng nghiêm trọng dẫn đến mù lòa, ảnh hưởng suốt đời đến chất lượng sống của trẻ.

Bác sĩ Trang lưu ý, với trẻ sơ sinh, triệu chứng mắc sởi như sốt nhẹ, viêm họng nhẹ, phát ban không điển hình có thể bị nhầm lẫn với bệnh khác. Bố mẹ cần đặc biệt lưu ý khi trẻ có biểu hiện sốt cao kèm theo các triệu chứng như ho, sổ mũi, hắt hơi, khó thở hoặc xuất hiện phát ban. Trong những trường hợp này, nên nhanh chóng đưa trẻ đến cơ sở y tế hoặc bệnh viện gần nhất để được bác sĩ thăm khám và tư vấn phương pháp điều trị kịp thời.

Sau khi khỏi bệnh, nhiều trẻ tiếp tục đối mặt với các vấn đề lâu dài như suy dinh dưỡng và còi xương. Virus sởi gây tổn hại lớn đến hệ miễn dịch và khả năng hấp thu dinh dưỡng của trẻ, làm gián đoạn sự phát triển toàn diện cả về thể chất lẫn trí tuệ.

Với phụ nữ mang thai, sởi không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ mà còn là mối nguy lớn cho thai nhi. Thai phụ nhiễm sởi có nguy cơ cao bị viêm phổi, viêm kết mạc, viêm màng não cấp tính và đặc biệt là kích hoạt các bệnh lý tiềm ẩn như lao phổi. Nếu mắc sởi trong ba tháng đầu thai kỳ, nguy cơ sảy thai là rất lớn, trong khi đó, ở giai đoạn cuối thai kỳ, bệnh sởi có thể dẫn đến tình trạng sinh non hoặc thai chết lưu.

Khi mắc sởi, cơ thể của người mẹ sẽ chống lại virus bằng cách sốt cao, đôi khi lên đến 39 - 40 độ C. Trong khi đó, thân nhiệt bên trong tử cung luôn cao hơn nhiệt độ cơ thể từ 1 - 1,5 độ C. Điều này đồng nghĩa với việc nếu mẹ sốt 39 - 40 độ, thai nhi sẽ phải chịu nhiệt độ khắc nghiệt lên tới 40 - 41,5 độ C – một mức nhiệt độ tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự tồn tại và phát triển của thai nhi.

Chia sẻ về dấu hiệu phân biệt giữa sốt siêu vi và sởi, Bác sĩ Khanh cho biết thông thường sốt siêu vi khi phát ban trẻ sẽ khỏe còn sau khi phát ban do sởi, trẻ vẫn tiếp tục ho và sốt. Các trẻ chưa tiêm chủng hoặc tiêm chưa đầy đủ thường có triệu chứng nặng hơn.

Theo bác sĩ Khanh, ban của sởi xuất hiện theo trình tự rõ ràng, bắt đầu từ vùng chân tóc, sau đó lan ra mặt, xuống cơ thể, tay chân và cuối cùng biến mất, để lại các vết thâm trên da.

Sởi thường đi kèm với triệu chứng ho và sổ mũi. Đối với người lớn, biểu hiện bệnh sởi thường không rõ ràng. Người bệnh có thể bị sốt nhưng phát ban không nổi bật như ở trẻ em, dẫn đến việc nhiều người vẫn đi làm, vô tình góp phần làm lây lan virus trong cộng đồng. Bác sĩ cũng nhấn mạnh rằng người lớn mắc sởi vẫn có nguy cơ bệnh trở nặng, đặc biệt nếu họ có bệnh nền hoặc bị thừa cân.

Thạc sĩ Nguyễn Diệu Thúy, Chuyên viên Y khoa thuộc Hệ thống tiêm chủng VNVC, cho biết rằng việc phòng bệnh sởi thông qua tiêm vắc xin hiện rất phổ biến cả trong chương trình tiêm chủng mở rộng lẫn dịch vụ. Trong tiêm chủng mở rộng, trẻ được tiêm hai loại vắc xin do Việt Nam sản xuất: MVVAC phòng sởi đơn và MRVAC phòng sởi - rubella, lần lượt vào các mốc 9 tháng và 18 tháng tuổi. Đặc biệt, khi có dịch, vắc xin MVVAC có thể tiêm cho trẻ từ 6 tháng tuổi.

Đối với tiêm chủng dịch vụ, các loại vắc xin được sử dụng bao gồm: MVVAC phòng sởi đơn, tiêm từ 9 tháng tuổi hoặc từ 6 tháng nếu xảy ra dịch; Priorix của Bỉ phòng sởi - quai bị - rubella, tiêm từ 9 tháng tuổi; và MMR II của Mỹ, tiêm từ 12 tháng tuổi hoặc từ 6 tháng trong trường hợp có dịch bùng phát. Những lựa chọn này giúp phụ huynh linh hoạt hơn trong việc bảo vệ sức khỏe cho con em mình trước nguy cơ mắc bệnh.

Giải thích rõ hơn về vắc xin chống dịch tiêm từ 6 tháng tuổi, thạc sĩ Thúy cho biết thông thường vắc xin sởi được tiêm từ 9 tháng hoặc 12 tháng tuổi. Trước tình hình số ca mắc sởi được ghi nhận gia tăng ở trẻ từ 6 đến 9 tháng tuổi ở TP.HCM, Bộ Y tế đã phê duyệt cho TP.HCM tiêm vắc xin sởi cho trẻ ở độ tuổi này. Trẻ đã hoàn thành mũi sởi lúc 6 - 9 tháng cần tiêm tiếp các mũi vắc xin theo phác đồ thông thường khi từ 9 tháng tuổi trở lên. Các vùng không có dịch vẫn tuân thủ phác đồ tiêm sởi như bình thường.

Thạc sĩ Thúy thông tin kể từ tháng 8/2024 đến nay, hơn 40 trung tâm tiêm chủng của VNVC tại TP.HCM đã tiêm hơn 130.000 mũi vắc xin sởi các loại, trong đó tuần đầu tiên triển khai vắc xin chống dịch cho trẻ từ 6 - 9 tháng tuổi đã ghi nhận hơn 5.000 mũi.

“Điều này cho thấy người dân đang quan tâm dịch sởi và phòng bệnh sớm cho trẻ nhưng đây chưa phải là con số có thể làm chúng ta yên tâm. Với số lượng trẻ lớn tại TP.HCM, nếu các bà mẹ thấy bé nhà mình chưa được tiêm sởi ở mũi từ 6 tháng tuổi trở lên thì khẩn trương đến các cơ sở tiêm chủng để được tiêm vắc xin, tạo miễn dịch sớm”, thạc sĩ Thúy lưu ý.

Với trẻ chưa đến tuổi tiêm chủng, ThS Thúy lưu ý những người thân cần tiêm ngừa để “tạo kén” bảo vệ, tránh lây lan cho bé. Cần hạn chế đưa bé đến nơi đông người, vệ sinh đồ dùng, rửa tay sạch sẽ khi tiếp xúc với bé. Người lớn chưa rõ lịch sử chủng ngừa tiêm 2 mũi Sởi - Quai bị - Rubella cách nhau tối thiểu 1 tháng.

Với phụ nữ mang thai, thạc sĩ Thúy cho biết vắc xin sởi là dạng vắc xin sống, giảm độc lực nên không tiêm được cho đối tượng này. Phụ nữ nên tiêm vắc xin sởi trước mang thai 3 tháng hoặc tối thiểu 1 tháng. Việc này không chỉ bảo vệ mẹ mà còn truyền kháng thể thụ động cho con trong những tháng đầu tiên chưa được tiêm vắc xin sởi. Loại vắc xin Sởi - Quai bị - Rubella được ưu tiên bởi phòng được nhiều bệnh trong một mũi tiêm, trong đó Rubella và Quai bị có thể gây dị tật thai nhi.

Thạc sĩ Thúy cho biết ngoài vắc xin sởi, hiện giai đoạn thời tiết trở lạnh, bên cạnh các bệnh hô hấp cần phòng ngừa như cúm, phế cầu, bạch hầu, ho gà, người dân cần chủ động phòng thêm các bệnh khác không phải là bệnh về hô hấp nhưng lây lan qua đường hô hấp như thủy đậu, quai bị, não mô cầu.

Hệ thống tiêm chủng VNVC hiện đã có mặt tại hơn 50 tỉnh, thành phố với hơn 200 trung tâm tiêm chủng cao cấp, hoạt động không ngừng nghỉ từ thứ Hai đến Chủ nhật, kể cả giờ trưa. VNVC cung ứng đầy đủ các loại vắc xin quan trọng dành cho trẻ em và người lớn, đảm bảo chất lượng hàng đầu.

Tất cả vắc xin được bảo quản nghiêm ngặt trong kho lạnh đạt chuẩn GSP và hệ thống dây chuyền lạnh đạt tiêu chuẩn quốc tế. Quy trình tiêm chủng an toàn, đội ngũ bác sĩ chuyên môn cao và điều dưỡng giàu kinh nghiệm đảm bảo thao tác nhẹ nhàng. Đặc biệt, trung tâm còn trang bị phòng xử trí phản ứng sau tiêm hiện đại với đầy đủ trang thiết bị y tế tiên tiến.

BÀI VIẾT CÙNG CHỦ ĐỀ