An toàn tiêm chủng: Cách thực hiện đúng và đầy đủ

An toàn tiêm chủng không chỉ là thao tác thực hành tiêm chủng mà còn là quy trình chuẩn hoá từ khi nhập vắc xin cho đến quá trình bảo quản và đưa vào sử dụng. Tiêm chủng an toàn không chỉ giúp đảm bảo sức khỏe thậm chí là tính mạng cho người sử dụng mà phát huy tối ưu hiệu quả phòng bệnh do vắc xin mang lại. Tại Hệ thống tiêm chủng VNVC, toàn bộ quy trình tiêm chủng được thực hiện trong quy trình an toàn được giám sát nghiêm ngặt từ chuyên môn đến quy trình bảo quản vắc xin, đảm bảo hiệu quả và an toàn cho người sử dụng.

Tầm quan trọng của an toàn tiêm chủng

Tiêm chủng là chìa khóa tăng cường khả năng miễn dịch, giúp cơ thể đủ khả năng chống chọi với sự tấn công của vi khuẩn, virus gây bệnh. Tiêm chủng nên được tiến hành theo một quy trình đảm bảo an toàn và nên được thực hiện càng sớm càng tốt cho mọi đối tượng, mọi lứa tuổi, đặc biệt cần tiêm chủng đầy đủ cho trẻ em trong 2 năm đầu đời.

Nhờ tiêm chủng, hơn 4 triệu trẻ em đã được bảo vệ trước gần 50 bệnh truyền nhiễm nguy hiểm có thể gây tử vong. Tiêm chủng thanh toán bệnh thủy đậu từ năm 1979, bại liệt từ năm 2000, uốn ván sơ sinh từ năm 2005, giúp tiết kiệm hàng ngàn tỷ đồng mỗi năm cho chi phí điều trị và chăm sóc y tế. Nhờ tiêm chủng, tỷ lệ mắc bệnh, biến chứng và tử vong ở trẻ em dưới 5 tuổi do bệnh truyền nhiễm đã giảm thiểu đáng kể trong nhiều năm trở lại đây.

Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả cao nhất từ vắc xin, yếu tố an toàn tiêm chủng là then chốt trong thực hành tiêm chủng an toàn.

An toàn tiêm chủng là hệ thống các quy trình, quy định được giám sát nghiêm ngặt kể từ khi vắc xin sản xuất cho đến khi đưa vào sử dụng. An toàn tiêm chủng được đánh giá bởi 3 yếu tố

1. Chất lượng chuyên môn của đội ngũ bác sĩ, điều dưỡng, nhân viên y tế, đội ngũ nhân sự phải được đào tạo chuyên môn nghiệp vụ sâu, kỹ năng khám sàng lọc, tư vấn, theo dõi, kỹ năng chăm sóc khách hàng và xử trí phản ứng sau tiêm, thực hiện thao tác tiêm theo hướng dẫn của Bộ Y tế và theo quy định nghiêm ngặt của đơn vị tiêm chủng.
2. Đơn vị tiêm chủng phải đảm bảo điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết theo yêu cầu của Bộ y tế. Đơn vị tiêm chủng cần tuân thủ các điều kiện về bảo quản vắc xin an toàn, có hệ thống kho lạnh bảo quản vắc xin, hệ thống dây chuyền lạnh, hệ thống vận chuyển vắc xin chuyên dụng từ nhà sản xuất đến kho lạnh, từ kho lạnh đến phòng tiêm và thực hành tiêm chủng chuẩn xác cho khách hàng tại phòng tiêm.
3. Có sự phối hợp chặt chẽ của người được tiêm chủng với điểm tiêm chủng, bác sĩ, điều dưỡng, nhân viên y tế để theo dõi các phản ứng sau tiêm tại điểm tiêm chủng và tại nhà, đồng thời có những hướng dẫn chăm sóc sức khỏe khi xảy ra các phản ứng không mong muốn.

Những yếu tố quan trọng của tiêm chủng an toàn

An toàn tiêm chủng cần đảm bảo được tính an toàn và hiệu quả trong tiêm chủng với người được tiêm. Để đảm bảo các yếu tố này, dưới đây là các yếu tố mà một cơ sở tiêm chủng cần phải có, đây cũng là những điều kiện mà Hệ thống trung tâm tiêm chủng VNVC - một hình mẫu về mô hình tiêm chủng lý tưởng trên thế giới đã xây dựng và tiếp tục phát triển chuyên nghiệp:

1. Kho lạnh bảo quản vắc xin đạt chuẩn GSP

GSP (Good Storage Practices) là bộ nguyên tắc của Bộ Y tế soạn thảo, bao gồm 7 điều và 115 yêu cầu về các biện pháp bảo quản và vận chuyển sản phẩm trong quá trình phân phối. Tiêu chuẩn GSP nhằm đảm bảo và duy trì tính an toàn, chất lượng vắc xin, thông qua việc kiểm soát chặt chẽ trong quá trình bảo quản.

Kho lạnh đạt chuẩn GSP trong bảo quản vắc xin phải đáp ứng được toàn bộ nguyên tắc GSP do Bộ Y tế đề ra.

Hệ thống kho lạnh bảo quản vắc xin phải được trang bị thiết bị làm lạnh đạt chuẩn quốc tế, với công suất, mật độ, thiết kế tiêu chuẩn, có thiết bị theo dõi nhiệt độ tự động liên tục, chỉ thị đông băng, chỉ thị nhiệt độ lọ vắc xin (VVM) và nhiều thiết bị chuyên dụng khác đảm bảo việc đồng nhất nhiệt độ ở tất cả vị trí. Hệ thống kỹ thuật trong kho lạnh phải được thẩm định trước và trong quá trình sử dụng với các tiêu chuẩn cao cấp nhất.

Ngoài thiết kế đúng tiêu chuẩn duy trì nhiệt độ từ 2-8 độ C, đảm bảo cấu trúc 3 phần cơ bản của kho bao gồm vỏ kho; hệ thống lạnh, hệ thống điều khiển và giám sát nhiệt độ có cảnh báo bằng đèn và còi, tin nhắn…, kho lạnh GSP còn phải đặt ở các vị trí đặc biệt trên khu đất bằng phẳng, cách xa nơi vận hành/thực hành chuyên môn, xa khu dân cư và các kho chứa hàng khác.

2. Xe lạnh vận chuyển vắc xin chuyên dụng

Để đảm bảo an toàn tiêm chủng, bên cạnh việc trang bị hệ thống kho lạnh đạt chuẩn GSP, đơn vị tiêm chủng cần trang bị hệ thống xe lạnh vận chuyển vắc xin chuyên nghiệp, đạt chuẩn GDP (Good Distribution Practices- thực hành tốt phân phối) của Bộ Y tế. Mỗi xe lạnh có khả năng chứa cùng lúc nhiều liều vắc xin, được kiểm soát nhiệt độ chặt chẽ, kết nối với hệ thống phần mềm quản trị theo dõi vắc xin với định vị GSP cùng nhiều công cụ đối chiếu.

Hệ thống xe lạnh cần có thiết kế đảm bảo lưu trữ, vận chuyển vắc xin trong điều kiện nhiệt độ lý tưởng kể cả khi vận chuyển trên hành trình dài. Xe lạnh đạt chuẩn GDP cần có hệ thống kiểm soát nhiệt độ tự động liên tục, hệ thống phần mềm theo dõi vắc xin với định vị GPS. Nhân viên điều khiển xe lạnh cũng được đào tạo các kiến thức về thực hành bảo quản vắc xin, theo dõi nhiệt độ vắc xin, đánh giá và phát hiện các bất thường để kịp thời báo cáo và xử lý.

3. Hệ thống kiểm soát chất lượng, hạn dùng của vắc xin

Vắc xin là chế phẩm sinh học đặc biệt, do đó bất kỳ tác động nào ảnh hưởng đến vắc xin đều có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe thậm chí là tính mạng của người sử dụng, đặc biệt là hạn sử dụng của vắc xin. Bất cứ đơn vị tiêm chủng nào khi thực hành tiêm chủng cần đầu tư lớn và nghiêm túc hệ thống giám sát và cảnh báo hạn sử dụng của vắc xin.

Tại VNVC tất cả các loại vắc xin đều được giám sát hạn sử dụng thông qua hệ thống phần mềm chốt chặn, có khả năng theo dõi tình trạng của từng lọ vắc xin. Ngoài ra, quy trình kiểm soát hạn sử dụng vắc xin còn cần sự phối hợp của những bộ phận liên quan, nhằm theo dõi chặt chẽ các vắc xin sắp hết hạn sử dụng và có phương án xử lý kịp thời.

⇒ Xem thêm: Vắc xin có an toàn không?

4. Kiểm tra, đối chiếu và rà soát vắc xin trước khi sử dụng

Trước khi thực hiện tiêm chủng, điều dưỡng thực hành tiêm chủng cần thực hiện thao tác kiểm tra, đối chiếu các thông tin trên lọ (tên vắc xin, tác dụng phòng bệnh, nhà sản xuất, nơi sản xuất, ngày sản xuất, hạn sử dụng, liều dùng, đường dùng) và tính toàn vẹn của vắc xin thông qua cảm quan,... với người được tiêm. Điều này đảm bảo được quy trình an toàn tiêm chủng và tuân thủ nguyên tắc 3 đúng "đúng loại vắc xin, đúng đường tiêm, đúng liều lượng sử dụng.

5. Xử trí phản ứng sau tiêm kịp thời

Tùy thuộc vào từng cá thể sẽ có các phản ứng sau tiêm vắc xin khác nhau, hầu hết các trường hợp chỉ có phản ứng nhẹ sau tiêm 30 phút. Việc theo dõi phản ứng sau tiêm 30 phút và xử trí kịp thời trong trường hợp cấp thiết giúp đảm bảo tính an toàn của người tiêm và quy trình an toàn tiêm chủng. Sau theo dõi 30 phút tại điểm tiêm, cơ sở tiêm chủng cần hướng dẫn người được tiêm tiếp tục tự theo dõi tình trạng cơ thể trong vòng 24-48 giờ tiếp theo tại nhà và liên hệ lại khi cần thiết.

⇒ Bạn có thể xem thêm: Phản ứng sau tiêm của từng loại vắc xin từ nhẹ đến nặng và cách hạn chế.

Quy trình tiêm chủng an toàn tại Hệ thống tiêm chủng VNVC

1. Khám sàng lọc trước khi tiêm

Theo quy định của Bộ Y tế và khuyến cáo từ các tổ chức y tế, các chuyên gia quốc tế và trong nước về y học dự phòng, quy trình tiêm chủng an toàn cần đảm bảo các quy định chuyên môn chặt chẽ nhằm phát hiện các bất thường, đảm bảo người được tiêm vắc xin đủ điều kiện sức khỏe, hạn chế tối đa những phản ứng sau tiêm.

Tại VNVC, 100% Khách hàng đến tiêm chủng đều trải qua quy trình khám sàng lọc trước tiêm chủng để đánh giá thể trạng, đo huyết áp, nghe tim phổi, nhịp thở sau đó sẽ được bác sĩ tư vấn, khai thác thông tin sức khoẻ như tiền sử bệnh, tiền sử dị ứng thuốc/ thức ăn, các loại thuốc đang sử dụng, các loại vắc xin đã tiêm gần đây, các phản ứng sau tiêm đã gặp ở những lần tiêm trước,...và đưa ra kết luận và chỉ định tiêm chủng phù hợp.

Toàn bộ kết quả khám sàng lọc cần được lưu trữ sau mỗi lần khám để sẵn sàng tra cứu khi cần thiết. Quy trình khám sàng lọc cần được tiến hành khép kín, khoa học để đảm bảo hiệu quả, người tiêm chủng cũng tiết kiệm được nhiều thời gian chờ đợi.

2. Thực hiện tiêm chủng

Trước khi tiêm chủng, các nhân viên y tế tại phòng tiêm sẽ tiến hành kiểm tra thông tin người được tiêm chủng để đảm bảo tính chính xác. Sau bước kiểm tra thông tin người tiêm, điều dưỡng sẽ giới thiệu vắc xin bao gồm các thông tin như tên vắc xin, công dụng phòng bệnh, nhà sản xuất và nước sản xuất, hạn sử dụng, đường dùng, liều dùng và tính toàn vẹn của vắc xin thông qua cảm quan. Ngoài ra, nhân viên y tế cũng sẽ cung cấp các thông tin về các phản ứng sau tiêm có thể gặp phải và những rủi ro tiềm ẩn trong quá trình tiêm.

Năm 2023, Hệ thống tiêm chủng VNVC cùng với sự tham mưu, tư vấn của nhiều chuyên gia, bác sĩ, nhiều tổ chức hiệp hội uy tín và các cố vấn chuyên môn đã đổi mới quy trình tiêm chủng từ 7 bước lên 8 bước chuyên nghiệp, an toàn bao gồm:

• Bước 1: Đăng ký thông tin cá nhân.
• Bước 2: Khám sàng lọc tại phòng khám.
• Bước 3: Bác sĩ khám, tư vấn và chỉ định tiêm vắc xin.
• Bước 4: Nộp phí tiêm vắc xin và chờ đến lượt.
• Bước 5: Tiêm vắc xin tại phòng tiêm.
• Bước 6: Nghỉ ngơi và theo dõi sau tiêm khoảng 30 phút tại trung tâm tiêm chủng.
• Bước 7: Nhân viên y tế kiểm tra sức khỏe cho người được tiêm và hướng dẫn theo dõi sau tiêm tại nhà trước khi về.
• Bước 8: Hỗ trợ, tư vấn người được tiêm về các phản ứng sau tiêm hoặc các nhu cầu khác về tiêm chủng vắc xin tại trung tâm hoặc qua Tổng đài điện thoại.

3. Theo dõi sau tiêm

Theo Thông tư 34/2018/TT-BYT hướng dẫn Nghị định 104/2016/NĐ-CP quy định về hoạt động tiêm chủng của Bộ Y tế, các phản ứng sau tiêm là hiện tượng đáp ứng miễn dịch của cơ thể với vắc xin. Các phản ứng này thường nhẹ và có thể tự khỏi điển hình như sưng, ngứa, đỏ, đau tại vết tiêm; sốt dưới 39 độ C và các triệu chứng khác. Tuy rất hiếm có phản ứng sau tiêm mức độ nặng cần được can thiệp và xử trí, nhưng đơn vị tiêm chủng cũng cần phải có phương án kiểm soát và xử trí kịp thời nếu tình huống này không may xảy ra.

Một nguyên tắc vàng trong an toàn tiêm chủng là ở lại cơ sở tiêm chủng tối thiểu 30 phút để theo dõi vì đây là khoảng thời gian có thể xuất hiện những phản ứng sau tiêm đầu tiên. Một số phản ứng sau tiêm có thể xảy ra sau 30 phút hoặc lâu hơn (24-48h sau tiêm) sau khi tiếp xúc và liên quan đến da, hệ tim mạch, đường hô hấp.

Nhiều vị trí trên cơ thể có thể bị ảnh hưởng và các phản ứng sau tiêm không nhất thiết phải diễn tiến từ nhẹ đến nặng. Do đó, nếu phát hiện bất thường cần báo ngay cho các nhân viên y tế để được xử trí kịp thời.

⇒ Xem thêm: Hướng dẫn chăm sóc sau tiêm chủng: Bước quan trọng không nên bỏ qua

Tiêm chủng ở đâu an toàn và đúng quy trình?

Hệ thống trung tâm tiêm chủng VNVC là đơn vị tiêm chủng an toàn, uy tín, chất lượng hàng đầu Việt Nam. Ngay từ những ngày đầu thành lập, VNVC đã không ngừng tiếp cận các hãng vắc xin hàng đầu thế giới nhằm tìm kiếm và mang về cho người dân Việt Nam nguồn vắc xin chất lượng, an toàn, góp thêm sức mạnh cùng ngành Y tế dự phòng giải quyết về cơ bản và chấm dứt tình trạng khan hiếm nhiều loại vắc xin quan trọng. An toàn tiêm chủng là "kim chỉ nam" của VNVC trong mọi hoạt động.

VNVC tự hào có hàng trăm kho lạnh đạt chuẩn quốc tế và hệ thống dây chuyền lạnh (Cold Chain).

Đây cũng là "trái tim" và niềm tự hào của Hệ thống tiêm chủng VNVC, là yếu tố quan trọng hàng đầu trong việc đảm bảo chất lượng vắc xin, bảo bảo an toàn và hiệu quả cho người sử dụng. GSP là tiêu chuẩn đánh giá chất lượng và quy chuẩn của Hệ thống kho lạnh và dây chuyền lạnh (Cold Chain). Đây là kết quả của một quá trình xây dựng công phu và tốn kém qua nhiều năm của VNVC, cần tuân thủ nghiêm ngặt để thực hiện nhiều quy trình phức tạp.

100% các trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc được xây dựng kho lạnh tại chỗ và hệ thống tủ bảo quản vắc xin chuyên dụng tại các phòng tiêm có 2 nguồn điện dự phòng và hệ thống cảnh báo an toàn 24/7 công nghệ cao, đảm bảo vắc xin được bảo quản tốt nhất theo nhiệt độ tiêu chuẩn từ 2-8 độ C. Cùng lúc, hàng trăm kho lạnh VNVC trên toàn quốc và 4 kho tổng lớn ở TP. HCM, Đà Nẵng và Hà Nội có thể bảo quản đến gần 400 triệu liều vắc xin, trong đó có cả những điều kiện bảo quản vắc xin đặc biệt âm sâu đến -86 độ C.

Để kiểm soát hạn sử dụng vắc xin, VNVC đầu tư hệ thống quản lý hàng hóa bằng phần mềm công nghệ cao, cho phép theo dõi tình trạng của từng lọ vắc xin với các thông tin cần thiết, có cảnh báo hạn sử dụng vắc xin. Hệ thống cảnh báo hiện đại giúp VNVC kiểm soát chặt chẽ và phát hiện sớm các vắc xin sắp hết hạn từ đó có hướng xử lý kịp thời. Các vắc xin quá hạn sử dụng sẽ không được đưa ra khỏi kho mà chuyển vào khu vực biệt trữ để được hoàn hủy theo quy định.

Bên cạnh việc kiểm soát gắt gao nhiệt độ, điều kiện bảo quản và hạn sử dụng của vắc xin trước khi ra khỏi kho, VNVC còn tiến hành rà soát kỹ lưỡng trước tiêm. Ngay cả một lọ vắc xin bị nghiêng, đổ dù chưa mở nắp cũng sẽ không được đưa vào sử dụng. Điều dưỡng sẽ tiến hành quy trình kiểm tra và đối chiếu vắc xin dưới sự chứng kiến của khách hàng trước khi tiêm.

Sau khi tiêm tại trung tâm, khách hàng được hướng dẫn ở lại trung tâm trong vòng 30 phút để kịp thời xử trí các trường hợp cần thiết. Trước khi về, khách được tư vấn, hướng dẫn tiếp tục theo dõi phản ứng tiêm chủng trong 72 giờ tiếp theo tại nhà.

VNVC là hệ thống tiêm chủng có tổng đài chăm sóc sau tiêm 028 7102 6595 để tiếp nhận, hướng dẫn xử trí kịp thời với đội ngũ bác sĩ trực 24/7, phối hợp chặt chẽ với các đơn vị cấp cứu tại địa phương. Tổng đài dành cho mọi đối tượng kể cả các khách hàng không tiêm chủng tại VNVC.

Với những điều kiện trên, VNVC có đầy đủ điều kiện để thực hành tiêm chủng an toàn cho hàng chục triệu khách hàng, chủ động hệ thống vận chuyển, cấp phát và điều chuyển vắc xin đến các trung tâm trong ngày, hạn chế thiếu hụt hay khan hiếm vắc xin như nhiều đơn vị.

Hậu quả của việc không đảm bảo an toàn tiêm chủng

Không đảm bảo an toàn tiêm chủng sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và có thể đe doạ nguy hiểm đến tính mạng của người được tiêm chủng, làm tăng diễn biến nặng của các trường hợp phản ứng sau tiêm, khiến người dân hoang mang và mất niềm tin vào việc tiêm chủng phòng bệnh, mất cơ hội bảo vệ sức khoẻ và thụ hưởng thành tựu vĩ đại của nhân loại từ vắc xin.

Căn cứ điểm a khoản 4, khoản 7 Điều 9 Nghị định 117/2020/NĐ-CP quy định về vi phạm quy định về sử dụng vắc xin, sinh phẩm y tế, các cơ sở tiêm chủng có thể bị xử phạt vi phạm hành chính nếu không đảm bảo tính an toàn trong tiêm chủng. Đồng thời còn có thể bị đình chỉ toàn bộ hoặc một phần hoạt động trong thời hạn từ 1-3 tháng, bị tước quyền sử dụng chứng chỉ hành nghề khám bệnh, chữa bệnh từ 1-3 tháng.

Quyền và trách nhiệm của người được tiêm chủng

Tất cả các khách hàng đến tiêm chủng tại VNVC đều sẽ được miễn phí khám sàng lọc trước tiêm, được các bác sĩ chuyên khoa kiểm tra sức khỏe, tư vấn các mũi tiêm phù hợp. 100% bác sĩ, điều dưỡng tại trung tâm có chứng chỉ an toàn tiêm chủng, được đào tạo bài bản về tiêm chủng, kỹ năng tiêm không đau cũng như kỹ năng chăm sóc khách hàng đặc biệt là đối tượng trẻ em.

Hệ thống hàng trăm trung tâm tiêm chủng VNVC được trang bị cơ sở vật chất tiên tiến, khang trang, với đầy đủ trang thiết bị y tế đạt chuẩn. Có phòng xử trí phản ứng sau tiêm với đầy đủ trang thiết bị theo quy định của Bộ Y tế dành cho các trường hợp cần thiết. Hệ thống tiêm chủng VNVC tiên phong xây dựng quy trình tiêm chủng an toàn, khoa học, hiện đại, đảm bảo các quy định chuyên môn chặt chẽ. Quy trình tiêm chủng 8 bước khoa học, khép kín nâng cao chất lượng và sự hài lòng của khách hàng.

Khách hàng khi đến các đơn vị tiêm chủng cần khai báo đầy đủ tiền sử bệnh, tình trạng sức khỏe, các loại thuốc đang sử dụng, các phản ứng sau tiêm đã gặp ở những lần tiêm trước,... tại bước khám sàng lọc để được bác sĩ chỉ định tiêm chủng phù hợp.

Bên cạnh đó khách hàng cũng chính là “hệ thống giám sát chất lượng”, tại VNVC Khách hàng được hướng dẫn đối chiếu tất cả các thông tin về vắc xin bao gồm loại vắc xin, nước sản xuất, đường tiêm, liều dùng, hạn sử dụng, quy cách bảo quản… cùng điều dưỡng viên trước khi tiêm. Sau khi tiêm cần ở trung tâm theo dõi trong vòng 30 phút.

Nếu có bất thường về sức khỏe cần báo ngay cho nhân viên y tế gần nhất. Sau khi ra về, khách hàng theo dõi sát sao tình trạng sức khỏe theo hướng dẫn của nhân viên tại cơ sở tiêm chủng và liên hệ ngay cho trung tâm nếu có tình huống bất thường để được hướng dẫn.

An toàn tiêm chủng là yếu tố then chốt giúp đảm bảo an toàn và sức khỏe của người tiêm. Trang bị cơ sở vật chất và trang thiết bị cần thiết để bảo quản vắc xin đúng cách, đảm bảo vệ sinh trong quá trình tiêm chủng và tuân thủ đúng nguyên tắc tiêm phòng theo quy định Bộ Y tế là những yếu tố cần được các đơn vị tiêm chủng chấp hành nghiêm ngặt.